ISBN 978-83-269-3839-9

UOB 51

KODEKS PRACY

2015

• Ujednolicony tekst ustawy
• Komentarz do zmian
• 24 wzory dokumentów

Cena 68,25 zł

Zmiany w badaniach lekarskich

pracowników

KODEKS PR

AC

Y 2015

Przepisy z praktycznym komentarzem

Kodeks pracy

2015

Najnowszy tekst ujednolicony
Komentarz do zmian
24 wzory dokumentów

Kup książkę

Autorzy:

Emilia Wawrzyszczuk, Bożena Lenart, Katarzyna Wrońska-Zblewska, Joanna Kaleta

Kierownik grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi

Redaktor prowadząca: Emilia Wawrzyszczuk

Korekta: Zespół

Projekt okładki: Piotr Fedorczyk

Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski

ISBN: 978-83-269-3839-9

Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o., Warszawa 2015

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

tel.: [phone], faks 22 617 60 10

e-mail: [e-mail]

Nakład: 500 egz.

Drukarnia: Miller Druk Sp. z o.o., ul. Jagiellońska 82, 03-301 Warszawa

Skład i łamanie: Raster studio, N. Bogajczyk, ul. Konopnickiej 46, 05-071 Sulejówek

„Kodeks pracy 2015” chroniony jest prawem autorskim. Przedruk materiałów i odsprzedaż bez zgody wydawcy są za-

bronione. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Zaproponowane wskazówki, porady

i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych,

pogłębionych konsultacji. W związku z tym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie za-

wartych w publikacji „Kodeks pracy 2015” wskazówek, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Kup książkę

3

SPIS TREŚCI

Komentarz do zmian
Elastyczny czas pracy ............................................................................................................................................................. 7

Nawet 12-miesięczne okresy rozliczeniowe ...................................................................................................................... 7

Wydłużenie okresu rozliczeniowego musi być uzasadnione ........................................................................................... 8
Gdy nie ma związków, wystarczy porozumienie z przedstawicielami pracowników

......................................................... 8

O zawartym porozumieniu trzeba poinformować inspekcję pracy ................................................................................ 10
Wynagrodzenie w każdym miesiącu nie może być niższe niż płaca minimalna

.............................................................. 10

Obowiązkowe harmonogramy czasu pracy ..................................................................................................................... 10

Rozkład czasu pracy w umowie – grafik niepotrzebny

................................................................................................ 11

Dwa rodzaje ruchomego czasu pracy

.................................................................................................................................. 11

Konieczne zapis w układzie zbiorowym, porozumienie lub wniosek pracownika

............................................................. 12

Uproszczony tryb wprowadzania przerywanego czasu pracy ............................................................................................. 14

Przerywany czas pracy można wprowadzić porozumieniem

.......................................................................................... 14

Szczegółowy rozkład czasu pracy – obowiązkowy ......................................................................................................... 14
Mimo nieświadczenia pracy – pracownikowi należy się wynagrodzenie

......................................................................... 15

Odpracowywanie wyjść prywatnych .................................................................................................................................. 15

Zapisy w przepisach wewnętrznych pożądane, ale nieobowiązkowe

.............................................................................. 16

Za nieodpracowane wyjście nie ma zapłaty ................................................................................................................... 17

Uprawnienia rodzicielskie .................................................................................................................................................. 19

Urlop macierzyński

............................................................................................................................................................. 19

Wymiar urlopu macierzyńskiego do wykorzystania przed porodem

............................................................................... 19

Minimalny wymiar urlopu do wykorzystania po porodzie

.............................................................................................. 19

W razie hospitalizacji lub zgonu matki dziecka urlop macierzyński przejmuje ojciec ........................................................ 20

Dodatkowy urlop macierzyński .......................................................................................................................................... 21

Udzielanie dodatkowego urlopu macierzyńskiego

......................................................................................................... 21

Łączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy ........................................................................ 22

Urlop rodzicielski ................................................................................................................................................................ 23

Aby skorzystać z urlopu rodzicielskiego, trzeba być pracownikiem

.................................................................................. 23

Urlop rodzicielski obejmuje kolejne dni kalendarzowe

................................................................................................... 24

Sposób korzystania z urlopu rodzicielskiego .................................................................................................................. 24
Udzielanie urlopu rodzicielskiego

................................................................................................................................. 25

Poród w czasie urlopu wychowawczego – bez prawa do rodzicielskiego

......................................................................... 25

Jednoczesne korzystanie z urlopu rodzicielskiego przez obydwoje rodziców

.................................................................... 26

Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą ......................................................................................................................... 26
Rezygnacja z części lub całości urlopu rodzicielskiego

.................................................................................................... 27

Urlopy adopcyjne ............................................................................................................................................................... 28
Urlop wychowawczy

........................................................................................................................................................... 29

Nowy termin skorzystania z urlopu wychowawczego .................................................................................................... 29
Miesiąc urlopu wychowawczego dla każdego rodzica

.................................................................................................... 29

Samotny rodzic skorzysta z pełnego wymiaru urlopu

.................................................................................................... 30

Dłużej razem na urlopie wychowawczym ...................................................................................................................... 31
Urlop do wykorzystania nawet w 5 częściach ................................................................................................................ 31
Dodatkowy urlop wychowawczy na niepełnosprawne dziecko ....................................................................................... 32
Zmiany objęły też urlop wypoczynkowy

....................................................................................................................... 32

Urlop wypoczynkowy nie przedawnia się na urlopie wychowawczym

............................................................................ 33

Wymiar urlopu bez zasady proporcjonalności ................................................................................................................ 33

Kup książkę

4

Spis treści

Badania lekarskie pracowników ........................................................................................................................................ 35

Do nowego pracodawcy ze starym zaświadczeniem ...................................................................................................... 35
Trzeba porównać warunki pracy

.................................................................................................................................. 35

Skierowanie i orzeczenie lekarskie – nowe wzory .......................................................................................................... 36
Kolejne ułatwienia dla pracodawców

........................................................................................................................... 36

Wzory Dokumentów ............................................................................................................................................................ 37

Wzór 1.

Wniosek pracownicy o urlop macierzyński przed porodem ................................................................ 37

Wzór 2.

Wniosek pracownicy o rezygnację z części urlopu macierzyńskiego .................................................... 38

Wzór 2a.

Zaświadczenie pracodawcy ojca dziecka, potwierdzające termin

rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego

.................................................................................................. 39

Wzór 3.

Wniosek pracownika ojca o część urlopu macierzyńskiego niewykorzystaną przez matkę ...................... 39

Wzór 4.

Wniosek o przerwanie urlopu macierzyńskiego na czas pobytu dziecka w szpitalu ................................ 40

Wzór 5.

Wniosek pracownicy o dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski ............................................. 41

Wzór 6.

Wniosek w sprawie rezygnacji z całości lub części dodatkowego urlopu macierzyńskiego/urlopu

rodzicielskiego

.................................................................................................................................. 42

Wzór 7.

Wniosek pracownika o dodatkowy urlop macierzyński ........................................................................ 43

Wzór 8.

Wniosek pracownika ojca o dodatkowy urlop macierzyński, z którego zrezygnowała

matka dziecka

.................................................................................................................................. 44

Wzór 9.

Wniosek o łączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego/urlopu rodzicielskiego

z wykonywaniem pracy

.................................................................................................................... 45

Wzór 10.

Informacja o nieuwzględnieniu wniosku pracownika o podjęcie pracy w okresie

dodatkowego urlopu macierzyńskiego/urlopu rodzicielskiego

............................................................. 46

Wzór 11.

Wniosek pracownika o urlop rodzicielski ............................................................................................ 47

Wzór 11a.

Oświadczenie pracownika dotyczące urlopu rodzicielskiego – załącznik do wniosku

o urlop rodzicielski

............................................................................................................................ 48

Wzór 12.

Wniosek w sprawie rezygnacji z całości lub części urlopu rodzicielskiego .............................................. 49

Wzór 13.

Wniosek pracownika ojca o urlop rodzicielski, z którego zrezygnowała matka dziecka .......................... 50

Wzór 14.

Wniosek o urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego ..................................................................... 51

Wzór 15.

Wniosek o dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego .................................................... 52

Wzór 16.

Wniosek o urlop wychowawczy ......................................................................................................... 53

Wzór 16a.

Oświadczenie drugiego rodzica (opiekuna) dziecka o zamiarze lub braku zamiaru korzystania

z urlopu wychowawczego

................................................................................................................. 54

Wzór 17.

Porozumienie pracodawcy z przedstawicielstwem pracowników w sprawie stosowania

12-miesięcznych okresów rozliczeniowych czasu pracy ....................................................................... 55

Wzór 18.

Porozumienie pracodawcy z przedstawicielstwem pracowników w sprawie stosowania

ruchomego czasu pracy

..................................................................................................................... 56

Wzór 19.

Wniosek pracownika o objęcie ruchomym czasem pracy ..................................................................... 57

Wzór 20.

Wniosek pracownika o zgodę na wyjście w godzinach pracy w celach prywatnych ............................... 58

Wzór 21.

Porozumienie pracodawcy z przedstawicielstwem pracowników w sprawie stosowania systemu

przerywanego czasu pracy

................................................................................................................ 59

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502) ............................................. 61

Dział I. Przepisy ogólne ....................................................................................................................................................... 61

Rozdział I. Przepisy wstępne

........................................................................................................................................ 61

Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy

................................................................................................................ 62

Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu ........................................................................................................... 64
Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy ............................................................................................. 66
Rozdział III. (skreślony) ................................................................................................................................................ 66

Dział II. Stosunek pracy ....................................................................................................................................................... 67

Rozdział I. Przepisy ogólne ........................................................................................................................................... 67
Rozdział II. Umowa o pracę

.......................................................................................................................................... 69

Kup książkę

5

Spis treści

Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę ......................................................................................................... 69
Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę .......................................................................... 71
Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem .................................................................... 72
Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem

wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę

.................................................................... 75

Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia ..................................................................... 76
Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania

przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia

.............................................................. 78

Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania

przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia .............................................................. 79

Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę .................................................................................................... 79

Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej

...................................................................................... 80

Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy ........................................................................................... 81
Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej

umowy o pracę ..................................................................................................................................................

84

Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania .................................................................................. 84
Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru ....................................................................................... 86
Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania ............................................................................... 86
Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę ....................................................... 86

Dział III. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia

......................................................................................................... 87

Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą

...................................................... 87

Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę ............................................................................................................................ 89
Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę

................................................................................................................ 90

Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy ........................................................... 92
Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna ............................................................................................................ 93
Rozdział IV. Odprawa pośmiertna

................................................................................................................................. 93

Dział IV. Obowiązki pracodawcy i pracownika .................................................................................................................... 94

Rozdział I. Obowiązki pracodawcy

................................................................................................................................ 94

Rozdział II. Obowiązki pracownika

................................................................................................................................ 97

Rozdział IIa. Zakaz konkurencji

..................................................................................................................................... 97

Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników ......................................................................................................... 98
Rozdział IV. Regulamin pracy

.................................................................................................................................... 100

Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia

............................................................................................................................. 101

Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników .......................................................................................... 101

Dział V. Odpowiedzialność materialna pracowników

...................................................................................................... 102

Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy .............................................................. 102
Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi ............................................................................ 103

Dział VI. Czas pracy .......................................................................................................................................................... 104

Rozdział I. Przepisy ogólne

........................................................................................................................................ 104

Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy

.......................................................................................................... 105

Rozdział III. Okresy odpoczynku ................................................................................................................................. 106
Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy

................................................................................................................ 107

Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych ............................................................................................................ 111
Rozdział VI. Praca w porze nocnej .............................................................................................................................. 114
Rozdział VII. Praca w niedziele i święta

...................................................................................................................... 115

Dział VII. Urlopy pracownicze ........................................................................................................................................... 116

Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe

.............................................................................................................................. 116

Rozdział II. Urlopy bezpłatne

..................................................................................................................................... 121

Dział VIII. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem .................................................................................. 122

Kup książkę

6

Spis treści

Dział IX. Zatrudnianie młodocianych ............................................................................................................................... 131

Rozdział I. Przepisy ogólne ........................................................................................................................................ 131
Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego

......................................... 132

Rozdział III. Dokształcanie ......................................................................................................................................... 133
Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe

................................................. 133

Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia .................................................................................................................... 134
Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe ............................................................................................................................. 135
Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe ................................................................................................. 135

Dział X. Bezpieczeństwo i higiena pracy

.......................................................................................................................... 136

Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy .......................................................................................................... 136
Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika ................................................................................................................. 138
Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy ............................................................................................... 140
Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne

...................................................................................................... 140

Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia ................................. 141
Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia

............................................................................................................... 144

Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe ................................................................................................ 147
Rozdział VIII. Szkolenie ............................................................................................................................................. 149
Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze

...................................................................... 150

Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy ...................................................................................................... 152
Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy ........... 152
Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami

organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi

........................................................................... 154

Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy ............ 154

Dział XI.Układy zbiorowe pracy ........................................................................................................................................ 155

Rozdział I. Przepisy ogólne

........................................................................................................................................ 155

Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy .................................................................................................... 160
Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy ............................................................................................................. 163

Dział XII. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy

.................................................................................... 166

Rozdział I. Przepisy ogólne

........................................................................................................................................ 166

Rozdział II. Postępowanie pojednawcze

..................................................................................................................... 166

Rozdział III. Sądy pracy ............................................................................................................................................. 168

Dział XIII. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika ................................................................ 169

Rozdział II (skreślony)

............................................................................................................................................... 170

Dział XIV. Przedawnienie roszczeń

................................................................................................................................... 170

Dział XIVa. (uchylony) ...................................................................................................................................................... 172
Dział XV. Przepisy końcowe .............................................................................................................................................. 172

Kup książkę

7

ELASTYCZNY CZAS PRACY

NAWET 12-MIESIĘCZNE OKRESY ROZLICZENIOWE

Jednym z największych problemów pracodawców w zakresie planowania czasu

pracy były krótkie okresy rozliczeniowe. Tylko w nielicznych przypadkach (w rol-

nictwie i hodowli, a także przy pilnowaniu mienia lub ochronie – ze względu na

nietypowe warunki organizacyjne lub techniczne, mając wpływ na przebieg procesu

pracy) pracodawca mógł stosować 12-miesięczne okresy rozliczeniowe. Zasadą były

natomiast 4-miesięczne okresy rozliczeniowe, a w równoważnym systemie czasu

pracy 1-miesięczne, z możliwością przedłużenia do 3 lub 4 miesięcy w wyjątkowych,

uzasadnionych przypadkach.

Nowelizacja Kodeksu pracy uchwalona 12 lipca 2013 r. wprowadziła możliwość

przedłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy (z zachowaniem zasad doty-

czących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników). Co ważne, przedłużenie

okresu rozliczeniowego jest możliwe w każdym systemie czasu pracy.

Przykład:

Zgodnie z art. 143 Kodeksu pracy (dalej: kp) na pisemny wniosek pracownika

może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie

jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni

w tygodniu, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie

więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Pomimo iż przepis ten nie przewiduje możliwości wydłużenia okresu rozlicze-

niowego czasu pracy ponad 1 miesiąc, pracodawca będzie mógł tego dokonać na

podstawie nowego brzmienia przepisu art. 129 § 2 kp i przedłużyć obowiązujący

pracownika zatrudnionego w tym systemie czasu pracy okres rozliczeniowy do

maksymalnie 12 miesięcy.

Ważne!

Możliwość przedłużania okresów rozliczeniowych czasu pracy do 12 miesięcy jako pierwsza dawała

tzw. ustawa antykryzysowa, czyli ustawa z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekono-

micznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. z 2009 r. nr 125, poz. 1035). To na jej mocy od

22 sierpnia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. pracodawcy w przypadkach uzasadnionych przyczynami

obiektywnymi lub technologicznymi, lub dotyczącymi organizacji czasu pracy mogli przedłużać

okresy rozliczeniowe maksymalnie do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących

bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

Kup książkę

Kodeks pracy 2015

8

Zgodnie z art. 129 § 2 kp wydłużenie okresu rozliczeniowego jest możliwe

w przypadkach uzasadnionych przyczynami obiektywnymi lub technicznymi, lub

dotyczącymi organizacji pracy. Przepisy nie wskazują jednak, jak należy rozumieć

te warunki.

Wydłużenie okresu rozliczeniowego musi być uzasadnione

W trakcie prac parlamentarnych nad ustawą pojawiały się głosy, że taka kon-

strukcja przepisu jest zbyt ogólna i może prowadzić do nadużyć. Należy zatem

pamiętać, że wydłużenie okresu rozliczeniowego na podstawie zmienionego art. 129

§ 2 kp musi być naprawdę uzasadnione, a okoliczności te mogą podlegać ocenie

inspekcji pracy oraz sądu.

Przykład:

Firma jest pośrednikiem w sprzedaży produktów sezonowych. Ilość produktów, jakie

otrzymuje od sprzedawców, jest uzależniona od ilości wytworzonego przez dostawców

surowca. Brak możliwości zaplanowania natężenia pracy w poszczególnych mie-

siącach uzasadnia wprowadzenie nawet 12-miesięcznych okresów rozliczeniowych

czasu pracy.

Przykład:

Firma budowlana zajmuje się budową dróg i autostrad. Uzależnienie od warunków

atmosferycznych, a tym samym brak możliwości dokładnego zapotrzebowania na

pracę pracowników powodują, iż może zastosować okres rozliczeniowy czasu pracy

obejmujący maksymalnie 12 miesięcy.

Ważne!

Spełnienie przesłanek dla wydłużenia okresu rozliczeniowego ponad wymiar określony

w przepisie ustalającym dany system czasu pracy (np. ponad 3 miesiące w systemie rów-

noważnego czasu pracy) nie zawsze będzie uzasadniało wydłużenie okresu rozliczeniowego

aż do 12 miesięcy na podstawie art. 129 § 2 kp. Okres ten jest bowiem maksymalny. Jeżeli

zatem przesłanki obiektywne, techniczne lub organizacyjne uzasadniają przedłużenie okresu

rozliczeniowego jedynie do 8 miesięcy, taki właśnie okres rozliczeniowy powinien być u pra-

codawcy zastosowany.

Gdy nie ma związków, wystarczy porozumienie z przedstawicielami pracowników

Zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami przyjęte okresy rozliczenio-

we czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo

obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie

jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Kup książkę