SPIS TREŚCI

R

y

s

u

n

e

k

5

. S

y

t u

a

c

j a

r o

d

z

i n

n

a

b

a

d

a

n

y

c

h

d

ł u

g

o

t r w

a

l e

b

e

z

r o

b

o

t n

y

c

h

5

9

4

1

01

0

2

0

3

0

4

0

5

0

6

0

%s

a

m

o

t n

y

ż

o

n

a

t y

/ m

ę

ż

a

t k

a

Co to jest spółdzielnia

Czym jest spółdzielnia socjalna?

Przykłady funkcjonowania spółdzielni
socjalnych w Europie

Spółdzielnie socjalne we Włoszech

Spółdzielnie socjalne w Szwecji

Spółdzielnie socjalne w Polsce
(ustawa z kwietnia 2006)

Kto może założyć spółdzielnię socjalną

Zasady działania spółdzielni socjalnych

Standard zakładania i prowadzenia
spółdzielni socjalnych

Dobre praktyki: Rozwój przedsiębiorczości
społecznej w Polsce – wybrane przykłady

„Barka”

Www Promotion

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Spółdzielczości
i Przedsiębiorczości Lokalnej WAMA-COOP

Podstawowe akty prawne związane z tworzeniem
i funkcjonowaniem spółdzielni socjalnej

2

2

3

3

4

5

5

5

6

10

10

12

15

17

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

1

Spółdzielnia socjalna została zaprojektowana jako podmiot ekonomii społecznej,
czyli jako instytucja, która prowadzi działalność łączącą cele gospodarcze
i społeczne. Ustawa o spółdzielniach socjalnych stwarza podstawy prawne do
prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa osobom zagrożonym wykluczeniem
społecznym, którym szczególnie trudno byłoby rozpocząć i prowadzić działalność
gospodarczą samodzielnie. Członkowie spółdzielni tworzą dla siebie miejsca
pracy zapewniając dochód sobie i swoim rodzinom, a poprzez wspólne działania
zmieniają siebie i środowisko, w którym żyją – tworzą coś, co staje się ich wspólnym
dobrem, za co są odpowiedzialni. W tym celu muszą ze sobą współpracować,
ucząc się podtrzymywania więzi międzyludzkich, odnajdywania się w rolach
zawodowych (np. kierownika zespołu, członka ekipy), zdobywają również umiejęt-
ności, które mogą w przyszłości pozwolić na usamodzielnienie zawodowe.

Spółdzielnia socjalna powstaje zatem i działa ze względu na 2 podstawowe cele.
Jednym jest wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa, drugim - włączenie spółdziel-
ców w życie społeczne i zawodowe, odbudowanie ich umiejętności tworzenia i pod-
trzymywania relacji w pracy, rodzinie, jak i w szerszej grupie lokalnej.

Spółdzielnia jest niezależnym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się dobro-
wolnie w celu zaspokojenia swoich wspólnych aspiracji i potrzeb ekonomicznych,
społecznych i kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie kontrolowa-
ne przedsiębiorstwo, według zasady: 1 członek - 1 głos. Spółdzielnie socjalne
angażują w swoich działaniach grupy społeczne o utrudnionej sytuacji na rynku
pracy oraz udzielają pomocy osobom bezrobotnym w samozatrudnieniu. Umoż-
liwiają również osobom o niskich lub niewystarczających kwalifikacjach powrót na
rynek pracy, przeciwdziałając ich marginalizacji i wykluczeniu społecznemu.

Co to jest spółdzielnia?

2

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

Spółdzielnie socjalne we Włoszech
Jednym ze sposobów walki z bezrobociem, stosowanym w coraz większej liczbie
krajów, jest możliwość tworzenie tzw. spółdzielni socjalnych. Prekursorem two-
rzenia takich podmiotów są Włochy. Kraj ten zmagał się z wysokim bezrobociem,
wynikającym m.in. z niskiej aktywności gospodarczej. Już w latach siedem-
dziesiątych XX wieku zrodził się tam pomysł tworzenia tego typu spółdzielni. We
Włoszech na podstawie ustawy z 1991 r. funkcjonują dwa typy spółdzielni: usług
socjalnych oraz reintegracji społeczno -zawodowej.
Obecnie we Włoszech istnieje około 4,5 tysiąca spółdzielni socjalnych, z czego 70
proc. świadczy usługi socjalne, a 30 proc. prowadzi programy reintegracji
społeczno-zawodowej. Spółdzielnie socjalne stanowią 4 proc. wszystkich włos-
kich spółdzielni i posiadają 10 proc. udziału w zatrudnieniu we włoskiej spółdziel-
czości. Przeciętna liczba zatrudnionych waha się od 40 do 50 osób, z czego ponad
połowa to pracownicy płatni. Większość spółdzielni socjalnych działa lokalnie, są
one zorganizowane w lokalne konsorcja oraz posiadają ogólnokrajową repre-
zentację.
Działalność włoskich spółdzielni socjalnych ma na celu świadczenie usług
społecznych w miejscu zamieszkania oraz promocję powrotu na rynek pracy.
Członkami spółdzielni mogą być również wolontariusze i adresaci usług, choć nie
jest to obligatoryjne. Na mocy prawa spółdzielnie włoskie posiadają szczególnie
uprzywilejowane miejsce w kontaktach z władzami lokalnymi i centralnymi,
szczególnie w kwestii zamówień publicznych.
Źródła finansowania włoskich spółdzielni pochodzą głównie ze środków publicz-
nych. Uzyskiwane są w drodze przetargów oraz z subsydiów. Kryteria wyboru ofer-
ty stanowią: efektywność finansowa, jakość usług oraz zdolność mobilizacji wolon-

1

tariuszy. Na realizację usług spółdzielnia podpisuje kontrakt z władzami lokalnymi.

Przykłady funkcjonowania spółdzielni socjalnych w Europie

1

http://www.zpp.doradztwo-cogito.pl/index.php/wzorce-europejskie

3

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

Spółdzielnie socjalne w Szwecji
Działania na rzecz tworzenia spółdzielni socjalnych w Szwecji zostały
zapoczątkowane przez poradnie zdrowia psychicznego w połowie lat 80.
Spowodowane było to m.in. coraz większymi kosztami opieki nad osobami
niepełnosprawnymi psychicznie.

Większość członków spółdzielni socjalnych (65%) otrzymuje świadczenia z syste-
mu ubezpieczeń społecznych więc nie jest wynagradzana.
Około 2/3 spółdzielni socjalnych zatrudnia osoby niepełnosprawne psychicznie.
Pozostałą część stanowią osoby mające problemy z narkotykami albo osoby nie-
pełnosprawne fizycznie. 20% spółdzielni wśród swoich członków posiada te dwa
typy spółdzielców.
W Szwecji jest zarejestrowanych około 90 spółdzielni socjalnych w których jest za-
trudnionych około 1400 pracowników.
Z funduszu ubezpieczeń społecznych otrzymuje świadczenia około 900 osób,
natomiast około 200 pracowników spółdzielni otrzymuje dotowane wynagro-
dzenie.
W przypadku około 300 osób partycypują one w spółdzielniach socjalnych poprzez
programy szkoleniowe, a wynagrodzenie otrzymują z różnych funduszy
rządowych.

Różne rodzaje aktywności szwedzkich spółdzielni socjalnych

- (A) associated social work cooperatives – głównym celem nie jest aktyw-

ność ekonomiczna, lecz działalność społeczna na rzecz osób tam zatrud-
nionych. takie spółdzielnie często współpracują z różnego rodzaju fun-
dacjami;

- (B) social work co-operatives w tej sytuacji cel ekonomiczny jest ważniejszy

ale jego głównym celem jest rehabilitacja, np. poprzez pracę z psami,
rolnictwo czy też rękodzieło;

- (C) co-operatives, cele ekonomiczne są jasno sprecyzowane, swoim człon-

2

kom takie spółdzielnie oferują pracę i zatrudnienie

2

Ł. Szyszka, Rola spółdzielni socjalnej na polu integracji niepełnosprawnych kobiet i mężczyzn w krajach UE,
www.partnerstwoul.org.pl/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=2&Itemid=16 -

4

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

Podstawą do rozpoczęcia działalności spółdzielni socjalnej w Polsce jest ustawa
dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651)

Kto może założyć spółdzielnię socjalną:
- osoby bezrobotne (w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i rynku

pracy);

- osoby bezdomne, które realizują indywidualny program wychodzenia

z bezdomności,

- osoby uzależnione od alkoholu, które zakończyły program psychoterapii

w zakładzie lecznictwa odwykowego,

- osoby uzależnione od narkotyków po zakończeniu programu terapeutycz-

nego w zakładzie opieki zdrowotnej,

- osoby chore psychicznie - w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia

psychicznego,

- osoby zwalniane z zakładów karnych, mające trudności w integracji ze

środowiskiem,

- uchodźcy realizujących indywidualny program integracji,
- osoby niepełnosprawne, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.

o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełno-
sprawnych.

Zasady działania spółdzielni socjalnych:
- Spółdzielnia może liczyć od 5 do 50 członków
- Spółdzielnia może zatrudniać ekspertów, spoza wymienionych wcześniej

grup społecznych (np. jeżeli członkowie spółdzielni nie posiadają odpo-
wiednich kwalifikacji. Na każdych 5 członków spółdzielni można zatrudnić
jednego eksperta zewnętrznego, tzn. że liczba ekspertów zewnętrznych nie
może być wyższa niż 20% wszystkich członków spółdzielni)

- Spółdzielnia socjalna zatrudnia swoich członków na podstawie spółdziel-

czej umowy o pracę. Członkostwo w spółdzielni mogą nabyć także orga-
nizacje pozarządowe oraz gminne osoby prawne. Spółdzielnia może także
zatrudniać wolontariuszy.

Spółdzielnie socjalne w Polsce (ustawa z kwietnia 2006)

5

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

- Osoby zakładające lub przystępujące do spółdzielni socjalnej mogą starać

się o środki na dofinansowanie z Funduszu Pracy, zgodnie z art. 46 ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, kwoty te wynoszą odpo-
wiednio: dla członka założyciela 3 - krotne przeciętne wynagrodzenie, a dla
członka wstępującego 2 - krotne przeciętne wynagrodzenie.

- Spółdzielnia socjalna jest zwolniona z opłat sądowych przy wniosku o wpis

do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) oraz opublikowania ogłoszenia w
Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

- Spółdzielni przysługują także ulgi w zakresie składek na ubezpieczenie

emerytalne, rentowe i chorobowe.

- Spółdzielnia ma możliwość uczestniczenia w otwartych konkursach ofert na

realizację zadań na rzecz administracji publicznej na takich samych
zasadach jak organizacje pozarządowe oraz związki i organizacje
kościelne.

Standard zakładania i prowadzenia spółdzielni socjalnych

Celem opracowania standardu była próba odpowiedzi na pytanie: dlaczego w wo-

jewództwie pomorskim, przy tak rozwiniętym środowisku organizacji poza-
rządowych, nie powstała dotąd żadna spółdzielnia socjalna? Wydawało by się,
że organizacji mogących wspierać powstającą spółdzielnię jest wiele, spółdzielnie
mogą także korzystać z różnego rodzaju grantów a mimo to próby powołania
spółdzielni w województwie pomorskim kończyły się niepowodzeniem.
Dla opracowania standardu Administrator projektu PRR „Na Fali” (Caritas
Archidiecezji Gdańskiej) powołał zespół standaryzacyjny pod przewodnictwem
Jerzego Boczonia z Fundacji RC. Jako doświadczony trener i autor kilku stan-
dardów pełni on w zespole rolę facylitatora. Standard opracowany został metodą
partycypacyjną, zatem do zespołu zaproszono przedstawicieli wszystkich trzech
sektorów gospodarki: samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych oraz
przedsiębiorców. Taki skład zespołu zapewnił szerokie spojrzenie na standaryzo-
waną kwestię a także pozwolił na połączenie wiedzy praktyków i teoretyków
w zakresie zagadnień sektora ekonomii społecznej.

6

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

Prace zespołu oparte były o poszukiwanie odpowiedzi na

trzy zasadnicze

pytania:

1. Czy spółdzielnia socjalna jest rozwiązaniem dla wszystkich uprawnionych do

jej założenia?

2. Czy spółdzielnia socjalna jest etapem w rozwiązywaniu problemów czy roz-

wiązaniem docelowym?

3. Czy spółdzielnia socjalna jest instytucją świata biznesu czy instytucją pomo-

cy społecznej? Gdzie przebiega granica?

Zespół zdefiniował

zakres obowiązywania standardu w ujęciu podmioto-

wym, rzeczowym i terytorialnym:

1)

Zakres podmiotowy

- Osoby defaworyzowane, wymagające długotrwałego wsparcia, wykazu-

jące podobny poziom chęci zmiany własnej sytuacji. Grupa ta jest dużo
węższa niż założono w ustawie

2)

Zakres rzeczowy

a) Aspekt ekonomiczny:

- Świadczenie dochodowych usług, handlu lub produkcji
- Otwartość na innowacje

b) Aspekt społeczny:

- Reintegracja – odnajdywanie „siebie”
- Stanowienie grupy wsparcia dla innych spółdzielców
- Wspieranie społeczności lokalnej
- Promowanie aktywności społecznej, w tym idei przedsiębiorczości
społecznej.

c) Aspekt zawodowy:

- Stały rozwój kompetencji i umiejętności (praktyki, staże, szkolenia,
wizyty studyjne)
- Nagradzanie kreatywności – motywacja

3)

Zakres terytorialny

- Społeczność lokalna w rozumieniu funkcjonalnych powiązań (zarówno

7

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

dzielnica jak i gmina, miasto czy powiat)

- Rekrutacja członków spółdzielni – terytorium nie jest decydującym kryterium,
decyduje poziom motywacji i chęci zmiany własnej sytuacji.

Zespół wskazał także

10 obszarów wsparcia, które trzeba wziąć pod uwagę

organizując pracę spółdzielni. Te obszary to:

1. Profesjonalna kadra – eksperci w zakresie zarządzania, księgowości itd.
2. Wzorcowe dokumenty pomocnicze – m.in. statut, biznes plan
3. Modelowe szkolenia dla członków i otoczenia spółdzielni
4. „Organizowanie rynku” – proporcja między samodzielnością w zdobywaniu
klientów a pomocą w tej sferze ze strony opiekujących się instytucji
5. Klub wsparcia spółdzielni – osoby fizyczne, firmy, instytucje
6. Organizacja opiekująca się spółdzielnią socjalną – mająca pod opieką tylko
jedną, konkretną spółdzielnię
7. Bank pomysłów na działalność prowadzoną przez spółdzielnię
8. Koalicja - porozumienia między samorządem a organizacjami społecznymi
na rzecz rozwoju ekonomii społecznej
9. Elementy niezbędne w funkcjonowaniu - planowanie strategiczne i operacyj-
ne, standaryzacja usług
10. System grantowy dla spółdzielni socjalnych

Powyższe elementy opisane szczegółowo, są główną treścią standardu. Wraz z
wartościami związanymi ze spółdzielnią socjalną oraz misją spółdzielni
wyznaczają obszar definiowania spółdzielni na potrzeby prowadzonych prac.

Misję spółdzielni socjalnej zespół standaryzacyjny określił następująco:
SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA jest formą porozumienia zespołu osób wymagają-
cych długofalowego wsparcia, wyrażających wolę działania na rzecz zapewnienia
(sobie) przyjaznego, bezpiecznego miejsca pracy i rozwoju oraz odbudowania
własnej pozycji ekonomicznej, społecznej i zawodowej w oparciu o zasadę współ-
odpowiedzialności, samorządności oraz otwartości społecznej.
Dążąc do działania w warunkach rynkowych, oferuje dobrą jakość usług, dbając
o ciągłe doskonalenie umiejętności i podnoszenie kwalifikacji swoich członków,
zachowując elastyczność oraz otwartość na innowacyjne rozwiązania.

8

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

Wstępne wnioski, do których doszedł zespół, wyglądają następująco:

1. Spółdzielnia socjalna jest rozwiązaniem dla osób wymagających

długofalowe-

go wsparcia.
2. Spółdzielnie socjalne powinny korzystać z nisz rynkowych oraz szukać klientów
wśród innych podmiotów III sektora.
3. W spółdzielni socjalnej pracownik jest mniej efektywny, stąd spółdzielnia może
otrzymywać dotację na wyrównywanie tej efektywności.
4. Spółdzielnia socjalna jest rozwiązaniem docelowym dla osób szczególnie dot-
kniętych wykluczeniem. Dla osób wymagających mniejszej pomocy spółdzielnia
będzie etapem pośrednim, po którym osoba usamodzielniana będzie w stanie po-
wrócić na w pełni konkurencyjny rynek pracy (znajdzie zatrudnienie bądź założy
własną działalność gospodarczą).
5. Pomimo częściowej fluktuacji członków spółdzielnia będzie trwać jako podmiot
ekonomiczny, coraz bardziej niezależny od zewnętrznego wsparcia.
6. Należy zwrócić szczególną uwagę na zewnętrznych ekspertów spółdzielni.
Należy dążyć do sytuacji, gdy są oni konsultantami a nie członkami spółdzielni.
Istnieje ryzyko, że szczególnie przedsiębiorcze jednostki mogłyby przejąć kontrolę
nad spółdzielnią i wykorzystywać jej szczególną formę do osiągania własnych
korzyści (podobnie jak było w przypadku zakładów pracy chronionej).
7. Wraz ze usamodzielnianiem się rynkowym spółdzielni usługi ekspertów zew-
nętrznych powinny stawać się stopniowo odpłatne, tak aby korzystanie z nich stało
się elementem decyzji ekonomicznych spółdzielni.
8. Spółdzielnia socjalna jest instytucją z pogranicza świata biznesu i pomocy spo-
łecznej, ze wskazaniem na dominującą rolę tej ostatniej. Stąd organizowanie rynku
dla spółdzielni poprzez poszukiwanie dla niej zleceń i zamawianie usług nie naru-
sza zasady wolnej konkurencji. Koniecznym jednak jest dążenie, do stopniowego
wzrostu w obrotach zleceń zdobywanych samodzielnie przez spółdzielców
w miejsce zleceń organizowanych przez instytucje opiekujące się spółdzielnią.

W chwili obecnej prace zespołu zostały zakończone. Zebrany materiał poddawany
jest analizie, opracowaniu i ocenie przez ekspertów zewnętrznych. W najbliższym

3

czasie planowana jest publikacja standardu.

3

http://www.furtka.eu

9

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

Pionierem w rozwoju przedsiębiorczości społecznej była i jest nadal Fundacja
Pomocy Wzajemnej „Barka”, która począwszy od 1989 r. zainicjowała szereg
działań, które przyczyniły się do rozwoju ekonomi społecznej. Podejmowane
działania realizowane były w sytuacjach ekonomicznego ryzyka np. nieopłacalna
działalność ekonomiczna, brak dostatecznych kwalifikacji grupy realizującej
projekty, brak uregulowań prawnych dających preferencje dla organizacji
podejmujących tego typu zadania, czy groźba ich niezrozumienia i odrzucenia
przez scentralizowane i tradycyjnie funkcjonujące służby społeczne.
W 1989 r. „Barka” założyła swój pierwszy dom we Władysławowie koło Poznania,
skupiający początkowo 25 osób. Później w Poznaniu w wydzierżawionej od miasta
starej zajezdni autobusowej o powierzchni 2,5 tys. M2 rozpoczęła działalność m.in.
introligatornia, stolarnia zakład krawiecki. Zatrudnienie w tych warsztatach
znajdują przede wszystkim osoby długotrwale bezrobotne, wychodzące z bez-
domności, osoby o niskiej zatrudnialności. Zatrudnienie znalazło kilkadziesiąt
osób, na początku swojej działalności spółdzielnia zatrudniała 30 osób. Kolejną
wspieraną przez „Barkę” inicjatywą była spółdzielnia prowadząca kąpielisko
miejskie w Krzyżownikach, które zostało ocenione przez Wodne Ochotnicze
Pogotowie Ratunkowe jako „wzorcowe”, świetnie spełniające normy bezpie-
czeństwa i higieny. Kąpielisko działa tylko w sezonie letnim, przynosząc dochody
i dając zatrudnienie w punktach gastronomicznych oraz przy wynajmowaniu łodzi.
Podstawą realizowanych programów było uczestnictwo, samoorganizacja,
samowystarczalność, współdecydowanie i współzarządzanie. Programy tego typu
nazwano

Wspólnotami.

Następnym etapem było podjęcie działań

edukacyjno - przedsiębiorczych

w Szkole Barki. Nawiązuje ona do doświadczeń duńskiej Szkoły Kofoeda z Kopen-
hagi, która powstała 75 lat temu w czasie kryzysu gospodarczego w Danii. Osobiste
doświadczenia założyciela H. Ch. Kofoeda, który przez długi czas sam był bez-
robotny, przyczyniło się do jego odpowiedzialności za innych w podobnej sytuacji.
Gdy znalazł pracę jako zakrystianin w kościele protestanckim w Kopenhadze
postanowił tworzyć miejsca aktywności i edukacji dla osób, które nie miały żadnych
środków do życia ani perspektyw na zmianę. Dzisiaj Szkoła Kofoeda w Danii tworzy

„Barka”

Dobre praktyki: Rozwój przedsiębiorczości społecznej
w Polsce – wybrane przykłady

10

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

ogromny kompleks warsztatów i pracowni edukacyjnych dających możliwości
integracji poprzez organizowanie różnorodnych kursów i szkoleń, z których
korzysta ok. 700 osób dziennie. Z tych doświadczeń korzystają też organizacje
pozarządowe w Centralnej i Wschodniej Europie. W październiku 2004 roku Szkoła
Barki uzyskała status Centrum Integracji Społecznej, w którym prowadzone są
grupy edukacyjne, terapeutyczne i grupy wsparcia. Prowadzone są też kursy przy-
uczenia zawodowego w warsztatach: krawieckim, ślusarskim, ogólnobudow-
lanym, gastronomicznym, stolarskim, konserwacji powierzchni płaskich oraz
w pracowniach: j. obcych, komputerowej, opieki nad dzieckiem, osobą starszą
i niepełnosprawną itp. Warsztaty spełniają podwójne funkcje: edukacyjne i przed-
siębiorcze (wykonują działalność usługową, wytwórczą i handlową na rzecz
społeczności lokalnej i na rzecz Szkoły).

Kolejnym etapem było

rozwijanie różnych form przedsiębiorczości, zarówno na

terenach wiejskich, jak i miejskich, szczególnie w obszarach mało atrakcyjnych dla
sektora biznesu. Uruchamiały one procesy reintegracji zawodowej i usamodziel-
niania się osób. Działania te dotyczyły prowadzenia sklepów z drugiej ręki,
warsztatów renowacji mebli, usług budowlanych i transportowych, program „rik-
sze” obsługujący poznańskie cmentarze, jak również prowadzenia gospodarstw
po pegeerowskich przekształcanych w farmy ekologiczne, hodowli zwierząt
specjalnych gatunków, uprawy ziół, warzyw, szkółki starych odmian drzew owoco-
wych itp. Była to działalność not-for-profit ukierunkowana na tworzenie warunków
do reintegracji społeczno-zawodowej dla grup wykluczonych społecznie. Prowa-
dzone placówki stanowiły rodzaj firm społecznych, w których zatrudniane są osoby
długotrwale bezrobotne, najczęściej mało konkurencyjne, przyuczające się na no-
wo do aktywności zawodowych i społecznych.

Te przedsiębiorcze działania „Barki” wyprzedzały aktualnie istniejące rozwiązania
legislacyjne (szczególnie te dotyczące spółdzielni socjalnych) i narażone były na
wiele przeciwności:

1. traktowane były przez państwo i samorząd jak normalne firmy komercyjne
2. podejmowały ryzyko ekonomiczne poprzez zaciąganie kredytów na stwo-

rzenie bazy dla prowadzenia działań

11

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

3. miały trudności w utrzymaniu równowagi pomiędzy aspektem społecznym
i ekonomicznym (przewaga aspektów społecznych w obliczu wzrastającej
skali ubóstwa i konieczności zaspokajania podstawowych potrzeb)
4. tylko ok. 25 % osób zatrudnionych było na umowę o pracę, pozostali to
wolontariusze
5. niestabilność ekonomiczna ze względu na niskie kwalifikacje osób zatrud-
nianych w przedsiębiorstwach

System działań na rzecz reintegracji wieńczy

program budownictwa socjal-

nego realizowany we współpracy z samorządem Poznania, gdzie powstaje
pilotażowy program osiedla domów socjalnych. Jest to pierwszy tego typu
program partnerski organizacji poza-rządowej, samorządu lokalnego i rządu.
Każdy z partnerów oferuje 1/3 kosz-tów realizacji budowy osiedla.
Obecnie Fundacja realizuje programy wsparcia dla integracji grup zmarginali-
zowanych w których uczestniczy ok. 5000 osób (liczba ta obejmuje zarówno
beneficjentów programów, jak również członków organizacji współpracu-
jących z „Barką” oraz przedstawicieli samorządów). Powodzenie przedsię-
wzięć realizowanych przez „Barkę” z pewnością przyczyniło się do bardziej

4

dynamicznego rozwoju sektora ekonomii społecznej.

Geneza powstania Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion"
Przyczyną utworzenia spółdzielni socjalnych była potrzeba usuwania barier zwią-
zanych z samozatrudnianiem społeczności osób niepełnosprawnych, tak aby oso-
by te mogły, tak jak inni ludzie, cieszyć się aktywnym życiem obywatelskim i w pełni
realizować swoje możliwości również w dziedzinie ekonomiczno-gospodarczej.
Niezmiernie potrzebne jest ugruntowanie wśród społeczeństwa treści podsta-
wowego prawa człowieka do niedyskryminowania, czyli także równego trakto-
wania na otwartym rynku pracy. Dotyczy to osób niepełnosprawnych w takim sa-
mym stopniu, jak wszystkich innych ludzi.

Www Promotion

4

http://www.zpp.doradztwo-cogito.pl

12

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

Próbą wyjścia naprzeciw tym ważnym problemom było utworzenie Spółdzielni
Socjalnej "WwwPromotion", która skupia wyłącznie osoby niepełnosprawne,
zarejestrowane w Powiatowych Urzędach Pracy jako osoby poszukujące pracy
i nie pozostające w zatrudnieniu. Jest to szansa na znalezienie zatrudnienia dla tej
grupy osób doświadczających nierówności ze względu na brak dostatecznych
umiejętności w dostosowywaniu się do standardów nowoczesnego społe-
czeństwa. Doświadczenia dowodzą, że pracująca i odpowiednio pilotowana osoba
niepełnosprawna, często usamodzielnia się, pozbywa się dotychczasowych kom-
pleksów, a przez to polepsza się jej status wśród ogółu społeczeństwa.
Początki Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion" wywodzą się ze Stowarzyszenia
Aktywizacji Zawodowej i Społecznej Osób Niepełnosprawnych ACTUS z siedzibą
we Wrocławiu, w którym to Stowarzyszeniu spotykały się osoby niepełnosprawne
poszukujące pracy. Z czasem osób mających trudności ze znalezieniem zatrud-
nienia było coraz więcej. Uruchomiona na stronie WWW tablica ogłoszeń poszuku-
jących pracy, umożliwiła wyselekcjonowanie grupy osób niepełnosprawnych po-
siadających umiejętności z zakresu stosowania technik teleinformatycznych. Na
tej bazie powstała nieformalna Grupa WwwPromotion. Jednocześnie Stowarzy-
szenie ACTUS szukało docelowych sposobów zagospodarowania tak wielkiego,
niewykorzystanego kapitału ludzkiego. Takim rozwiązaniem stała się inicjatywa
utworzenia Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion" w której członkami byliby wy-
łącznie niepełnosprawni.

Początki Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion”
Członkowie Stowarzyszenia ACTUS (m.in. – Jerzy Lamprecht) zainicjowali w
kwietniu 2005 r. spotkanie informacyjne dotyczące planów utworzenia pod
patronatem Stowarzyszenia - Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion". W spotka-
niu tym uczestniczyły osoby z Wrocławia, Poznania, Bytomia i Nowej Rudy. Na tym
spotkaniu wybrano Zarząd Spółdzielni i uchwalono statut. W maju 2005 r. odbywały
się spotkania robocze dotyczące promocji spółdzielczości socjalnej oraz idei

założenia Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion". Uczestnicy spotkań wspólnie
zaplanowali i podzielili zadania. Zostały ustalone ogólne zasady działania Spół-
dzielni, procedury rejestracji, biznesplan oraz sposoby pozyskiwania wsparcia
finansowego przy tworzeniu oraz działalności w I etapie istnienia Spółdzielni.

13

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

W dniu 27 maja 2005 r. Zarząd Spółdzielni złożył dokumenty rejestracyjne we wroc-
ławskim Sądzie Rejestrowym. Po wielomiesięcznych perturbacjach związanych
z losami projektu ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz niejasną procedurą re-
jestracyjną, dnia 1 września 2005 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej VI
Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego dokonał wpisu do Rejestru
Przedsiębiorców pod numerem KRS: 0000240507 Spółdzielni Socjalnej
"WwwPromotion". Jest to pierwszy taki podmiot w Polsce. Aktualnie spółdzielnia
liczy 12 członków - wyłącznie osoby niepełnosprawne (różne rodzaje i stopnie nie-
pełnosprawności, mężczyźni i kobiety w przedziale wiekowym od 21 do 64 lat).

Cele oraz działalność gospodarcza Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion"
W myśl zapisów statutowych celem Spółdzielni jest zawodowa reintegracja jej
członków oraz przywrócenie ich na rynek pracy, poprzez prowadzenie wspólnego
przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków - bezrobotnych i poszukują-
cych pracy osób niepełnosprawnych w rozumieniu ustawy

o rehabilitacji zawodo-

wej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Celem Spółdzielni
jest również realizacja doniosłych społecznie celów, takich jak tworzenie więzi mię-
dzyludzkich oraz aktywizacja społeczna. Spółdzielnia Socjalna "WwwPromotion"
podejmuje działania mające za przedmiot odbudowanie i podtrzymanie u członków
Spółdzielni umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej oraz pełnie-
nia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania i pobytu. W te ogólne sformuło-
wania wpisują się konkretne przedsięwzięcia jej członków przy zakładaniu spół-
dzielni oraz w trudnym czasie rozpoczynania działalności gospodarczej. Wielo-
miesięczne, wspólne pokonywanie problemów doprowadziło do powstania solidar-
nej grupy ludzi którzy "wyszli z domu" i są pełni nadziei na powodzenie ich planów.
W początkowej fazie działalności gospodarczej (od listopada 2005 r.) Spółdzielnia
realizuje usługi internetowe na zasadzie "pracy zdalnej - telepraca" w zakresie:

projektowanie stron www
tworzenie grafiki reklamowej
optymalizacja i pozycjonowanie witryn internetowych
aktualizacja oraz administrowanie serwisów www
usługi translatorskie

14

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

W przyszłości Spółdzielnia zamierza rozszerzyć działalność gospodarczą poza
sferę internetową i zaistnieć na otwartym rynku pracy oferując wszelkie działania
adekwatne do umiejętności jej członków oraz skorelowane z potrzebami
potencjalnych kontrahentów. Spółdzielnia jest otwarta na współpracę oraz

5

wymianę doświadczeń z innymi spółdzielniami socjalnymi.

Zadaniem stowarzyszenia jest wszechstronna pomoc w tworzeniu nowych spół-
dzielni. Działalność tę w krajach Europy Zachodniej (Szwecja, Anglia) wspierają
i dotują samorządy lokalne i rząd, gdyż okazało się, że jest to najtańszy sposób
tworzenia nowych miejsc pracy. Nowe spółdzielnie powstają często w innych
obszarach życia społeczno-gospodarczego niż tradycyjna spółdzielczość, przede
wszystkim w sektorze usług, np. turystycznych (agroturystyka), rolniczych, ener-
getycznych (elektrownie wiatrowe), edukacyjnych (szkoły) i opieki socjalnej
(przedszkola, domy starców). W ten sposób włączają się w ogólnoświatowy nurt
tzw: ekonomii społecznej.

Stowarzyszenie WAMA-COOP powstało w 1999 roku z inicjatywy spółdzielców
województwa warmińsko-mazurskiego przy wsparciu Krajowej Rady
Spółdzielczej. Stowarzyszenie utworzono na wzór szwedzkich agencji rozwoju
spółdzielczości (LKU). WAMA-COOP uzyskuje od początku swojej działalności
pomoc merytoryczną i rzeczową ze strony szwedzkich spółdzielców w ramach
projektu realizowanego wspólnie z KF Project Center, finansowanego przez
Centrum Olafa Palmego.
Jest to organizacja pozarządowa, działającą na zasadzie non-profit. Nasi
członkowie to osoby fizyczne, przedstawiciele spółdzielni oraz samorządów.
Dzięki wsparciu stowarzyszenia powstały dotychczas cztery nowe spółdzielnie:
„ATUT” w Górowie Iławeckim, „IRYS” w Pieckach, „SZANSA” w Olsztynie oraz
„WIKA” w Dźwierzutach. Obecnie stowarzyszenie pracuje z grupami
założycielskimi nad utworzeniem dwóch nowych spółdzielni w Zalewie i Wielbarku.

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Spółdzielczości

i Przedsiębiorczości Lokalnej WAMA-COOP

5

http://www.promotion.org.pl/

15

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

DZIAŁANIA STOWARZYSZENIA WAMA-COOP

1. Służy pomocą organizacyjną i merytoryczną przy tworzeniu nowych spółdzielni
2. Działa na rzecz integracji spółdzielczości w regionie
3. Pomaga tworzyć nowe miejsca pracy
4. Promuje przedsiębiorczość i rozwój gospodarczy poprzez:
- doradztwo ekonomiczne i prawne
- szkolenia i seminaria

6

- organizację i obsługę kontaktów władz samorządowych i spółdzielców

6

http://www.wamacoop.olsztyn.pl

16

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

PODSTAWOWE AKTY PRAWNE ZWIĄZANE Z TWORZENIEM
I FUNKCJONOWANIEM SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ

Ustawy:

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych
(Dz.U. z 2006R., Nr 94, poz. 651);
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze
(Dz.U. z 2003 r., Nr 188 , poz. 1848 z późń. zm.);
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym
(Dz.U. z 2003r., Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.);
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach

rynku pracy (Dz. U. z 2004r., Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.);

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrud­nianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 1997r., Nr 123, poz. 776 z późn. zm.);
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i wolontariacie (Dz.U. z 2003r., Nr 96, poz. 873, z późn. zm.);
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. Przepisy wprowadzające
ustawę o działalności pożytku publicznego i wolontariacie
(Dz. U. z 2003r., Nr 96, poz. 874, z późn. zm.);
Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym
(Dz.U. z 1997r., Nr 121, poz. 769 z późn. zm.);
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarcze
(Dz.U. z 2004r., Nr 173, poz. 1807).
Ustawę z 29.01.2004 Prawo zamówień publicznych
(Dz. U. z 2007, Nr 223, poz. 1655),
Ustawę z 29.09.1994 o rachunkowości (Dz. U. z 2002, Nr 76, poz. 694),
Ustawę z 15.02.1992 o podatku dochodowym od osób prawnych
(Dz. U. z 2000, Nr 54, poz. 654).

17

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

Rozporządzenia

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 03.08.2007 w sprawie

określenia wzorów zaświadczeń dołączanych do wniosku o wpis spółdzielni
socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego

(Dz. U. z 2007, Nr 149, poz. 1051).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 grudnia 2006

r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
dokonywania refundacji ze środków Funduszu Pracy kosztów wyposażenia
lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego,
przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności
gospodarczej oraz form zabezpieczenia zwrotu otrzymanych środków
(Dziennik Ustaw z 2006r., nr 251, poz. 1853);

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 listopada

2005 r. w spra­wie szczegółowych warunków i trybu dokonywania refundacji
ze środków Funduszu Pracy kosztów wyposażenia lub doposażenia
stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego, przyznawania
bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz form
zabezpieczenia zwrotu otrzymanych środków

(Dz.U. z 2005r., Nr 236, poz. 2002);
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10

grudnia 2003 w sprawie wzoru wniosków o zwrot opłacanych składek oraz
trybu dokonywania ich zwrotu ;

18

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y

19

Opracowanie: Bernadeta Klein

Nadzór merytoryczny: Małgorzata Niemkiewicz

Opracowanie graficzne: Wojciech Kruk

Studio Projektowe Kruk Design, www.krukdesign.pl

Wydawca:

Caritas Archidiecezji Gdańskiej – PRR Na Fali

81-805 Sopot, Al. Niepodległości 778

Tel. (+48) (58) 555 78 78, fax. (+48) (58) 551 57 46

www.caritas.nafali.pl, www.gdansk.caritas.pl

Druk: COLOR GRAF Sp. z o.o.

S P Ó Ł D Z I E L N I A S O C J A L N A - S Z A N S A N A N O W E M I E J S C A P R A C Y