ei 02 2003 s47 50

background image

2/2003

www.elektro.info.pl

47

kaj¹ gwiazdy i mieszkañcy miast
trac¹ naturaln¹ wiêŸ z nocnym
widokiem nieba. Czêsto trzeba
odjechaæ kilkadziesi¹t kilometrów
za miasto, aby móc podziwiaæ wi-
dok gwieŸdzistego nieba.

Sytuacja ta jest przyk³adem

nie tylko arogancji wobec wiêzi
cz³owieka z naturalnym œrodo-
wiskiem, ale jest równie¿ przyk³a-
dem wyj¹tkowego marnotrawstwa
elektrycznoœci (zatem i pieniê-
dzy) oraz nieodnawialnych energe-
tycznych zasobów Ziemi.

Istniej¹ cztery formy zanieczysz-
czeñ œwiat³em:

n

rozœwietlenie nocnego nieba,

n

olœnienie,

n

oœwietlenie z s¹siedztwa,

n

¿ó³te œwiat³o sodowe.

rozœwietlenie noc-

nego nieba

Oko³o 25% œwiat³a w o œ-

wietleniu zewnêtrznym ulega roz-
proszeniu w górnej pó³przestrze-
ni i ucieka do atmosfery. Powsta-
je efekt rozœwietlonego nieba, zni-

dr in¿. Zbigniew Turlej

Instytut Elektrotechniki

Oœwietlenie zewnêtrzne mo¿emy

uznaæ niemal za wizualny symbol

rozwoju wspó³czesnej cywilizacji.

Jednak¿e najczêœciej œwiat³a te

s¹ niew³aœciwie kontrolowane

i wówczas staj¹ siê Ÿród³em

irytuj¹cych zanieczyszczeñ

Fot. 1 Obrazy emisji œwiat³a w górn¹ pó³przestrzeñ w obrêbie Europy i œwiata

ochrona przed

zanieczyszczeniami

œwiat³em

w oœwietleniu zewnêtrznym

background image

¿ó³te œwiat³o

sodowe

Badania porównawcze dowo-

dz¹, ¿e widzialnoœæ jest lepsza,
gdy Ÿród³a œwiat³a maj¹ bia³¹
i naturaln¹ barwê. Ostatnio
przedstawiono badania, z których
wynika, ¿e w pe³nym œwietle
ksiê¿yca widzialnoœæ na drogach
jest lepsza ni¿ przy wielu instala-
cjach z ¿ó³tym œwiat³em sodo-
wym. Dodatkowo efekt ¿ó³tego
rozœwietlania atmosfery wywo³u-

je specyficzny niepokój wywo³any
skojarzeniami z po¿arem. W tej
sytuacji to œwiat³o mo¿e byæ uz-
nane jako zanieczyszczenie i nale-
¿y d¹¿yæ do zastêpowania go
œwiat³em bia³ym, np. œwietlów-
kowym, metalohalogenkowym lub
diodowym. Obecnie systemy dio-
dowe w oœwietleniu zewnêtrz-
nym daj¹ najlepsze perspektywy
w zakresie ochrony przed emisj¹
œwiat³a w górn¹ pó³przestrzeñ.

Wprowadzenie naturalnego

i bia³ego œwiat³a w oœwietle-

niu miejskim umo¿liwi uzyska-
nie znacznych efektów energoo-
szczêdnoœci. W praktyce ocena
tych efektów polega m.in. na
u¿yciu mno¿ników korekcyj-
nych (S/P) jako modyfikatorów
strumieni œwietlnych fotopo-
wych, standardowo podawanych
w katalogach producentów Ÿró-
de³ œwiat³a. Mno¿nik korekcyj-
ny (S/P) jest stosunkiem stru-
mienia skotopowego (S) do foto-
powego (P) dla danego rozk³a-
du widmowego Ÿród³a œwiat³a.
Modyfikatory te rewolucyjnie
zmieniaj¹ dotychczasowe oceny
energooszczêdnoœci oœwietle-
nia. Lampy sodowe, ze wzglêdu
na du¿y udzia³ emisji œwiat³a
¿ó³tego, zdecydowanie ustêpu-
j¹ wartoœciami strumieniom
zmodyfikowanym w œwietlów-
kach i lampach metalohalogen-
kowych. Generalnie lampy
o rozk³adach widmowych bli¿-
szych œwiat³u naturalnemu s¹
zdecydowanie efektywniejsze od
lamp o nienaturalnych rozk³a-

olœnienie

Zjawisko olœnienia wystêpuje

wówczas, gdy w polu widzenia s¹
nadmiernie jaskrawe Ÿród³a
œwiat³a na ciemnym tle. Kontrola
tego zjawiska jest szczególnie
utrudniona w oœwietleniu zewnê-
trznym, poniewa¿ czêsto w polu
widzenia znajduj¹ siê liczne Ÿród-
³a œwiat³a o nieskoordynowa-
nym rozmieszczeniu. Dzieje siê
tak, poniewa¿ rozmieszczanie
tych Ÿróde³ odbywa siê w ró¿-
nym czasie i na terenach wielu
u¿ytkowników.

oœwietlenie z s¹-

siedztwa

Oœwietlenie z s¹siedztwa po-

wstaje wówczas, gdy Ÿród³o
œwiat³a oœwietla nie tylko wyod-
rêbnion¹, ale i s¹siedni¹ powie-
rzchniê. Typowe przyk³ady to oœ-
wietlenie posesji œwiat³em s¹sia-
da i oœwietlenie pokoju œwiat³em
z ulicy.

Rys. 1 Kierowanie œwiat³a przy iluminacji powierzchni pionowych

Rys. 2 Stosowanie odpowiedniego sprzêtu oœwietleniowego przy oœwietleniu powierzchni poziomych

Tabela 1

WSG — wskaŸnik œwiat³a w górê: maksymalnie dopuszczalny strumieñ œwietlny oprawy skierowany w niebo, wyra¿ony w procentach

OGRANICZENIA ZANIECZYSZCZEÑ ŒWIAT£EM W OŒWIETLENIU ZEWNÊTRZNYM

strefy

rozœwietlenie

œwiat³o w kierunku

œwiat³oœæ Ÿróde³ I

œrednia luminancja

œrodowiska

nieba WSG

okien EV (luksy)

(kilokandele)

obiektów L

(max. %)

(kandele/m2),

WskaŸnik

przed por¹

pora nocna

Przed por¹

pora nocna

przed por¹ nocn¹

œwiat³a w górê

nocn¹

nocn¹

S1

0

2

1

0

0

0

S2

5

5

1

50

0,5

5

S3

15

10

5

100

1,0

10

S4

25

25

10

100

2,5

25

48

www.elektro.info.pl

2/2003

background image

oœwietlenie s¹siedztwa (AS 42
82 Control of Obtrusive Effects of
Outdoor Lighting). Ostatnio wy-
st¹piono z petycj¹ w sprawie
zanieczyszczeñ œwiat³em do Par-
lamentu Europejskiego. W CIE
(Commission Internationale de
I’Eclairage) zagadnieniami tymi
zajmuje siê komitet TC 5. 12.
Ostatnio w Czechach wprowa-
dzono ustawê maj¹c¹ ograniczyæ
zanieczyszczenia œwiat³em. An-
gielska organizacja ILE (The Insti-
tution of Lighting Engineers)
w 1994 roku opublikowa³a zale-
cenia ograniczaj¹ce zanieczysz-
czenia œwiat³em, które przedsta-
wiono poni¿ej w kolejnoœci przy-
jêtej przez ILE:
1. Wy³¹czajmy œwiat³a, gdy nie
s¹ konieczne ze wzglêdów bez-
pieczeñstwa, ochrony i rozœwiet-
lania nocnego otoczenia. Gdy do-
ceniamy znaczenie pory nocnej,
to mo¿liwe jest dalsze ogranicza-
nie poziomów oœwietlenia miê-

dach widmowych. W krajowej
praktyce oœwietlenia zewnêtrz-
nego czêsto mo¿emy mieæ do
czynienia jednoczeœnie z czte-
rema formami zanieczyszczeñ
œwiat³em, np. oprawa zewnê-
trzna z lamp¹ sodow¹ mo¿e
¿ó³to rozœwietlaæ niebo, olœnie-
waæ, oœwietlaæ s¹siedztwo oraz
sw¹ barw¹ wywo³ywaæ efekt
anonimowoœci.

ograniczanie

zanieczyszczeñ

Zanieczyszczenia œwiat³em

budz¹ coraz wiêkszy sprzeciw
opinii publicznej czu³ej na pro-
blemy ekologiczne. W 1990 roku
miêdzynarodowa organizacja ID-
SA (Internacional Dark Skies As-
sociacion) rozpoczê³a kampaniê
na rzecz gwieŸdzistego nieba.
W 1995 roku w Australii usta-
nowiono normê ograniczaj¹c¹

dzy uzgodnionymi godzinami, np.
wy³¹czanie iluminacji obiektów
architektury i reklam miêdzy go-
dzin¹ 23 i zachodem s³oñca.
2. Przy iluminacji powierzchni pio-
nowych nale¿y kierowaæ œwiat³o
z góry w dó³, a nie z do³u do
góry. Gdy konieczne staje siê oœ-
wietlanie z do³u, to nale¿y stoso-
waæ os³ony i rastry, które ograni-
czaj¹ do minimum œwiat³o roz-
proszone.
3. Przy oœwietleniu poziomych
powierzchni stosujmy sprzêt oœ-
wietleniowy, który po zainstalowa-
niu, minimalizuje rozproszenie
œwiat³a blisko lub powy¿ej hory-
zontu.
4. Ograniczajmy nadmierne oœ-
wietlenie. Minimalne poziomy oœ-
wietlenia okreœlone s¹ w odpo-
wiednich normach.
5. Ograniczajmy olœnienie do mi-
nimum upewniaj¹c siê, ¿e g³ó-
wne k¹ty wypromieniowania
wszystkich Ÿróde³ œwiat³a

w kierunku potencjalnego obser-
watora utrzymywane s¹ poni¿ej
70°.
6. Wszêdzie, gdzie jest to mo¿li-
we, stosujmy projektory z asyme-
trycznymi wi¹zkami œwiat³a, któ-
re umo¿liwiaj¹ utrzymywanie ot-
worów projektorów równolegle do
powierzchni oœwietlonej.
7. Przy oœwietleniu ochronnym
domu skuteczne s¹ dwa rozwi¹za-
nia:
– stosujmy detektory podczerwieni

z oprawami halogenowymi 150
W (2000 lm) – oprawy halogeno-
we 300/500 W daj¹ zbyt wiele
œwiat³a, bardziej olœniewaj¹
i tworz¹ zbyt ostre cienie;

– ca³onocne oœwietlenie ochronne

o niskiej jaskrawoœci jest rów-
nie¿ w³aœciwe – oprawa ze
œwietlówk¹ kompaktow¹
8 W (600 lm) jest skuteczna
w wielu miejscach.

8. W oœwietleniu drogowym
œwiat³o blisko lub powy¿ej hory-

background image

50

www.elektro.info.pl

2/2003

zontu powinno byæ minimalizowa-
ne. W drugiej kolumnie tabeli
1 podano odpowiednie parametry.
9. Oczekuje siê, ¿e lokalne w³a-
dze okreœl¹ strefy œrodowiska
w terenie, a profesjonalni projek-
tanci uwzglêdni¹ wymagania
okreœlone w tabeli 1.
Strefy œrodowiska:

n

S1 – parki narodowe, obszary
chronionego krajobrazu i inne
„ciemne krajobrazy”,

n

S2 – miejsca niskiej jaskrawo-
œci, np. tereny wiejskie poza
stref¹ S1,

n

S3 – miejsca œredniej jaskrawo-
œci, np. tereny miejskie,

n

S4 – miejsca wysokiej jaskra-
woœci, np. centra wielkomiej-
skie z nocn¹ aktywnoœci¹.

wnioski

Technika oœwietleniowa staje

wobec rewolucji ekologicznej.
Mo¿na przypuszczaæ, ¿e w naj-
bli¿szych latach producenci, pod
wp³ywem wra¿liwego na ekologiê
od³amu opinii publicznej, skieru-
j¹ wysi³ki technologiczne w stro-

nê produkcji Ÿróde³ z bia³ym
i naturalnym œwiat³em oraz kon-
strukcji opraw umo¿liwiaj¹cych
skuteczne ograniczanie zanieczy-
szczeñ œwiat³em. W Polsce – jak
dotychczas – problem zanieczysz-
czeñ œwiat³em nie by³ przedmio-
tem programów badawczych. Je-
dynie potoczne obserwacje po-
zwalaj¹ stwierdziæ, ¿e ostatnio
nast¹pi³ znaczny wzrost poziomu
zanieczyszczeñ œwiat³em. Pun-
ktem wyjœcia bêdzie badanie po-
ziomów zanieczyszczeñ œwiat³em
w strefach krajobrazu chronione-
go (oko³o 25% powierzchni kra-
ju). Poziomy te mog¹ byæ badane
na terenie ca³ej Polski, przy u¿y-
ciu mierników luminacji, umiesz-
czonych na specjalnie przystoso-
wanym samochodzie terenowym.
Wyniki badañ pozwol¹ okreœliæ
stan poziomu zanieczyszczeñ
œwiat³em w Polsce oraz stan¹
siê podstaw¹ oceny fotometrycz-
nych parametrów zewnêtrznych
opraw oœwietleniowych, z punktu
widzenia ochrony przed zanieczy-
szczeniami œwiat³em. Oczekuje

siê, ¿e efekty ekonomiczne zwi¹-
zane bêd¹ z produkcj¹ i sprze-
da¿¹ specjalnych opraw zewnê-
trznych oraz z podniesieniem
atrakcyjnoœci turystycznej nocne-
go pejza¿u stref chronionych
w Polsce.

q

literatura

1. M. Crampton, The Ambient Energy

Streetlight. The Lighting Journal, No-
vember/December 2001.

2. Na czym polega zanieczyszczenie

œwiat³em? Focus Ekstra, 2002.

3. J. Hewett, P. Hill, LED up–date. Lig-

hting, August 2001.

4. The Institution of Lighting Engineers,

Guidance notes for the reduction of
Light pollution, 1994.

5. Z. Turlej, EfektywnoϾ ekologicznej

barwy œwiat³a, Œwiat³o i Œrodowis-
ko, 4/94.

6. Z. Turlej, Oœwietlenie miasta bli¿ej

natury, Nowoczesna Technika Oœ-
wietleniowa, Gliwice, Politechnika
Œl¹ska, Wydzia³ Elektryczny, 5–6
czerwca 1997 r.

Rys. 3 Zasada ograniczania olœnienia

Rys. 4 Stosowanie projektorów z asymetrycznymi wi¹zkami œwiat³a

Rys. 5 Dwa skuteczne rozwi¹zania oœwietlenia ochronnego domu


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ei 02 2003 s22 24
ei 02 2003 s51
ei 02 2003 s66 67
ei 02 2003 s04
ei 02 2003 s72 74
ei 02 2003 s62 65
ei 02 2003 s03
ei 02 2003 s06 10
ei 02 2003 s68 69
ei 02 2003 s75
ei 02 2003 s76
ei 02 2003 s55 61
ei 02 2003 s26 30
ei 02 2003 s70 71
ei 02 2003 s14 19
ei 04 2003 s48 50
ei 02 2003 s20 21
ei 02 2003 s77
ei 02 2003 s25

więcej podobnych podstron