BOJA

ŹŃ BOŻA

Mówi si

ę często, że Stary Testament — to prawo bojaźni, a Nowy — to prawo miłości. Ta ogólnikowa formuła

nie uwzgl

ędnia bardzo wielu koniecznych sprecyzowań. Jeżeli bojaźń stanowi w Starym Testamencie wartość

rzeczywi

ście ważną, to prawo miłości też tam właśnie tkwi swymi korzeniami. Z drugiej zaś strony bojaźń wcale nie

przesta

ła istnieć wskutek Nowego Prawa, bo stanowi ona podstawę wszelkiej autentycznej religijności. Tak więc w

obydwu Testamentach boja

źń i *miłość pojawiają się rzeczywiście, choć w niejednakowy sposób. Jest natomiast

rzecz

ą o wiele bardziej ważną odróżnić bojaźń religijną od lęku, jaki odczuwa każdy człowiek wobec żywiołów

natury lub wobec ataków wroga

(Jr 6,25

;

Jr 20,10)

. Otó

ż w objawieniu biblijnym mamy do czynienia tylko z

boja

źnią religijną.

I. OD LUDZKIEGO STRACHU DO BOJA

ŹNI BOŻEJ

W obliczu zjawisk ogromnych, niezwyk

łych, przerażających, człowiek mimo woli odczuwa obecność czegoś, co

go niesko

ńczenie przewyższa i wobec czego on sam zapada się w swojej małości. Jest to uczucie o podwójnym

charakterze: prze

życie świętości daje już znać o sobie w postaci tremendum, a jednak cała głębia jego natury nie

zosta

ła jeszcze ukazana. W Starym Testamencie uczucie to jest równoważone przez autentyczne poznanie *Boga

żywego, który objawia swoją wielkość poprzez znaki, jakich jest pełno w świecie stworzeń. Lęk, który ogarnął

Izraelitów w chwili objawienia si

ę Boga na Synaju

(Wj 20,18n)

, zosta

ł spowodowany przede wszystkim majestatem

Boga jedynego, podobnie zreszt

ą jak przerażenie Mojżesza na widok płonącego krzaka

(Wj 3,6)

albo l

ęk Jakuba po

owym nocnym widzeniu

(Rdz 28,17)

. Lecz ilekro

ć powodem bojaźni są jakieś znaki kosmiczne, nasuwające myśl o

*gniewie Bo

żym (*burza, trzęsienie ziemi), wtedy bojaźni owej towarzyszy przerażenie, którego źródło nie jest już

tak czyste. Przera

żenie tego rodzaju należy do zwykłych akcesoriów *dnia Jahwe

(Iz 2,10

;

Iz 2,19

; por.

Mdr 5,2)

.

Takim w

łaśnie było przerażenie strażników przy grobie Jezusa w poranek wielkanocny

(Mt 28,4)

. Natomiast boja

źń

rodz

ąca się z poczucia szacunku i przyjmująca postać *adoracji jest zupełnie normalną reakcją człowieka

wierz

ącego, który staje wobec objawiającego się mu Boga. Taką właśnie była reakcja Gedeona

(Sdz 6,22n)

, Izajasza

(Sdz 6,5)

lub

świadków cudownych wydarzeń dokonanych przez Jezusa

(Mk 6,51 paral.

;

Łk 5,26

;

Łk 7,16)

albo

przez aposto

łów

(Dz 2,43)

. Boja

źń Boża może się więc przejawiać na wiele sposobów, które współzawodniczą

niejako ze sob

ą, każdy inaczej, by doprowadzać człowieka do coraz głębszej *wiary.

II. BOJA

ŹŃ BOŻA I ZAUFANIE BOGU

W prawdziwym

życiu wiarą bojaźń równoważy także uczucie przeciwne jej, to jest *ufność w Bogu. Bóg nawet

wtedy, kiedy si

ę *objawia ludziom, nie chce ich przecież terroryzować. Przeciwnie, podtrzymuje ich na duchu

mówi

ąc: „Nie bój się!"

(Sdz 6,23

;

Dn 10,12

; por.

Łk 1,13

;

Łk 1,30)

. Powtórzy te same s

łowa Jezus, gdy będzie

chodzi

ł po wodzie

(Mk 6,50)

. Bóg nie jest w

ładcą zazdrosnym o swoją władzę. Otacza ludzi ojcowską

*Opatrzno

ścią, która czuwa nad wszystkimi ich potrzebami. „Nie bój się!" — mówi również do patriarchów

przekazuj

ąc im *obietnice

(Rdz 15,1

;

Rdz 26,24)

. To samo wyra

żenie powtarza się przy obietnicach

eschatologicznych, danych cierpi

ącemu ludowi

(Iz 41,10

;

Iz 41,13n

;

Iz 43,1

;

Iz 43,5

;

Iz 44,2)

, oraz przy obietnicach,

które Jezus dawa

ł „małej trzódce", co miała otrzymać od Ojca Królestwo

(

Łk 12,32

;

Mt 6,25-34)

. Tymi samymi

s

łowami podtrzymuje Bóg na duchu proroków zlecając im trudną misję: będą natrafiali na opór ludzi, ale nie powinni

si

ę ich lękać

(Jr 1,8

;

Ez 2,6

;

Ez 3,9

; por.

2Krl 1,15)

.

Tak wi

ęc wiara w Boga jest źródłem pewności, która usuwa wszelki lęk czysto ludzki. Kiedy Izrael ma podczas

wojny stawi

ć czoło swojemu wrogowi, to znów Bóg poucza: „Nie bój się!"

(Lb 21,34

;

Pwt 3,2

;

Pwt 7,18

;

Pwt 20,1

;

Joz 8,1)

. W obliczu najgro

źniejszych niebezpieczeństw Izajasz powtarza to samo Achazowi

(Iz 7,4)

i Ezechiaszowi

(Iz 37,6)

. Aposto

łom, których czekają prześladowania, Jezus mówi, żeby się nie bali tych, co zabijają ciało

(Mt

10,26-31)

. Lekcja powtarzana tyle razy wchodzi wreszcie w

życie. Opierając się na zaufaniu, jakie pokładali w

Bogu, prawdziwi Jego wyznawcy usun

ęli ze swych serc wszelką bojaźń

(Ps 23,4

;

Ps 27,1

;

Ps 91, 5-13)

.

III. BOJA

ŹŃ KARY BOŻEJ

A jednak w post

ępowaniu Boga jest coś, co może napawać człowieka zbawienną bojaźnią. W Starym Testamencie

objawi

ł się On jako sędzia, a ogłoszeniu *prawa na Synaju towarzyszy groźba różnych sankcji

(Wj 20,5nn

;

Wj

23,21)

. Na przestrzeni dziejów Izraela wszystkie kl

ęski spadające na naród są przedstawione przez proroków jako

znaki opatrzno

ściowe, powodujące wylew gniewu Bożego; jest to dość poważna racja, by drżeć przed Nim! W tym

znaczeniu prawo Bo

że okazuje się prawem bojaźni. Podobnie też, przypominając groźbę *kary Bożej,

Ps 2

wzywa

nawet obce narody do poddania si

ę Pomazańcowi Jahwe

(Ps 2,11n)

.

Ten aspekt nauki o boja

źni Bożej nie powinien być niedoceniony, bo nawet Nowy Testament wiele miejsca

po

święca na ukazanie *gniewu i *sądu Bożego. Lecz wobec tych strasznych perspektyw jedynie grzesznicy

*zatwardziali w z

łem powinni drżeć z przerażenia

(Jk 5,1

;

Ap 6,15n

;

Łk 23,30)

. Innym za

ś, choć są w pełni

świadomi swoich grzechów

(por.

Łk 5,8)

, ale ufaj

ą *łasce usprawiedliwiając Boga

(Rz 3, 23n)

, Nowy Testament

ukaza

ł możliwość zajęcia nowej postawy: nie bojaźń niewolnika, ale duch przybranego dziecka Bożego

(Rz 8,15)

,

duch wewn

ętrznej *miłości usuwającej bojaźń, która zawsze zakłada karę

(1J 4,18)

; a kto mi

łuje, nie potrzebuje już

obawia

ć się kary, choć jego serce ma mu jeszcze coś do zarzucenia

(1J 3,20n)

. To w tym znaczeniu Nowy Testament

jest prawem mi

łości. Lecz byli ludzie, którzy już w Starym Testamencie żyli pod prawem miłości, i przeciwnie;

jeszcze teraz s

ą ludzie, którzy się nie wydostali spod prawa bojaźni.

IV. BOJA

ŹŃ BOŻA A RELIGIA

Ogólnie rzecz bior

ąc, bojaźń Boża może być pojmowana w znaczeniu tak szerokim i głębokim zarazem, że stanie

si

ę po prostu synonimem religii. Już w Księdze Powtórzonego Prawa bojaźń Boża jest wiązana w sposób

charakterystyczny z mi

łością Bożą, z zachowywaniem przykazań Bożych, ze służbą Bożą

(Pwt 6, 2

;

Pwt 6,5

;

Pwt

6,13)

, a

Iz 11,2

w boja

źni Bożej widzi jeden z owoców *Ducha Bożego. Jest ona, jak mówią mędrcy, początkiem

*m

ądrości

(Prz 1,7

;

Ps 111,10)

, a Syracydes cytuje d

ługą litanię jej przymiotów, z których wynika, że w praktyce

nale

ży ją utożsamiać z *pobożnością

(Syr 1,11-20)

. Z tego wzgl

ędu zasługuje na pochwały, których jej też nie

szcz

ędzą bardzo liczne Psalmy

(Ps 112,1

;

Ps 128,1)

, bo „Jego *mi

łosierdzie z pokolenia w pokolenie dla tych, którzy

si

ę Go boją"

(

Łk 1,50

; por.

Ps 103,17)

; czas *s

ądu, który grzeszników przyprawia o drżenie z bojaźni, będzie

równie

ż dniem „zapłaty Bożej dla bojących się jego imienia"

(Ap 11,18)

. Nowy Testament pozostawia terminowi

„boja

źń" pewien odcień znaczeniowy bojaźni płynącej z szacunku, przy czym perspektywy Boga- Sędziego nie są

ca

łkowicie wyeliminowane

(2Kor 7,1

;

Ef 5,21

;

Kol 3,22)

, zw

łaszcza gdy chodzi o ludzi, „którzy nie boją się Boga"

(

Łk 18,2

;

Łk 18,4

;

Łk 23, 40)

. Ale zasadniczo termin ten ma znaczenie g

łębsze, a bojaźń w tym ujęciu staje się

bardzo zasadnicz

ą *cnotą: „Bóg naprawdę nie ma względu na osoby. Ale w każdym narodzie miły jest Mu ten, kto

si

ę Go boi i postępuje sprawiedliwie"

(Dz 10,34n)

. Tak poj

ęta bojaźń jest drogą do zbawienia przez wiarę.