Prof. dr hab. Ryszard Stachowski Psychologia, I rok, tryb zaoczny

Instytut Psychologii
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu

Zagadnienia do egzaminu z przedmiotu

Wprowadzenie do psychologii z elementami historii myśli psychologicznej

Rok akademicki 2011/2012

1. Proces dziejowy w metaforze procesu abrazji i sedymentacji (Krzysztof Pomian).

2. Dlaczego Melanchtona nie można uznać za twórcę nazwy psychologia?

3. Czym dla autorów wydanego w roku 1590 pod redakcją Rodolphusa Gocleniusa

dzieła, w którego tytule pojawia się po raz pierwszy nazwa psychologia, była

psychologia?

4. Pytanie o to, kto jest twórcą nazwy psychologia, jest otwarte. Co to znaczy?

5. Główne różnice między Wilhelma Wundta programem heidelberskim a programem

lipskim.

6. Jaki związek miał udział Wundta w sporze między dziewiętnastowiecznym

materializmem przyrodników niemieckich i zwolennikami spirytualizmu

z wprowadzeniem przez niego do psychologii metody eksperymentalnej?

7. Wundtowska zasada przyczynowości psychicznej jako podstawa wyjaśniania zjawisk

psychicznych.

8. Wprowadzenie eksperymentu laboratoryjnego do psychologii jako jeden z dwóch

elementów dokonanego przez Wilhelma Wundta przełomu w metodzie badania

psychologicznego.

9. Co to znaczy, że wczesny Wundt wprowadził do psychologii zasadę eksperymentu

laboratoryjnego po to, żeby badać naturę procesów nieświadomych, stanowiących

początek życia psychicznego? Miejsce nieświadomości w psychologii świadomościowej

Wilhelma Wundta.

10. Metoda eksperymentu laboratoryjnego jako sposób wspomagania introspekcji.

Introspekcja według Wilhelma Wundta: wewnętrzna obserwacja czy wewnętrzne

spostrzeżenie?

11. Neutralny holizm metodologiczny jako podstawa wypracowania przez Wilhelma

Wundta programu dwóch psychologii.

12. Co według Wilhelma Wundta było zadaniem jego psychologii historyczno–

–kulturowej?

13. Spór o nieobrazowość (nienaoczność) myśli między Wilhelmem Wundtem i Karlem

Bühlerem jako spór o naturę eksperymentu psychologicznego.

14. Kontrowersje wokół powtarzalności faktu psychicznego jako charakterystycznej cechy

eksperymentu psychologicznego (introspekcyjnego).

15. Spór Wilhelma Wundta z würzburczykami sporem o metodę badania w psychologii,

a nie o jej przedmiot. Zakwestionowanie po raz pierwszy rzetelności i trafności

metody introspekcji.

16. Intencjonalna inegzystencja przedmiotu jako pozytywne kryterium odróżniania

fenomenów psychicznych od fizycznych.

17. Negatywne i pozytywne kryterium psychiczności.

18. Wewnętrzne spostrzeżenie a wewnętrzna obserwacja w psychologii aktów Franza

Brentana.

19. Jak William James charakteryzuje antytezę „strukturalizm–funkcjonalizm”?

1

20. Jak Kazimierz Twardowski uzasadnia twierdzenie, że „nie każda nauka empiryczna

jest eksperymentalna”?

21. W jakim sensie psychologia funkcjonalna była sprawdzianem filozoficznej

(pragmatycznej) teorii prawdy?

22. Losy kryterium psychiczności w psychologii (Kartezjusz, Brentano, Romanes, Yerkes,

James).

23. John Watson uważał, że fakty behawioralne można włączyć do zakresu badań

współczesnej mu psychologii introspekcyjnej tylko pod warunkiem, że ta psychologia

zgodzi się na pewien kompromis. Jaki?

24. W jakim sensie watsonowski behawioryzm jest, a w jakim nie jest psychologią?

25. Behawioryzm metafizyczny (logiczny, radykalny) i behawioryzm metodologiczny

(empiryczny).

26. Błąd idem per idem w analizie treści terminów mentalnych w języku zachowania.

27. Historyczne znaczenie eksperymentu Rosalie Rayner i Johna Watsona nad

warunkowaniem reakcji emocjonalnej.

28. Stosunek Johna Watsona do psychoanalizy.

29. Klimat intelektualny wystąpienia Johna Watsona w 1913 roku z „manifestem

behawiorystycznym”.

30. Historyczne znaczenie artykułu Williama Jamesa Does consciousness exist? z roku

1904.

31. Przed rokiem 1913 psychologia znajdowała się w okresie przedparadygmatycznym.

Co to znaczy?

32. Determinizm i redukcjonistyczne złudzenie. Jak na trzy pytania Karla Poppera

wiążące się z redukcjonizmem ontologicznym odpowiada behawioryzm Johna

Watsona?

33. Franza Galla pierwszy systematyczny program badań behawioralnych.

34. Przed czym miał chronić kanon Morgana? Przykład błędnej jego interpretacji.

35. Jaką rolę w wyjaśnianiu zachowania człowieka odgrywa według Frederica B.

Skinnera postulowanie stanów psychicznych oraz układu nerwowego?

36. Operacjonizm etapem historycznie koniecznym w rozwoju psychologii jako nauki

empirycznej.

37. Dwojakie znaczenie terminu „nieświadome” w psychoanalizie Sigmunda Freuda. Co

to znaczy, że „świadomość jest nieświadoma”?

38. Co dla Sigmunda Freuda jest wystarczającym dowodem istnienia nieświadomych

stanów psychicznych?

39. Na czym polega freudowski zabieg interpolacji aktów świadomych przez akty

nieświadome?

40. Co to znaczy, że freudowska psychiczna nieświadomość istnieje na mocy założenia?

41. Freudowska doktryna nieświadomej świadomości a doktryna neurofizjologicznej

(fizycznej, somatycznej) ontologii nieświadomości.

42. Błąd idem per idem w wyjaśniania przez Sigmunda Freuda roli dziedzictwa

archaicznego w przebiegu życia jednostki.

43. Co to znaczy, że freudowska teoria marzeń sennych nie dysponuje bilingue czyli

dwujęzyczną wersją tego samego tekstu i jakie to ma znaczenie w objaśnianiu marzeń

sennych?

2

44. Podstawowe twierdzenie Sigmunda Freuda uwiedzeniowej teorii histerii (UTH) jako

caput Nili.

45. Związek „afery nosowej” (Emma Eckstein) z genezą freudowskiej myśli

psychoanalitycznej.

46. W jakich okolicznościach Sigmund Freud odwołuje swoją UTH i jakie podaje tego

powody?

47. Prawda historyczna i prawda narracyjna w psychoanalizie freudowskiej.

48. Co ważnego w historii myśli psychoanalitycznej wydarzyło się w okresie nazwanym

„Freud przed Freudem”? Mit założycielski psychoanalizy. Przypadek Anny O.

49. Ruch feministyczny w Stanach Zjednoczonych a powstanie Terapii Odzyskanej Pamięci

w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku w Stanach Zjednoczonych.

50. Na czym polega biegunowa odmienność poglądów zwolenników Terapii Odzyskanej

Pamięci i zwolenników Ruchu Fałszywych Wspomnień?

51. Wątek gnostycki w psychologii Carla Gustava Junga.

52. Czy stawiając sobie za cel badanie ludzkiej świadomości psychologia transpersonalna

powraca do wundtowskiej koncepcji psychologii jako nauki o świadomości?

53. Dlaczego do badania historii psychologii w Polsce nie można odnosić tych samych

kryteriów, które odnoszą się do historii psychologii w krajach Europy Zachodniej

i Stanów Zjednoczonych?

54. Co przesądziło o osobliwym charakterze Psychologicznej Szkoły Lwowskiej?

55. Władysława Witwickiego teoria kratyzmu jako jedyna rodzima oryginalna teoria

psychologiczna w okresie zaborów.

56. W jakim sensie Władysława Heinricha można uznać za prekursora behawioryzmu?

57. Co to znaczy, że psychologia poznawcza jest umiarkowanym behawioryzmem?

58. Paradygmat eksperymentalny psychologii poznawczej a pogląd wczesnego Wundta

na proces psychiczny jako nieświadome wnioskowanie.

59. Pierwszoosobowa ontologia fenomenów świadomości. Ontologiczna subiektywność

versus epistemologiczna obiektywność. Epistemologiczna subiektywność versus

ontologiczna obiektywność.

60. Świadomość historyczna jako założenie przedwstępne współczesnego myślenia (Carl

Becker).

*

1: Stachowski, R. i B. Dobroczyński (2008), s.75–76; 2–4: 1.1.1; 5: 1.5–1.8; 6: 1.2; 7: 1.2.1; 8: 1.5–1.5.1;
9: 1.5.1; 1.7; 6.1; 10: 1.5.1 oraz Schultz, D. P. i S. E. Schultz (2007, s. 92–95); 11–12: 1.8; 13: 2.3.1–2.3.2;

14: 2.3.2.1; 15: 2.3.3; 16–17: 2.4.2; 18: 2.4.1; 19: 3.6.2; 20: 3–3.1.1; 21: 3.9–3.10; 22: 4.2.1;

23: 4.2.2; 24: 4.3; 25–26: 4.8; 27–28: 4.6; 29: 4.4 (s. 165–166); 30: 4.4 (163–164); 31: (s. 185–188);

32: 5.3.1; 33: 4.3.1; 34: 4.3.2; 35: 5.4; 36: s. 208–210; 37–39: 6.2; 40: 6.2.1; 41: 6.3; 42: 6.4;

43: s. 230–231; 44–50: Stachowski, R. i B. Dobroczyński (2008), s. 97–103 i dostępny w internecie na stronie

Instytutu Psychologii UAM tekst „Freud przed Freudem. Dwa oblicza myśli psychoanalitycznej” oraz „Mit

założycielski psychoanalizy”; 51: 7.4–7.6; 52: 7.3; 53: 8.4; 54: 8.6; 55–56: 8.8 oraz Rzepa, T. i B.

Dobroczyński (2009, s. 160–162 i 104–107) ; 57–58: 9.4; 59: diagram dostępny w internecie na stronie

Instytutu Psychologii UAM; 60: Stachowski, R. i B. Dobroczyński (2008), s. 76.

U w a g a: Jeśli nie zaznaczono inaczej, wszystkie numery paragrafów i stron odnoszą się do

podręcznika Stachowski, R. (2007).

3

Literatura podstawowa:

Stachowski, R., Historia współczesnej myśli psychologicznej. Od Wundta do czasów najnowszych.
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR: Warszawa 2007. [Zagadnienia do egzaminu od 2 do 43
oraz od 51 do 58].
Stachowski, R. i B. Dobroczyński, Historia psychologii – od Wundta do czasów najnowszych (s.
73–136). W: Strelau, J. i D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne: Gdańsk 2008.

Literatura uzupełniająca:

* Benjamin, L. T., Historia współczesnej psychologii. Wydawnictwo Naukowe PWN: Warszawa
2008.
* Korab, K. (red.), Pseudonauka. Choroba, magia czy biznes? Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR: Warszawa 2011.
* Lück, H. E., Historia psychologii. Orientacje, szkoły, kierunki rozwoju. Wydawnictwo Vizja Press
& IT: Warszawa 2008.
* Rzepa, T. i B. Dobroczyński, Historia polskiej myśli psychologicznej. Wydawnictwo Naukowe
PWN: Warszawa 2009.
* Schultz, D. P. i S. E. Schultz, Historia współczesnej psychologii. Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego: Kraków 2007.
* Stachowski, R., Prawda ma strukturę fikcji. Breuerowska metoda katartyczna prekursorską
metodą psychoterapeutyczną? (s. 493–517). W: Brzeziński, J. M. i L. Cierpiałkowska (red.),
Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki. Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne: Gdańsk 2008.
* Searle, J., Umysł. Krótkie wprowadzenie. Dom Wydawniczy Rebis: Poznań 2010.

4