Centralny układ nerwowy składa się z mózgu, móżdżku i rdzenia kręgowego.
Obwodowy układ nerwowy: nerwy kręgowe i czaszkowe, dochodzące do
mięśni i receptorów czuciowych i kończące się w rdzeniu.
" Nerwy to wiązki aksonów, długich wypustek neuronów otoczonych osłonką mielinową,
stanowiące "okablowanie" organizmu.
" Nerwy doprowadzające informację od receptorów zmysłowych do mózgu nazywa się
czuciowymi lub aferentnymi, a nerwy wychodzące z mózgu i kontrolujące mięśnie i
gruczoły nazywa się ruchowymi lub eferentnymi. Z rdzenia wychodzi 12 par nerwów
rdzeniowych
Autonomiczny układ nerwowy to część CUN i PUN, której nie kontrolujemy
w świadomy sposób.
" Jego zadanie to koordynacja funkcji automatycznych: skurczy serca, oddychania,
trawienia, wydalania, pocenia się, pobudzenia seksualnego.
" Otrzymuje sygnały z chemoreceptorów, baroreceptorów, przez nerwy czaszkowe i
rdzeniowe, przechodzące przez zwoje rdzeniowe.
" Centrum AUN znajduje się w pniu mózgu, koordynacja następuje przy pomocy
podwzgórza.
 Funkcją układu współczulnego jest podnoszenie ogólnej aktywności
organizmu.
" Odgrywa on pierwszoplanową rolę w sytuacjach stresowych, w
okolicznościach wywołujących napięcie emocjonalne, wymagających
pełnej mobilizacji organizmu.
" Uzyskuje wówczas przewagę nad antagonistycznym układem
przywspółczulnym, który zazwyczaj oddziałuje hamująco na unerwiane
narządy, pobudza jednak pracę przewodu pokarmowego i jego gruczołów
i, przyspieszając procesy trawienia, wywołuje równocześnie obniżanie się
temperatury ciała, zwalnianie akcji serca itp.
" Aktywność układu przywspółczulnego przeważa podczas snu,
odpoczynku i psychicznego odprężenia, a zatem w okolicznościach
sprzyjających nasileniu procesów wegetatywnych.
" Kadłuby neuronów przedzwojowych układu przywspółczulnego
leżą w mózgu oraz w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego.
" Włókna jego części mózgowej wchodzą w skład kilku nerwów
czaszkowych: okoruchowego, twarzowego, językowo-gardzielowego
i błędnego.
" Gł. nerwem przywspółczulnym jest nerw błędny, którego gałąz

brzuszna wysyła gałązki m.in. do przewodu pokarmowego, tchawicy,
oskrzeli, płuc, serca, wątroby, trzustki, śledziony, nerek.
Brainstem  pień
mózgu
Midbrain 
śródmózgowie
Pons  most
Medulla oblongata
 rdzeń
przedłużony
Cerebellum - móżdżek
Diencephalon -
międzymózgowie
Thalamus -
wzgórze
Diencephalon -
międzymózgowie
Hypothalamus -
podwzgórze
Limbic system 
system
limbiczny
Hippocampus -
hipokamp
Lateral ventricle
 komora
boczna
Basal Ganglia 
zwoje podstawy
Caudate  jądro
ogoniaste
Basal Ganglia 
zwoje podstawy
Caudate  jądro
ogoniaste
Putamen 
skorupa
Striatum 
prążkowie = jądro
ogoniaste +
skorupa
Amygdala  ciało
migdałowate
Cerebral
Cortex  kora
mózgowa
White matter 
isotota biała
Cerebral Cortex
 kora
mózgowa
Grey matter 
isotota szara
Frontal lobe 
płat czołowy
Temporal lobe 
płat skroniowy
Parietal lobe 
płat
ciemieniowy
Occipital lobe 
płat potyliczny
" Zlokalizowana jest tu ośrodkowa regulacja metabolizmu.
" Międzymózgowie otrzymuje informacje czuciowe ze
wszystkich układów czuciowych z wyjątkiem węchowego,
wysyłając połączenia do kory, jąder podstawy i podwzgórza.
" Odgrywa bardzo istotną rolę w integracji informacji
czuciowych i ruchowych.
- międzymózgowie obejmuje wzgórze, podwzgórze i
szyszynkę;
-podwzgórze jest nadrzędnym narządem dla układu
hormonalnego.
Odpowiada za regulację mięśni zwieraczy z
renicy, przebieg
dróg mózgowych, na terenie śródmózgowia zlokalizowany
jest twór siatkowaty, który m. in. odgrywa rolę w odruchach.
" Część mózgu obejmująca półkule mózgu, spoidła mózgu
(w tym ciało modzelowate), blaszkę krańcową, jądra podstawne oraz
węchomózgowie.
" Kresomózgowie nadzoruje większość czynności fizycznych i
umysłowych.
" Różne obszary kresomózgowia są odpowiedzialne za rozmaite reakcje
świadome.
" Kresomózgowie skupia ponad połowę neurytów, zbudowane jest z
dwóch półkul mózgowych oddzielonych podłużną szczeliną.
" Powierzchnię mózgu tworzą silne fałdy zwane zakrętami, porozdzielane
bruzdami.
-Ciało modzelowate
-Płaszcz:
-Spoidło dziobowe
*kora mózgu
-Przegroda przezroczysta
*wyspa
-Sklepienie
*hipokamp
-Blaszka krańcowa
*węchomózgowie
-Jądra podstawne
-Istota biała półkul
-Komory boczne
Kora mózgu - struktura mózgu, w części kresomózgowia, zbudowana z
istoty szarej, którą stanowią komórki neuronów.
" Pokrywa obydwie półkule kresomózgowia.
" Jest bardzo silnie pofałdowana, dzięki czemu przy niewielkiej objętości
zajmuje sporą powierzchnię.
" Powierzchnia czynna jest więc dzięki temu zwiększona.
q�Kora mózgowa odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów.
q�Odbywają się w niej także procesy skojarzenia, stąd też wysyłane
instrukcje określające reakcje ruchowe.
Odpowiada za czucie somatyczne, widzenie, słyszenie, czucie,
uczenie się oraz planowanie i polecenie ruchów.
Dzieli się na korę starą (układ limbiczny), odpowiadającą za stany
emocjonalne i popędy oraz kontrolę podwzgórza i korę nową.
W każdej półkuli kora mózgowa dzieli się na płaty.
Bruzdy mózgu dzielą powierzchnię półkuli na 5 płatów:
płat czołowy  z ośrodkiem ruchowym i ruchowym mowy.
Uszkodzenie tego płata jest przyczyną niedowładów lub porażenia
kończyn, a w niektórych wypadkach może ujawniać się
zaburzeniami cech osobowości.
płat skroniowy  z ośrodkiem słuchu i czuciowym mowy,
płat ciemieniowy  z ośrodkiem czucia oraz korą integrującą,
doznania czuciowe, wzrokowe i słuchowe, a następstwem
uszkodzenia tego płata jest przeciwstronna niedoczulica.
płat potyliczny  z ośrodkiem wzroku. Jeśli dojdzie do
upośledzenia funkcji tego płata, pacjent będzie miał zaburzenia
w polu widzenia.
płat limbiczno-węchowy  związany z uczeniem się, pamięcią,
rozpoznawaniem nowości i odbieraniem wrażeń węchowych
W lewej półkuli na granicy płata ciemieniowego, czołowego
i potylicznego jest nadrzędny ośrodek mowy.
Część mózgowia, odpowiadająca za koordynację ruchów i
utrzymanie równowagi ciała.
" Znajduje się w dolnej-tylnej części mózgu, ku tyłowi od pnia mózgu
(most i rdzeń przedłużony) oddzielony od nich poprzez czwartą
komorę mózgu.
" Od góry móżdżek przykryty jest przez namiot móżdżku będący
częścią opony twardej.
" Uszkodzenie móżdżku doprowadza do zaburzeń w wykonywaniu
ruchów precyzyjnych oraz powoduje trudności w utrzymywaniu
równowagi.
Funkcje móżdżku
" Móżdżek dostaje informacje z wielu ośrodków mózgu, szybko
je analizuje i odpowiednio moduluje, aby ruchy były płynne
i dokładne.
" Decyduje, które mięśnie mają się kurczyć,
" a których odruch rozciągania ma być zahamowany, z jaką siłą.
Móżdżek także stale kontroluje przebieg ruchu i wprowadza do niego
automatyczne poprawki.
" Zmienia także napięcie innych mięśni szkieletowych, aby przywrócić
równowagę.
-koordynacja ruchowa
-równowaga
-tonus (napięcie) mięśni
-uczenie się zachowań motorycznych (np. jazda na rowerze)
-decyduje o płynności i precyzji ruchów dowolnych (współdziała z
okolicą ruchową kory mózgowej).
" Część mózgu (dokładniej tyłomózgowia) o kształcie ściętego stożka,
łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem (tyłomózgowiem wtórnym).
" Skupione są w nim ośrodki nerwowe odpowiedzialne za funkcje
odruchowe:
- ośrodek oddechowy,
- ośrodek ruchowy,
- ośrodek sercowy,
- ośrodek ssania,
- ośrodek żucia,
- ośrodek połykania,
a także ośrodki odpowiedzialne za: wymioty, kichanie, kaszel, ziewanie,
wydzielanie potu.
Uszkodzenie rdzenia przedłużonego niesie ze sobą
poważne zagrożenie życia.
Struktura anatomiczna ośrodkowego układu nerwowego, obejmująca
wszystkie twory leżące na podstawie czaszki.
Otoczenie pnia mózgu
Jak cały układ ośrodkowy układ nerwowy jest otoczony błonami
łącznotkankowymi, nazywanymi oponami. Oddzielają one pień mózgu
od ścian jamy czaszki.
Części składowe pnia mózgu
- rdzeń przedłużony
- most
-śródmózgowie
GA
ÓWNE FUNKCJE PNIA MÓZGU
W pniu mózgu znajdują się liczne pierwotne ośrodki
odpowiedzialne za utrzymanie funkcji życiowych.
Znajduje się tam
- ośrodek oddychania,
- ośrodek regulujący pracę serca,
- ośrodek regulujący ciśnienie tętnicze,
- ośrodek regulujący temperaturę organizmu,
- ośrodek regulujący metabolizm,
- przysadka będąca ważnym gruczołem dokrewnym,
- ośrodki odruchowe wzroku i słuchu,
- ośrodek integracji bodz
ców ruchowych i czuciowych
- twór siatkowaty pnia mózgu, odpowiedzialny za
zdolność do czuwania, za stan przytomności i zdolność
do wybudzania
 Część ośrodkowego układu nerwowego, przewodząca
bodz
ce pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym.
Ma kształt grubego sznura, nieco spłaszczonego w
kierunku strzałkowym, o przeciętnej średnicy 1 cm, barwy
białej, o masie ok. 30 g.
Umieszczony jest w biegnącym wzdłuż kręgosłupa kanale
kręgowym.
Rozpoczyna się bez wyraz
nej granicy od rdzenia
przedłużonego i rozciąga na przestrzeni ok. 45 cm, od I
kręgu szyjnego do górnej krawędzi II kręgu lędz
wiowego,
gdzie kończy się stożkiem rdzeniowym.
Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe,
wychodzące przez odpowiednie otwory międzykręgowe.
Ponieważ otwory są przesunięte względem rdzenia ku
dołowi, nerwy biegną na znacznej przestrzeni wewnątrz
kanału kręgowego, zanim osiągną właściwy punkt wyjścia.
Zespół tych nerwów, otaczających nić końcową, nosi nazwę
ogona końskiego.
Średnica rdzenia nerwowego nie jest równomierna na całej
jego długości.
W odcinkach, z których wychodzą korzenie nerwów
przeznaczonych dla kończyn, rdzeń ma dwa wrzecionowate
zgrubienia: szyjne i lędz
wiowe.
Na powierzchni zewnętrznej rdzenia widnieją w linii przyśrodkowej dwie
bruzdy:
- głębsza szczelina pośrodkowa przednia oraz
- płytsza bruzda pośrodkowa tylna
Dzielą one rdzeń na dwie symetryczne połowy: prawą i lewą.
Dodatkowo na powierzchni każdej połowy rdzenia zaznacza się:
- od przodu podłużna linia, zwana bruzdą boczną przednią, z której
wychodzą korzenie ruchowe nerwów rdzeniowych
- od tyłu bruzda boczna tylna, wzdłuż której wchodzą do rdzenia korzenie
czuciowe nerwów rdzeniowych.
Wymienione bruzdy dzielą każdą połowę rdzenia na trzy sznury:
- przedni,
- boczny,
- tylny,
utworzone przez pęczki włókien nerwowych, przebiegających podłużnie w
rdzeniu.
Budowa wewnętrzna rdzenia nie jest jednolita. Na przekroju
poprzecznym widać ciemniejszą część pośrodkowa w kształcie motyla
lub litery H, zwana istotą szarą (substantia grisea) oraz otaczająca ją
na kształt płaszcza istota biała (substantia alba). Zasadniczym
składnikiem istoty szarej są ciała komórek nerwowych (perikaliony i
dendryty skupione w struktury); istota biała składa się z pęczków
pojedynczych wypustek komórek nerwowych, tzw. aksonów.
To przejrzysta, bezbarwna ciecz, która wypełnia przestrzeń
podpajęczynówkową mózgu, komory mózgu oraz kanał rdzenia
kręgowego.
-Płyn ten pełni funkcje amortyzacyjne, chroniąc tkankę nerwową
mózgu i rdzenia przed gwałtownymi zmianami pozycji i urazami.
- Uważa się, że ma on znaczenie odżywcze dla neuronów i komórek
glejowych.
-Przepłukując ośrodkowy układ nerwowy usuwa toksyczne produkty
przemiany materii.
-Ze względu na obecność w nim biologicznie czynnych substancji,
przypuszcza się, że może on dla nich pełnić funkcję transportującą.
Zawartość H+ i CO2 (pH) wpływa na perfuzję mózgową oraz
wentylację.
 Płyn mózgowo-rdzeniowy jest nieustannie wytwarzany w stałej
objętości w ciągu doby poprzez sploty naczyniaste i wyściółkę
układu komorowego mózgu.
Podlega on dwukrotnej wymianie w ciągu 24 godzin.
Wymiana i krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego jest następujące:
1) wytwarzany w komorach mózgu
2) przepływa przez:
- otwory Monroe'go
- III komorę
- wodociąg mózgu
- IV komorę
- otwory komory IV
- zbiorniki podstawy mózgu
- przestrzeń podpajęczynówkową sklepistości mózgu
3) wchłaniany jest do układu krążenia głównie w ziarnistościach
pajęczynówki.
Badania płynu są bardzo istotne w diagnozowaniu wielu
chorób układu nerwowego:
- wirusowe, ropne, gruz
licze i grzybicze zapalenie opon mózgowych
- krwawienie podpajęczynówkowe
- krwotoki mózgowe
- krwiaki
- guzy mózgu
To miejsce komunikacji błony kończącej akson z błoną komórkową drugiej
komórki  nerwowej lub np. mięśniowej. Impuls nerwowy zostaje
przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udziale substancji o
charakterze neuroprzekaz
nika (zwanego czasem neurohormonem) 
mediatora synaptycznego (synapsy chemiczne) lub na drodze impulsu
elektrycznego (synapsy elektryczne). Wyróżnia się synapsy
- nerwowo-nerwowe,
- nerwowo-mięśniowe
- nerwowo-gruczołowe.
1. mitochondrium
2. pęcherzyki presynaptyczne z neurotransmiterem
3. autoreceptor
4. szczelina synaptyczna
5. neuroreceptor
6. kanał wapniowy
7. pęcherzyki uwalniające neurotransmitery
8. receptor zwrotnego wychwytu mediatora
TYPY SYNAPS
-elektryczne  w tych synapsach neurony prawie się stykają (gł. połączenia typu "neksus").
Kolbka presynaptczyna oddalona jest od kolbki postsynaptycznej o 2 nm. Możliwa jest
wędrówka jonów z jednej komórki
do drugiej - przekazywanie dwukierunkowe. Impuls jest bardzo szybko przekazywany.
Występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu oraz niektórych częściach
serca.
-chemiczne  w tych synapsach komórki są od siebie oddalone
o ok. 20nm, między nimi powstaje szczelina synaptyczna. Zakończenie neuronu
presynaptycznego tworzy kolbkę synaptyczną, w której są wytwarzane neuroprzekaz
niki
(mediatory - przekazywane w pęcherzykach synaptycznych), które łączą się z receptorem,
powodując depolaryzację błony postsynaptycznej. Występują tam, gdzie niepotrzebne jest
szybkie przekazywanie impulsu, np. w narządach wewnętrznych.
1.Akson
2.Połączenie synaptyczne
3.Mięsień szkieletowy
4.Mikrofibryla
Neurotransmiter, neuromediator to związek chemiczny, którego cząsteczki przenoszą sygnały
pomiędzy neuronami (komórkami nerwowymi) poprzez synapsy, a także z komórek nerwowych
do mięśniowych lub gruczołowych. Najbardziej rozpowszechnionymi neuroprzekaz
nikami są:
- glutaminian,
- GABA,
- acetylocholina,
- noradrenalina,
- dopamina,
- serotonina.
Neuroprzekaz
nik służy do zamiany sygnału elektrycznego na sygnał chemiczny w synapsie i
do przekazywania tego sygnału z jednej komórki (zwanej presynaptyczną) do innej (zwanej
postsynaptyczną). W klasycznym przypadku neuroprzekaz
nik jest zgromadzony w
pęcherzykach synaptycznych znajdujących się w komórce presynaptycznej blisko błony
presynaptycznej.
Przykłady neuroprzekaz
ników
1. Pochodne aminokwasów:
a) aspartam
b) glutaminian
c) GABA -- kwas gamma-aminomasłowy
d) Glicyna
2. Monoaminy (w kolejności ich syntezowania):
a) pochodne fenyloalaniny i tyrozyny:
- dopamina (da)
*norepinefryna (ne/noradrenalina)
*epinefryna (epi/adrenalina)
b)pochodne tryptofanu:
- serotonina (5ht/5-hydroxytryptamina)
c)pochodne histydyny:
- histamina
DZI
KUJ
ZA UWAG