��Konspekt do 
wiczeD
z anatomii ukB
adu kr
|
enia. lek. PaweB
Szaro PoB
o|
enie serca i jama klatki piersiowej Serce poB
o|
one jest w jamie klatki piersiowej ograniczonej przez: " 12 par |
eber o pierwszych 7 par to |
ebra wolne o |
ebra VIII, IX i X to |
ebra rzekome  |
ebra te B

cz
si
z mostkiem B
ukiem |
ebrowym o ostatnie 2 pary to |
ebra wolne  nie B

cz
si
z mostkiem, B
acz
si
tylko z kr
gosB
upem o mi
dzy |
ebrami znajduje si
przestrzeD
mi
dzy|
ebrowa zbudowana z : |
eber p
czka naczyniowo-nerwowego w skB
ad kt�rego wchodzi: " |
yB
a mi
dzy|
ebrowa " t
tnica mi
dzy|
ebrowa " nerw mi
dzy|
ebrowy mi
[
ni mi
dzy|
ebrowych " wewn
trznych  sB
u|

jako mi
[
nie pomocnicze w wydechu " zewn
trznych  sB
u|

jako mi
[
nie wdechowe " kr
gosB
up piersiowy  dwana[
cie kr
g�w " mostek o do k
ta mostka czyli poB

czenia trzonu z r
koje[
ci
przyczepia si
II para |
eber W obr
bie jamy klatki piersiowej wyr�|
niamy [
r�dpiersie. Jest to po[
rodkowo poB
o|
ona cz
[

klatki piersiowej, ograniczonej: " Od g�ry: otworem g�rnym klatki piersiowej, skB
adaj
cej si
z: o r
koje[
ci mostka  poB
o|
onego do przodu o I pary |
eber  poB
o|
onej do przodu boku i do tyB
u o Pierwszego kr
gu piersiowego  poB
o|
onego do tyB
u Zawarto[

: 1. Szczyty pB
uc pokryte opB
ucn
(osklepek opB
ucnej) 2. Tchawica 3. PrzeB
yk 4. PieD
ramienno-gB
owowy 5. T
tnica podobojczykowa lewa 6. T
tnica szyjna wsp�lna lewa 7. Nerw bB

dny 8. nerwy przeponowe 9. pieD
wsp�B
czulny " Od doB
u: przepona (mi
sieD
wdechowy) " Od boku: opB
ucna [
rodpiersiowa pokrywaj
ca pB
uca " Od przodu mostek i |
ebra chrz
stne " Od tyB
u: kr
gosB
up piersiowy i cz
[
ci kr
gowe |
eber Z
r�dpiersie jako caB
e jest podzielone na cz
[
ci: " Z
r�dpiersie g�rne  poB
o|
one jest powy|
ej pB
aszczyzny poziomej przechodz
cej przez: o Doln
powierzchni
IV kr
gu piersiowego o Rozwojenie tchawicy o PoB

czenie trzonu mostka i r
koje[
ci Do g�ry od wymienionej pB
aszczyzny jest [
r�dpiersie g�rne, ku doB
owi [
r�dpiersie dolne. W skB
ad [
r�dpiersia g�rnego wchodz
: o Te same skB
adniki kt�re wchodz
do klatki piersiowej z szyi (zawarto[

otworu g�rnego klatki piersiowej) oraz grasica lub ciaB
o tB
uszczowe grasicy " Z
r�dpiersie dolne skB
ada si
z nast
puj
cych cze[
ci: o Z
r�dpiersie przednie  znajduje si
do przodu od worka osierdziowego W
zB
y chB
onne o Z
r�dpiersie [
rodkowe  tworzy go worek osierdziowy wraz z zwarto[
ci
Serce (ka|
da jam oczywi[
cie r�wnie|
) Nerwy przeponowe o Z
r�dpiersie tylne  znajduje si
do tyB
u od worka osierdziowego " Aorta piersiowa wraz z g
B

ziami " {
yB
a nieparzysta  zbieraj
ca krew z mi
dzy|
ebrzy " PrzeB
yk i nerwy bB

dne zst
pujce po jego powierzchni " Pnie wsp�B
czulne " Przew�d piersiowy  naczynie chB
onne prowadz
ce chB
onk
do k
ta |
ylnego UB
o|
enie serca. Serce znajduj
ce si
w [
r�dpiersiu [
rodkowym uB
o|
one jest tak, |
e o[
dB
uga serca (od koniuszka do podstawy) kieruje si
od tyB
u do przodu, od prawej do lewej i jest pochylona a serce jest zrotowane wok�B
dB
ugiej osi tak, |
e od przodu znajduje si
prawa komora serca (rana zadana no|
em b
dzie wi
c penetrowaB
a najpierw przez praw
komor
bowiem ona s
siaduje ze [
cian
klp). Koniuszek serca jest utworzony przez lew
komor
a podstaw
serca tworzy jego drugi  biegun czyli wielkie naczynia z niego wychodz
ce/wchodz
ce: Aorta PieD
pB
ucny {
yB
a gB
�wna g�rna {
yB
y pB
ucne (4) Warstwy serca Po otwarciu jamy klatki piersiowej serce znajduje si
w worku osierdziowym. Osierdzie jest workiem obejmuj
cym serce i przyczepiaj
ce si
do wielkich naczyD
takich jak pieD
pB
ucny czy aorta wst
puj
ca. Stanowi ono najbardziej zewn
trzn
warstw
serca. Do warstw serca zaliczamy: Osierdzie  jest to bB
ona surowicza; skB
ada si
ono z blaszek o Blaszki surowiczej Blaszka [
cienna  pokrywa od wewn
trz worek osierdziowy Blaszka trzewna  pokrywa serca i jest z nim [
ci[
le zro[
ni
ta nazywana jest nasierdziem o Blaszki wB
�knistej  kt�ra od zewn
trz wmacnia worek osiedziowy; mi
dzy klaszkami znajduje si
jama osierdziowa zawieraj
ca w prawidB
owych warunkach okoB
o 10 ml pB
ynu. Nasierdzie Z
r�dsierdzie o Mi
sieD
sercowy o Szkielet serca o UkB
ad bodz
co-przewodz
cy Wsierdzie  pokrywa od wewnatrz serce (tak|
e zastawki) i najbardziej wewn
trzn
warstw
serca Budowa zewn
trzna serca. Na powierzchni zewn
trznej serca jamy s
poodzielane od siebie bruzdami (w bruzdach biegn
naczynia): Bruzda wieD
cowa  oddziela od siebie komory i przedsionki, biegnie prostopadle w stosunku do osi dB
ugiej serca Bruzda mi
dzykomorowa przednia  oddziela komory od przodu Burzda mi
dzykomorowa tylna  oddziela komory od tyB
u Na powierzchni zewn
trznej serca wyr�|
niamy powierzchnie, kt�re nazwy wzieB
y z nazw narz
d�w z kt�rymi s
siaduj
: Powierzchnia mostkowo-|
ebrowa Powierzchnia przeponowa oraz Powierzchnia pB
ucna Budowa jam serca Prawy przedsionek Naczynia kt�re uchodz
do prawego przedsionka (prowadz
krew odtlenowan
): {
yB
a gB
�wna dolna {
yB
a gB
�wna g�rna Zatoka wieD
cowa {
yB
e przednie serca {
yB
y najmniejsze serca Przedsionek jest zbudowany z tzw.cze[
ci wB
a[
ciwej (gB
adko[
ciennej) znajduj
cej si
mi
dzy uj[
ciami |
yB
gB
�wnych oraz przedB
u|
enia przedsionka posiadaj
cej karbowan
struktur
. Cz
[

niegB
adko[
cienna (karbowana) jest nazywana uszkiem serca i jest zbudowane z mi
[
ni grzebieniastych, kt�re s
cz
[
ci
mi
[
nia sercowego. W [
cianie przedsionka (cz
[
ci przegrody serca) znajduje si
u dorosB
ych d�B
otworu owalnego a u noworodk�w i pB
od�w otw�r owalny. Jest to poB

czenie prawego i lewego przedsionka w okresie pB
odowym. Po okresie pB
odowym po urodzeniu rozpoczyna si
proces zarastania otworu owalnego. Nie nast
puje to zaraz po urodzeniu ale trwa nawet kilka miesiecy (u 87% przypadk�w otw�r owalny jest zamkni
ty wieku 4 miesiecy, za[
tylko u 3% w okresie 3 tygodni |
ycia [Gray]). Z prawego przedsionka krew przepB
ywa przez zastawk
tr�jdzieln
(przedsionowo-komorow
praw
) do prawej komory. Prawa komora. Zbudowana jest z mi
[
ni brodawkowatych: Przedniego Tylnego Przegrodowego Mi
[
nie brodawkowate s
cze[
ci
mi
[
nia sercowego, kt�ry wpukla si
w formie podB
u|
nych waB
k�w mie[
niowych do komory (taki maj
ksztaB
t mi
[
nie brodawkowate). Od wierzchoB
k�w mi
[
ni brodawkowatych odchodz
struny [
ci
gniste, B

cz
ce zastawke tr�jdzieln
z nimi. Stabilizuje to zastawk
zapobiegaj
ca wypadaniu jej pB
atka do prawego przedsionka przez co uszczelniaj
zastawk
tr�jdzieln
uniemo|
liwiaj
c przemieszczaniu si
krwi do z prawej komory do prawewgo przedsionka. Je[
li mo|
liwy jest przepB
yw krwi do przedsionka nawywane jest to niedomykalno[
ci
zastawki tr�jdzieln
i nie jest ju|
stanem fizjologicznym. Jednak nie caB
a komora jest pokrywta mi
[
niami brodawkowatymi. Tu|
pod uj[
ciem pnia pB
ucnego znaduje si
gB
adka cz
[

komory z kt�rej krew wpB
ywa ju|
tylko do pnia pB
ucnego i nazwyane jest to sto|
kiem t
tniczym prawej komory. Z prawej komory wychodzi pnieD
pB
ucny, kt�ry dzieli si
na dwie t
tnice pB
ucne. Krew nast
pnie pB
ynie do pB
uc gdzi ulega natlenowaniu a nast
pnie |
yB
ami pB
ucnymi wpada do lewego przedsionka. Lewy przedsionek. Do lewego przedsionka uchodz
cztery |
yB
y pB
ucne i prowadz
one krew bogat
w tlen, kt�ra ulegB
a utlenowaniu w pB
ucach. Podobnie jak w prawym przednionku tak i tutaj w lewym znajduje si
uwypuklenie przedsionka i nazwya si
uszkiem przedsionka. Uszko lewe jest podobnie jak prawe zbudowane z mi
[
ni grzenieniastych. Uszko lewe jest jednak mniejsze ni|
prawe. Z lewego przedsionka krew przepB
ywa do lewej komory przez zastawk
dwudzieln
(czyli mitralna lub przedsionkowo-komorow
lew
). Lewa komora. W opisie anatomicznym lewej komory nale|
y podkre[
li
grubo[

jej [
ciany, kt�ra wi
|
e si
z wysokim ci[
nieniem panuj
cym w lewej komorze. W lewej komorze znajduja si
dwa mi
[
nie brodawkowate (s
one znacznie grubsze ni|
mi
[
nie brodawkowate w prawej komorze) : Przedni Tylny Mi
[
nie brodawkowate B

cza si
za pomoc
strun [
ci
gnistych z pB
atkami zastawki dwudzielnej. Przez co podczas skurczu kom�r krew nie przedostaje si
do lewego przedsionka. Nie caB
a komora lewa jest pokryta  nier�wno[
ciami w postaci mi
[
ni brodawkowatych, cz
[

gB
adko[
cienna komory lewej prowadz
ca wprost do aorty nazywa si
sto|
kiem t
tniczym lewej komory. Z lewej komory wychodzi aorta wst
puj
ca (jej poszerzenie tu|
nad zastawkami nazywana jest opuszk
aorty). Przegroda serca Serce ludzkie jest czterojamowe (dwa przedsionki i dwie komory). Jest ono podzielone na dwie cz
[
ci praw
i lew
. W prawej cze[
ci (tutaj znajduje si
krew nieutlenowana) znajduje si
prawy przedsionek i prawa komora. W lewej za[
lewa komora i lewy przedsionek (tutaj znajduje si
krew utlenowana). Lewa i prawa cze[

serca oddzielone s
od siebie przegrod
serca. Przegroda serca jest zabudowana z cz
[
ci: BB
oniastej Mi
[
niowej Cz
[

bB
oniasta oddziela od siebie przedsionki za[
komory s
oddzielone bardzo maB

cz
[
ci
cze[
ci bB
oniastej oraz cze[
ci
mi
[
niow
. Cz
[

mi
[
niowa ma tak
grubo[

jak
ma lewa komora. Zastawki serca Zastawki s
zawieszone na pier[
cieniach wB
�knistych mi
dzy kt�rymi znajduj
si
tr�jk
ty wB
�kniste. Tworz
one szkielet serca zaliczany do [
r�dsierdzia. Wyr�|
nia si
nast
puj
ce zastawki: Zastawki naczyD
o Zastawki p�B
ksi
|
ycowate aorty (3 szt.) o Zastawki p�B
ksi
|
ycowate pnia pB
ucnego (3 szt.) Zastawki przedsionkowo-komorowe o Zastawka przedsionkowo-komorwa prawa=tr�jdzielna (1 szt.) , zbudowana z pB
atk�w /nazwy jak mi
[
ni brodawowatych w prawej komorze/: Przedniego Tylnego Przegrodowego o Zastawka przedsionkowo-komorowa lewa= dwudzielna = mitralna (1 szt.); zbudowana z pB
atk�w /nazwy jak mi
[
ni brodawowatych w prawej komorze/: Przedniego Tylnego Tabela 1. Czynno[

zastawek. cykl pracy serca skurcz rozkurcz z astawka t r�jdzi elna zamkni
ta otwarta z a s t a w k a zamkni
ta otwarta d w u d z i e l n a zastawki pnia pB
ucnego otwarta zamkni
ta z a s t a w k i a o r t y otwarta zamkni
ta Kr
|
enie wieD
cowe T
tnice wieD
cowe wioda krew utlenowan
dla serca i jako jedyne naczynia unaczyniaj
serce. T
tnice wieD
cowe prawa i lewe odchodz
tu|
ponad zastawkami aorty od aorty wst
pujacej (opuszki aorty). T
tnice wieD
cowe przebiegaj
pocz
tkowo w bruz
dzie wieD
cowej a nast
pnie przechodz
do bruzd miedzykomorowych. Kr
|
enie wieD
cowe wypeB
nia si
podczas rozkuruczu serca poniewa|
: Podczas rozkurczu serca dochodzi do zamnkni
cia zastawek p�B
ksi
|
ycowatych aorty i krew kt�ra si
tak znajduje uderza (sB
upem) o zastawki p�B
ksi
|
ycowate tB
ocz
c krew do uj[

t
tnic wieD
cowych Podczas rozkurczu ucisk mie[
nia sercowego na naczynia t
tnicze jest niecomniejszy niz podczas skurczu mi
[
nia sercowego Lewa t
tnica wieD
cowa odchodzi od aorty i wychodzi na powierzchni
zewn
trzn
miedzy lewym usziem a pniem pB
ucnym. Po odej[
ciu od aorty lewa t
tnica wieD
cowa dzieli si
na: gaB

z
okalaj
c
biegn
c
w bruz
dzie wieD
cowej oraz gaB

z
mi
dzykomorow
przedni
biegn
c
w bruz
dzie mi
dzykomorowej przedniej Prawa t
tnica wieD
cowa  biegnie w bruz
dzie wieD
cowej i kieruje si
do tyB
u wok�B
podstawy serca rogaB

ziaj
c si
na swoim przebiegu. Tabela 2. Zakres unaczynienia t
tnic wieD
cowych. prawa t. wieD
cowa lewa t.wieD
cowa 1/3 tylna przegrody serca 2/3 przednie przegrody serca [
ciana prawej komory (z wyj. Przedniej jej [
ciana lewej komory (z wyj.tylnej jej cz
[
ci) cz
[
ci) niewielka cze[

ukB
adu bodz
co- ukB
ad bodz
co-przewodz
cy  wi
kszo[

przewodz
cego serca UkB
ad |
ylny serca. Krew odtlenowana z serca odprowadzana jest do prawego przedsionka: bezpo[
rednio przez |
yB
y przednie i najmniejsze serca po[
rednio  za po[
rednictem zatoki wieD
cowej, kt�ra uchodzi do prawego przedsionka UkB
ad bodz
co-przewodz
cy (bodz
cotw�rczy). Jest ukB
adem rozrusznikowym serca bowiem nadaje rytm pracy serca. Jego zadaniem jest wzbudzanie i przewodzenie impuls�w do skurczu mi
[
ni�wki przedsionk�w i kom�r, a tak|
e koordynacja czynno[
ci serca. Najwa|
niejszym rozrusznikiem jest w
zeB
zatokowo- przedsionkowy. UkB
ad bodz
co-przewodz
cy ma budow
hierarchiczn
, co oznacza, |
e jest o[
rodek nadrz
dny, kt�ry ustala rytm pracy dla o[
rodk�w nizej poB
o|
onych. SkB
ada si
: w
zeB
zatokowo-przedsionkowy  rytm generowany: 70/minut
w
zeB
przedsionkowo-komorowy - rytm generowany: 50/minut
p
czek przedsionkowo-komorywy (Hissa), dzieli si
na dwie odnogi (rytm generowany: 30/minut
) o odnog
praw
o odnog
lew
wB
�kna Purkinjego s
wB
�knami znajduj
cymi si
mi
dzy mi
[
ni�wk
kom�r a wB
�knami ukB
adu bodz
co-przewodz
cego UkB
ad bodz
co-przewodz
cy jest bytem sam dla siebie i mo|
e pracowa
niezale|
nie od naszego ukB
adu nerwowego dlatego serce wyj
te z klp kurczu si
i rozkurcza w rytmie generowanym w w
z
le zatokowo-przedsionkowym lub najwy|
ej poB
o|
onym sprawnym w
z
le. Tak
sytuacj
mo|
na obserwowa
podczas przeszczepu serca, kiedy serce pozbawiane jest wpB
ywom ukB
adu autonimicznego (przecinane s
gaB

zie ner�w bB

dnych oraz gaB

zi ukB
adu wsp�B
czulnego). Podobna sytuacja wyst
puje kiedy wyj
te serce dawcy przeszczepia si
biorcy, nie oddtwarza si
ukB
ad autonomicznego u ciele biorcy dlatego serce to pracuje w takim rytmie na jaki pozwala ukB
ad bodz
coprzewodz
cy. Regulacja czynno[
ci serca. Jak wy|
ej napisaB
em cz
sto[

serca jest generowana w ukB
.bodz
co-przewodzacym i je[
li nie ma wpB
ywu ukB
adu autonomicznego pracuje z cz
sto[
ci
zadan
tylko w ukB
.bodz
cotw�rczym. S
jednak sytuacje kiedy nasze serce pracuje z cz
sto[
cia wi
ksz
nawet ni|
120/minut
. S
to wszelkiego rodzaju emocje (zar�wno te pozytywne jak i negatywne), wysB
ek fizczyny itd. Dochodzi wtedy do rozwoju tachykardii czyli zwi
kszenia czynno[
ci serca ponad zakres 70-80/minut
. Odwrotnie jest podczas snu cz
sto[

serca zmniejsza si
wtedy. Bradykardia jest to pojecie okre[
laj
ce zmniejszenie cz
sto[
ci serca poni|
ej 60/minut
. Wyst
puje fizjologicznie we [
nie oraz w spoczynku u sportowc�w. Sportowcy maj
w spoczynku przewag
ukB
adu przywsp�B
czulnego i mimo, |
e ich serce pracuje z cz
sto[
ci
mniesz
to tB
oczy do naczyD
ilo[
c krwi, kt�ra jest wcale nie mniejsza ni|
u niewytrenowanych. Dzieje si
tak dlatego, |
e serce u sportowc�w kurczy si
silniej ni|
u niewytrenowanych os�b. Tak wi
c na prac
serca ma ukB
ad autonomiczny, kt�ry mo|
e : zmniejsza
cz
sto[
c pracy serca  jest to wpB
yw ukB
adu przywsp�B
czulnego  wB
�kna przywsp�B
czulne dla serca znajduj
si
w nerwie bB

dnym, dlatego pobudzenie nerwu bB

dnego powoduje zmniejszenie cz
sto[
ci serca (np.podczas pobudzania odruchu wymiotnego) zwi
ksza
cz
sto[

pracy serca  jest to wpB
yw ukB
adu wsp�B
czulnego  gaB

zie odchodz
ce od pnia wsp�B
czulnego Naczynia t
tnicze i |
ylne. Bardzo istotne z punktu widzenia praktyki klinicznej s
du|
e naczynia t
tnicze takie jak (liter
T oznaczono te naczynia na przebiegu, kt�rych mo|
na wyczu
t
tno): pieD
ramienno gB
owowy t
tnica szyjna wsp�lna lewa T t
tnica podobojczykowa lewa t
tnica szyjna wewn
trzna t
tnica szyjna zewn
trzna T t
tnica pachowa T t
tnica ramienna T t
tnica promieniowa T t
tnica B
okciowa T t
tnica biodrowa wsp�lna t
tnica biodrowa zewn
trzna t
tnica biodrowa wewn
trzna t
tnica udowa T t
tnica podkolanowa T t
tnica piszczelowa przednia t
tnica piszczelowa tylna T t
tnica grzbietowa stopy T Wymienionym naczyniom towarzysz
|
yB
y gB

bokie, kt�re maj
takie same nazwy jak t
tnice im towarzysz
ce. Naturalnie na |
adnej t
tnicy nie mo|
an wyczu
t
tna. Opr�cz |
yB
gB

bokich istnieja r�znie|
|
yB
y powierzchowne, kt�re biegn
nad powieziami pokrywaj
cymi mi
[
nie. Sa one widoczne przez sk�r
i stanowi
rutynowe miejsce pobrania krwi. S
to w zakresie koD
czyny g�rnej: |
yB
a odpromieniowa ( uchodzi do |
yB
y pachowej) |
yB
a odB
okciowa (uchodzi do |
yB
y odpromieniowej) |
yB
a po[
rodkowa B
okcia (uchodzi do |
yB
y odB
okciowej) W zakresie koD
czyny dolnej: |
yB
a odpiszczelowa (uchodzi do |
yB
y udowej) |
yB
a ostrzaB
kowa (uchodzi do |
yB
y podkolanowej) Jak wida
ukB
ad powierzchowny B

czy si
z ukB
adem gB

bokim. PoB
aczenia nazwywamy |
yB
ami przeszywaj
cymi (w klinice zwane perforatorami od B
ac.vena perforans). {
yB
y przeszywaj
ce przechodz
przez powi
zie i uchodz
do |
yB
gB

bokich w tym kierunku pB
ynie krew.