Nauki Pomocnicze Historii Sztuki
2. Nowożytna hierarchia gatunków obrazowych  przypisane im style i funkcje.
Ut pictura poesis, prawda? (Ä…ð HoracjaÅ„skie porównanie odsyÅ‚a do wypowiedzi Simonidesa z Kos, poety z V w. p. n. e.,
przekazanej przez Plutarcha w De gloria Athenensium:  Simonides nazywa malarstwo milczącą poezją, a poezję mówiącym malar-
stwem. ) Chcąc pisać o sztukach plastycznych, nowożytni sięgali po pojęcia wypracowane przez starożytną teorię literatury.
(Poetyka Arystotelesa, O mówcy Cycerona, List do Pizonów Horacego, O kształceniu mówcy Kwintyliana i inne takie) Pamiętano
o potrójnym efekcie (trzech obowiązkach Cycerońskiego oratora = officia), jaki mowa ma mieć na odbiorcy: ma go pouczyć
(docere), zabawić (delectare) i poruszyć (permovere). Rzecz wyłożyć trzeba. Zachwyci, kto opanował sztukę pięknego wysławia się.
Poruszenie będzie jego zwycięstwem. Po co przemowa, jeśli nie po to, by słuchaczy przekonać? Rozum i rozsądek podpowie-
dzą, co wypada. Zgodnie z zasadą odpowiedniości (decorum) przedmiot wypowiedzi (res) musi się zgadzać z użytym stylem
(słowami = verba). Każdemu z trzech celów porządkowano właściwy mu styl. W ten sposób tworzy się plastyczno-literacki
porządek gatunków, całkiem nieobojętny artyście  od miejsca w hierarchii zależy jego prestiż i zarobek. Podział na sztukę
wysokÄ… (megalografia; malarstwo historyczne, biblijne, mitologiczne = storia; z wyobraz
ni = nÿt den geest) i caÅ‚Ä… resztÄ™ (parerga;
zgodnie z życiem = naer het leven) dotrwa do połowy XVIII w.
sztuki słowa: opisy bohaterów i pamiętnych zdarzeń; styl podniosły; permovere
tragedie; zwycięstwo emocjonalnie nad odbiorcą, wpływ na jego poruszenie odbiorcy nie wyklu-
wysoki prestiż
zachowane; sztuki plastyczne: storia, alegorie, personifikacje, ideali- cza jego pouczenia i zabawienia
i
zacja (Ä…ð kanon piÄ™kna)
wysoka płaca
sztuki słowa: odbiorca zostaje  wbity w ziemię ; sztuki plastyczne: odmiana: terribilitą
twórczość Michała Anioła
Pejzaż wywodzi się ze storii, z przedstawień Ogrodu Rajskiego, Potopu, Chrztu w Jordanie, Kuszenia św. Antoniego& Bo-
haterowie zostają zdegradowani do roli sztafażu. Pierwszy czysty pejzaż: szkoła naddunajska, lata 20-te XVI w. Z czasem gatu-
nek się różnicuje. Ogólna zasada utrzymana: idealizowany pejzaż heroiczny stoi wyżej od  wulgarnie dosłownego przeniesienia
na deskę/płótno konkretnego widoku. Pejzaż morski (marina) dotyczy z początku realnych bitew, jak np. tryumfu nad flotą
turecką pod Lepanto z 1571 r. (Malował Paolo Veronese, Tomasz Dolabella& )
sztuki słowa: prezentacja charakterów i obyczajów; komedia; za- delectare
chwycenie, przykucie uwagi odbiorcy; sztuki plastyczne: brak ideali- zabawienie odbiorcy nie wyklu-
zacji; ilustracje przysłów; malarstwo rodzajowe: cza jego pouczenia
średni prestiż
i 1) dobre towarzystwo,
średnia płaca
2) sceny chÅ‚opskie (Ä…ð komizm);
martwa natura wzbogacona o element znaczÄ…cy, jak krucyfiks czy
hostia
sztuki słowa: wywód dotyczy przedmiotu bądz
zjawiska; styl równie docere
niski prestiż
prosty, co tematyka; sztuki plastyczne: martwa natura, niżej niż
i
iluzjonistyczne trompe l oeil zejść się nie da
niska płaca
Izabela Błądzińska, ODK III 2009-2010
(głównie) na podstawie notatek z zajęć