Historia sztuki nowoczesnej polskiej malarstwo 22 11


Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 22.11.2003 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031122.html
powrót drukuj
przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo
prowadzący: dr Luba data: 22.11.2003 aktualizacja: 10.06.2004
kontakt zapisz
4. Rzezba klasycystyczna w XIX w.
4.1 Środowisko warszawskie
Tworzenie rzezb wymaga bogatych mecenasów lub mecenatu państwowego, stąd po upadku
Rzeczpospolitej rzezbiarze zagraniczni rozjechali się - wrócili do Włoch, przenieśli się na inne dwory
lub do innych ośrodków. Ze wszystkich artystów działających w Warszawie pozostał tylko Tommaso
Righi, jednak zmarł już w 1802 r - potem nie było już żadnego rzezbiarza o wysokiej pozycji,
akademika (działali oczywiście pośledniejsi, tworzący np. nagrobki), arystokracja zamawiała rzezby za
granicą. W 1809 r działał w Warszawie Aleksander Jan Norblin, miał zakład odlewniczy na Starówce -
nie wiadomo jednak czy wykonywał tylko odlewy, czy też tworzył rzezby. W 1810 r powstaje mennica,
potrzeby był więc rzezbiarz-medalier - musiał zostać sprowadzony Karol Baerend z Drezna. Sytuacja
taka była spowodowana brakiem dworu (brak mecenatu państwowego), zniszczeniem kraju na skutek
przemarszów wojsk itd. (brak zamówień prywatnych).
Zmiana następuje po utworzeniu Księstwa Warszawskiego, boom przychodzi z Królestwem Polskim
(królem Aleksander I) - następuje ożywienie handlu z Rosją, rozwój przemysłu, który koncentruje się w
Warszawie. W efekcie potrzebni są specjaliści (sprowadzani głównie z Niemiec) oraz rozwija się
bankowość - w siłę rośnie grupa społeczna dotąd prawie nieobecna, czyli mieszczaństwo. Zasila je
również zubożała szlachta, z której wyłania się zupełnie nowa grupa - inteligencja (wcześniej była to
domena szlachty w ramach rozrywki), wraz z tym wzrasta status artystów. Wzrost siły mieszczaństwa
następuje również dzięki prawom nadanym przez konstytucje - napoleońską, Królestwa. Miasto
zwiększa swoją liczebność, przed wybuchem powstania listopadowego liczy 140 tys. Choć Polska jest
królestwem, to brak dworu, nowe centrum polityczno-gospodarcze miasta wykształca się na Pl.
Bankowym. W 1817 r powstaje giełda, od 1848 r odbywają się wystawy płodów przemysłu krajowego,
w ramach których urządzane są wystawy sztuki.
Wraz ze zmianami polityczno-gospodarczo-społecznymi zmieniają się relacje artystów ze
społeczeństwem - sami szukają odbiorców, głównym zródłem dochodów jest rzezba portretowa i
nagrobna (zamówienia państwowe nadal są najbardziej intratne, ale jest ich zbyt mało). Artyści w prasie
ogłaszają prenumeraty na gipsowe popiersia słynnych Polaków - jest to produkcja masowa, ale przy
okazji reklama realizacji indywidualnych. Artyści zyskują niezależność, z drugiej strony muszą działać
na rynku komercyjnym, reklamie służą też urządzane wystawy. Ich sytuacja jest jednak dobra -
koniunktura służy dużej ilości zamówień. Pojawiają się pierwsze instytucje zajmujące się handlem
sztuką, opieką nad sztuką, a także szkolnictwem - Ministerstwo Oświecenia Publicznego.
4.2 Artyści działający w Warszawie
W 1816 r zostaje otwarty Uniwersytet, w tym samym roku Stanisław Zamojski sprowadza dobrego
rzezbiarza - wykształconego w Pradze i Dreznie adiunkta uniwersytetu praskiego Pawła Malińskiego.
Celem było wykonanie dekoracji, ale ponieważ pojawił się dobry artysta w 1817 r zaproponowano mu
stanowisko profesora rzezby. Równocześnie Maliński realizował różne inne zamówienia.
W 1817 r pojawia się myśl o wzniesieniu pomnika księcia Józefa Poniatowskiego - w Warszawie nie
było nikogo kompetentnego, Canova był zbyt stary, a jego rzezby zbyt "miękkie" jak na heroiczny
charakter pomnika, wybrano więc Thorvaldsena. Przyjechał do Polski w 1820 r - by doprecyzować
warunki oraz obejrzeć lokalizację. Zbiegło się to z otwarciem TPN - został jego honorowym członkiem,
dostał od Towarzystwa zlecenie na pomnik Kopernika (wydzwięk polityczny - okres
polsko-niemieckiego sporu o pochodzenie Kopernika). Była to nowość - pierwsze zamówienie
publiczne ze składek narodowych ustawione w przestrzeniu publicznej. Jest to kres popularności bardzo
surowego klasycyzmu (obok którego zaczyna funkcjonować nurt romantyczny).
W 1823 r pojawia się kolejny ważny artysta - Ludwik Kaufmann sprowadzony przez Ludwika Paca,
który potrzebował rzezbiarza do dekoracji swoich pałaców: Paca oraz w Dowspudzie (często
funkcjonował mechanizm: magnat sprowadzał dobrego rzezbiarza, który potem dostawał kolejne
zlecenia i zostawał). Również Kaufmann tworzył w stylu póznego klasycyzmu.
Pod koniec lat 20. XIX w (gdy powstał Teatr Wielki) trwał świetny okres, zakończony powstaniem w
1831 r - wyjechało wtedy wielu artystów zagranicznych, ale istniało już wtedy młode pokolenie
polskich rzezbiarzy. Nastąpił spadek zamówień, jednak niektórzy artyści zostali, część wyjechała, ale
wróciła (np. Maliński - uznał Kraków za byt prowincjonalny). W okresie tym powstawała głównie
rzezba mniejsza, nagrobna. W ramach represji został zlikwidowany Oddział Sztuk Plastycznych i
1 z 5 2008-02-28 10:01
Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 22.11.2003 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031122.html
szkolnictwo artystyczne - rolę tę przejęły inne instytucje, np. Instytut Głuchoniemych, w którym uczyli
świetni wykładowcy oraz młode pokolenie: Jakub Tatarkiewicz, Konstanty Hegel. Inni dobrzy
artyści tego okresu to: Władysław Oleszczyński, Karol Ceptowski, Tomasz Oskar Sosnowski.
Paweł Maliński
Wykonał dekoracje architektoniczne dla ważnych budynków warszawskich:
Pałac Błękitny - fryz rzezbiarski na fasadzie przedstawiający Triumf Bachusa (bawiące się dzieci).
Pałac Kazimierzowski - tympanon o tematyce alegorycznej: Apollo z Poezją i Astronomią (do 1821 r.,
dla mieszącego się w Pałacu Uniwersytetu).
Pałac Staszica - po 1823 r fryz do sali posiedzeń TPN przedstawiający alegorie Nauk (Kopernik z
uczniami), Sztuk Pięknych (Apollo z muzami), Handlu, Przemysłu, Żeglugi oraz zawierający popiersia
i posągi ważnych postaci historycznych, np. marmurowe popiersie Staszica (1822-26 r).
Pałac Namiestnikowski - 1853 r rzezby do attyki, zamówienie rządowe.
Pałac Mostowskich - 1823 r razem z A.J. Norblinem płaskorzezba z alegoriami przemysłu, rolnictwa i
nauki.
Fryz w Rotundzie - 1824 r dla Banku Polskiego
Teatr Wielki - fryz nad wejściem przedstawiający powrót Edypa z Igrzysk Olimpijskich. Ówczesna
rzezba surowa, korzystająca z wzorców greckich, brak wcześniejszej lekkości, postaci bardzo zbliżone
do oryginalnych rzezb greckich.
Wykonał także rzezby:
Pomnik Pracy (Pomnik Szosy Brzeskiej) - 1825-26 r (po zakończeniu budowy trasy) przy ul.
Grochowskiej, drugi egzemplarz w Terespolu. Forma: surowy obelisk, dopiero z bliska widoczne
umieszczone na nim płaskorzezby - płyciny przedstawiające Zamek Królewski w Warszawie z portem,
robotników (realistyczne, brak antykizacji, ukazany etos pracy - związane z popularnymi ówcześnie
ideami masońskimi).
Obelisk Unii Lubelskiej - 1826 r., w Lublinie. Surowy, gładki obelisk ze złoconymi personifikacjami
Polski i Litwy.
Po otrzymaniu złotego medalu na I wystawie płodów przemysłu otrzymał stypendium rządowe
Królestwa Polskiego na wyjazd do Rzymu, gdzie spędził lata 1820-22 (do wyjazdu zachęcał go
Thorvaldsen).
Tworzył również rzezbę nagrobkową (wzorce antyczne były w niej popularne aż do secesji), np.:
nagrobek F. Bernarda - 1823 r., Powązki. Złamany pień drzewa, obok siedząca postać.
Być może wykonał również maskę pośmiertną Włodzimierza Potockiego - przechowywana w
muzeum Thorvaldsena, który na jej podstawie wykonał rzezbę zmarłego do kaplicy Potockich na
Wawelu.
Maliński: Pałac Kazimierzowski, Staszic, Teatr Wielki x2
2 z 5 2008-02-28 10:01
Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 22.11.2003 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031122.html
Maliński: Pomnik Pracy, Pomnik Unii Lubelskiej, nagrobek Bernarda, maska Potockiego
Thorvaldsen
Do kaplicy Potockich na Wawelu wykonał rzezbę Władysława Potockiego oraz pomniki innych
Potockich. Dłuższy czas trwało skończenie pomnika ks. J Poniatowskiego - Polacy zgłaszali dużo
sugestii, chcieli by był przedstawiony w rogatywce, podczas skoku przez rzekę, na dodatek
Thorvaldsen sympatyzował z Aleksandrem I, Poniatowski był niewygodny politycznie. Skończona
rzezba mimo idealizacji uzyskała w końcu widoczny rys portretowy. W pomniku Kopernika
Thorvaldsen zastosował skrót perspektywiczny - najlepiej oglądać go ze środka jezdni na Krakowskim
(nie zalecane). Autorem kubika (zatwierdzonego przez Thorvaldsena) o surowych formach jest
Cichowski(?) (działał w katedrze św. Jana w Wilnie). Te dwie realizacje bardzo wpłynęły na sztukę
polską, np. na Tatarkiewicza (w 1821 r wykonał popiersie Aleksandra I wg Thorvaldsena).
Thorvaldsen: Potocki (x2), Poniatowski, Kopernik, Chrystus; Tatarkiewicz: Aleksander I
Ludwik Kaufmann
Pałac Paca - ul Miodowa. Medaliony alegoryczne, wielki wspaniały fryz przedstawiający sceny
alegoryczne i historyczne, np. Tytus Flaminius ogłaszający wolność miast greckich (idee wolnościowe)
- wpisuje się we fryzy ateńskie: archaizacja, surowość.
Też wiele innych zamówień państwowych i prywatnych: projekt dekoracji pałacu w Dowspudzie,
dekoracja Teatru Wielkiego, w 1830 r dla kapucynów popiersie Jana III Sobieskiego (w wieńcu
laurowym, antykizacja), liczne nagrobki, w 1820 r dwie alegorie: Wisły (postać ze snopkami zboża) i
Bugu (postać z rogiem obfitości), w 1836 r pomnik Natalii z Potockich Sanguszkowej w Natolinie.
Kaufmann: Pałac Paca, Natalia
3 z 5 2008-02-28 10:01
Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 22.11.2003 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031122.html
Kaufmann: Wisła, Bug
Jakub Tatarkiewicz
Uczeń Thorvaldsena i Malińskiego, najwybitniejszy polski rzezbiarz tego okresu, jeden z
najwybitniejszych uczniów Thorvaldsena w dziedzinie portretu.
Popiersie Marii Szymanowskiej - 1825-28 r., surowość, idealizacja, brak ozdobników.
Portret Kościuszki - 1849 r i portret hrabiego Stanisława Krasińskiego - 1850 r - nawiązania do
portretów antycznych.
Psyche - 1829 r., Muzeum Narodowe w Krakowie. Marmur, charakter antyczny, oddanie delikatnych,
cienkich szat i delikatnego ciała skontrastowanego z surowym marmurem podłoża - w rzezbie
akademickiej wzorcem była rzezba grecka, antyczna, co ograniczało pole manewru twórcy, stąd nacisk
na sprawność warsztatową, perfekcję, efekty fakturalne itd.
Nagrobki:
Stanisława Węgrzeckiego - lata 60., Powązki. Surowość, charakterystyczny brak stroju, biżuterii. Przy
tym z czasem nasila się u artystów psychologizm, portretowość, dążenie do oddania charakteru
portretowanego.
Potockich - Wilanów. Akademicy w pewnym momencie wchodzą w konwencję historyzmu -
stosowanie wzorów gotyckich, barokowych itd. Wykonał postaci i portrety o charakterze klasycznym,
do tego gotycka obudowa Marconiego i Hegla oprawa architektoniczna przedstawień.
Tatarkiewicz: Szymanowska, Kościuszko (x2), Psyche
Tatarkiewicz: nagrobek Węgrzeckiego, Potockich (x2)
Konstanty Hegel
Tworzył klasycystyczne nagrobki (motywy, symbole - zgaszone pochodnie, geniusze śmierci itd.),
nawiązywał do wzorców Thorvaldsena. Powązki: nagrobek Bącewiczówny, 1837 r., nagrobek
Kisielnickich, lata 60. Inne prace: Autoportret - marmur, połowa lat 50., MN Kraków, warszawska
Syrenka - 1855 r.
4 z 5 2008-02-28 10:01
Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 22.11.2003 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031122.html
Hegel: nagrobek Bącewiczówny, Kisielnickich, Autoportret (x2), Syrenka
powrót kontakt drukuj zapisz
5 z 5 2008-02-28 10:01


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Historia sztuki nowoczesnej polskiej malarstwo 07 11
Historia sztuki nowoczesnej polskiej malarstwo 17 10
Historia sztuki nowoczesnej polskiej malarstwo 16 01
Historia sztuki nowoczesnej polskiej malarstwo 20 02
Historia sztuki nowoczesne architektura (12)
Historia państwa i prawa Polski Testy Tablice
Metodologia nauk o sztuce literatura (Historia sztuki UMK 2010 2011)
Nauki Pomocnicze Historii Sztuki (2)
HISTORIA SZTUKI

więcej podobnych podstron