Wykładnia prawa. Wnioskowania prawnicze
Wykładnia prawa. Wnioskowania prawnicze
Michał Krotoszyński
Michał Krotoszyński
ż
ż
Prezentacja na prawach rękopisu
Pojęcie wykładni
Pojęcie wykładni
ż
ż
Przez wykładnię prawa (=wykładnię tekstu prawnego,
wykładnię przepisów prawnych) rozumieć można:
wykładnię sensu stricto wykładnię sensu largo
polega na odczytywaniu z tekstów przez którą rozumie się nie tylko
prawnych norm prawnych wykładnię prawa sensu stricto ale także
wnioskowania prawnicze
Przez wykładnię prawa rozumie się:
wykładnię w sensie pragmatycznym wykładnię w sensie
apragmatycznym
jako zespół czynności prowadzących do
uzyskania z tekstów prawnych norm prawnych
jako rezultat tegoż zespołu czynności
Wykładnia prawa to zespół czynności intelektualnych, które
zmierzają do odtworzenia z tekstu prawnego (przepisów
prawnych) jednoznacznych norm prawnych, które to czynności
dokonywane są zgodnie z przyjętymi w danej kulturze prawnej
regułami wykładni (=dyrektywami interpretacyjnymi).
definicja wykładni sensu stricto, w sensie pragmatycznym
Rodzaje wykładni (1)
Rodzaje wykładni (1)
ż
ż
Wykładnię dzielimy na:
1) obiektywną
subiektywną
znaczenie wyznaczone regułami języka; intencja
ustalenie jakie znaczenie nadawał tekstowi
prawodawcy faktycznego nieistotna
prawnemu jego twórca (prawodawca faktyczny)
2)
statyczna dynamiczna
tekst prawny ma jedno znaczenie, to z chwili znaczenie tekstu prawnego może się zmieniać,
jego ustanowienia, które to znaczenie nie jest zależnie od zmian w regułach języka lub
zmienia się w czasie pozajęzykowych kontekstach interpretacyjnych
wykładnia obiektywna wykładnia subiektywna
bez zmian w tekście prawnym
bez zmian w tekście prawnym możliwa
możliwa zmiana jego znaczenia ze
zmiana jego znaczenia ze względu na
wykładnia względu na fakt, iż prawodawca
zmianę reguł języka i kontekstu
faktyczny zmienia znaczenie, jakie
dynamiczna
pozajęzykowego (np. wartości
nadaje użytym wyrazom (możliwe
istniejących w społeczeństwie)
tylko w państwach autorytarnych)
znaczenie wyznaczone regułami języka i
znaczeniem tekstu jest znaczenie,
wykładnia
kontekstem pozajęzykowym; istotne
które nadawał mu prawodawca
znaczenie z chwili ustanowienia tekstu
statyczna
w chwili jego ustanowienia
prawnego, nie zaś z chwili interpretacji
Rodzaje wykładni (2)
Rodzaje wykładni (2)
ż
ż
Wykładnią merytoryczną nazywamy wykładnię dokonywaną zgodnie z obowiązującymi
regułami wykładni; choć może jej dokonywać każdy kto zna te reguły i język tekstów
prawnych, to znaczenie szczególne ma wykładnia doktrynalna, dokonywana przez
autorytety naukowe.
Wykładnia formalna to wykładnia dokonywana przez uprawnione do tego podmioty.
delegowana
autentyczna
dokonywana przez podmiot
dokonywana przez prawodawcę
upoważniony przez prawodawcę
mająca charakter mająca charakter
powszechnie wiążący wiążący ograniczenie
wiążąca dla wszystkich podmiotów wiążąca dla określonych
organów państwa
Wykładnię dzielimy na:
4)
abstrakcyjną
operatywną
dokonywaną w oderwaniu od rozstrzygnięcia
dokonywaną przez organ stosowania prawa
konkretnej sprawy (np. doktrynalna, wykładnia
w toku rozstrzygania konkretnej sprawy
dokonywana przez Trybunał Konstytucyjny)
Derywacyjna koncepcja wykładni
Derywacyjna koncepcja wykładni
ż
ż
Wykładnia składa się dwóch części i trzech faz:
W ramach części wstępnej:
1) z fazy porządkującej (ustalenie prawa obowiązującego istotnego dla
przeprowadzenia wykładni)
W ramach części właściwej:
2) z fazy rekonstrukcyjnej (odtworzenie wyrażenia normokształtnego
przez przeprowadzenie dekondensacji i zlikwidowanie rozczłonkowania
syntaktycznego i treściowego.
3) z fazy percepcyjnej, polegającej na uzyskaniu z wyrażenia
normokształtnego normy prawnej.
W ramach fazy percepcyjnej należy zawsze
uwzględnić:
- językowe dyrektywy wykładni,
- systemowe dyrektywy wykładni,
- funkcjonalne dyrektywy wykładni.
prof. Maciej Zieliński, twórca koncepcji derywacyjnej ->
Faza porządkująca wykładni
Faza porządkująca wykładni
ż
ż
W fazie porządkującej wykładni należy:
1. odnalez
ć wszystkie akty normatywne i zawarte w nich
przepisy prawne, które mogą wyrażać normę prawną, której
treść chcemy odtworzyć.
- pomóc w tym może analiza tytułów aktów normatywnych,
zawartych w nich przepisów określających zakres
przedmiotowy i podmiotowy aktu oraz sprawdzenie czy na
podstawie aktu wydano akty wykonawcze, a także znajomość
budowy aktu normatywnego
2. ustalić, czy przepisy te mają charakter obowiązujący.
- konieczna jest gruntowna analiza przepisów uchylających
i przejściowych, o wejściu w życie i wygaśnięciu mocy
obowiązującej
- pomóc może analiza tekstu jednolitego, a więc
sporządzonego przez upoważniony organ i urzędowo
ogłoszonego tekstu aktu normatywnego ze wszystkimi
zmianami, które zostały wprowadzone do tego tekstu od
momentu jego ogłoszenia do momentu ogłoszenia tekstu
jednolitego  albo innego momentu wskazanego w t. j.
fot. che
- teksty ujednolicone nie mają charakteru autentycznego,
acz mogą być w tej fazie użyteczne
Faza rekonstrukcyjna wykładni
Faza rekonstrukcyjna wykładni
ż
ż
W fazie rekonstrukcyjnej wykładni należy
odtworzyć wypowiedz
normokształtną, a więc
wypowiedz
zawierającą określenie adresata,
okoliczności i obowiązku postępowania, tj.
zawierającego wszystkie elementy strukturalne i
treściowe normy prawnej. Wypowiedz

normokształtna nie ma jednak charakteru
jednoznacznego. Aby ją uzyskać, należy:
1. odnalez
ć przepis zrębowy, a więc przepis
wyrażający nakaz albo zakaz określonego
postępowania (normodawca może wyrażać ten
nakaz/zakaz w bardzo różnych formach).
2. dokonać:
a) dekondensacji,
b) likwidacji rozczłonkonkowania syntaktycznego,
c) likwidacji rozczłonkonkowania treściowego
fot. El Design
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 1
ż
Na podstawie poniższych przepisów uzupełnij
ż
przepis A O N/Z typ przepisu
tabelę:
zrębowy
Art. 1. Zakazuje się na kolokwiach korzystania
art. 1 X X
ze słowników ortograficznych. niezupełny
Art. 2. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, dotyczy
art. 2 X uzupełniający
studentów.
Art. 3. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy
art. 3 X modyfikujący
studentów z dysleksją.
artykuły  biorące
przepis/czynność wyrażenie zawarte w przepisie (-ach)
udział w czynności
przepis zrębowy
art. _
niezupełny
usunięcie
rozczłonkowania art. _ + art. _
syntaktycznego
usunięcie
(art. _
rozczłonkowania + art. _
+ art. _)
treściowego
Faza percepcyjna wykładni
Faza percepcyjna wykładni
ż
ż
W fazie percepcyjnej wykładni z wieloznacznego
wyrażenia normokształtnego uzyskuje się jednoznaczną
normę prawną, a więc ustala się znaczenie
poszczególnych słów i całego wyrażenia. Stosuje się tu
dyrektywy wykładni, a więc wypowiedzi wskazujące
jak z tekstu prawnego poprawnie odczytać normy
prawne. Dyrektywy formułuje doktryna i orzecznictwo.
W fazie tej stosuje się:
1. Językowe dyrektywy wykładni, za pomocą których
odczytuje się jednoznaczne znaczenie słów
i całego wyrażenia, usuwając wieloznaczności
i doprecyzowując sformułowania nieostre.
2. Systemowe dyrektywy wykładni, które nakazują
tak rozumieć tekst prawny, by uzyskane normy nie były
ze sobą niezgodne, w szczególności by uzyskana norma
nie była niezgodna z normą o wyższej mocy prawnej lub
z zasadą prawa.
3. Funkcjonalne dyrektywy wykładni, które nakazują
tak rozumieć tekst prawny, by uzyskane oceny miały
fot. Heptagon
możliwie silne uzasadnienie w systemie ocen
przypisywanych prawodawcy racjonalnemu
aksjologicznie.
Językowe dyrektywy wykładni (1)
Językowe dyrektywy wykładni (1)
ż
żJęzykowe dyrektywy wykładni nakazują odtwarzając normy
z przepisów prawnych odwoływać się do reguł znaczeniowych
i składniowych języka powszechnego, a także do swoistych cech
języka prawnego (np. jego quasi-idiomatyczności).
1. Dyrektywy odnoszące się do zwrotów wyrażających
obowiązek określonego postępowania.
- jeśli przepisowi nadano formę zdania stwierdzającego, że ktoś coś czyni
(np.  wydaje ,  wyda , podpisuje ), to przyjmuje się, że przepis ten
wyraża nakaz wskazanego postępowania. Np.  Prezydent, w drodze
rozporządzenia, określi... .
- jeśli przepisowi nadano formę zdanie stwierdzającego, a nadto czynność,
która ktoś czyni, ma charakter czynności konwencjonalnej, to przyjmuje
się, że przepis wyraża upoważnienie do jej wykonania (zawarte
w n. kompetencyjnej) oraz nakaz, by z tego upoważnienia skorzystać
(n. merytoryczna). Np.  Prezes Rady Ministrów nadaje zarządzenie statutu
Urzędowi .
- jeżeli w przepisie wskazuje się, że ktoś coś może czynić, to przyjmuje
się, że wyraża on upoważnienie do tej czynności (zawarte
w n. kompetencyjnej, ale nie nakaz takiego postępowania). Np. Prezydent
Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do
Zgromadzenia Narodowego.
- jeżeli w przepisie mówi się, że sprawca czynu podlega karze, to
przyjmuje się, że przepis wyraża zakaz dokonania czynu (zawarty
w n. sankcjonowanej) oraz skierowany do właściwego organu nakaz, by
w razie jego dokonania wymierzyć sprawcy karę (n. sankcjonująca)
- dyrektywy dotyczące sposobu formułowania przepisów
upoważniających do wydania aktów wykonawczych
Językowe dyrektywy wykładni (2)
Językowe dyrektywy wykładni (2)
ż
ż
2. Dyrektywy odnoszące się do zwrotów określających
adresata albo okoliczności
- jeśli w przepisach i zbudowanym na ich podstawie wyrażeniu
normokształtnym nie wskazuje się adresata, należy uznać, iż norma
kierowana jest do każdego, kto znajdzie się w okolicznościach w niej
wskazanych; dotyczy to także wyrażenia  kto ,
- jeśli w przepisach i zbudowanym na ich podstawie wyrażeniu
normokształtnym nie wskazuje się okoliczności, należy uznać, iż norma
znajduje zastosowanie we wszelkich okolicznościach,
- jeśli w przepisach i zbudowanym na ich podstawie wyrażeniu
normokształtnym adresat bądz
okoliczności wskazane są nazwą
generalną (np.  student ) to uznać należy, iż norma dotyczy wszystkich
adresatów bądz
okoliczności będących desygnatami tej nazwy.
3. Dyrektywa głosząca, iż należy tak interpretować tekst
prawny, by żadne elementy w nim zawarte nie okazały się
zbędne.
- interpretacji poddaje się część artykułowaną tekstu prawnego; część
nieartykułowana (zwłaszcza preambuła) może być jednak pomocna
Sir John Tenniel, ilustracja do
w procesie wykładni prawa.
Alicji w Krainie Czarów
przedstawiająca nieco
inny typ adresata
Językowe dyrektywy wykładni (3)
Językowe dyrektywy wykładni (3)
ż
ż4. Dyrektywy wskazujące w jaki sposób stwierdzać
znaczenie danego wyrazy (wyrażenia)
1. W pierwszej mierze sprawdzamy czy znaczenie wyrazu nie jest
określone definicją legalną.
2. Jeżeli, będąc sądem lub organem administracji, dokonujemy
wykładni operatywnej, należy sprawdzić czy nie jesteśmy związani
w danej sprawie wskazaniami interpretacyjnymi podmiotu
nadrzędnego.
3. Sprawdzamy czy nie ma pełnej zgodności co do znaczenia
wyrażenia w doktrynie prawa.
4. Sprawdzamy kontekst prawny wyrażenia, a więc badamy
jakie znaczenie nadaje się mu w kodeksach albo w ustawie, na
podstawie której wydano akt wykonawczy.
5. Jeśli powyższe czynności nie usunęły niejasności co do
znaczenia wyrazu należy przyjąć znaczenie z języka
Strona tytułowa Słownika języka
powszechnego; ustalamy ją na podstawie słowników języka
polskiego z 1900 r.
polskiego (kilku!).
6. Wśród możliwych znaczeń wyrazu poszukujemy znaczenia, które
odpowiada kontekstowi, w jakim wyraz się znajduje; odrzucamy
Wykładnia językowa może
archaizmy i wulgaryzmy.
dać wynik w postaci wyrażenia
jedno- lub wieloznacznego.
Pamiętamy, iż jeśli jedno słowo występuje w tekście prawnym
wiele razy, to należy przyjąć, iż prawodawca za każdym razem W obu przypadkach
nadał mu jednakie znaczenie. Jeśli zaś w danym tekście
dokonujemy wykładni
prawnym występują odmienne terminy, to należy uznać, iż
systemowej
prawodawca nadał im odmienne znaczenie.
i funkcjonalnej.
Językowe dyrektywy wykładni (4)
Językowe dyrektywy wykładni (4)
ż
Art. 133. ż 1. k.w.: Kto nabywa w celu odsprzedaży z zyskiem bilety wstępu na imprezy artystyczne,
ż
rozrywkowe lub sportowe albo kto bilety takie sprzedaje z zyskiem, podlega karze aresztu,
ograniczenia wolności albo grzywny.
wypowiedz
normokształtna: Każdemu, w każdych okolicznościach, zakazuje się nabywania w celu
odsprzedaży z zyskiem biletów wstępu na imprezy artystyczne, rozrywkowe lub sportowe, a także
zakazuje się ich sprzedaży z zyskiem
bilet: 1. kartka z odpowiednim
zysk: 1. nadwyżka wpływów nad wydatkami w
nadrukiem wydającej ją instytucji,
działalności gospodarczej 2. w gospodarce
będąca dowodem uiszczenia opłaty
socjalistycznej część czystego dochodu
przez nabywcę, uprawniająca do
przedsiębiorstwa, która pozostaje po opłaceniu
określonej, zwykle jednorazowej
podatku obrotowego 3. dochód, zarobek, 4.
usługi 2. przestarz. kartka z krótką
korzyść, pożytek
wiadomością, liścik
impreza: 1. widowisko, koncert, zabawa, loteria Art. 535 k.c Przez umowę
fantowa, zawody sportowe itp. organizowane w sprzedaży sprzedawca zobowiązuje
celach rozrywkowych, propagandowych lub się przenieść na kupującego własność
dochodowych 2. pot. przedsięwzięcie, zamysł; rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący
rzecz, czynność przedsięwzięta zobowiązuje się rzecz odebrać
i zapłacić sprzedawcy cenę.
Systemowe dyrektywy wykładni
Systemowe dyrektywy wykładni
ż
ż
Systemowe dyrektywy wykładni nakazują tak interpretować tekst prawny, by normy zeń
otrzymane nie były ze sobą niezgodne. W szczególności oznacza to nakaz takiej interpretacji, by
normy prawne wyinterpretowane z tekstu prawnego były zgodne z normami o wyższej mocy
prawnej (zawartymi w aktach hierarchicznie wyższych) oraz z zasadami prawa.
Systemowe reguły wykładni nakazują  w przypadku uzyskania w drodze wykładni językowej
wypowiedzi wieloznacznej  wybrać to znaczenie słowa (wyrażenia), które daje się pogodzić
z normą wyższego rzędu (zwłaszcza z normą konstytucyjną) bądz
z zasadą prawa.
Zasada prawa to norma prawna, która zajmuje
w systemie prawnym pozycję hierarchicznie wyższą od innych
norm.
Podstawą jej obowiązywania może być to, że została wprost
wyrażona w przepisie prawnym (trójpodział władz, art.
10 Konstytucji), że można ją odtworzyć z wielu przepisów
prawnych (dobro dziecka w k.r.o.) bądz
iż należy
bezspornie do kultury prawnej społeczeństwa (zakaz
wykładni rozszerzającej kompetencji organów państwa).
Zasady prawa wpływają na kierunki tworzenia prawa, jego
interpretacji i jego stosowania.
Funkcjonalne dyrektywy wykładni (1)
Funkcjonalne dyrektywy wykładni (1)
ż
ż Funkcjonale dyrektywy wykładni nakazują tak interpretować tekst prawny, by normy zeń
uzyskane miały możliwie najsilniejsze uzasadnienie aksjologiczne w ocenach
przypisywanych prawodawcy racjonalnemu. Odwołują się one więc do systemu wartości
przypisywanemu prawodawcy.
Wykładni funkcjonalnej używamy w celu:
w przypadku nieuzyskania jednoznaczności w przypadku uzyskania jednoznaczności
na etapie wykładni językowej na etapie wykładni językowej
wyboru tego znaczenia wyrażenia, potwierdzenia treści normy prawnej
które znajduje najsilniejsze
uzasadnienie w ocenach
przypisywanych prawodawcy
gdy językowo jasny przepis rażąco naruszałby
system wartości przypisywany prawodawcy:
w celu uznania, iż norma ma w istocie szerszy
w razie nieostrości: w celu ustalenia w drodze
zakres zastosowania lub normowania niż ustalony
analogii legis czy norma odnosi się tylko do
w drodze w. językowej (wykładnia rozszerzająca,
adresatów, okoliczności i nakazów/zakazów
interpretatio extensiva) bądz
iż ma węższy zakres
postępowania wyraz
nie w niej wskazanych
zastosowania lub normowania niż ustalony
(argumentum a contrario) czy też także do
w drodze w. językowej (wykładnia zwężająca,
podmiotów, okoliczności i nakazów/zakazów
interpretatio restrictiva)
postępowania istotnie podobnych do tych w niej
wyrażonych (argumentum a simili).
Funkcjonalne dyrektywy wykładni (2)
Funkcjonalne dyrektywy wykładni (2)
ż
ż
Obok powyższych reguł często wskazuje się na
istnienie innych jeszcze dyrektyw, związanych
z dyrektywami funkcjonalnymi:
- zakaz wykładni rozszerzającej i argumentum a simili
w przypadku wyjątków (exceptiones non sunt
extendendae): jeśli przepis formułuje wyjątek od ogólnej
zasady to nie wolno tego wyjątku interpretować
rozszerzająco, a więc uznawać, że dotyczy on innych
jeszcze adresatów, okoliczności i czynów niż te wskazane
dosłownie w przepisie,
- zakaz wykładni rozszerzającej i argumentum a simili
w przypadku przepisów zawierających upoważnienie
organów państwa do dokonania danej czynności
konwencjonalnej,
- w ramach prawa karnego: zakaz wykładni rozszerzającej
i argumentum a simili (nie ma przestępstwa bez ustawy)
- zakaz wykładni funkcjonalnej (rozszerzającej
i zwężającej) na niekorzyść obywatela (dopiero się
formuje)
Funkcjonalne dyrektywy wykładni (3)
Funkcjonalne dyrektywy wykładni (3)
ż
ż
IX. Nie pożądaj żony bliz
niego swego
otrzymana z przepisu norma: Każdemu,
w każdych okolicznościach, zakazuje się czuć
pociąg seksualny w stosunku do żony innej
osoby.
wydaje się, iż otrzymana norma religijna nie
byłaby sprawiedliwa: pozostawiałaby poza
zakresem zakazu pożądanie męża innej osoby
należy więc  uznając, iż prawodawca jest
racjonalny w swych ocenach  przełamać
dosłowne brzmienie tej normy uzyskane
w ramach wykładni językowej. W wyniku
wykładni rozszerzającej otrzymamy normę
o szerszym zakresie normowania:
Każdemu, w każdych okolicznościach, zakazuje
się czuć pociąg seksualny w stosunku do żony
lub męża innej osoby.
Jekuthiela Sofera, Dekalog, 1768 r.
Założenia o racjonalności prawodawcy
Założenia o racjonalności prawodawcy
ż
ż
Gdy dokonuje się wykładni, zakłada się, iż prawodawca jest podmiotem racjonalnym,
a więc iż dysponuje odpowiednią wiedzą, umiejętnościami, systemem wartości i na ich
podstawie podejmuje decyzje legislacyjne. Wyróżniamy:
założenie o racjonalności założenie o racjonalności
językowej prawodawcy aksjologicznej prawodawcy
prawodawca doskonale zna język, prawodawca posiada spójny system wartości,
którym się posługuje którymi to wartościami (ocenami) kieruje się
stanowiąc prawo
Założenie o racjonalności
aksjologicznej ma większą wagę
od założenia od racjonalności
językowej; dlatego też możliwe jest
przełamanie wykładni językowej za
pomocą wykładni funkcjonalnej.
Wnioskowania prawnicze
Wnioskowania prawnicze
ż
ż Wnioskowanie prawnicze polega na tym, iż na podstawie faktu, iż w danym systemie
prawnym obowiązuje norma, którą wyinterpretowaliśmy z tekstu prawnego, uznajemy, iż
w systemie prawnym istnieje tez inna norma, wyprowadzona z tej pierwszej na
podstawie przyjętych reguł, nazywanych regułami inferencyjnymi.
Wnioskowania prawnicze:
wnioskowania oparte na wynikaniu wnioskowania oparte na założeniu
normy z normy konsekwentności ocen prawodawcy
analogia iuris
argumentum a
wynikanie o wynikanie o
fortiori
charakterze charakterze
logicznym instrumentalnym
argumentum a argumentum a
minori ad maius maiori ad minus
Wynikanie logiczne normy z normy
Wynikanie logiczne normy z normy
ż
ż Wynikanie logiczne normy N2 z normy N1 opiera się na fakcie, iż nie można
zrealizować normy N1 jeśli nie zrealizuje się normy N2. Ma to miejsce wówczas, gdy zakres
zastosowania lub normowania normy N1 obejmuje sobą odpowiednio zakres zastosowania
lub normowania normy N2, przy tożsamości bądz
węższym zakresie pozostałego elementu
normy N2.
Art. 41 ust. 1 u.z.l. Lekarz ma obowiązek
prowadzenia indywidualnej dokumentacji
medycznej pacjenta.
wykładnia
Lekarzowi nakazuje się, niech prowadzi
indywidualną dokumentację pacjenta
wynikania logiczne
Dermatologowi nakazuje się, niech
Lekarzowi nakazuje się, niech
prowadzi indywidualną dokumentację
prowadzi historię zdrowia i choroby
pacjenta
Dermatologowi nakazuje się, niech
prowadzi historię zdrowia i choroby
Wynikanie instrumentalne normy z normy
Wynikanie instrumentalne normy z normy
ż
ż Wynikanie instrumentalne normy z normy opiera się na założeniu, iż istnieją związki
przyczynowe między wyznaczonym w normie stanem rzeczy, a zachowaniem jej adresata.
dyrektywy instrumentalnego nakazu dyrektywy instrumentalnego zakazu
1. obowiązuje norma nakazująca obowiązuje norma nakazująca
zrealizowanie określonego stanu rzeczy zrealizowanie określonego stanu rzeczy
(Nakazuje się oszczędzać wodę) (Nakazuje się oszczędzać wodę)
obowiązują normy nakazujące działania obowiązują normy zakazujące działań
konieczne dla realizacji tego stanu rzeczy wystarczających dla niezrealizowania się tego
(Nakazuje się wymieniać uszczelki w kranie,
stanu rzeczy
Nakazuje się brać prysznic miast kąpieli)
(Zakazuje się pozostawiać odkręcony kran)
obowiązuje norma zakazująca
obowiązuje norma zakazująca
zrealizowania określonego stanu rzeczy
zrealizowania określonego stanu rzeczy
(Zakazuje się narażać dziecko na niebezpieczeństwo)
(Zakazuje się narażać dziecko na niebezpieczeństwo)
obowiązują normy nakazujące działania
obowiązują normy zakazujące działań
konieczne dla zapobieżenia ziszczenia się tego
wystarczających dla ziszczenia się tego stanu
stanu rzeczy
rzeczy
(Nakazuje się pilnować dziecka na placu zabaw,
(Zakazuje się pozostawiać dziecko bez opieki
Nakazuje się chować noże do zamykanych szuflad)
Zakazuje się podawać dziecku niebezpieczne przedmioty)
Analogia iuris
Analogia iuris
ż
ż Wynikania oparte na konsekwencji ocen prawodawcy polegają na uznaniu, iż skoro w
systemie prawnym obowiązuje norma bądz
normy wysłowione w przepisach prawnych,
które wszystkie znajdują uzasadnienie w określonej ocenie przypisywanej prawodawcy, a
prawodawca jest w ocenach swych konsekwentny, to obowiązuje też inna norma,
niewyrażona w przepisie prawnym, która to norma także znajduje uzasadnienie
aksjologiczne w tej ocenie. Jest to też schemat analogii iuris.
N1 (norma wyrażona w przepisie prawnym)
+ N2 (norma wyrażona w przepisie prawnym)
...
+ NX (norma wyrażona w przepisie prawnym)
+ O (wspólne uzasadnienie aksjologiczne  ocena)
+ Z (założenie o konsekwencji ocen prawodawcy)__
= NN (norma wywnioskowana, niewyrażona
w przepisach)
N1 W lesie zakazuje się rozpalać ogniska
+ N2 W lesie zakazuje się łamać drzewom gałęzi.
...
Analogia iuris daje zawsze
+ NX W lesie zakazuje się straszyć zwierzęta.
niepewne wyniki; są wątpliwości czy
+ O Ochrona leśnej przyrody
wnioskowanie takie jest dopuszczalne.
+ Z (założenie o konsekwencji ocen prawodawcy)__
= NN W lesie zakazuje się zrywać grzybów
Argumentum a fortiori
Argumentum a fortiori
ż
ż Argumentum a minori ad maius Argumentum a maiori ad minus
(z mniejszego na większe) (z większego na mniejsze)
Jeśli norma N1 zakazuje naruszać Jeśli norma N1 nakazuje obowiązek
jakieś dobro w stopniu mniejszym, uciążliwy w stopniu większym, co
co znajduje określone uzasadnienie znajduje określone uzasadnienie
aksjologiczne, prawodawca zaś jest aksjologiczne, prawodawca zaś jest
konsekwentny w ocenach, to konsekwentny w ocenach, to
obowiązuje także norma N2, obowiązuje także norma N2,
zakazująca naruszać to dobro w nakazująca obowiązek uciążliwy w
stopniu większym, o ile jej stopniu mniejszym, o ile jej
uzasadnienie aksjologiczne jest uzasadnienie aksjologiczne jest
tożsame z normą N1 tożsame z normą N1