Cukrzyca  grupa chorób metabolicznych
charakteryzujÄ…ca siÄ™ hiperglikemiÄ…, wynikajÄ…cÄ… z
defektu wydzielania i/lub działania insuliny.
defektu wydzielania i/lub działania insuliny.
Przewlekła hiperglikemia wią\
e siÄ™ z uszkodzeniem,
zaburzeniem czynności i niewydolnością ró\
nych narządów,
szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
Zasady rozpoznawania zaburzeń gospodarki węglowodanowej
ROZPOZNANIE CUKRZYCY ODBYWA SI
NA PODSTAWIE OZNACZENIA ST
śENIA
GLUKOZY W OSOCZU KRWI śYLNEJ
Oznaczenie StÄ™\
enie glukozy Interpretacja
w osoczu
Glikemia przygodna  oznaczona w e" 200 mg/dL Cukrzyca*, jeśli u pacjenta występują
próbce krwi pobranej o dowolnej typowe objawy choroby (wzmo\
one
porze dnia, niezale\
nie od pory pragnienie, wielomocz, osłabienie,
ostatnio spo\
ytego posiłku zmniejszenie masy ciała)
Glikemia na czczo  oznaczona w < 100 mg/dL Prawidłowa glikemia na czczo
Glikemia na czczo  oznaczona w < 100 mg/dL Prawidłowa glikemia na czczo
próbce krwi pobranej 8  14 godzin
od ostatniego posiłku
100  125 mg/dL Nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG 
impaired fasting glucose)
e"126 mg/dL
Cukrzyca*
Glikemia w 120 min. doustnego < 140 mg/dL Prawidłowa tolerancja glukozy (NGT 
testu tolerancji glukozy normal glucose tolerance)
Nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT
140  199 mg/dL
 impaired glucose tolerance)
Cukrzyca*
e" 200 mg/dL
Do rozpoznania cukrzycy konieczne jest stwierdzenie jednej nieprawidłowości, z wyjątkiem glikemii na czczo, gdzie
wymagane jest 2-krotne oznaczenie.
Przy oznaczaniu stÄ™\
enia glukozy we krwi nale\
y uwzględnić ewentualny wpływ czynników niezwiązanych z wykonywaniem
badania (pora ostatnio spo\
ytego posiłku, wysiłek fizyczny, pora dnia).
Co nowego w roku 2010?  wytyczne Amerykańskiego
Towarzystwa Diabetologicznego
Do panelu badań słu\
Ä…cych rozpoznaniu cukrzycy
dołączono:
HEMOGLOBIN
GLIKOWAN
HbA1C
PODWYśSZONE RYZYKO CUKRZYCY: 5,7  6,4%
CUKRZYCA: > 6,5%
Uwagi: oznaczenie met. certyfikowanÄ… przez NGSP; dla potwierdzenia
diagnozy 2-krotne oznaczenie
Zalety:
mniejsza niestabilność próbki w fazie przedanalitycznej
nie wymaga oznaczenia na czczo lub o określonej porze dnia
krótkotrwałe wahania glikemii nie wpływają znacząco na wyniki
Materiał biologiczny do oznaczania glukozy:
glukozę w laboratorium najczęściej oznacza się w
osoczu lub surowicy, uzyskanej z krwi \
ylnej
metody samomonitorowania opierajÄ… na pomiarze
stÄ™\
enia glukozy we krwi pełnej włośniczkowej
stÄ™\
enia glukozy we krwi pełnej włośniczkowej
glukozę w moczu oznacza się najczęściej metodą
półilościową za pomocą pasków testowych
Krew jako materiał biologiczny do oznaczania
glukozy:
przy prawidłowym hematokrycie stę\
enie glukozy we
krwi pełnej jest o około 11% ni\
sze ni\
w osoczu
hematokryt i lepkość krwi mają wpływ na oznaczany
poziom glukozy
poziom glukozy
stÄ™\
enie glukozy we krwi kapilarnej jest wy\
sze ni\

we krwi \
ylnej, szczególnie po posiłku
na skutek glikolizy zachodzÄ…cej w krwinkach spada
stÄ™\
enie glukozy we krwi pełnej
Wpływ procesu glikolizy na oznaczenie glukozy:
spadek stÄ™\
enia glukozy w nieodwirowanej próbce krwi
przechowywanej w temp. pokojowej, ocenia się na około
5-7% w ciÄ…gu godziny
poziom glikolizy in vitro jest wy\
szy przy leukocytozie
lub zanieczyszczeniu próbki bakteriami
lub zanieczyszczeniu próbki bakteriami
w oddzielonej od krwinek, sterylnej surowicy stÄ™\
enie
glukozy jest stabilne 8 godz. w 25ºC lub 72 godz. w
4ºC
glikolizÄ™ mo\
na zahamować poprzez dodanie
inhibitorów: jodooctanu lub fluorku sodu
Inhibitory glikolizy:
FLUOREK SODU:
stosowany w stÄ™\
eniu 2,5 mg/ml
słabe własności antykoagulujące
mechanizm działania: blokowanie enolazy
tworzy kompleksy z Mg+2, Ca+2 i fosforanami
inhibitor niektórych enzymów osoczowych i ureazy
trudno rozpuszczalny
trudno rozpuszczalny
JODOOCTAN SODU
stosowany w stÄ™\
eniu 0,5 mg/ml
mechanizm działania: blokowanie dehydrogenazy aldehydu 3-
fosfoglicerynowego
inhibitor kinazy kreatynowej, nie wpływa na inne oznaczenia
zwykle stosowane z antykoagulantami (szczawiany,
EDTA)
FLUOREK SODU
Oznaczanie glikemii w celu rozpoznawania zaburzeń
gospodarki węglowodanowej  zalecenia PTD
Oznaczenie wykonywać w osoczu krwi \
ylnej, w laboratorium
spełniającym kryteria jakości
Próbkę krwi dostarczyć do laboratorium w mo\
liwie krótkim
czasie
Krwinki oddzielić od osocza w czasie do 60 minut od pobrania
Krwinki oddzielić od osocza w czasie do 60 minut od pobrania
materiału; jeśli nie jest to mo\
liwe, do pobieranej krwi dodać
substancje hamujÄ…ce glikolizÄ™
W celach diagnostycznych nie mo\
na stosować oznaczeń stę\
enia
glukozy w pełnej krwi \
ylnej lub włośniczkowej, wykonywanych za
pomocą metod laboratoryjnych lub glukometrów
Metody oznaczania stÄ™\
enia glukozy w
laboratoriach
Heksokinazowa
Fotometryczna, w zakresie światła UV
Fotometryczna, w zakresie światła widzialnego
Oksydazowa
Fotometryczna, w zakresie światła widzialnego
Fotometryczna, w zakresie światła widzialnego
Z wykorzystaniem elektrody tlenkowej
Dehydrogenazowa
Fotometryczna, w zakresie światła UV
dehydrogenaza glukozowa
Glukoza + NAD D-glukono-lakton + NADH
Heksokinazowa metoda oznaczania glukozy
Zasada metody:
heksokinaza
glukoza + ATP glukozo-6-fosforan + ADP
dehydrogenaza
glukozo-6-fosforanowa
glukozo-6-fosforan + NAD 6-fosfoglukonian +NADH (=340nm)
heksokinaza  enzym niespecyficzny dla glukozy
Materiał badany:
Materiał badany:
surowica krwi
osocze pobrane na cytrynian, EDTA lub heparynÄ™ oraz fluorek sodu
krew pełna
mocz
Substancje interferujÄ…ce:
hemoglobina w st. powy\
ej 0.5 g/dL
bilirubina
wysoka lipemia
Oksydazowa metoda oznaczania glukozy
Zasada metody:
oksydaza
glukozowa
glukoza + O2 + H2O kwas glukonowy + H2O2
peroksydaza
H2O2 + 4-aminofenazon + fenol chinonoimina + H2O
(=546nm)
oksydaza glukozowa  enzym wysoce specyficzny dla ² - D - glukozy
oksydaza glukozowa  enzym wysoce specyficzny dla ² - D - glukozy
(64% glukozy)
caÅ‚kowita reakcja wymaga mutarotacji formy Ä…- do ² -
Materiał badany:
surowica krwi
osocze pobrane na cytrynian, EDTA lub heparynÄ™ oraz fluorek sodu
krew pełna
płyn mózgowo - rdzeniowy
Oksydazowa metoda oznaczania glukozy
Subst. interferujÄ…ce:
bilirubina
hemoglobina
wysoka lipemia
kwas moczowy
kwas moczowy
kwas askorbinowy
tetracykliny
salicylany
glutation
Pomiar stÄ™\
enia glukozy w moczu  met.
półilościowe
za pomocą pasków testowych
oparte na reakcji oksydazy glukozowej i peroksydazy
pasek testowy zwil\
any moczem, odczyt po 10 sek.
pasek testowy zwil\
any moczem, odczyt po 10 sek.
reakcja niezale\
na od pH
czułość paska taka, \
e uwzględnia obecność subst.
interferujących normalnie występujących w moczu