ARTYKUŁ POGLĄDOWY
REVIEW ARTICLE
Waldemar Hładki1
Segregacja medyczna w zdarzeniach masowych
Halina Traczewska1
Jacek Lorkowski2
Marek Trybus2
Medical triage in mass casualty incidents
1
Instytut Ratownictwa Medycznego Rozwój cywilizacji powoduje stały wzrost The development of civilization causes the
Państwowej Podhalańskiej
zdarzeń masowych i katastrof, kiedy pojawia running progress of mass casualties and the
Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu
się problem akcji ratunkowej, właS
ciwej se- catastrophes, when the problem of rescue me-
Dyrektor Instytutu:
gregacji medycznej poszkodowanych i odpo- dical action, the proper medical triage and the
Prof. dr hab. n. med. Waldemar Hładki
wiednich możliwoS
ci systemu opieki zdrowot- suitable possibilities of health care system
nej. Zdarzenia masowe pozostają jednym z appears. The mass casualty incidents stay one
2
Klinika Medycyny Ratunkowej i Obrażeń
najbardziej trudnych obszarów funkcjono- of the most difficult areas of functioning the
Wielonarządowych CMUJ w Krakowie
wania ratownictwa medycznego w wielu kra- medical rescue systems in many countries The
Kierownik Kliniki: Dr hab. n. med. Leszek Brongel
jach. Opracowanie przedstawia najczęS
ciej study represents the most often applied at pre-
stosowane obecnie w kraju i na S
wiecie sys- sent in Poland and in whole world systems of
temy segregacji medycznej poszkodowanych the medical triage in mass casualties. It pre-
w zdarzeniach masowych. Prezentuje szcze- sents details of these systems, as well as com-
Słowa kluczowe:
góły tych systemów, oraz porównuje skutecz- pares effectiveness and their defects.
segregacja medyczna
noS
ć i ich wady.
systemy segregacji medycznej
zdarzenia masowe
Wstęp chirurg wojsk napoleońskich zorganizo-
Key words:
wał system wstępnej segregacji rannych
medical triage
Zdarzenia masowe pozostają jednym
na polu bitwy [13]. Pomysł zaadoptowa-
medical triage systems
mass casualty incidents z najbardziej trudnych obszarów funkcjo-
no w zmienionej konwencji dla potrzeb
nowania ratownictwa medycznego w wie-
medycyny ratunkowej. W roku 1846 bry-
lu krajach [1-9]. Zdarzeniem masowym
tyjski chirurg John Wilson opisał zasady
określa się zdarzenie, w którym liczba
segregacji medycznej w wypadkach ma-
osób poszkodowanych i rodzaj dozna-
sowych. Określił on urazy jako drobne,
nych obrażeń przewyższa możliwości re-
poważne i śmiertelne. W czasie II wojny
agowania lokalnego systemu ratownicze-
światowej w Armii Stanów Zjednoczo-
go, w standardzie przyjętym dla pojedyn-
nych Ameryki procedury triage'u dotyczy-
czych zdarzeń. W podanej definicji zda-
ły jednego z głównych czynników  prze-
rzenia masowego nie uściśla się liczby
życia po urazach brzusznych. Segregacja
poszkodowanych. Jedynym kryterium jest
przyniosła także pozytywne skutki pod-
dysproporcja pomiędzy potrzebami me-
czas wojny koreańskiej [14]. Obecnie
dycznymi a możliwościami prowadzenia
istnieje wiele systemów segregacji po-
działań ratowniczych. Prowadzenie dzia-
szkodowanych w zdarzeniu masowym,
łań ratowniczo-medycznych w sytuacji
które wykorzystują ocenę funkcji życio-
wypadku masowego wymaga prowadze-
wych oraz zakres obrażeń pacjenta dla
nia segregacji (triage) [8,10,11]. Określe-
ustalenia kolejności procedur leczni-
nie  triage pochodzi od francuskiego sło-
czych. Systemy segregacji pacjentów
wa trier, które oznacza  segregować.
oparte na anatomicznej ocenie urazów czy
Segregacją medyczną określamy dzia-
na identyfikacji mechanizmu urazu, w
łanie polegające na ustalaniu kolejności
sytuacji zdarzeń masowych powodują
prowadzenia działań medycznych i ratow-
nieuzasadnione mnożenie liczby pacjen-
niczych w stosunku do poszkodowanych.
tów o wysokim priorytecie udzielania
Segregacja oparta jest wyłącznie o kryte-
pomocy, co utrudnia przebieg akcji ratun-
ria medyczne. Jej głównym celem jest
kowej [15]. W latach osiemdziesiątych
wytypowanie poszkodowanych, którzy
dwudziestego wieku zespół lekarzy ratun-
rokując szansę przeżycia wymagają rów-
kowych Hoag Memorial Hospital w Ka-
nocześnie pilnej i realnej w warunkach
lifornii we współpracy z oddziałem stra-
zdarzenia interwencji medycznej [1,6,
ży pożarnej Newport Beach opracował
11,12]. Kolejne elementy postępowania
system segregacyjny START (Simple
w sytuacji tego rodzaju zdarzeń to tera-
Triage and Rapid Treatment). Ze wzglę-
Adres do korespondencji:
pia wstępna i transport.
du na swoją prostotę i szybkość wykona-
Prof. dr hab. n. med. Waldemar Hładki
Idea nowoczesnych technik segrega-
ul. Kiwerskiego 32, 31-340 Kraków nia jest on powszechnie stosowany w
Tel. [phone]
cji sięga czasów Napoleona Bonaparte
wersji oryginalnej lub zmodyfikowanej w
e-mail: [e-mail]
(1812 r.), kiedy Dominik Larrey, główny
wielu krajach, także w Polsce [13,15-19].
OSTRY DYŻUR 2010 " tom 3 " numer 1 7
Tabela I
Systemy segregacji
wartoS
ć punktacja
Schemat systemu triage SORT - wartoS
ć skali
poszkodowanych
10-29 4
T-RTS.
> 29 3
częstoS
ć oddechów
6-9 2
START
(/min)
1-5 1
0 0
System dzieli pacjentów na kategorie
>90 4
w zależności od wyników pomiaru trzech
76-89 3
ciS
nienie skurczowe
parametrów fizjologicznych: częstości
50-75 2
(mmHg)
1-49 1
oddechu, tętna lub perfuzji obwodowej i
0 0
stanu świadomości [13,15-18]. Początko-
13-15 4
wą postępowaniem w systemie START
9-12 3
jest zidentyfikowanie pacjentów ambula-
GCS 6-8 2
toryjnych, którym przydziela się identy- Tabela II
4-5 1
Schemat systemu STM.
3 0
fikator zielony i skierowanie ich do stre-
fy oczekiwania, w której zostaną ponow-
nie ocenieni [13,16-19]. Do grupy tej na-
wartoS
ć punktacja
leżą poszkodowani, którzy doznali nie-
10-24 4
wielkich obrażeń ciała, wymagają oni
25-35 3
częstoS
ć oddechów (/min) > 36 2
zbadania i zaopatrzenia w warunkach
1-9 1
ambulatoryjnych, oraz przewiezienia do
0 0
szpitala w III kolejności. Pacjenci z iden-
61-120 4
tyfikatorem żółtym są to osoby nie będą-
> 121 3
ce w stanie bezpośredniego zagrożenia częstoS
ć tętna (/min) 41-60 2
1-40 1
życia, jednak ich definitywne leczenie
0 0
powinno rozpocząć się najpóz
niej w
wykonuje polecenia 4
pierwszej dobie od zdarzenia. Kolor czer-
lokalizuje ból 3
wony dotyczy poszkodowanych wymaga-
odpowiedx
ruchowa ucieka od bólu 2
jących natychmiastowej pomocy i jak reakcja zgięciowa lub wyprostna 1
brak odpowiedzi 0
najszybszego transportu do szpitala. Ko-
Rycina 1
Schemat systemu START.
8 OSTRY DYŻUR 2010 " tom 3 " numer 1
 tak
chodzi odroczony
nie
tak
nie
wykonuje polecenia
oddech przy udrożnionych
drogach oddechowych
tętno na tętnicy promieniowej
tak
nie
nie
nie do uratowania
tak
natychmiastowy
pilny
Rycina 2
Schemat systemu CAREFLIGHT triage.
lor czarny przeznaczony jest dla poszko- CAREFLIGHT Triage nia kolorystycznego dla poszkodowa-
dowanych z minimalnymi szansami prze- nych, którzy mają minimalne szanse na
System ten został opiera się także na
życia, bez oddechu i tętna, z oparzenia- przeżycie i dla których pomoc jest odro-
ocenie funkcji życiowych. Został opraco-
mi prawie całej powierzchni ciała, z roz- czona i może im być udzielona dopiero
wany w Australii. Po wyodrębnieniu gru-
ległymi zmiażdżeniami oraz ciężkimi ob- po zaopatrzeniu poszkodowanych z więk-
py poszkodowanych poruszających się
rażeniami czaszki z widoczną uszkodzo- szym prawdopodobieństwem przeży-
samodzielnie, jako osób o odroczonym
ną tkanką mózgową. Pomoc tym osobom cia[15,21].
priorytecie udzielania pomocy, segrega-
zostanie udzielona w momencie zakoń-
cję rozpoczyna się od oceny stanu świa-
czenia zabiegów koniecznych u pacjen- Trige SORT
domości poszkodowanego, a następnie od
tów rokujących przeżycie. Najpierw
oceny tętna na tętnicy promieniowej i Triage Sort jest złożonym i czaso-
sprawdzany jest oddech poszkodowane-
oddechu rycina 2. chłonnym systemem. Istotą systemu jest
go. Jeżeli jest brak oddechu nawet po
wyliczenie wartości T-TRS (Triage Re-
udrożnieniu dróg oddechowych pacjen-
Triage SIEVE vised Trauma Score). Ocena polega na
towi przydziela się identyfikator czarny.
przyporządkowaniu wartości liczbowych
Jeśli częstość oddechu pacjenta jest więk-
System segregacji Triage SIEVE jest
stwierdzanej częstości oddechów, warto-
sza niż 30 oddechów/min otrzymuje iden-
najpowszechniej stosowany w Wielkiej
ści ciśnienia skurczowego krwi i warto-
tyfikator czerwony. Następnie należy
Brytanii i Australii. Podstawą oceny sta-
ści Glasgow Coma Scale (tabela 1). W
sprawdzić tętno na tętnicy promieniowej
nu pacjenta jest zdolność poszkodowa-
zależności od otrzymanej sumy punktów
lub perfuzję obwodową (ocena nawrotu
nych do poruszania się i kontroli ich pod-
poszkodowani są przydzielani do po-
włośniczkowego). Jeśli tętno jest nie-
stawowych funkcji życiowych: częstości
szczególnych kategorii T1 (1-10 punk-
obecne lub nawrót kapilarny jest dłuższy
oddechu i perfuzji obwodowej lub czę-
tów), T2 (11 punktów), T3 (12 punktów).
niż dwie sekundy klasyfikuje się poszko-
stości tętna. Badanie tętna zastępuje oce-
Poszkodowani z zerową punktacją T-
dowanego do grupy czerwonej. Jeśli oba
nę nawrotu kapilarnego w niekorzystnych
TRS uznawane są za osoby zmarłe (T4)
parametry są prawidłowe należy spraw-
warunkach otoczenia, np. przy niskiej
[21]. Z powodu skomplikowanego, jak na
dzić stan świadomości poszkodowanego.
temperaturze czy niewystarczającym
możliwości czasowe akcji ratunkowej,
Pacjent wykonujący proste polecenia
oświetleniu (rycina 3). Pacjenci katego-
określania przynależności poszkodowa-
otrzymuje identyfikator żółty, w przeciw-
rii T1 (kolor czerwony) wymagają natych-
nych do poszczególnych kategorii wyda-
nym wypadku  czerwony [13,15,17,20].
miastowych zabiegów ratujących życie.
ję się być on mało przydatny.
Wstępna ocena i postępowanie z poszko-
Osoby z grupy T2 (kolor żółty) i T3 (ko-
dowanym powinno trwać maksymalnie
lor zielony) nie znajdują się w stanie bez-
System STM
do 30 sekund. Gdy stan pacjenta tego wy-
pośredniego zagrożenia życia. Pierwsi z
maga należy najpierw zatamować krwo-
nich mogą poczekać na pomoc, ostatni sa-
STM (Sacco triage method) oparty
tok przed rozpoczęciem oceny następnej
modzielnie opuścić miejsce zdarzenia i w
jest na ocenie trzech parametrów (tzw.
osoby. Schemat postępowania podczas
warunkach ambulatoryjnych skorzystać z
RPM): częstość oddechów (respiratory
segregacji medycznej przy użyciu
pomocy medycznej. Pacjentom z grupy
rate), częstość tętna (puls rate), i najlep-
START pokazano na rycinie 1.
T2 pomoc powinna być udzielona w cią-
szej odpowiedzi ruchowej (motor respon-
gu czterech godzin od zdarzenia. Ponad-
se) (tabela II). Suma punktów zawiera się
to wprowadza się grupę T4 bez oznacze-
między 0 a 12. Poszkodowanych w zda-
OSTRY DYŻUR 2010 " tom 3 " numer 1 9
rzeniu dzieli się na trzy grupy: nawet kilkudniowego przetrzymywania opatrzeniu mogą wziąć udział w medycz-
- 0-4 punkty RPM (status większości poszkodowanych w szpitalach polowych nych działaniach ratunkowych.
pacjentów 0-1 odpowiada statusowi utworzonych miejscu katastrofy. W przy-
 expectant w systemie START, padku katastrof na pierwszy plan wysu- Zasady postępowania w zdarzeniu
- 5-8 punktów RPM ewakuacja w dru- wa się konieczność wnikliwej kwalifika- masowym opisane są w stosownych pro-
giej kolejności, cji poszkodowanych do leczenia szpital- cedurach. Istotne jest aby były one do-
- 9-12 punktów RPM osoby o wyso- nego i konieczności wyodrębnienia po- stępne dla każdej z załóg przybywających
kim priorytecie ewakuacji. szkodowanych, którzy mogą być skutecz- na miejsce zdarzenia. Największą rolę w
Osoby, którym przeznaczono 11 i 12 nie zaopatrzeni przez służby medyczne tym zakresie odgrywa pierwszy zespół
punktów powinny zostać sprawnie oce- w miejscu zdarzenia. Dla potrzeby oce- przybywający na miejsce zdarzenia. Do
nione przez zespoły ratownictwa medycz- ny uwzględnia się wiek, czy rodzaj do- jego zadań należy ocena sytuacji, orga-
nego, wstępnie zaopatrzone i szybko ewa- znanych obrażeń. nizacja i koordynacja działań na miejscu
kuowane do leczenia szpitalnego. Niższa Przykładowe aspekty oceny poszko- zdarzenia. W obszarze wpływu języka
punktacja wyodrębnia grupę poszkodo- dowanych brane pod uwagę podczas oce- angielskiego powszechnie przyjmowany
wanych, która może być traktowana, jako ny SAVE [14,18,19]. jest schemat oparty o mnemotechniczny
przeznaczona do odroczonego udzielania - ocena ciężkości urazów kończyn w wzór SAD CHALETS. Jego prostota po-
pomocy, z racji mniej groz
nych obrażeń skali Mangled Extremity Severity Score zwala na umieszczanie go w formie tak
ciała i stabilnego stanu ogólnego. Pozo- (MESS); zwanej Check List - wzorem tych stoso-
stali oznaczeni są jako pacjenci ambula- - ocena Glasgow Coma Scale; wanych w lotnictwie. Pozwala to na
toryjni. Uzyskane dane wprowadza się do - obrażenia jamy brzusznej z oporną sprawne ułożenie wszystkich elementów
odpowiedniego programu w komputerze, na leczenie hipotensją; działania w wymaganej kolejności z moż-
pozwalając na wyliczenie prawdopodo- - obrażenia klatki piersiowej z zabu- liwością zaznaczenia wszystkich wyko-
bieństwa przeżycia [13,21]. rzeniem funkcji życiowych; nanych elementów, w pierwszej fazie
- obrażenia rdzenia kręgowego; działania[19].
System SAVE - oparzenia z mniejszą niż 50% szan-
sa na przeżycie lub poszkodowani powy- CHALETS stanowi prosty algorytm
SAVE (Secondary Assessment of Vic-
żej 60 roku życia z urazem inhalacyjnym komunikacji pierwszego zespołu przyby-
tim Endpoint) jest systemem opracowa-
- dorośli z współistniejącymi poważ- łego na miejsce zdarzenia z centrum po-
nym na potrzeby długotrwałych akcji ra-
nymi schorzeniami; wiadamiania ratunkowego:
tunkowych w czasie katastrof [14,16,
- stany nagłe pochodzenia nieurazo- C casualties  ofiary, liczba poszko-
18,19]. W takich sytuacjach ewakuacja
wego; dowanych, wstępna ocena ciężkości i ro-
rannych do szpitali jest niemożliwa w
- specjalne kategorie segregacji, takie dzaju obrażeń ciała.
pierwszym okresie po katastrofie, często
jak pracownicy służby zdrowia z drob- H hazards  zagrożenia występujące
istnieje konieczność wielogodzinnego lub
nymi obrażeniami, którzy po prostym za- na miejscu zdarzenia oraz potencjalne.
tak tak
chodzi ranny T3
nie
nie
do strefy oczekiwania
zmarły
nie nie
oddech zachowany udrożnić drogi oddechowe oddycha
tak
tak
oddech<10 lub >29/min
częstoS
ć oddechów T1
tętno >120/min lub nawrót >2 sek
10-29/min
tętno / nawrót kapilarny T2
tętno <120/min lub nawrót <2 sek
Rycina 3
Schemat systemu triage SIEVE.
10 OSTRY DYŻUR 2010 " tom 3 " numer 1
of Terrorism. Tel Aviv Israel. Book of abstract,
A Access  dostęp do miejsca, okre- segregacja poszkodowanych z wykorzy-
Prehosp. Disaster Med 2005; 20: 87.
ślenie strefy zagrożenia i miejsc wejścia stanie STM jest bardzo czasochłonna (45
7. Spira RM, Reissman P. An improved meth-
L location  lokalizacja zdarzenia z sekund), jednakże pozwala bardziej pre- odology for medical personnel management
during mass casualty Incidents: the Shaare
podaniem optymalnych dróg dojazdu. cyzyjnie określić grupy pod względem
Zedek experience. The 2004 International Con-
T type of incydent  rodzaj zdarzenia prawdopodobieństwa przeżycia. Te ska- ference on Medical Consequences of Terror-
ism. Tel Aviv Israel. Book of abstract, Prehosp.
(komunikacyjne, chemiczne, nuklearne, le, które wprowadzają ocenę punktową
Disaster Med 2005; 20: 87.
etc.). (Triage Sort, STM) są bardziej czaso-
8. Major incident - procedure manual. London
Emergency Serevices Liason Panel 2003,10-
S start log  rozpoczęcie zapisu da- chłonne, ale pozwalają na ustalenie ko-
12.
nych, czasy, podjęte działania. lejności transportu do szpitalnych oddzia-
9. Hsu EB, Thomas TL, Whyne DM. Disaster
łów ratunkowych poszkodowanych o jed- training competencies for health care work-
ers. Prehosp. Disaster Med 2005; 20: 55.
Obecnie stosuje jest wiele narzędzi do nakowym priorytecie pilności, jak również
10. Ciećkiewicz J. Ratownictwo Medyczne w
segregacji poszkodowanych, oraz priory- ocenę zmian stanu poszkodowanych
Wypadkach Masowych. Wydawnictwo Medy-
czne Górnicki, Wrocław 2005.
tetów ewakuacji i leczenia. Mimo służe- [13,21]. W długotrwałych akcjach ratun-
11. Nowak A. Triage w zdarzeniach masowych.
nia jednemu celowi, przedstawione sys- kowych np. podczas katastrof, koniecz-
Med Int Rat 2004; 7: 3 Supl. 143.
temy segregacji posiadają zarówno po- ność określania kolejności transportu po- 12. Brongel L, Jarzynowski W, Hładki W,
Pokrowiecki W, Guzik P. Algorytm postę-
dobieństwa jak i różnice, oraz niedogod- szkodowanych do szpitali musi być jesz-
powania ratowniczego u ofiar wypadków w
ności. W zdarzeniach masowych w Pol- cze bardziej wnikliwa. System SAVE,
okresie przedszpitalnym. Pamiętnik 61 Zjazdu
Tow. Chir. Pol. Gdańsk 2003, tom Postępy, 94.
sce segregację medyczną wykonują ra- mimo niedogodności związanych z bra-
13. Sacco WJ, Navin DM, Fiedler KE, Waddell
townicy Państwowej Straży Pożarnej, kiem oceny częstości oddechu (osoby z
RK, Long WB, Buckman RF Jr. Precise for-
mulation and evidence-based application of re-
szczególnie w strefie zagrożenia. Segre- obrażeniami dróg oddechowych) wydaje
source-constrained triage. Acad Emerg Med
gacja odbywa się według systemu START się najbardziej właściwym. Niepewny
2005; 12: 759-770.
[22-24]. Niedogodnością systemu pomiar tętna obwodowego przy ciśnieniu
14. Nocera A, Gardner A. An Australian mass
casualty incydent triage system for the future
START jest brak gradacji priorytetów skurczowym poniżej 80 mmHg w miej-
based upon triage mistakes of the past: the
leczniczych pacjentów w poszczególnych sce nawrotu włośniczkowego nieznacznie
Homebush triage standard. Aust N Z J Surg
1999; 69: 603-608.
grupach [13,15,19]. Niektóre z omawia- podnosi czułość i specyficzność stosowa-
15. Garner A, Lee A, Harrison K, Schultz CH.
nych systemów segregacji medycznej ze nych systemów segregacji, co udowodnio-
Comparative analysis of multiple-casualty in-
względu na swoją prostotę mogą być sto- no dla systemu Care Flight Triage START, cident triage algorithms. Ann Emerg Med
2001; 38: 541-548.
sowane przez osoby nie związane z me- Triage Sieve [15]. Niedogodności zwią-
16. Benson M, Koenig KL, Schultz CH. Disas-
dycyną, np. Triage Sieve [21]. Większość zane z zastosowaniem Pomimo różnic i
ter triage: START, then SAVE-a new method
of dynamic triage for victims of a catastrophic
stosowanych systemów segregacji me- niedogodności należy unikać stosowania
earthquake. Prehosp Disaster Med 1996; 11:
dycznej wykorzystuje parametry fizjolo- w obrębie jednego regionu kilku syste-
117-124.
giczne dla oceny stanu pacjenta (fizjolo- mów. 17. Ciećkiewicz J. (red.) Ratownictwo medyczne
w wypadkach masowych. Medycyna Katastrof
giczne skale oceny). Z kolei anatomicz-
w Zarysie. Górnicki Wydawnictwo Medyczne,
PiS
miennnictwo
ne skale oceny skupiają się głównie na
Wrocław 2005.
1. Driscoll P, Skinner D, Earlam R. ABC
18. Guła P, Hładki W, Brongel L. Zdarzenia
ocenie obrażeń ciała poszkodowanego.
postępowania w urazach. Wydanie pierwsze
Masowe. Przegl Lek 2006, 63; supl. 5: 5-8.
polskie pod red. J. Jakubaszki, Hodgetts T, Miles
Motoryczna komponenta skali GCS, oraz
19. Guła P, Hładki W, Górski K, Popławska M.
S, poważne wypadki. Górnicki Wydawni-ctwo
Uproszczone zasady postępowania zespołów
ciśnienie skurczowe krwi najlepiej kore-
Medyczne, Wrocław 2003; 184-189.
ratownictwa medycznego w zdarzeniu maso-
lują z ciężkością urazu. Skale START,
2. Guła P, Hładki W, Brongel L. Mass-casualty
wym. Przegl Lek 2008; 65: 1-3.
incidents in Krakow region, Poland. Prehosp.
Triage Sieve, CareFlight Triage, jako ba-
20. Trzos A. Rola zestawów segregacyjnych w
Disaster Med 2005; 20: 73.
zdarzeniu masowym. OPM Ogólnopolski
zujące na szybkiej ocenie przybliżonych
3. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medy-
Przegl Med 2003; 7-8: 25.
cznym z dnia 07.01. 2007.
wartości podstawowych funkcji życio-
21. Castle N. Triage and transport decisions after
4. Nogalski A, Zuchora B, Karski J. Strategia
mass casualty incidents. Emerg Nurs 2006; 14:
wych nadają się do przeprowadzenia
usprawniania ratownictwa w Polsce w
22-26.
wstępnej, przesiewowej segregacji, okre- aspekcie skuteczności działań ratunkowych.
22. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej:
Med Int Rat 2004; 7: 3 Supl 40.
ślającej kolejność ewakuacji poszkodo- Wytyczne do organizacji ratownictwa medy-
5. Danny P. Issues emerging from a joint civilian-
cznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-
wanych z miejsca zdarzenia do punktu
military nursing program related to planning for
Gaśniczym. Załącznik 4a. Warszawa 2004.
and management of a complex disaster. The
medycznego. CareFlight Triage przy pra-
23. Hodgetts T, Miles S. Poważne wypadki, w:
2004 International Conference on Medical Con-
ABC Postępowania w Urazach. Jakubaszko J.
widłowym wykonaniu może trwać zale-
sequences of Terrorism. Tel Aviv Israel. Book
(red. pol. wyd.). Górnicki Wydawnictwo
dwie 10-15 sekund, tym samym metoda of abstract, Prehosp. Disaster Med 2005; 20: 87.
Medyczne, Wrocław 2003.
6. Tomoyasu Y, Haraguchi Y, Nishi H, Arai T.
ta jest najszybsza w zastosowaniu. W sys- 24. Guła P, Hładki W, Brongel L. Segregacja
Significance and problems of disaster education
poszkodowanych w oparciu o system START
temie START ocena jednego poszkodo- in a Central Disaster Base Hospital. The 2004
- opis przypadku. Med Int Rat 2005; 8: 47.
International Conference on Medical Consequences
wanego zajmuje ok. 30 sekund. Ocena i
OSTRY DYŻUR 2010 " tom 3 " numer 1 11