13.11.2013 – historia starożytna i wczesnośredniowieczna ziem polskich – wykład

TEMAT: ŚWIT CYWILIZACJI EGEJSKIEJ

1. LUDZIE Z ÇATALHÖYÜK
(czyt. „czatalhyk”)
W Çatalhöyük (Turcja, płaskowyż Konya)
odkryto osadę z 7 tysiąclecia przed naszą
erą. Ta osada pretenduje (wraz z
Jerychem)

do

miana

„pierwszego

miasta”.
Ceramikę importowaną z tego terenu
odnaleziono na wschodzie i północnym
wschodzie Grecji, a także na południu

dzisiejszej Albanii i częściowo Czarnogóry – oznacza to, że „ludność typu Çatalhöyük”
wyemigrowała na tereny dzisiejszej Grecji. Powodów takiej decyzji nie znamy.
Innymi słowy, tereny greckie były neolityzowane przez ludzi z Çatalhöyük. Widać to na
przykład na niewielkiej wyspie Melos (teraz Milo, patrz: Wenus z Milo), gdzie znajdują się
ślady wczesnej wytwórczości o charakterze rzemieślniczym, w tym obróbki obsydianu, z
którym doskonale sobie radzili ludzie z Çatalhöyük.

2. SKUTEK NEOLITYZACJI WIDOCZNY DO DZIŚ
W pewnym momencie zaczyna się na tym terenie uprawa tarasowa (rzecz bardzo trudna
technicznie i wymagająca umiejętności inżynieryjnych). Spowodowało to znaczną dewastację
środowiska, bo gdy wykarczowano lasy na tej cienkiej warstwie ziemi zniknęły korzenie
„trzymające” tą glebę. Ziemia koniec końców „spłynęła” i tak zbocza zostały pozbawione
nawet tej cienkiej warstwy gleby.

3. CHRONOLOGIA
ok. 3000 roku przed naszą erą zaczyna się epoka brązu
Podział wg Arthura Evansa:

KULTURA MINOJSKA

(KRETEŃSKA)

KLUTURA HELLADZKA

KLUTURA CYKLADZKA*

faza starsza

ok. 3000–2000 r. p.n.e.

ok. 2900-1900 r. p.n.e.

ok. 2900-1900 r. p.n.e.

faza średnia

ok. 2000–1580 r. p.n.e.

ok. 1900-1580 r. p.n.e.

ok. 1900-1580 r. p.n.e.

faza późna

ok. 1580–1100 r. p.n.e.

ok. 1580-1100 r. p.n.e.

ok. 1580-1100 r. p.n.e.

* CYKLADY – wyspy Morza Egejskiego

4. KLUTURA MINOJSKA
- Tam najszybciej „dotarła” epoka brązu. Dlaczego? Bo Kreta leży najbliżej ośrodków
cywilizacji Bliskiego Wschodu.
- Największy rozkwit nastąpił w latach 2000-1100.
- Kreta to kolebka mitologii greckiej (Dedal i Ikar, Tezeusz, Minotaur i tak dalej). Na Krecie
umiejscawiane są mity, co oznacza, że było to miejsce ważne dla całej cywilizacji greckiej.
- Około 1900 roku brytyjski archeolog-amator, Arthur Evans, odkrywa pałac w Knossos.
Wkrótce potem następuje fala odkryć kolejnych pałaców i innych zabytków (zwłaszcza z fazy
średniej i późnej).

- Mimo ogromu znalezisk nadal nie wiemy nic o kwestiach politycznych – Kreteńczycy
lubowali się w ozdabianiu swoich wytworów motywami roślinnymi, kwiatkami i tak dalej.
Malarstwo jest doskonale zachowane, mówi wiele o życiu codziennym itp., ale nic o polityce.
- Dysk z Fajstos – badania fizykochemiczne potwierdziły, że jest falsyfikatem i nie pochodzi z
kultury kreteńskiej
PISMO:
1) obrazkowe
2) pismo linearne A – nieodczytane
3) pismo linearne B – nieźle poznane, częściowo tłumaczone, ale jest wartościowe dla historii
gospodarczej i społecznej, ale nie politycznej.

5. CO SIĘ STAŁO W 1580 ROKU P.N.E.?
W 1580 r. p.n.e. nastąpiła potężna erupcja wulkanu na Thirze (Santorini) – kataklizm zniszczył
wyspę (ludzie zdążyli jednak uciec), a pyły i gazy z wulkanu zachwiały całym środowiskiem
Morza Egejskiego, a także struktura gospodarcza Krety.
Po tej katastrofie nastąpiła odbudowa, ale nie udało się powrócić do poprzedniej potęgi.