Zespoły paranowotworowe

Zespoły paranowotworowe

Charakterystyka ogólna

Charakterystyka ogólna

Zespoły paranowotworowe są zaburzeniami

Zespoły paranowotworowe są zaburzeniami

czynności narządów i układów, które nie

czynności narządów i układów, które nie

stanowią

pierwotnego

umiejscowienia

stanowią

pierwotnego

umiejscowienia

nowotworów lub jego przerzutów. Są to

nowotworów lub jego przerzutów. Są to

zespoły objawów związane z okolicami

zespoły objawów związane z okolicami

niezajętymi bezpośrednio przez nowotwór

niezajętymi bezpośrednio przez nowotwór

złośliwy.

złośliwy.

Do nowotworów złośliwych, w których najczęściej

Do nowotworów złośliwych, w których najczęściej

występują zespoły paranowotworowe należą:

występują zespoły paranowotworowe należą:



Rak płaskonabłonkowy o różnym umiejscowieniu –

Rak płaskonabłonkowy o różnym umiejscowieniu –

hiperkalcemia

hiperkalcemia



Drobnokomórkowy rak płuca lub układu moczowo-

Drobnokomórkowy rak płuca lub układu moczowo-

płciowego -

płciowego -

zespół SIADH, zespół Lamberta –

zespół SIADH, zespół Lamberta –

Eatona, zespół Cushinga, encefalopatia,

Eatona, zespół Cushinga, encefalopatia,

obwodowa polineuropatia, retinopatia

obwodowa polineuropatia, retinopatia



Chłoniaki –

Chłoniaki –

pęcherzyca, hiperkalcemia,

pęcherzyca, hiperkalcemia,

zapalenie skórnomięśniowe

zapalenie skórnomięśniowe



Czerniak –

Czerniak –

retinopatia, hiperkalcemia

retinopatia, hiperkalcemia



Rak piersi –

Rak piersi –

hiperkalcemia, retinopatia,

hiperkalcemia, retinopatia,

zwyrodnienie móżdżkowe

zwyrodnienie móżdżkowe



Rak gruczołowy płuca –

Rak gruczołowy płuca –

osteoartropatia

osteoartropatia

przerostowa

przerostowa



Inwazyjne grasiczaki –

Inwazyjne grasiczaki –

miastenia, zespół

miastenia, zespół

Cushinga

Cushinga

Zespoły paranowotworowe stanowią klinicznie

Zespoły paranowotworowe stanowią klinicznie

ważne zagadnienie, ponieważ mogą:

ważne zagadnienie, ponieważ mogą:



Wyprzedzać inne objawy nowotworu

Wyprzedzać inne objawy nowotworu

złośliwego

złośliwego



Być niekiedy źródłem poważnych dolegliwości

Być niekiedy źródłem poważnych dolegliwości



Utrudniać rozpoznanie potencjalnie

Utrudniać rozpoznanie potencjalnie

wyleczalnego nowotworu złośliwego

wyleczalnego nowotworu złośliwego



Stanowić w trakcie leczenia wyznacznik

Stanowić w trakcie leczenia wyznacznik

odpowiedzi na leczenie

odpowiedzi na leczenie



Dostarczać informacji na temat rokowania.

Dostarczać informacji na temat rokowania.

Etiologia

Etiologia

Najczęściej

przyczyną

zespołów

Najczęściej

przyczyną

zespołów

paranowotworowych

jest

nieprawidłowe

paranowotworowych

jest

nieprawidłowe

wydzielanie

mediatorów

przez

komórki

wydzielanie

mediatorów

przez

komórki

nowotworowe.

nowotworowe.



Sekrecja ektopowa

Sekrecja ektopowa

- mediatory są

- mediatory są

wydzielane przez tkanki, które nie stanowią ich

wydzielane przez tkanki, które nie stanowią ich

naturalnego źródła

naturalnego źródła



Sekrecja eutopowa

Sekrecja eutopowa

- mediatory są

- mediatory są

wytwarzane w nadmiarze przez tkanki

wytwarzane w nadmiarze przez tkanki

produkujące te substancje w warunkach

produkujące te substancje w warunkach

prawidłowych

prawidłowych

Rzadziej

w

patogenezie

zespołów

Rzadziej

w

patogenezie

zespołów

paranowotworowych

odgrywają

rolę

paranowotworowych

odgrywają

rolę

przeciwciała skierowane przeciw antygenom

przeciwciała skierowane przeciw antygenom

komórek nowotworu, które mogą również

komórek nowotworu, które mogą również

reagować z epitopami niektórych tkanek

reagować z epitopami niektórych tkanek

prawidłowych

(neurologiczne

zespoły

prawidłowych

(neurologiczne

zespoły

paranowotworowe,

niektóre

zespoły

paranowotworowe,

niektóre

zespoły

hematologiczne).

hematologiczne).

Etiologia

Etiologia

Zespoły paranowotworowe występują u 5-

Zespoły paranowotworowe występują u 5-

10%

wszystkich

chorych

w

chwili

10%

wszystkich

chorych

w

chwili

rozpoznania nowotworu złośliwego. Ocenia

rozpoznania nowotworu złośliwego. Ocenia

się, że w przebiegu choroby częstość

się, że w przebiegu choroby częstość

objawów

zespołów

paranowotworowych

objawów

zespołów

paranowotworowych

wzrasta.

wzrasta.

Epidemiologia

Epidemiologia

Zespół wyniszczenia

Zespół wyniszczenia

nowotworowego

nowotworowego

Jest to zespół zaburzeń stanu odżywienia,

Jest to zespół zaburzeń stanu odżywienia,

który

obejmuje

szeroki

zakres

który

obejmuje

szeroki

zakres

nieprawidłowości

metabolicznych,

nieprawidłowości

metabolicznych,

hormonalnych oraz związanych z działaniem

hormonalnych oraz związanych z działaniem

cytokin prowadzących do wyniszczenia.

cytokin prowadzących do wyniszczenia.

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne



Brak łaknienia

Brak łaknienia



Zmęczenie podczas wykonywania

Zmęczenie podczas wykonywania

codziennych czynności

codziennych czynności



Utrata masy ciała

Utrata masy ciała



Osłabienie

Osłabienie



Upośledzenie odporności

Upośledzenie odporności

Zwiększony dowóz kaloryczny nie wpływa na

Zwiększony dowóz kaloryczny nie wpływa na

poprawę ogólnego stanu zdrowia. Niemożność

poprawę ogólnego stanu zdrowia. Niemożność

utrzymania masy ciała mimo prawidłowego

utrzymania masy ciała mimo prawidłowego

dostarczania kalorii zależy przede wszystkim

dostarczania kalorii zależy przede wszystkim

od upośledzenia mechanizmów adaptacyjnych

od upośledzenia mechanizmów adaptacyjnych

efektywnego zużywania środków odżywczych

efektywnego zużywania środków odżywczych

dla

zaspokojenia

większych

wydatków

dla

zaspokojenia

większych

wydatków

energetycznych u chorych na nowotwór

energetycznych u chorych na nowotwór

złośliwy.

złośliwy.

Zespół wyniszczenia

Zespół wyniszczenia

Zaburzenia metaboliczne

Zaburzenia metaboliczne



Obniżenie stężenia glukozy we krwi

Obniżenie stężenia glukozy we krwi



Rozpad białek i tłuszczów z towarzyszącą

Rozpad białek i tłuszczów z towarzyszącą

insulinoopornością

insulinoopornością



Glukoneogeneza w wątrobie

Glukoneogeneza w wątrobie



Niewydolność procesów gromadzenia glukozy

Niewydolność procesów gromadzenia glukozy

w mięśniach

w mięśniach



Wzrost gromadzenia glukozy w komórkach

Wzrost gromadzenia glukozy w komórkach

nowotworowych z wtórną kwasicą mleczanową

nowotworowych z wtórną kwasicą mleczanową

Zespół wyniszczenia

Zespół wyniszczenia

Potrzeby energetyczne nowotworu mają

Potrzeby energetyczne nowotworu mają

pierwszeństwo nad potrzebami komórek

pierwszeństwo nad potrzebami komórek

prawidłowych.

prawidłowych.

Patogeneza

Patogeneza

Uważa

się,

iż

przyczyną

zespołu

Uważa

się,

iż

przyczyną

zespołu

wyniszczenia

jest

działanie

różnych

wyniszczenia

jest

działanie

różnych

neuropeptydowych cytokin wytwarzanych w

neuropeptydowych cytokin wytwarzanych w

nadmiarze przez nowotwór złośliwy.

nadmiarze przez nowotwór złośliwy.

Należą do nich:

Należą do nich:



Czynnik martwicy guza – TNF-

Czynnik martwicy guza – TNF-

α

α



Interleukina I

Interleukina I



Hormony – insulina, ACTH, epinefryna,

Hormony – insulina, ACTH, epinefryna,

hormon wzrostu

hormon wzrostu

Zespół wyniszczenia stwierdza się przede

Zespół wyniszczenia stwierdza się przede

wszystkim u chorych na nawotwór złośliwy o

wszystkim u chorych na nawotwór złośliwy o

złym rokowaniu takich jak:

złym rokowaniu takich jak:



Chłoniaki o niepomyślnym rokowaniu

Chłoniaki o niepomyślnym rokowaniu



Rak trzustki i żołądka

Rak trzustki i żołądka



Rak płuca

Rak płuca



Rak jelita grubego

Rak jelita grubego



Rak prostaty

Rak prostaty

Zespół wyniszczenia

Zespół wyniszczenia

Postępowanie w zespole wyniszczenia

Postępowanie w zespole wyniszczenia

obejmuje wspomaganie odżywiania, leczenie

obejmuje wspomaganie odżywiania, leczenie

farmakologiczne lub obie te metody. Jest ono

farmakologiczne lub obie te metody. Jest ono

w pełni skuteczne, jeśli istnieje możliwość

w pełni skuteczne, jeśli istnieje możliwość

kontroli nowotworu złośliwego. W innych

kontroli nowotworu złośliwego. W innych

sytuacjach przynosi gorsze efekty.

sytuacjach przynosi gorsze efekty.

Zespół wyniszczenia

Zespół wyniszczenia

Gorączka

Gorączka

Gorączka u chorych na nowotwór złośliwy

Gorączka u chorych na nowotwór złośliwy

ma

najczęściej

pochodzenie

zakaźne.

ma

najczęściej

pochodzenie

zakaźne.

Niekiedy występuje hipertermia w wyniku

Niekiedy występuje hipertermia w wyniku

rozregulowania

mechanizmów

rozregulowania

mechanizmów

termoregulacji (w przebiegu niektórych

termoregulacji (w przebiegu niektórych

zaburzeń metabolicznych lub po lekach).

zaburzeń metabolicznych lub po lekach).

U części chorych gorączka ma charakter

U części chorych gorączka ma charakter

paranowotworowy

w

wyniku

działania

paranowotworowy

w

wyniku

działania

polipeptydowych cytokin pirogennych.

polipeptydowych cytokin pirogennych.

Cytokiny pirogenne są szczególnie często

Cytokiny pirogenne są szczególnie często

wytwarzane

w

przebiegu

ostrych

i

wytwarzane

w

przebiegu

ostrych

i

przewlekłych

białaczek

szpikowych,

przewlekłych

białaczek

szpikowych,

limfatycznych

białaczek

przewlekłych,

limfatycznych

białaczek

przewlekłych,

szpiczaka plazmocytowego i chłoniaków.

szpiczaka plazmocytowego i chłoniaków.

Rzadziej w nowotworach złośliwych litych-

Rzadziej w nowotworach złośliwych litych-

czerniaku, raku z komórek wątrobowych,

czerniaku, raku z komórek wątrobowych,

mięsakach, raku jajnika.

mięsakach, raku jajnika.

Gorączka

Gorączka

Leczenie

Leczenie

Gorączka paranowotworowa na ogół

Gorączka paranowotworowa na ogół

ustępuje w następstwie leczenia nowotworu

ustępuje w następstwie leczenia nowotworu

złośliwego.

złośliwego.

W pierwszej kolejności należy wykluczyć

W pierwszej kolejności należy wykluczyć

tło zakaźne gorączki. Poza leczeniem

tło zakaźne gorączki. Poza leczeniem

przeciwnowotworowym

podstawą

przeciwnowotworowym

podstawą

postępowania jest stosowanie NLPZ.

postępowania jest stosowanie NLPZ.

Zespół wyczerpania

Zespół wyczerpania

Wyczerpanie

jest

jedną

z

najczęściej

Wyczerpanie

jest

jedną

z

najczęściej

zgłaszanych dolegliwości przez chorych na

zgłaszanych dolegliwości przez chorych na

nowotwór złośliwy- nawet do 80% chorych

nowotwór złośliwy- nawet do 80% chorych

skarży się na utratę energii lub uczucie stałego

skarży się na utratę energii lub uczucie stałego

zmęczenia. U części chorych zespół wyczerpania

zmęczenia. U części chorych zespół wyczerpania

ma związek z wyniszczeniem, a także z

ma związek z wyniszczeniem, a także z

zaburzeniami

metabolicznymi,

zakażeniami,

zaburzeniami

metabolicznymi,

zakażeniami,

niedokrwistością lub miopatiami występującymi

niedokrwistością lub miopatiami występującymi

w przebiegu nowotworu złośliwego.

w przebiegu nowotworu złośliwego.

Zespoły

endokrynno-metaboliczne

w

Zespoły

endokrynno-metaboliczne

w

przebiegu nowotworów złośliwych wynikają

przebiegu nowotworów złośliwych wynikają

najczęściej z ektopowego wytwarzania

najczęściej z ektopowego wytwarzania

hormonów lub ich prekursorów w komórkach

hormonów lub ich prekursorów w komórkach

nowotworów złośliwych.

nowotworów złośliwych.

Zespoły endokrynne i

Zespoły endokrynne i

metaboliczne

metaboliczne

Do peptydów o działaniu endokrynnym lub

Do peptydów o działaniu endokrynnym lub

prekursorów hormonalnych wytwarzanych

prekursorów hormonalnych wytwarzanych

przez nowotwory złośliwe zalicza się:

przez nowotwory złośliwe zalicza się:



ACTH

ACTH



HCG

HCG



ADH

ADH



PTH

PTH



Epo

Epo



Hormon wzrostu

Hormon wzrostu



Prolaktynę

Prolaktynę



Gastrynę

Gastrynę



Glukagon

Glukagon



Reninę

Reninę



Inne

Inne

Klinicznie najważniejszymi zespołami

Klinicznie najważniejszymi zespołami

endokrynno- metabolicznymi są:

endokrynno- metabolicznymi są:



Zespół SIADH

Zespół SIADH



Zespół Cushinga

Zespół Cushinga



Hiperkalcemia

Hiperkalcemia

Zespół Schwartza-Barttera

Zespół Schwartza-Barttera

Jest

to

patologicznie

zwiększone

Jest

to

patologicznie

zwiększone

wydzielanie ADH z zatrzymaniem wody i

wydzielanie ADH z zatrzymaniem wody i

hiponatremią z rozcieńczenia.

hiponatremią z rozcieńczenia.

Zespół ten najczęściej obserwuje się w

Zespół ten najczęściej obserwuje się w

drobnokomórkowym raku płuca, rzadziej w

drobnokomórkowym raku płuca, rzadziej w

rakowiaku i innych nowotworach płuca.

rakowiaku i innych nowotworach płuca.

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny



Utrata łaknienia

Utrata łaknienia



Nudności

Nudności



Wymioty

Wymioty



Nadmierna pobudliwość nerwowa

Nadmierna pobudliwość nerwowa



Zmiana osobowości

Zmiana osobowości



Zatrucie

wodne

z

objawami

Zatrucie

wodne

z

objawami

neurologicznymi

(otępienie,

kurcze

neurologicznymi

(otępienie,

kurcze

mięśniowe)

mięśniowe)

U chorych na nowotwór złośliwy może

U chorych na nowotwór złośliwy może

mieć również inne przyczyny i mechanizmy,

mieć również inne przyczyny i mechanizmy,

takie jak:

takie jak:



Intensywne wymioty i biegunki

Intensywne wymioty i biegunki



Wzmożenie potliwości

Wzmożenie potliwości



Niewydolność nadnerczy

Niewydolność nadnerczy



Stosowanie leków moczopędnych

Stosowanie leków moczopędnych



Alkaloza metaboliczna

Alkaloza metaboliczna



Marskość wątroby

Marskość wątroby



Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy

Hiponatremia

Hiponatremia

Rozpoznanie

hiponatremii

Rozpoznanie

hiponatremii

paranowotworowej

ustala

się

przez

paranowotworowej

ustala

się

przez

wykluczenie

wymienionych

sytuacji

wykluczenie

wymienionych

sytuacji

klinicznych i opiera się na stwierdzeniu

klinicznych i opiera się na stwierdzeniu

niskiego

stężenia

sodu

i

obniżonej

niskiego

stężenia

sodu

i

obniżonej

osmolarności

osocza,

podwyższonej

osmolarności

osocza,

podwyższonej

osmolarności

moczu

i

nieobecności

osmolarności

moczu

i

nieobecności

nadmiernego wydzielania sodu w moczu.

nadmiernego wydzielania sodu w moczu.

Hiponatremia

Hiponatremia

Leczenie

Leczenie

Leczenie zależy od nasilenia objawów i czasu

Leczenie zależy od nasilenia objawów i czasu

trwania hiponatremii oraz stanu klinicznego.

trwania hiponatremii oraz stanu klinicznego.

W

przypadku

powolnego

narastania

W

przypadku

powolnego

narastania

hiponatremii i przy stężeniu sodu powyżej

hiponatremii i przy stężeniu sodu powyżej

120mEq/l wskazane jest ograniczenie płynów.

120mEq/l wskazane jest ograniczenie płynów.

W

razie

głębszej

i

gwałtowniejszej

W

razie

głębszej

i

gwałtowniejszej

hiponatremii należy podawać hipertoniczny 3%

hiponatremii należy podawać hipertoniczny 3%

roztwór chlorku sodu.

roztwór chlorku sodu.

Zespół Cushinga

Zespół Cushinga

Jest to zespół objawów klinicznych

Jest to zespół objawów klinicznych

powstałych w wyniku nadmiaru ACTH.

powstałych w wyniku nadmiaru ACTH.

Może on być:

Może on być:



Przysadkowo-zależny (gruczolaki

Przysadkowo-zależny (gruczolaki

wytwarzające ACTH)

wytwarzające ACTH)



Przysadkowo-niezależny (ektopowe

Przysadkowo-niezależny (ektopowe

wydzielanie ACTH lub pierwotne

wydzielanie ACTH lub pierwotne

wydzielanie kory nadnerczej)

wydzielanie kory nadnerczej)

Ektopowy zespół Cushinga opisywano

Ektopowy zespół Cushinga opisywano

praktycznie

we

wszystkich

rodzajach

praktycznie

we

wszystkich

rodzajach

nowotworów złośliwych najczęściej w:

nowotworów złośliwych najczęściej w:



Drobnokomórkowym raku płuca

Drobnokomórkowym raku płuca



Guzach grasicy

Guzach grasicy



Guzie chromochłonnym nadnerczy

Guzie chromochłonnym nadnerczy



Raku rdzeniastym tarczycy.

Raku rdzeniastym tarczycy.

Ektopowe postacie zespołu Cushinga nie

Ektopowe postacie zespołu Cushinga nie

są wrażliwe na zmiany stężenia kortyzolu

są wrażliwe na zmiany stężenia kortyzolu

wskutek stałej produkcji ACTH.

wskutek stałej produkcji ACTH.

Zespół Cushinga

Zespół Cushinga

Objawy

Objawy



Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze



Hiperpigmentacja skóry

Hiperpigmentacja skóry



Zaburzenia psychiczne

Zaburzenia psychiczne



Obrzęki

Obrzęki



Nietolerancja glukozy

Nietolerancja glukozy



Nieprawidłowy rozkład tkanki tłuszczowej

Nieprawidłowy rozkład tkanki tłuszczowej



Rozstępy

Rozstępy



Osłabienie mięśni

Osłabienie mięśni



Alkaloza hipokaliemiczna

Alkaloza hipokaliemiczna

Leczenie

Leczenie

Postępowanie polega na kontroli powikłań

Postępowanie polega na kontroli powikłań

metabolicznych

oraz

na

próbach

metabolicznych

oraz

na

próbach

skutecznego

leczenia

skutecznego

leczenia

przeciwnowotworowego.

Rokowanie

jest

przeciwnowotworowego.

Rokowanie

jest

zwykle poważne ze względu na ryzyko

zwykle poważne ze względu na ryzyko

występowania ciężkich zakażeń.

występowania ciężkich zakażeń.

Hiperkalcemia

Hiperkalcemia

Jest najczęściej obserwowanym powikłaniem

Jest najczęściej obserwowanym powikłaniem

metabolicznym u chorych na nowotwór złośliwy

metabolicznym u chorych na nowotwór złośliwy

(10-20%).

(10-20%).

Do wzrostu stężenia wapnia w surowicy

Do wzrostu stężenia wapnia w surowicy

dochodzi przede wszystkim u chorych na raka

dochodzi przede wszystkim u chorych na raka

piersi ze zmianami osteolitycznymi oraz u

piersi ze zmianami osteolitycznymi oraz u

chorych ze zmianami kostnymi w przebiegu

chorych ze zmianami kostnymi w przebiegu

szpiczaka.

szpiczaka.

U niektórych chorych hiperkalcemia jest

U niektórych chorych hiperkalcemia jest

objawem zespołu paranowotworowego w

objawem zespołu paranowotworowego w

następstwie wydzielania w nadmiarze proteiny

następstwie wydzielania w nadmiarze proteiny

parathormonopodobnej i innych czynników

parathormonopodobnej i innych czynników

humoralnych, które wpływają na reabsorpcję

humoralnych, które wpływają na reabsorpcję

wapnia w kościach i kanalikach nerek.

wapnia w kościach i kanalikach nerek.

Objawy

Objawy

U połowy chorych hiperkalcemia przebiega

U połowy chorych hiperkalcemia przebiega

bezobjawowo. U pozostałych mogą

bezobjawowo. U pozostałych mogą

wystąpić:

wystąpić:



Zaburzenia żoładkowo- jelitowe

Zaburzenia żoładkowo- jelitowe



Zaburzenia czynności nerek

Zaburzenia czynności nerek



Zaburzenia czynności serca

Zaburzenia czynności serca



Objawy nerwowo- mięśniowe

Objawy nerwowo- mięśniowe



Objawy przełomu hiperkalcemicznego

Objawy przełomu hiperkalcemicznego

Zespoły neurologiczne

Zespoły neurologiczne

Zespoły

paranowotworowe

neurologiczne

Zespoły

paranowotworowe

neurologiczne

mogą dotyczyć niemal każdej części układu

mogą dotyczyć niemal każdej części układu

nerwowego.

nerwowego.

Występują jako:

Występują jako:



Zmiany ogniskowe, ograniczone do jednego

Zmiany ogniskowe, ograniczone do jednego

typu komórek (zwyrodnienie móżdżkowe lub

typu komórek (zwyrodnienie móżdżkowe lub

retinopatia)

retinopatia)



Zmiany rozlane z objawami

Zmiany rozlane z objawami

wieloogniskowymi (encefalopatie)

wieloogniskowymi (encefalopatie)

Należy pamiętać, że niektóre nieneurologiczne

Należy pamiętać, że niektóre nieneurologiczne

zespoły paranowotworowe wywołują objawy ze

zespoły paranowotworowe wywołują objawy ze

strony układu nerwowego, np. encefalopatia w

strony układu nerwowego, np. encefalopatia w

zespole Cushinga.

zespole Cushinga.

Najczęściej

spotykanymi

zespołami

Najczęściej

spotykanymi

zespołami

paranowotworowymi neurologicznymi są:

paranowotworowymi neurologicznymi są:



Zwyrodnienie móżdżkowe (rak piersi i

Zwyrodnienie móżdżkowe (rak piersi i

jajnika u kobiet, rak drobnokomórkowy płuc u

jajnika u kobiet, rak drobnokomórkowy płuc u

mężczyzn)

mężczyzn)



Encefalopatia

Encefalopatia



Retinopatia (rak piersi i drobnokomórkowy

Retinopatia (rak piersi i drobnokomórkowy

rak płuc)

rak płuc)



Miastemia (nowotwory złośliwe grasicy)

Miastemia (nowotwory złośliwe grasicy)



Zapalenie skórne mięśniowe

Zapalenie skórne mięśniowe



Obwodowa polineuropatia

Obwodowa polineuropatia

(drobnokomórkowy rak płuca)

(drobnokomórkowy rak płuca)



Zespół Lamberta- Eatona

Zespół Lamberta- Eatona

(drobnokomórkowy rak płuca)

(drobnokomórkowy rak płuca)

Leczenie

Leczenie

W leczeniu największe znaczenie ma próba

W leczeniu największe znaczenie ma próba

uzyskania kontroli nowotworu złośliwego.

uzyskania kontroli nowotworu złośliwego.

Ponadto wartościowe może być stosowanie

Ponadto wartościowe może być stosowanie

kortykosteroidów w celu blokowania reakcji

kortykosteroidów w celu blokowania reakcji

autoimmunologicznych.

autoimmunologicznych.

Leczenie immunosupresyjne może wiązać

Leczenie immunosupresyjne może wiązać

się jednak z ryzykiem wywołania progresji

się jednak z ryzykiem wywołania progresji

nowotworów złośliwych i powinno być

nowotworów złośliwych i powinno być

ostrożnie

stosowane

w

przypadku

ostrożnie

stosowane

w

przypadku

wyleczalnych

nowotworów

złośliwych

z

wyleczalnych

nowotworów

złośliwych

z

towarzyszącymi neurologicznymi zespołami

towarzyszącymi neurologicznymi zespołami

paranowotworowymi.

paranowotworowymi.

Zespoły hematologiczne

Zespoły hematologiczne



Niedokrwistości

Niedokrwistości



Stany erytrocytozydy

Stany erytrocytozydy



Leukocytoza (reakcja białaczkowa,

Leukocytoza (reakcja białaczkowa,

eozynofilia i bazofilia)

eozynofilia i bazofilia)



Neutropenia autoimmunologiczna

Neutropenia autoimmunologiczna



Zaburzenia płytek (autoimmunologiczna

Zaburzenia płytek (autoimmunologiczna

małopłytkowość lub zaburzenia czynności

małopłytkowość lub zaburzenia czynności

płytek)

płytek)



Zaburzenia krzepnięcia (zakrzepowe, np.

Zaburzenia krzepnięcia (zakrzepowe, np.

zakrzepica żyły wrotnej i krwotoczne, np.

zakrzepica żyły wrotnej i krwotoczne, np.

DIC)

DIC)

Etiologia niedokrwistości w przebiegu

Etiologia niedokrwistości w przebiegu

nowotworu

złośliwego

jest

złożona

i

nowotworu

złośliwego

jest

złożona

i

obejmuje

niedobór

żelaza,

naciekanie

obejmuje

niedobór

żelaza,

naciekanie

szpiku.

Dodatkowo

leczenie

szpiku.

Dodatkowo

leczenie

przeciwnowotworowe

powoduje

często

przeciwnowotworowe

powoduje

często

supresję szpiku.

supresję szpiku.

Te

przyczyny

należy

odróżniać

od

Te

przyczyny

należy

odróżniać

od

niedokrwistości typu choroby przewlekłej,

niedokrwistości typu choroby przewlekłej,

która ma charakter paranowotworowy.

która ma charakter paranowotworowy.

Niedokrwistość

Niedokrwistość

Niedokrwistość typu choroby przewlekłej

Niedokrwistość typu choroby przewlekłej

charakteryzuje się obecnością:

charakteryzuje się obecnością:



Erytrocytów normo- lub hipochromicznych

Erytrocytów normo- lub hipochromicznych



Niskim stężeniem żelaza

Niskim stężeniem żelaza



Prawidłowym stężeniem ferytyny

Prawidłowym stężeniem ferytyny



Niskim wskaźnikiem retikulocytów

Niskim wskaźnikiem retikulocytów



Prawidłowym obrazem szpiku

Prawidłowym obrazem szpiku



Niskim stężeniem endogennej Epo.

Niskim stężeniem endogennej Epo.

Ten

rodzaj

niedokrwistości

wynika

z

Ten

rodzaj

niedokrwistości

wynika

z

hamowania przez cytokiny odpowiedzi na Epo.

hamowania przez cytokiny odpowiedzi na Epo.

Niedokrwistość

Niedokrwistość

Niedokrwistości hemolityczne są

Niedokrwistości hemolityczne są

zaburzeniem autoimmunologicznym.

zaburzeniem autoimmunologicznym.

W większości przypadków występuje u

W większości przypadków występuje u

chorych na raka żołądka lub inne nowotwory

chorych na raka żołądka lub inne nowotwory

złośliwe układu pokarmowego.

złośliwe układu pokarmowego.

Niedokrwistość

Niedokrwistość

Leukocytoza stanowi trudny problem

Leukocytoza stanowi trudny problem

diagnostyczny- różnicowanie między

diagnostyczny- różnicowanie między

zakażeniami a pochodzeniem

zakażeniami a pochodzeniem

paranowotworowym.

paranowotworowym.

Często konieczne jest empiryczne leczenie

Często konieczne jest empiryczne leczenie

antybiotykami jako test przyczyny

antybiotykami jako test przyczyny

leukocytozy.

leukocytozy.

Leukocytoza

Leukocytoza

Przyczyną może być:

Przyczyną może być:



Krwawienie z przewodu pokarmowego

Krwawienie z przewodu pokarmowego



Współistnienie procesu zapalnego

Współistnienie procesu zapalnego



Wzmożenie odnowy po chemioterapii

Wzmożenie odnowy po chemioterapii



Uwalnianie cytokin przez guz

Uwalnianie cytokin przez guz

Trombocytoza

Trombocytoza

Zaburzenia krzepnięcia

Zaburzenia krzepnięcia

Patofizjologia

o

charakterze

Patofizjologia

o

charakterze

paranowotworowym

jest

bardzo

złożona.

paranowotworowym

jest

bardzo

złożona.

Komórki nowotworów złośliwych mogą ulegać

Komórki nowotworów złośliwych mogą ulegać

agregacji

na

powierzchni

zarówno

agregacji

na

powierzchni

zarówno

uszkodzonego,

jak

i

nieuszkodzonego

uszkodzonego,

jak

i

nieuszkodzonego

śródbłonka, a także same uszkadzać go oraz

śródbłonka, a także same uszkadzać go oraz

wytwarzać wiele czynników stymulujących

wytwarzać wiele czynników stymulujących

procesy krzepnięcia.

procesy krzepnięcia.

Do najważniejszych zaburzeń krzepnięcia,

Do najważniejszych zaburzeń krzepnięcia,

które mogą mieć tło paranowotworowe zalicza

które mogą mieć tło paranowotworowe zalicza

się chorobę zakrzepowozatorową i DIC.

się chorobę zakrzepowozatorową i DIC.

Zespoły dermatologiczne

Zespoły dermatologiczne

W etiologii tychże zespołów zwykle rolę

W etiologii tychże zespołów zwykle rolę

odgrywają zaburzenia autoimmunologiczne

odgrywają zaburzenia autoimmunologiczne

(przeciwciała deponowane w naskórku,

(przeciwciała deponowane w naskórku,

warstwie

naskórkowo-

skórnej,

w

warstwie

naskórkowo-

skórnej,

w

naczyniach).

naczyniach).

Prowadzi to do występowania wysypki,

Prowadzi to do występowania wysypki,

nadżerek, owrzodzeń, pęcherzy.

nadżerek, owrzodzeń, pęcherzy.

Dość

częstymi

skórnymi

zespołami

Dość

częstymi

skórnymi

zespołami

paranowotworowymi są:

paranowotworowymi są:



Hiperkeratozy (rak płuca, ziarnica złośliwa,

Hiperkeratozy (rak płuca, ziarnica złośliwa,

raki układu pokarmowego i moczowo-płciowego)

raki układu pokarmowego i moczowo-płciowego)



Akeratoza (rak płaskonabłonkowy płuca oraz

Akeratoza (rak płaskonabłonkowy płuca oraz

regionu głowy i szyi)

regionu głowy i szyi)



Zaburzenia pigmentacji (rak płuca, nowotwory

Zaburzenia pigmentacji (rak płuca, nowotwory

układu pokarmowego i krwiotwórczego)

układu pokarmowego i krwiotwórczego)

Zespoły dermatologiczne

Zespoły dermatologiczne

Zespół pęcherzycowo-

Zespół pęcherzycowo-

podobny

podobny



Nadżerki śluzówek

Nadżerki śluzówek



Owrzodzenia skóry w obrębie pęcherzy

Owrzodzenia skóry w obrębie pęcherzy

(skóra tułowia i kończyn)

(skóra tułowia i kończyn)



Najczęściej współistnieje z chłoniakami,

Najczęściej współistnieje z chłoniakami,

grasiczakami inwazyjnymi, przewlekłą

grasiczakami inwazyjnymi, przewlekłą

białaczką limfatyczną

białaczką limfatyczną

Zespoły reumatyczne i

Zespoły reumatyczne i

łącznotkankowe

łącznotkankowe

Paranowotworowe zespoły reumatyczne

Paranowotworowe zespoły reumatyczne

mogą być pierwszym objawem nowotworu

mogą być pierwszym objawem nowotworu

złośliwego nawet u ok. 20% chorych.

złośliwego nawet u ok. 20% chorych.

Do

najczęściej

spotykanych

Do

najczęściej

spotykanych

kostnostawowych

i

łącznotkankowych

kostnostawowych

i

łącznotkankowych

zespołów paranowotworowych należą:

zespołów paranowotworowych należą:



Zapalenie stawów (raki płuca, białaczki,

Zapalenie stawów (raki płuca, białaczki,

chłoniaki)

chłoniaki)



Osteoartropatia przerostowa

Osteoartropatia przerostowa

(niedrobnokomórkowy rak płuca, nowotwory

(niedrobnokomórkowy rak płuca, nowotwory

grasicy, rak przełyku)

grasicy, rak przełyku)



Toczeń systemowy (chłoniaki, nowotwory

Toczeń systemowy (chłoniaki, nowotwory

układu pokarmowego, rak wątroby)

układu pokarmowego, rak wątroby)



Zespół Sjogrena (chłoniaki)

Zespół Sjogrena (chłoniaki)



Zespół Raynauda (rak nerki, jajnika, płuca,

Zespół Raynauda (rak nerki, jajnika, płuca,

przewodu pokarmowego)

przewodu pokarmowego)

Zespoły nerkowe

Zespoły nerkowe

Pierwotne zespoły paranowotworowe nerek można

Pierwotne zespoły paranowotworowe nerek można

podzielić na:

podzielić na:



Zaburzenia kłębków- tzw. choroba kłębków nerkowych

Zaburzenia kłębków- tzw. choroba kłębków nerkowych

u ok. 5-10% osób z nowotworem złośliwym, najczęściej z

u ok. 5-10% osób z nowotworem złośliwym, najczęściej z

rakiem płuca, piersi, przewodu pokarmowego polegająca

rakiem płuca, piersi, przewodu pokarmowego polegająca

na powstawaniu nefropatii błoniastej. Objawia się

na powstawaniu nefropatii błoniastej. Objawia się

nadciśnieniem tętniczym, krwiomoczem mikroskopowym,

nadciśnieniem tętniczym, krwiomoczem mikroskopowym,

białkomoczem, obrzękami i hiperlipidemią

białkomoczem, obrzękami i hiperlipidemią



Zaburzenia

kanalików

nerkowych-

uszkodzenie

Zaburzenia

kanalików

nerkowych-

uszkodzenie

kanalików bliższych nerek przez złogi łańcuchów lekkich

kanalików bliższych nerek przez złogi łańcuchów lekkich

immunoglobulin przebiegu szpiczaka plazmocytowego, a

immunoglobulin przebiegu szpiczaka plazmocytowego, a

także uszkodzenia przez złogi amyloidu- ziarnica złośliwa,

także uszkodzenia przez złogi amyloidu- ziarnica złośliwa,

rak płuca, czerniak, białaczka włochatokomórkowa

rak płuca, czerniak, białaczka włochatokomórkowa

Podsumowanie

Podsumowanie

Świadomość istnienia wielu zespołów

Świadomość istnienia wielu zespołów

paranowotworowych jest niezwykle ważne

paranowotworowych jest niezwykle ważne

dla prowadzenia prawidłowej diagnostyki

dla prowadzenia prawidłowej diagnostyki

wstępnej nowotworu złośliwego, jak również

wstępnej nowotworu złośliwego, jak również

dla

właściwego

leczenia

dla

właściwego

leczenia

przeciwnowotworowego,

obserwacji

po

przeciwnowotworowego,

obserwacji

po

zakończeniu leczenia i ustalenia rokowania.

zakończeniu leczenia i ustalenia rokowania.

W każdym przypadku potwierdzonego

W każdym przypadku potwierdzonego

zespołu paranowotworowego wskazane jest

zespołu paranowotworowego wskazane jest

podjęcie swoistego dla zespołu leczenia,

podjęcie swoistego dla zespołu leczenia,

które optymalnie powinno się prowadzić

które optymalnie powinno się prowadzić

równolegle

z

leczeniem

równolegle

z

leczeniem

przeciwnowotworowym.

przeciwnowotworowym.