Czy kobieta ma się tak do

Czy kobieta ma się tak do

mężczyzny jak „natura” do

mężczyzny jak „natura” do

„kultury”?

„kultury”?

Sherry
Beth
Ortner

Najsłynniejszy cytat

Najsłynniejszy cytat

Kobieta nie jest ani bliższa, ani

dalsza naturze – na równi z

mężczyzną posiada świadomość i

na równi z mężczyzną umiera.

Sherry Beth Ortner

Sherry Beth Ortner

(ur. 19 września1941) jest ameryksńską antropoloszką

kultury i została wyróżniona jako profeosof antropologii
w UCLA (w 2004; Uniwersytet Kalifornijski w Los
Angeles). Dorastała w żydowskiej rodzinie w Newark.
Studiowała antropologię na Uniwersytecie w Chicago,
gdzie napisała pracę magisterską o pracownikach
polowych wśród Szepardów w Nepalu. Później wiele lat
zajmowała się tą tematyką. Jej książka „Życie i śmierć
na Mt. Evereście” otrzymała nagordę J.I.Stanleya za
najlepszą książkę antropologiczną 2004. Nie była to
jedyna nagroda w jej dotychczasowej pracy.

W początku lat 90 zmieniła swój obiekt zainteresowań

na Stany. Jej pierwszy projekt dotyczył klas. W tej
chwili bada relacje między filmami z Holywood a
amerykańską kulturą. Często również publikuje z
dziedzin teorii kultury i feminizmu.

Wybrane publikacje (w języku angielskim):
(1974) "Is female to male as nature is to culture?" Pp. 67-87

in Woman, Culture and Society, edited by M. Z. Rosaldo

and L. Lamphere. Stanford, CA: Stanford University Press.

(1981) Sexual Meanings: The Cultural Construction of

Gender and Sexuality (co-edited with Harriet Whitehead).

Cambridge: Cambridge University Press.

(1984) "Theory in Anthropology Since the Sixties."

Comparative Studies in Society and History 26(1):126-166.

(1989) High Religion: A Cultural and Political History of

Sherpa Buddhism. Princeton, NJ: Princeton University

Press.

(1996) Making Gender: The Politics and Erotics of Culture.

Beacon Press.

(1999) Life and Death on Mount Everest: Sherpas and

Himalayan Mountaineering. Princeton, NJ: Princeton

University Press.

(1999) (ed.) The Fate of “Culture”: Geertz and Beyond.

Berkely, CA: University of California Press.

(2003) New Jersey Dreaming: Capital, Culture, and the Class

of ’58. Durham, NC: Duke University Press

(2006) Anthropology and Social Theory: Culture, Power, and

the Acting Subject. Duke University Press.

Uniwersalna podległość

Uniwersalna podległość

kobiet

kobiet



Mniejszy prestiż



„Skażenia” przypisujący niższy

status



Wykluczenie kobiet z obszaru władzy

(rytuałów sakralnych lub obrad
politycznych)



„(...)twierdzę stanowczo, że kobiety

zostały podporządkowane
mężczyznom we wszystkich znanych
społeczeństwach.”

Przykład

Przykład



Plemię indian Crow – matrylinearne



Kobiety pełnią wanę funkcje w

rytuałach



ALE w czasie menstuacji są

wykluczane (dosiadają gorszych koni
i nie powinny zbliżać się do rannych
wojów)



Okres jest zagrożeniem dla działań

wojennych! (najważniejszej
instytucji)

Natura i kultura

Natura i kultura



Biologia:



Kobiety są podległe, bo czują się

bezpieczne i lubią maksymalizować
przyjemność z macierzyństwa, które
jest najbardziej satysfakcjonującym
doświadczeniem kobiecego życia.



Antropologowie tego nie przyjmują



Różnice nabierają wydźwięku

hierarchicznego dopiero w obrębie
kulturowo określonych systemów
wartościowania

Co zawiera stuktura egzyztencji wspólna

Co zawiera stuktura egzyztencji wspólna

kulturom prowadząca do uważania kobiet

kulturom prowadząca do uważania kobiet

za gorsze?

za gorsze?



„kultura” = świadomość bądź jej produkty,

poprzez które usiłujemy zapewnić sobie
władzę nad przyrodą.



„natura” = coś niezależnego od człowieka



Nie ma jasnej granicy; to tylko koncepcje



Rytuały jako ludzkie panowanie nad

„naturą”



„Czystość” i „skalanie” (podobne do

„kultury” i „natury”)



Skalania – zaraźliwość, niezależne od nas



Oczyszczanie -> rytuał ->silniejszy niż

przyroda

Kultura a natura

Kultura a natura



Kultura wyższa od natury dzięki

socjalizacji i kulturalizowania natury



Mężczyzna = kultura; kobieta = natura



Mężczyźni mają panować nad

kobietami



Zabyt proste wyjaśnienie



Inna teza: kobieta = natura;

mężczyzna = kultura



Kobiety aktywnie uczestniczą w

kulturze, ale są bliższe naturze niż

mężczyźni (identyfikowani z kulturą)

Czemu kobiety bliższe

Czemu kobiety bliższe

naturze?

naturze?



Funkcje prokreacyjne

(mężczyźnie bliżej do kultury i są
bardziej „czyści”)



Niższe role społeczne wynikające

z ciała



Role społeczne budują psychikę

bliższą naturze

Kobieca fizjologia jako bliższa

Kobieca fizjologia jako bliższa

naturze

naturze



Piersi kobiet są niepotrzebne



Ciało kobiety to ból, niewygoda i

niebezpieczeńśtwo



Menstuacja jest uciążliwa ( i bolesna) +

negatywne emocje + higiena + piętno społ.



Ciąża = mniej enegrii i sił



Poród = niebezpieczeństwo



Ciało kobiety reprodukuje życie; ciało

mężczyzny jest kreatywne (symbole,

technika)



Kobieta produkuje śmiertelników, mężczyźni

przedmioty trwałe, wieczne i transcendentne



Wojna = większy prestiż niż poród

(przez ryzyko i transcendentność)



ALE:



Bez kobiety runęłyby wszelkie

przedsięwzięcia kulturowe



Kobieta generuje, komunikuje i

manipuleuje symbolami



O uczestniczeniu kobiety w kulturze

świadczy fakt, że akceptuje swoją
niższość i przyjmuje kulturowy punkt
widzenia

Rola społeczna kobiety

Rola społeczna kobiety



Kobieta tworzy naturę, mężczyzna

sztuczny byt



Kontekts domowo-rodzinny ogranicza

ruchliwość kobiet



Kobieta i dziecko – więź naturalna



Dziecko poza kulturą (czyli bliższe

naturze)



Rytuały inicjacji młodzieży męskiej –

przejście z natury do kultury



Sfera domowa a sfera publiczna –

kontrast



Kazirodztwo i egzogamia jako

otwieranie rodziny na społeczeństwo



Społeczeństwo góruje nad rodziną



Mężczyźni do religii, rytuału i polityki i

sztuki



Kobiety do domów i dzieci



Działalność domowa to też kultura



Matka socjalizuje



Kobieta gotuje w domu, mężczyźni w

dobrych lokalach



Niskie szczeble konwersji natury w

kulturę – kobieta



Wysoki poziom kultury - mężczyźni

Psychika kobiety

Psychika kobiety



Struktura psychiczna kobiety nie musi

być wrodzona



Wynika z socjalizacji



„dusza kobiety” – praktyczna,

pragmatyczna, realistyczna



Wynika to z rodziny – czyli roli kobiety i

socjalizacji dziewczynek do tej roli



Dlatego chłopców potem socjalizują

mężczyźni

Kobieta a mężczyzna

Kobieta a mężczyzna

subiektywizm

obiektywizm

konkretność

abstrakcyjność

Personalizm

Odleglejszy dla
dzieci

Partykularność

Konkretne uczucia,
ludzie i rzeczy



„dusza kobiety” jako argument na

mniejszą kulturalizację płci



Kobiety odnoszą się do świata

naturalnie



Mężczyźni transcendentnie



Kobiety – brak zapośreniczenia i

prostota



Mężczyźni – nawet więcej



Matka kocha dziecko bez względu na

wszystko – najwyższa płaszczyzna
kultury



Lokalne zróżnicowania wyjaśniają, ale nie

tłumaczą istnienia dyskryminacji kobiet



Kobiety bliskie naturze, a mężczyźni

kulturze



Dlatego kobiety są pomiędzy naturą a

kulturą czyli są gorsze



Socjalizacyjna rola nakłada więcej

nakazów i zakazów na kobietę



Inwersje: brazylijskie plemię Sironó:

„naturalne, surowe i męskie” oraz

„ kulturowe, gotowane i żeńskie”



Hitlerowskie Niemcy: kobiety

strażniczkami kultury i morlaności



Europejska kultura – mężczyzna

zwierzem a kobieta na piedestale

Patrzenie na kobiety

Patrzenie na kobiety



Kobieta jako bliższa naturze niż

mężczyzna:



Pośrednia pozycja kobiety na

kontinuum od natury do kultury –
niższość kobiet



Pośrednictwo między 2 sferami –

deprecjacja i rygorystyczne
przypisywanie funkcji



Dwuznaczny status wobec natury i

kultury – sprzeczne atrybuty (wiedźmy
i boginie)

Wnioski

Wnioski



Kobiety mają przekichane – wniosek

własny



To twór kultury a nie natury



Kobiety i mężczyźni wobec natury są

równi



Patrzymy na kobiety inaczej



Błędne koło: inny pogląd kulturowy może

powstać w innej rzeczywistości
społecznej, a ona może wyłonić się z
innego poglądu



Błędne koło II: kobiety w systemie –

wydaje się bliższa naturze, a to sprawia,
że ją w nią wtłaczamy

Zmiany

Zmiany



Zmiana tylko w instytucjach

niczego nie zmieni jeśli nie zmieni

się język i wyobraźnia kulturowa

(deprecjonująca kobiety)



Ale rozbudzanie świadomości też

nic nie pomoże, jeśli zostawimy

podstawy instytucjonalne



Kobieta musi na równi z

mężczyzną uczestniczyć w

twórczości i transcendencji