Wprowadzenie

Wprowadzenie

do myśli politycznej

do myśli politycznej

czasów najnowszych

czasów najnowszych

Wykład 1

Wykład 1

Dobro wspólne

Dobro wspólne

Konstytucja Rzeczypospolitej

Konstytucja Rzeczypospolitej

Polskiej

Polskiej

z dnia 2 kwietnia 1997

z dnia 2 kwietnia 1997

Art. 1

Art. 1

Rzeczpospolita Polska jest

Rzeczpospolita Polska jest

dobrem

dobrem

wspólnym

wspólnym

wszystkich obywateli

wszystkich obywateli

Preambuła

Preambuła

…

…

my Naród Polski – wszyscy obywatele

my Naród Polski – wszyscy obywatele

Rzeczypospolitej …

Rzeczypospolitej …

równi w prawach i w powinnościach

równi w prawach i w powinnościach

wobec

wobec

dobra wspólnego – Polski

dobra wspólnego – Polski

Rzeczpospolita Polska

Rzeczpospolita Polska

Dobro

Dobro

wspólne

wspólne

czyli CO???

czyli CO???

Claude Adrien de

Claude Adrien de

Helvétius

Helvétius

Naród tworzą wszyscy

Naród tworzą wszyscy

obywatele, wskutek czego i

obywatele, wskutek czego i

dobro powszechne powstaje z

dobro powszechne powstaje z

sumy dóbr jednostkowych.

sumy dóbr jednostkowych.

O człowieku jego zdolnościach umysłowych i wychowaniu

O człowieku jego zdolnościach umysłowych i wychowaniu

Art. 1

Art. 1

Rzeczpospolita Polska

Rzeczpospolita Polska

Sumą dóbr jej

Sumą dóbr jej

obywateli

obywateli

???

???





No to czym ?

No to czym ?

Arystoteles, Polityka I, 1,

Arystoteles, Polityka I, 1,

1.

1.

…

…

każde państwo jest pewną wspólnotą, a

każde państwo jest pewną wspólnotą, a

każda wspólnota powstaje dla

każda wspólnota powstaje dla

osiągnięcia jakiegoś dobra …

osiągnięcia jakiegoś dobra …

wprawdzie wszystkie wspólnoty dążą do

wprawdzie wszystkie wspólnoty dążą do

pewnego dobra, lecz przede wszystkim

pewnego dobra, lecz przede wszystkim

czyni to najprzedniejsza ze wszystkich,

czyni to najprzedniejsza ze wszystkich,

która ma najważniejsze ze wszystkich

która ma najważniejsze ze wszystkich

zadanie i wszystkie inne obejmuje. Jest

zadanie i wszystkie inne obejmuje. Jest

nią państwo i wspólnota polityczna.

nią państwo i wspólnota polityczna.

Niektórzy pisali to samo w XX

Niektórzy pisali to samo w XX

w

w

Jednostki, rodziny i zrzeszenia, które składają się

Jednostki, rodziny i zrzeszenia, które składają się

na wspólnotę obywatelską, mają świadomość

na wspólnotę obywatelską, mają świadomość

własnej niewystarczalności dla urządzenia

własnej niewystarczalności dla urządzenia

prawdziwie ludzkiego życia i uświadamiają sobie

prawdziwie ludzkiego życia i uświadamiają sobie

konieczność szerszej wspólnoty, w której wszyscy

konieczność szerszej wspólnoty, w której wszyscy

współpracowaliby codziennie dla coraz lepszego

współpracowaliby codziennie dla coraz lepszego

rozwoju dobra wspólnego. Wspólnota polityczna

rozwoju dobra wspólnego. Wspólnota polityczna

istnieje więc dla dobra wspólnego, w którym

istnieje więc dla dobra wspólnego, w którym

znajduje ona pełne uzasadnienie i sens i z którego

znajduje ona pełne uzasadnienie i sens i z którego

bierze swoje pierwotne i sobie właściwe prawo…

bierze swoje pierwotne i sobie właściwe prawo…

Vaticanum II,

Vaticanum II,

Gaudium et spes, 74

Gaudium et spes, 74

Dobro wspólne

Dobro wspólne

„

„

dobro wspólne, … obejmuje

dobro wspólne, … obejmuje

całokształt takich

całokształt takich

warunków życia

warunków życia

społecznego, w jakich

społecznego, w jakich

ludzie mogą pełniej i

ludzie mogą pełniej i

szybciej osiągnąć swą

szybciej osiągnąć swą

własną doskonałość.”

własną doskonałość.”

Jan XXIII,

Jan XXIII,

Mater et magistra,

Mater et magistra,

65.

65.

O jaką

O jaką

doskonałość

doskonałość

chodzi ?

chodzi ?

„

„

dobro wspólne jest przede

dobro wspólne jest przede

wszystkim natury moralnej,

wszystkim natury moralnej,

jego bowiem osiągnięcie ma

jego bowiem osiągnięcie ma

człowieka czynić lepszym.

człowieka czynić lepszym.

Jednak dobrze zorganizowane

Jednak dobrze zorganizowane

państwo winno zapewnić

państwo winno zapewnić

obywatelom w dostatecznej

obywatelom w dostatecznej

ilości także dobra materialne i

ilości także dobra materialne i

zewnętrzne, których używanie

zewnętrzne, których używanie

konieczne jest do

konieczne jest do

praktykowania cnoty.”

praktykowania cnoty.”

Leon XIII,

Leon XIII,

Rerum novarum,

Rerum novarum,

27

27

Dobro wspólne a prawo

Dobro wspólne a prawo

Cechą charakterystyczną prawa jest

Cechą charakterystyczną prawa jest

prowadzenie podlegających mu do właściwej

prowadzenie podlegających mu do właściwej

im cnoty. A ponieważ cnota jest tą wartością,

im cnoty. A ponieważ cnota jest tą wartością,

która czyni dobrym tego, kto ją posiada,

która czyni dobrym tego, kto ją posiada,

dlatego właściwym skutkiem prawa jest

dlatego właściwym skutkiem prawa jest

czynić dobrymi tych, którym się je nadaje …

czynić dobrymi tych, którym się je nadaje …

Jeżeli wydający prawo ma na uwadze

Jeżeli wydający prawo ma na uwadze

prawdziwe dobro, tj. dobro wspólne, zgodne

prawdziwe dobro, tj. dobro wspólne, zgodne

ze sprawiedliwością Boską, to wówczas prawo

ze sprawiedliwością Boską, to wówczas prawo

czyni ludzi istotnie i prawdziwie dobrymi

czyni ludzi istotnie i prawdziwie dobrymi

STh I-II, q. 92, a. 1 resp.

STh I-II, q. 92, a. 1 resp.

Dobro wspólne a prawo

Dobro wspólne a prawo

STh I-II, q 90 a. 2 res.

STh I-II, q 90 a. 2 res.

…

…

prawo dotyczy przede wszystkim drogi, która wiedzie

prawo dotyczy przede wszystkim drogi, która wiedzie

do szczęścia … Ponieważ wszelka część jest

do szczęścia … Ponieważ wszelka część jest

podporządkowana całości … zaś jeden człowiek jest

podporządkowana całości … zaś jeden człowiek jest

częścią doskonałej wspólnoty, dlatego konieczne jest,

częścią doskonałej wspólnoty, dlatego konieczne jest,

żeby prawo właściwie dotyczyło drogi wiodącej do

żeby prawo właściwie dotyczyło drogi wiodącej do

wspólnej szczęśliwości

wspólnej szczęśliwości

.

.

Toteż Filozof w określeniu prawa umieszcza szczęśliwość

Toteż Filozof w określeniu prawa umieszcza szczęśliwość

i wspólnotę państwową. Pisze bowiem: Prawa normują

i wspólnotę państwową. Pisze bowiem: Prawa normują

wszystko zmierzając do tego, co korzystne dla

wszystko zmierzając do tego, co korzystne dla

wszystkich … tak, że sprawiedliwym nazywamy to, co

wszystkich … tak, że sprawiedliwym nazywamy to, co

we wspólnocie państwowej jest źródłem szczęśliwości i

we wspólnocie państwowej jest źródłem szczęśliwości i

przyczynia się do jej utrzymania i do utrzymania

przyczynia się do jej utrzymania i do utrzymania

wszystkiego, co się na nią składa”.

wszystkiego, co się na nią składa”.

Dobro zaś wspólne obejmuje sumę

Dobro zaś wspólne obejmuje sumę

tych warunków życia społecznego,

tych warunków życia społecznego,

dzięki którym jednostki, rodziny i

dzięki którym jednostki, rodziny i

zrzeszenia mogą pełniej i łatwiej

zrzeszenia mogą pełniej i łatwiej

osiągnąć swoją własną

osiągnąć swoją własną

doskonałość. ...”

doskonałość. ...”

Vaticanum II,

Vaticanum II,

Gaudium et spes

Gaudium et spes

Iª-IIae q. 96 a. 1 co.

Iª-IIae q. 96 a. 1 co.

Celem prawa jest dobro wspólne (

Celem prawa jest dobro wspólne (

bonum commune

bonum commune

) .

) .

Izydor z Sewilli powiada: Prawo należy ustanawiać nie

Izydor z Sewilli powiada: Prawo należy ustanawiać nie

dla prywatnej korzyści, ale dla wspólnego pożytku

dla prywatnej korzyści, ale dla wspólnego pożytku

(

(

pro communi utilitate

pro communi utilitate

) obywateli”. Stąd też

) obywateli”. Stąd też

prawa muszą być dostosowane do dobra wspólnego i

prawa muszą być dostosowane do dobra wspólnego i

służyć mu.

służyć mu.

Wiele zaś składa się na dobro wspólne. I dlatego

Wiele zaś składa się na dobro wspólne. I dlatego

prawo powinno mieć wzgląd na wiele rzeczy, biorąc

prawo powinno mieć wzgląd na wiele rzeczy, biorąc

pod uwagę osoby, czynności i czasy, których dotyczy.

pod uwagę osoby, czynności i czasy, których dotyczy.

Wspólnota bowiem państwowa składa się z wielu osób;

Wspólnota bowiem państwowa składa się z wielu osób;

jej dobro przez liczne działania jest tworzone i, jak

jej dobro przez liczne działania jest tworzone i, jak

mówi Augustyn, nie ustanawia się prawa po to żeby

mówi Augustyn, nie ustanawia się prawa po to żeby

trwało jakiś krótki czas, lecz na czas nieokreślony, aby

trwało jakiś krótki czas, lecz na czas nieokreślony, aby

przetrwało kolejne pokolenia obywateli.

przetrwało kolejne pokolenia obywateli.

lex est

lex est

„

„

rationis ordinatio

rationis ordinatio

ad bonum commune

ad bonum commune

ab eo qui curam

ab eo qui curam

comunitatis habet

comunitatis habet

promulgata”

promulgata”

STh I-II, q. 90, a. 4.

STh I-II, q. 90, a. 4.

K. 8/98

K. 8/98

OTK ZU Nr 3 (33) 2000, s.

OTK ZU Nr 3 (33) 2000, s.

403.

403.

„

„

Cel (interes) publiczny należy rozumieć

Cel (interes) publiczny należy rozumieć

wyłącznie jako dobro ogółu, tzn.

wyłącznie jako dobro ogółu, tzn.

całego społeczeństwa lub społeczności

całego społeczeństwa lub społeczności

regionalnej. Wzbogacenie tylko

regionalnej. Wzbogacenie tylko

niektórych członków społeczności

niektórych członków społeczności

lokalnej kosztem wspólnoty stanowi

lokalnej kosztem wspólnoty stanowi

raczej przykład naruszenia zasady

raczej przykład naruszenia zasady

sprawiedliwości społecznej, aniżeli

sprawiedliwości społecznej, aniżeli

realizacji dobra ogółu

realizacji dobra ogółu

”.

”.

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny

o dobru wspólnym

o dobru wspólnym

„…

„…

na tle art. 1 Konstytucji, określającego

na tle art. 1 Konstytucji, określającego

Rzeczpospolitą jako wspólne dobro

Rzeczpospolitą jako wspólne dobro

wszystkich obywateli, rozumieć ją należy

wszystkich obywateli, rozumieć ją należy

w ten sposób, że wszyscy obywatele,

w ten sposób, że wszyscy obywatele,

zarówno pracodawcy jak i pracownicy,

zarówno pracodawcy jak i pracownicy,

są w stopniu odpowiednim do swoich

są w stopniu odpowiednim do swoich

możliwości zobowiązani do poświęcania

możliwości zobowiązani do poświęcania

pewnych interesów własnych dla dobra

pewnych interesów własnych dla dobra

wspólnego

wspólnego

”.

”.

Wyrok z 30 stycznia 2001 r. K 17/00 OTK ZU 1/2001, poz. 4, pkt 5.

Wyrok z 30 stycznia 2001 r. K 17/00 OTK ZU 1/2001, poz. 4, pkt 5.

„

„

dla dobra wspólnego konieczne

dla dobra wspólnego konieczne

jest zachowanie ciągłości ładu

jest zachowanie ciągłości ładu

prawnego leżącego u podstaw

prawnego leżącego u podstaw

kształtowania się ustroju

kształtowania się ustroju

organów państwa oraz należyta

organów państwa oraz należyta

troska o zapewnienie ich

troska o zapewnienie ich

funkcjonowania”

funkcjonowania”

Wyrok z 3 listopada 2006 r., K 31/06 OTK ZU 10/A/2006, poz. 147.

Wyrok z 3 listopada 2006 r., K 31/06 OTK ZU 10/A/2006, poz. 147.

Za tydzień

Za tydzień

Art. 4

Art. 4

Władza zwierzchnia w

Władza zwierzchnia w

Rzeczypospolitej Polskiej należy do

Rzeczypospolitej Polskiej należy do

Narodu.

Narodu.

Naród sprawuje władzę przez swoich

Naród sprawuje władzę przez swoich

przedstawicieli lub bezpośrednio

przedstawicieli lub bezpośrednio