Urząd Transportu Kolejowego

Zarządzanie Infrastrukturą Kolejową w Polsce –
na podstawie prawa polskiego i wspólnotowego

Urząd Transportu Kolejowego
Warszawa, 30.01.2012 r.

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Definicja „zarządcy infrastruktury
kolejowej”

W świetle definicji zawartej w art. 4. ustawy o
transporcie kolejowym, zawartej w pkt. 7),
zarządcą infrastruktury jest podmiot
wykonujący działalność polegającą na
zarządzaniu infrastrukturą kolejową, na
zasadach określonych w ustawie, zaś funkcje
zarządcy infrastruktury kolejowej lub jej części
mogą wykonywać różne podmioty.

2

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Pojęcie „infrastruktury kolejowej”



Zgodnie z definicją zawartą w art. 4. Ustawy, przez infrastrukturę
kolejową należy rozumieć linie kolejowe oraz inne budowle,
budynki i urządzenia wraz z zajętymi pod nie gruntami,
usytuowane na obszarze kolejowym, przeznaczone do
zarządzania, obsługi przewozu osób i rzeczy, a także utrzymania
niezbędnego w tym celu majątku zarządcy infrastruktury.



W oparciu o wykładnię powołanego wyżej przepisu należy przyjąć, że
przez linie kolejowe rozumie się mającą swój początek i koniec
nawierzchnię kolejową wraz z podtorzem i budowlami
inżynieryjnymi oraz gruntem, na którym jest usytuowana (droga
kolejowa) wraz z gruntami wzdłuż tych linii, usytuowanymi po
obu ich stronach, przeznaczonymi do zapewnienia bezpiecznego
prowadzenia ruchu kolejowego (przyległy pas gruntu) - na którą
składają się odcinki linii, a także budynki, budowle i urządzenia
przeznaczone do prowadzenia ruchu kolejowego wraz z zajętymi
pod nie gruntami.

3

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Pojęcie „infrastruktury kolejowej”

Na podstawie definicji infrastruktury kolejowej należy
uznać, że „inne budowle, budynki i urządzenia wraz z
zajętymi pod nie gruntami” przy założeniu, że są,
„usytuowane na obszarze kolejowym oraz
przeznaczone do zarządzania, obsługi przewozu osób
i rzeczy, a także utrzymania niezbędnego w tym celu
majątku zarządcy infrastruktury” - mogą stanowić w
oderwaniu od linii kolejowej czy też linii kolejowych
odrębną infrastrukturę kolejową. Podobnie linia
kolejowa usytuowana na obszarze kolejowym na
terenie, którego nie występują inne budowle oraz
budynki także wpisuje się w ustawowe pojęcie
infrastruktury kolejowej.

4

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Zarządzanie infrastrukturą kolejową

Zgodnie z przepisem art. 5 ustawy, zarządzanie infrastrukturą
kolejową polega na:

1) budowie i utrzymaniu infrastruktury kolejowej,
2) prowadzeniu ruchu pociągów na liniach kolejowych,
3) utrzymywaniu infrastruktury kolejowej w stanie zapewniającym
bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego,
4) udostępnianiu tras pociągów dla przejazdu pociągów na liniach
kolejowych i świadczeniu usług z tym związanych,
5) zarządzaniu nieruchomościami wchodzącymi w skład
infrastruktury kolejowej.

Zarządca infrastruktury zapewnia infrastrukturze rozwój i
modernizację oraz co do zasady nie jest on uprawniony do
wykonywania przewozów kolejowych.
 

5

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Zarządzanie infrastrukturą kolejową



Kwalifikacja określonego podmiotu jako stanowiącego
zarządcę infrastruktury jest zależna od możliwości
zakwalifikowania będących w jego zarządzie (zgodnie z
definicją) elementów jako elementów infrastruktury
kolejowej.



Bez znaczenia pozostaje kwestia podstawy prawnej
„zarządzania”. Może się zdarzyć, że zarządcą infrastruktury
będzie jej właściciel przy czym nie jest to wymóg formalny.
Zarządcą infrastruktury może być także dzierżawca bądź
najemca elementów infrastruktury kolejowej.



Bez znaczenia pozostaje także to, czy dany podmiot uważa
się za zarządcę czy też nie, bowiem jest to kategoria
obiektywna.

6

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Obowiązek udostępniania infrastruktury
kolejowej

Zgodnie z przepisem art. 29 ust. 1a przewoźnicy
kolejowi są uprawnieni do minimalnego dostępu do
infrastruktury kolejowej oraz dostępu na sieci
kolejowej do urządzeń związanych z obsługą
pociągów, a także do zapewnienia tej obsługi,
określonych w części I załącznika do ustawy.

7

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Minimalny dostęp do infrastruktury
kolejowej

Zakres minimalnego dostępu do infrastruktury kolejowej ujęty

jest w części I) załącznika do ustawy i obejmuje:



obsługę wniosku o przyznanie zdolności przepustowej
infrastruktury kolejowej;



prawo użytkowania przyznanej infrastruktury kolejowej;



korzystanie z rozjazdów i węzłów kolejowych w zakresie
koniecznym dla przejazdu pociągu po przyznanej trasie;



sterowanie ruchem pociągów, w tym sygnalizację, kontrolę,
odprawianie i łączność oraz dostarczanie informacji o ruchu
pociągów;



udostępnienie informacji wymaganej do wdrożenia lub
prowadzenia przewozów, dla których została przyznana
zdolność przepustowa infrastruktury kolejowej;



udostępnienie urządzeń sieci trakcyjnej, jeżeli są one dostępne.

8

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Obowiązek udostępniania infrastruktury
kolejowej (w tym infrastruktury
punktowej)



Alternatywnym dla wskazanego wyżej źródła rodzącego
obowiązek udostępnienia przewoźnikom elementów
infrastruktury punktowej jest wykaz urządzeń zawarty w części I.
pkt 2 załącznika do ustawy o transporcie kolejowym.



Zgodnie z przepisem art. 29 ust. 1b. zarządca nie może odmówić
dostępu na sieci kolejowej do urządzeń związanych z obsługą
pociągów, a także do zapewnienia tej obsługi, określonych w
części I ust. 2 załącznika do ustawy, chyba że istnieją inne
podmioty udostępniające te urządzenia i zapewniające obsługę
na zasadach rynkowych.

Definicja sieci kolejowej: układ połączonych ze sobą linii kolejowych, stacji i
terminali kolejowych oraz wszystkich rodzajów stałego wyposażenia niezbędnego
do zapewnienia bezpiecznej i ciągłej eksploatacji systemu kolei, będący
własnością zarządcy infrastruktury lub zarządzany przez zarządcę infrastruktury.

9

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Dostęp do infrastruktury punktowej

W świetle części I. pkt 2. załącznika do ustawy o transporcie

kolejowym dostęp na sieci kolejowej do urządzeń związanych z
obsługą pociągów, a także zapewnienie tej obsługi obejmuje:



korzystanie z urządzeń zaopatrzenia w paliwo,



stacji pasażerskich, ich budynków i innych urządzeń,



terminali towarowych,



stacji rozrządowych,



torów i urządzeń do formowania składów pociągów,



torów postojowych,



obrządzania i innych udogodnień technicznych.

10

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Kwalifikacja kolejowej infrastruktury
punktowej w kontekście obowiązku jej
udostępnia



Elementy infrastruktury punktowej m.in. stacje rozrządowe,
terminale towarowe zostały wymienione w treści załącznika
I pkt 2. wprost – co stanowi o obowiązku ich udostępnienia
niezależnie od tego czy wpisują się w infrastrukturę
kolejową czy też nie (przy założeniu, że nie istnieje inny
podmiot udostępniający te urządzenia i zapewniające
obsługę na zasadach rynkowych).



W zakresie pozostałych elementów infrastruktury
punktowej należy każdorazowo dokonywać oceny
indywidualnej, czy istnieje obowiązek jej udostępniania.
Brak możliwości dokonania oceny generalnej jest
podyktowany specyfiką polskiej infrastruktury kolejowej, co
wynika m.in. z dokonanych przekształceń strukturalnych.

11

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Bocznice kolejowe



Zgodnie z pkt. 10 ustawy o transporcie kolejowym "bocznica
kolejowa" to "droga kolejowa połączona z linią kolejową i
służąca do wykonywania załadunku i wyładunku wagonów lub
wykonywania czynności utrzymaniowych pojazdów kolejowych
lub postoju pojazdów kolejowych oraz przemieszczania i
włączania pojazdów kolejowych do ruchu po sieci kolejowej; w
skład bocznicy kolejowej wchodzą również urządzenia
sterowania ruchem kolejowym oraz inne urządzenia związane z
bezpieczeństwem ruchu kolejowego, które są na niej
usytuowane".



W świetle więc przepisu art. 4 ust. 1 ustawy, definiującego
pojęcie infrastruktury kolejowej, jest więc jasne, że bocznica
kolejowa, która nie została określona jako linia kolejowa, ale
droga kolejowa połączona z linią kolejową, nie jest taką linią - w
konsekwencji czego nie stanowi ona infrastruktury kolejowej.

12

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Charakter prawny obowiązku
udostępnienia infrastruktury kolejowej.



Zgodnie z treścią art. 29 ustawy o transporcie kolejowym udostępnianie infrastruktury
kolejowej polega na przydzielaniu przewoźnikowi kolejowemu trasy pociągu na liniach
kolejowych oraz umożliwieniu mu korzystania z niezbędnej infrastruktury kolejowej, z
tym zastrzeżeniem, że zarządca jest obowiązany do udostępniania infrastruktury
kolejowej na podstawie wniosków składanych zgodnie z regulaminem przydzielania
tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych
przewoźników kolejowych, z zachowaniem zasady równego ich traktowania.



Należy mieć na względzie, że obowiązek, o którym mowa nie jest obowiązkiem
abstrakcyjnym. Podmiot dysponujący infrastrukturą kolejową jest obowiązany do jej
udostępniania na podstawie wniosków składanych zgodnie z regulaminem
przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez
licencjonowanych przewoźników kolejowych z zachowaniem zasady równego ich
traktowania. Nie jest więc tak, że obowiązek udostępniania infrastruktury kolejowej ma
charakter permanentny i jest związany z samym tylko dysponowaniem elementami
mogącymi być uznane w świetle ustawy o transporcie kolejowym za wchodzące w
skład infrastruktury kolejowej. O powstaniu przedmiotowego obowiązku każdorazowo
decyduje więc złożenie odpowiedniego wniosku przez licencjonowanego przewoźnika
kolejowego (tak: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, z dnia
7 stycznia 2009 r., sygnatura: I SA/Bk 513/08).

13

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Obowiązek zarządcy infrastruktury
opracowania regulaminu



W świetle art. 32 na zarządcy infrastruktury kolejowej spoczywa obowiązek
opracowania regulaminu określający w szczególności: 1) tryb składania i
rozpatrywania wniosków o przydział tras pociągów, 2) charakterystykę
infrastruktury kolejowej przeznaczonej do udostępniania przewoźnikom kolejowym
oraz informacje o warunkach dostępu do niej, 3) sposób ustalania opłat za
korzystanie z infrastruktury kolejowej, 4) warunki korzystania z udostępnionej
infrastruktury kolejowej, 5) zakres usług związanych z udostępnianiem
infrastruktury kolejowej i warunki ich zapewnienia. Ponadto regulamin ten
ogłaszany jest, w sposób zwyczajowo przyjęty, nie później niż na 4 miesiące przed
upływem terminu składania wniosków o przydział tras pociągów.



Zgodnie z przepisem § 19. Rozporządzenia Ministra infrastruktury z dnia 27 lutego
2009 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (dz. u.
nr 35, poz. 274), regulamin o którym mowa opracowuje się w sposób zapewniający:

1) równoprawne traktowanie przewoźników na wszystkich etapach współpracy: a)
przyznawania dostępu do infrastruktury kolejowej, b) opracowywania rozkładu
jazdy pociągów, c) zawierania umów o korzystanie z przydzielonych tras pociągów
oraz umów ramowych, d) korzystania z infrastruktury kolejowej, e) rozliczania
przejazdów, naliczania i pobierania opłat oraz
2) bezpieczne i sprawne wykonywanie przejazdów.

14

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Obowiązek zarządcy infrastruktury
opracowania cennika i przedłożenia do
zatwierdzenia Prezesowi UTK

W świetle regulacji art. 33 ustawy o transporcie kolejowym:



Zarządca jest obowiązany podać do publicznej wiadomości, w sposób zwyczajowo

przyjęty, odrębnie dla przewozu osób i przewozu rzeczy, wysokości i rodzaje stawek
opłaty podstawowej oraz opłat dodatkowych.



Stawki jednostkowe opłaty podstawowej oraz opłaty dodatkowe, poza opłatami za

korzystanie z prądu trakcyjnego, wraz z kalkulacją ich wysokości zarządca
zobowiązany jest do przekazania do zatwierdzenia Prezesowi UTK - Prezes UTK
zatwierdza je albo odmawia ich zatwierdzenia w przypadku stwierdzenia niezgodności
z określonymi przepisami prawnymi.



Zarządca może wprowadzać zmiany stawek jednostkowych opłaty podstawowej:

1) w każdym czasie — jeżeli zmiana dotyczy obniżenia opłat;
2) nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia ich ogłoszenia — jeżeli zmiana
dotyczy podwyższenia opłat.



Opłaty dodatkowe są pobierane za świadczone przez zarządcę usługi inne niż

wymienione w części I załącznika do ustawy, które zarządca będzie świadczył wtedy,
gdy zostały wymienione w regulaminie, a ich wykonania zażąda przewoźnik kolejowy
w zgłoszonym wniosku.

15

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Regulacja wspólnotowa w zakresie pojęcia
zarządcy infrastruktury



Ustawa o transporcie kolejowym implementuje m.in. postanowienia dyrektyw:
2001/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2001 r. w sprawie
alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za
użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawania świadectw bezpieczeństwa
(Dz. U. UE L z dnia 15 marca 2001 r.), [dalej: „dyrektywa 2001/14/WE”], 91/440/EWG
Rady z dnia 29 lipca 1991 r. w sprawie rozwoju kolei wspólnotowych (DZ.U.UE L z dnia
24 sierpnia 1991 r.), [dalej: „dyrektywa 91/440/EWG”].

Wspólnotowa definicja zarządcy infrastruktury:



Zgodnie z zawartą w artykule 2 dyrektywy 2001/14/WE definicją, zarządcą
infrastruktury jest każdy organ lub przedsiębiorstwo, który jest odpowiedzialny w
szczególności za założenie i utrzymywanie infrastruktury kolejowej. Może to również
obejmować zarządzanie systemami sterowania i bezpieczeństwa infrastruktury.
Funkcje zarządcy infrastruktury na sieci lub części sieci mogą być przydzielane różnym
organom lub przedsiębiorstwom. Artykuł 3 dyrektywy 91/440/EWG określa zaś
instytucję zarządzającej koleją jako każdą instytucję publiczną lub przedsiębiorstwo
odpowiedzialne w szczególności za budowę i utrzymanie infrastruktury kolejowej oraz
nadzorujące systemy kontrolne i bezpieczeństwa.



Należy uznać, że dokonana przez ustawodawcę implementacja w tym zakresie chodź
nie stanowi transpozycji dosłownej spełnia wszelkie wymogi prawidłowej implementacji
i została dokonana w sposób właściwy. Nie należy doszukiwać się niespójności prawa
krajowego z porządkiem wspólnotowym w tym obszarze.

16

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Wspólnotowa definicja infrastruktury
transportowej

W świetle artykułu 3 dyrektywy 91/440/EWG "infrastruktura kolejowa" oznacza wszystkie
elementy wymienione w wykazie przedstawionym w załączniku I.A do rozporządzenia
Komisji (EWG) nr 2598/70 z dnia 18 grudnia 1970 r., które wyszczególnia elementy jakie
powinny zostać ujęte w poszczególnych pozycjach schematów księgowania
zaprezentowanych w załączniku I do rozporządzenia (EWG) nr 1108/70, z wyjątkiem
ostatniego tiret, które do celów niniejszej dyrektywy otrzymuje brzmienie: "Budynki
wykorzystywane przez wydział infrastruktury". Zważając na powyższe należy uznać, że
w skład infrastruktury kolejowej wchodzą następujące pozycje, pod warunkiem że
tworzą część nawierzchni kolejowej, łącznie z bocznicami serwisowymi, lecz bez linii
znajdujących się w warsztatach naprawczych taboru kolejowego, zajezdniach i
lokomotywowniach, oraz prywatne linie kolejowe miejscowe i bocznice:



powierzchnia gruntów,



tory i podłoże kolejowe, w szczególności nasypy, wykopy, systemy kanałów odwadniających i

rowów, rowy murarskie, przepusty, ściany osłonowe, roślinność posadzona w celu ochrony zboczy
itd., perony pasażerskie i towarowe, drogi i przejścia o szerokości czterech stóp, mury ogradzające,
żywopłoty, ogrodzenia, pasy ochrony przeciwpożarowej, aparatura do punktów grzewczych;
skrzyżowania itd., osłony przeciwśniegowe,



konstrukcje budowlane: mosty, przepusty i inne wiadukty, tunele, pokryte wykopy i inne przejścia

podziemne, mury oporowe i budowle służące ochronie przed lawinami oraz spadającymi skałami itd.,

17

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Wspólnotowa definicja infrastruktury
transportowej cd.



przejazdy kolejowe, w tym urządzenia służące zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu drogowego,



nadbudowy, w tym: tory, szyny z rowkiem i szyny ochronne, podkłady kolejowe i pręty wzdłużne,
drobny osprzęt nawierzchni kolejowej, balasty, w tym odpryski skalne i piasek, punkty,
skrzyżowania itd., obrotnice i przesuwnice (z wyjątkiem zastrzeżonych wyłącznie dla lokomotyw),



drogi dojazdowe dla pasażerów i towarów, w tym drogi dostępu,



urządzenia zabezpieczające, sygnalizacyjne i łącznościowe na otwartych torach, w stacjach i
stacjach rozrządowych, w tym urządzenia służące do wytwarzania, przetwarzania i dystrybucji
prądu elektrycznego do celów sygnalizacji i łączności, budynki, w których takie urządzenia lub
instalacje się znajdują, hamulce torowe,



urządzenia świetlne do celów ruchu kolejowego i bezpieczeństwa,



urządzenia do przetwarzania i doprowadzenia energii elektrycznej do holowania pociągów:
podstacje, kable zasilające między podstacjami i przewodami jezdnymi, linami nośnymi i
nośnikami; trzecia szyna z nośnikami,



budynki wykorzystywane przez wydział infrastruktury.

Należy stwierdzić, że implementacja postanowień dyrektywy 91/440/EWG w powyższym

zakresie – podobnie jak w przypadku definicji podmiotu zarządzającego infrastrukturą -
do ustawy o transporcie kolejowym została przeprowadzona w sposób poprawny. W
szczególności należy nadmienić, że wbrew literalnej wykładni wersji polskiej tekstu
dyrektywy, po porównaniu tożsamej treści w innych językach urzędowych UE (stosując
regułę wykładni porównawczej) bocznice kolejowe nie wchodzą w zakres pojęcia
infrastruktury kolejowej.

18

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Podsumowanie

Ocena danego podmiotu pod kątem kwalifikacji jako zarządcy
infrastruktury obowiązanego do jej udostępniania powinna być
dokonana w sposób przedmiotowy poprzez indywidualną ocenę
elementów infrastruktury, którą dany podmiot dysponuje. O zaliczeniu
danego podmiotu do kategorii zarządcy infrastruktury kolejowej,
zobowiązanego do jej udostępniania decydować będzie każdorazowo
możliwość kwalifikacji elementów jego infrastruktury jako:

1) infrastruktury kolejowej w rozumieniu ustawy o transporcie
kolejowym, bądź też,

2) fakt, że występują one w spisie urządzeń wymienionych w części I.
pkt 2 załącznika do ustawy o transporcie kolejowym. W tym przypadku
pamiętać należy, że zarządca może odmówić dostępu do wskazanych
urządzeń jeżeli istnieją inne podmioty udostępniające te urządzenia i
zapewniające obsługę na zasadach rynkowych

.

19

Urząd Transportu Kolejowego

Departament Regulacji Rynku Kolejowego

Podsumowanie



Co do zasady obowiązek udostępniania infrastruktury kolejowej
nie obejmuje bocznic kolejowych, gdyż nie wpisują się one w
obszar infrastruktury kolejowej w rozumieniu ustawy o transporcie
kolejowym. Z zastrzeżeniem podniesionym wyżej, należy uznać, że
przedmiotowym obowiązkiem są objęte podmioty dysponujące
elementami takimi jak terminale towarowe oraz stacje
rozrządowe. W zakresie pozostałych elementów, potrzebne jest
dokonanie analizy w odniesieniu do konkretnego przypadku.



Nie bez znaczenia dla powyższych rozważań pozostaje, że
obowiązek udostępniania infrastruktury nie jest obowiązkiem
permanentnym wynikającym tylko z posiadania w zarządzie
elementów infrastruktury kolejowej bądź wymienionych w części I
pkt 2 załącznika do ustawy o transporcie kolejowym, a powstaje
dopiero po złożeniu odpowiedniego wniosku przez
licencjonowanego przewoźnika.

20

Urząd Transportu Kolejowego

Dziękuję za uwagę