Katedra i Zakład
Patomorfologii Klinicznej

Nowotwory

-

ćwiczenie 2

Zagadnienia

do

ćwiczenia 2

1. Podstawowe pojęcia z patologii i kliniki

nowotworów;

2. Definicja, podziały, etiologia nowotworów;
3. Nowotwory łagodne, półzłośliwe i

złośliwe;

4. Histoklinika nowotworów ślinianek;
5. Histoklinika nowotworów tarczycy;
6. Histoklinika polipów jelita grubego;
7. Histoklinika nowotworów skóry;

Zagadnienia tematyczne

omówione były na

wykładzie z nowotworów

i nie będą tu powtarzane!

Preparaty mikroskopowe:

1. Guz mieszany ślinianki
2. Gruczolak tarczycy
3. Rak brodawkowaty tarczycy
4. Rak podstawnokomórkowy skóry
5. Rak kolczystokomórkowy skóry
6. Polip gruczołowy esicy

Nowotwory

ślinianek

-

klasyfikacja WHO

I. Guzy nabłonkowe

A. Gruczolaki - adenomata

1.

Gruczolak wielopostaciowy (adenoma pleomorphum) -60%

2.

Gruczolak jednopostaciowy (adenoma monomorphicum)

a)

gruczolak limfatyczny (adenolymphoma) -5,4%

b)

gruczolak kwasochłonny (oxyphilicum, oncocytoma) -0,6%

c)

inne postacie: podstawnokomórkowe, jasnokomórkowe,

łojowe itp.. -2,3%

B. Guz śluzowo-płaskonabłonkowe

(tumor mucoplanoepidermale)7,3%

a) postać wysokodojrzała 4,8%

b) postać mniej dojrzała 2,7%

C. Guz z komórek surowiczych (tumor acinocellularis) 3,

5%

D. Raki - carcinomata

II. Nowotwory nienabłonkowe

1,8%

III. Nowotwory niesklasyfikowane

1,3%

IV. Zmiany nowotworopodobne

8,0%

Guz mieszany ślinianki

został

omówiony

dokładnie

na

wykładzie 2 z nowotworów.

I. A. 2.

Gruczolakotorbielak

brodawkowaty limfatyczny;
gruczolakochłoniak
(cystadenoma papillare
lymphomatosum Warthin;
adenolymphoma)



Występowanie:



najczęściej w przyusznicy -

ok.8%

(pojedynczy

lub

mnogi,

czasami

obustronny)



może być w podżuchwowej lub

drobnych

gruczołach

ślinowych

,



zdecydowanie częściej u mężczyzn (3-4x)



6 i 7 dekada życia



Klinicznie:



niebolesny,



miękki,



powoli

rosnący guz,



zwykle w dolnym biegunie i

tylnej

części

przyusznicy,



łatwo

go

wyłuszczyć;

Patomorfologia

guza

Warthina

• Makroskopowo:



dobrze odgraniczony,



otorebkowany,



miękki,





o

średnicy 2-6 cm,



na przekroju:



często torbielowaty,



w torbielach

brązowawy, lepki albo



przejrzysty mętny płyn,

przypominający ropę

• Mikroskopowo:



przestrzenie torbielowate pokryte

dwuwarstwowym nabłonkiem kwasochłonnych
komórek (onkocytów),



mogą pojawić się komórki

wydzielające śluz,



ogniska metaplazji

płaskonabłonkowej,



zrąb gruczolaka składa się z

gęsto ułożonych limfocytów tworzących grudki
chłonne

Adenolymphoma ( Tumor Warthin)

Gruczolakochłoniak

Przestrzenie

torbielowate, zrąb z gęsto ułożonymi
limfocytami tworzącymi grudki chłonne.

I. B. Guz śluzowo-
płaskonabłonkowy (tumor
mucoplanoepidermalis)

• Cechy charakterystyczne:

występuje w każdym

wieku - najczęściej 3 i4 dekada życia;

• wywodzi się z przewodów wyprowadzających

ślinianki (najczęściej drobne gruczoły ślinowe
podniebienia, rzadziej przyusznicy i
podżuchwowej; również w gardle, tchawicy i
oskrzelach

• składa się z nabłonka wielowarstwowego płaskiego

i komórek wydzielających śluz;

• Mówimy o złośliwości powolnej i późnej (5-letnie

przeżycie 90%)

Postacie morfologiczne guza
śluzowo-
płaskonabłonkowego

• a) postać bardziej

dojrzała

- jest bardziej

polimorficzna;

• wielkość nie

przekracza średnicy 5
cm

• zawiera struktury

torbielowate,
wypełnione śluzem

• dobrze odgraniczony,

nawet otorebkowany

• nie daje przerzutów

•

b) postać mniej dojrzała

-

bardziej jednorodna,

lita

•

są większe od 5 cm

•

drobnokomórkowe,
pojedyncze komórki
zawierają śluz

•

naciekają otoczenie

•

źle odgraniczone

•

dają przerzuty do węzłów
chłonnych i odległe

Tumor mucoplanoepidermale - postać dojrzała,
dominują zmiany torbielowate.

Tumor mucoplanoepidermalis - postać mniej
dojrzała, zawiera struktury lite z nielicznymi
strukturami gruczołowymi.

D. Raki ślinianek:

1. Rak gruczołowo-torbielowaty (ca adenoides

cysticum, cylindroma)

10,7%

a) w dużych śliniankach 3,7%
b) w drobnych śliniankach 7,0%
2. Rak gruczołowy (adenocarcinoma) 2,2%
3. Rak płaskonabłonkowy 1,0%
4. Rak niezróżnicowany(ca indifferentatum) 2,3%
5. Rak w gruczolaku wielopostaciowym (tumor
mixtus malignus, ca in tumore mixto) 2,8%
6. Inne raki 1,9%

I. D. 1. Rak gruczołowo-
torbielowaty; oblak (ca adenoides
cysticum; cylindroma)



Występowanie:





najczęściej w drobnych gruczołach

podniebienia (jama ustna) ok. 20%



ślinianka podżuchwowa (15%)



poza śliniankami :



w zatokach przynosowych,



w oskrzelach,



sutku,



skórze,



gruczołach

łzowych,



krtani;



najczęściej w 4-6 dekadzie życia

 Mówimy o złośliwości powolnej i późnej !

I. D. 1. Rak gruczołowo-
torbielowaty; oblak (ca
adenoides cysticum; cylindroma)



Objawy kliniczne:



guz :



pojedynczy,



owalny,



średnicy 2-6 cm



w początkowym okresie sprawia wrażenie guza

niezłośliwego



charakteryzuje

się

powolnym

wzrostem

naciekającym, późno daje przerzuty



jest dobrze odgraniczonym,



częściowo

otorebkowanym

guzem,

ale

naciekającym

długimi, cienkimi wypustkami



po jakimś czasie pojawia się ból,



krwawienie,



owrzodzenie

Cylindroma - struktury sitowate.

Cylindroma. Naciekanie nerwu.

Klasyfikacja WHO nowotworów tarczycy

I. Nowotwory nabłonkowe

A. Łagodne

1. Gruczolak pęcherzykowy (adenoma folliculare)
2. Inne

B. Złośliwe

1. Rak pęcherzykowy (ca filliculare) 10-20%
2. Rak brodawkowaty (ca papillare) 50-80%
3. Rak płaskonabłonkowy (ca planoepitheliale)
4. Raki niezróżnicowane (anaplastyczne) ok.10%
a) typ wrzecionowatokomórkowy
(typus fusocellularis)
b) typ olbrzymiokomórkowy (macrocellulare)
c) typ drobnokomórkowy (typus microcellulare)
5. Rak rdzeniasty (ca medullare) 5%

II. Nowotwory nienabłonkowe

A. Łagodne
B. Złośliwe
1. Włókniakomięsak (Fibrosarcoma)
2. Inne

III. Inne nowotwory

1. Mięsakorak (carcinosarcoma)
2. Złośliwy śródbłoniak krwionośny
(Haemangioendothelioma malignum)
3. Złośliwe chłoniaki (Lymphoma malignum)
4. Potworniaki (Teratomata)

IV. Nowotwory przerzutowe
V. Nowotwory niesklasyfikowane
VI. Zmiany nowotworopodobne

Guzek rozrostowy



dominuje w wolu,



bez wyraźnej odmienności w obrazie makrosko-

powym



Torebka niekompletna lub niewyrażna



Komórki niejednorodne



Komórki zbliżone obrazem do komórek otoczenia



Częste, zwykle dominujące zmiany wsteczne



Brak cech rozprężającego wzrostu

Guzek rozrostowy. Torebka cienka,
niewyraźna; komórki zbliżone obrazem do
otoczenia.

Gruczolak



Pojedynczy



Makroskopowo - szaro-białawy



Cały otoczony cienką torebką



Jednolita, monotonna populacja komórkowa



Komórki guza są inne niż w tkance (jakby inny

klon komórkowy)



Rzadko zmiany zwyrodnieniowe!!!

(wylewy krwawe, obrzęk, włóknienie, zmiany
zwyrodnieniowe w części centralnej)



Cechy rozprężającego wzrostu (ucisk otoczenia)

Gruczolak pęcherzykowy tarczycy. Widoczne
torebka, jednolita populacja komórek, komórki
inne niż otoczenie; cechy rozprężającego wzrostu;

Adenoma folliculare glandulae thyreoideae.

Gruczolak atypowy



Pojedynczy



Otorebkowany - zawsze zbadać dokładnie torebkę

czy nie na naciekania i angioinwazjii



różnokomórkowość



niepokojące, strukturalne proliferacje i aktywność

mitotyczne,



większa komórkowość,



mogą być

komórki olbrzymie- polimorfizm komórkowy może
świadczyć o hyperplastycznym charakterze zmiany
pod wpływem TSH



Może posiadać martwicę, wylewy krwawe

Nowotwory tarczycy

Rak brodawkowaty

Rak pęcherzykowy

1. Częst. występowania

50-60-85%

10 - 20 %

2. Typ wzrostu

* wieloogniskowy,
* często oba płaty
* ca occultum, incydentiale, micro-ca

* jednoogniskowy,otorebkowany
* często jeden płat
* o minimalnej inwazyjności
* o szerokiej inwazyjności - angio-
inwazyjności

3. Cechy charakterystyczne

* często w płacie niezmienionym
* często małe ognisko
* dobrze unaczynione brodawkowkowa-
te wyrośla
* mleczne jądra, inwaginacje
* ciałka piaszczakowate
* jako „guzki zimne”
* można rozpoznać w BAC
* może występować w postaci mieszanej
z rakiem pęcherzkowym
* w wieku 7-20r.ż. i 40-65r.ż.

* wychwytuje jod - „guzki gorące”
* mikroinwazyjność torebki
* angioinwazyjność - decydują o
rozpoznaniu
* występuje 3 x częściej u kobiet

* jako „guzki gorące”
* nie jest rozpoznawany w BAC

 częściej kobiety
* wiek 50-60 r.ż.

4. Przerzuty

drogą chłonną - do węzłów chłonnych

drogą krwionośną - do kości,
płuc, mózgu i wątroby

5. Rokowanie
5-letnie przeżycie

80 -90%

50 - 70%
* pogarsza rokow. starszy wiek
* gorsze u mężczyzn
* naciekanie poza tarczycę
* stopień G

6. Leczenie operacyjne

* w ca occultum -lobektomia z cieśnią
(usuwa spływ chłonki z drugiego płata)
* wieloogniskowy- płat, cieśń i subtotal-
nie drugi płat
oraz powiększone węzły chłonne

* w postaci rokującej lepiej - płat,
cieśń i subtot. drugi płat
* następnie J

131

* w masywnym guzie - totalna stru-
mek
tomia oraz J

131

Rak rdzeniasty

Rak niezróżnicowany

1. Częst. występowa-
nia

ok. 5%

ok. 10% (raczej b.rzadko

2. Typ wzrostu

* genet. uwarunk. - rodzinne wyst.
* związany z mnogimi gruczola-
kami wydzielania wewnętrznego
* objawy zależne od wydzielania
serotoniny - jak w rakowiaku

guzy duże, o szybkim wzroście
naciekają okoliczne tkanki

3. Cechy charaktery-
styczne

* wydziela kalcytoninę ( marker
nowotworowy)
*masy szkliste zidentyfikowane
jako amyloid złożony z kalcytoni-
ny.
* obfitokomórkowe - dużo kom.
mało amyloidu
* ubogokomórkowe - nieliczne ko-
mórki w obfitych masach amylo
idu, - kom wytwarzają kolagen -
-dzialanie desmoplastyczne

o utkaniu drobno-;olbrzymio-; i
wrzecionowatokomórkowym oraz
sarkomaidalnym - immunohisto-
chemia - różnicować z guzami
tkanek miękkich

4. Przerzuty

drogą chłonną do węzłów szyj-
nych, a przerzuty odległe - bar-
dzo rzadko

występują wcześnie

5. Rokowanie
5-letnie przeżycie

30 - 40%

występują postacie agresywne

poniżej 5%

6. Leczenie opera-
cyjne

paliatywne

Carcinoma folliculare (widoczne naciekanie
torebki).

Carcinoma folliculare (rozwarstwienie torebki
przez naciek nowotworowy)

Carcinoma folliculare glandulae
thyreoideae.

Inwazja
naczyń z
reendotelializ
acją

Vascular invasion with reendothelialization. Factor 8
immunostain.

Carcinoma papillare glandulae thyreoideae.

Carcinoma papillare glandulae thyreoideae. (tzw.
mleczne jądra).

Carcinoma medullare glandulae thyreoideae.
(Złogi mas białkowych, przypominających
hialinę).

Carcinoma medullare glandulae thyreoideae.
(Obraz bogatokomórkowy).

Carcinoma medullare glandulae thyreoideae.
(W obrazie mikroskopowym występują
struktury pseudotubularne).

Carcinoma medullare glandulae thyreoideae.
(Przewaga utkania wrzecionowato
komórkowego).

Nowotwory skóry

.

Nowotwory skóry mogą
powstawać z:

1. Naskórka
2. Skóry właściwej

( tkanki nerwowej, naczyniowej,

włóknistej, mięśniowej, limfatycznej
itp.)

3. Przydatków skórnych
(

włosowe, łojowe, potowe, mieszane,

komórek melaninotwórczych itp.)

Epithelioma basocellulare (carcinoma basocellulare).

Carcinoma basocellulare.

Carcinoma basoplanoepitheliale. (Ca
basosquamosum)

Carcinoma
planoepitheliale
cutis.

Keratoacanthoma -
obraz
makroskopowy
rozrostu
rzekomonowotworo
wego.

Polipy jelita grubego

Polipy jelita grubego:



Polipy nienowotworowe:

a) hamartomatyczne
* polip młodzieńczy
* polipy Peutz -Jeghersa
b) polipy hiperplastyczne

(metaplastyczne)

c) zapalne



Polipy nowotworowe

Polip

młodzieńczy

(retencyjny)-

polypus

juvenilis



Najczęstszym polipem u dzieci do 10 r.ż.



Nieco częściej u chłopców



w ok. 80% - zmiana pojedyncza



najczęściej umiejscowione w prostnicy



objawy kliniczne to:



krew w stolcu



wypadanie polipa poza odbyt



autoamputacja polipa

Cewki gruczołowe
torbielowato
poszerzone

Podścielisko
obrzęknięte, z
naciekiem zapalnym
o różnym stopniu
nasilenia

Wyściółkę cewek i
torbieli tworzy
prawidłowy
nabłonek jelitowy,
niekiedy
spłaszczony przez
zalegający śluz

Polypus juvenilis.

Zespół Peutza i Jeghersa - polip hamartomatyczny.
(Drzewkowate rozgałęziające się pęczki mięśni
gładkich; Komórki wykazują prawidłowe
zróżnicowanie i typową lokalizację;)

Polip hyperplastyczny (metaplastyczny) [Opóźnione
złuszczani się komórek - „naddojrzałość”, przekroje
świateł gruczołowych o zębatym, świdrowatym lub
gwiazdkowatym zarysie - pióropusze, spowodowane
nadmiarem nabłonka].

Obraz makroskopowy polipa jelita grubego
(średnica <2 cm).

Duży polip jelita grubego (ok. 4cm - stanowi
duże prawdopodobieństwo przemiany
złośliwej)

.

Mnogie polipy jelita grubego.

Polipowatość jelita grubego.

Adenoma tubulare

.

Adenoma tubulare (strona prawa - z niewielką
dysplazją).

Polypus villosum. (Obraz makroskopowy - polip o średnicy 10 cm.)

Gruczolak kosmaty utworzony z palczastych
wyrośli blaszki właściwej pokrytych
nabłonkiem gruczołowym.

Adenoma villosum cum dysplasia gradus minoris. (Palczaste
wyrośla blaszki właściwej pokryte nabłonkiem z cechami
dysplazji;)

Adenoma tubulare cum dysplasia gradus marioris.