Materiały pochodzą z Platformy

Edukacyjnej Portalu

www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego
Użytkowników

wyłącznie

w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian,
przesyłanie,

publiczne

odtwarzanie

i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby
własne

oraz

do

wykorzystania

w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Podstawy

przedsiębiorczości

Temat: Organizacje

pozarządowe jako obszar

zachowań przedsiębiorczych

Organizacja pozarządowa jest organizacją obywatelską działającą z

własnej inicjatywy na rzecz wybranego interesu publicznego i

niedziałająca dla osiągnięcia zysku. W prawie międzynarodowym, w

odróżnieniu od organizacji międzyrządowych, organizacje pozarządowe

grupują nie państwa lecz osoby fizyczne lub prawne, i to z reguły z

różnych krajów. Działają w oparciu o prawo krajowe siedziby organizacji,

a powstają w wyniku nie umowy międzynarodowej, ale umowy cywilno-

prawnej.

W polskim prawie definicję ustawową organizacji pozarządowej

zawiera art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96,

poz. 873), zgodnie z którym organizacjami pozarządowymi są, nie

będące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu

przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia

zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej

utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i

stowarzyszenia, przy czym niektórych przepisów ustawy nie stosuje

się do fundacji publicznych i fundacji partii politycznych.

Organizacja pozarządowa

Według teorii nowoczesnego podziału państwa, każdy kraj możemy

podzielić na trzy sektory.

Pierwszy publiczny. Jest to sektor, który zajmuję się dostarczaniem

dóbr dla obywateli państwa. W skład tego sektora wchodzą instytucje i

przedsiębiorstwa państwowe.

Drugim sektorem jest sektor prywatny, jest to taka część gospodarki w

której skład wchodzą wszystkie przedsiębiorstwa należące do

prywatnych inwestorów.

Trzeci sektor

Ostatnim sektorem, czyli sektorem trzecim jest

sektor ‘’non – profit’’. Tworzą go właśnie

organizacje pozarządowe. Jak sama nazwa wskazuje

są to organizacje, które nie są nastawiane na

zbieranie profitów. Ich interesy nie są nastawiane na

prywatne zyski, ale na pomoc społeczeństwu.

Celami organizacji jest służba społeczeństwu. Pomoc w sprawach

codziennych, wyjściu z kłopotów, oraz innych trudności. Często

organizacje pozarządowe podejmują również walkę z trudnościami, z

którymi pojedynczy obywatel nie dałby sobie rady. Są to między innymi

takie cele, jak walka z alkoholizmem, edukowanie o chorobach

zakaźnych przenoszonych drogą płciową, lub przemocą kierowaną w

małoletnich.

Najpopularniejszą organizacją pozarządową jest na pewno

„Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża”. Walczy z łamaniem

praw człowieka, a kończy na walce z wirusem HIV.

Drugą bardzo popularną organizacją pozarządową jest organizacja

działająca pod szyldem „Amnesty International”. Działa ona w ponad

140 państwach na całym świecie. Jej głównym celem jest walka z

więźniami, którzy są prześladowani za swoje poglądy polityczne i

naruszana jest ich psychiczna integralność.

Cele organizacji

Pierwsze rejestrowane ugrupowanie były znane już starożytnym

cywilizacjom. Początkowo organizacje społeczne były tworzone przy

kościelnych parafiach. Wiek siedemnasty i osiemnasty to czas, w

którym powstawały pierwsze organizacje charytatywne. Dopiero w

drugiej połowie dziewiętnastego wieku, powstają pierwsze

organizacje pozarządowe, które istnieją do dziś. Jedną z nich jest

„Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża’’. Dziś na całym

świecie organizacje stawiają sobie szczytne idee i starają się je

osiągnąć.

Historia organizacji

Według zapisów ustawy o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie gmina, jako organ

administracji publicznej, ma za zadanie wspieranie

w sferze zadań publicznych, realizację zadań

publicznych przez organizacje pozarządowe.

Organizacja pożytku publicznego (OPP) − termin wprowadzony w

Polsce 1 stycznia 2004 przepisami ustawy o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie.

Status OPP może uzyskać organizacja pozarządowa (z wyjątkiem partii

politycznych, związków zawodowych, organizacji pracodawców oraz

samorządów zawodowych), jak również spółka kapitałowa powołana w

celu nie związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, jeżeli

prowadzi działalność w obszarach tzw. pożytku publicznego, które

zostały określone ustawą o działalności pożytku publicznego i

wolontariacie. Ponadto organizacja musi spełniać dodatkowe kryteria,

dotyczące m.in. jawności działania, kontroli w organizacji.

Posiadanie przez organizację statusu organizacji pożytku publicznego

nakłada na nią obowiązki sprawozdawczości, aby wszyscy

zainteresowani mogli uzyskać informacje, na co wydane zostały

pieniądze przekazywane przez darczyńców. Status ten umożliwia

przekazanie na rzecz organizacji pożytku publicznego 1% podatku

dochodowego przez osoby fizyczne.

Organizacja pożytku publicznego

Definicja działalności pożytku publicznego opiera się na trzech

elementach:

1.    prowadzą ją organizacje pozarządowe lub  podmioty z nimi

zrównane,

2.    ma charakter społecznie użyteczny,

3.    prowadzona jest w sferze zadań publicznych określonych w

przepisach.

Organizacja pożytku publicznego

Jako działalność społecznie użyteczną

można zdefiniować działalność

przydatną z punktu widzenia interesu

ogólniejszego niż partykularny interes

założycieli danej organizacji, członków

jej organów lub członków organizacji,

przy czym nie można za nią uznać

działalności wyłącznie gospodarczo

użytecznej.

Typy organizacji pozarządowych

Organizacje pozarządowe dzielą się na organizacje różnego typu.

Cechą jaka dzieli i kataloguje organizacje jest profil ich działalności.

Organizacje pozarządowe dzielą się na organizacje samopomocy, czyli

takie, które pomagają własnym członkom.

Organizacje mniejszości, są to takie ugrupowania, które reprezentują

interesy i służą mniejszościom, najczęściej religijnym i narodowym.

Organizacje opiekuńcze, jak sama nazwa wskazuje ich celem jest

opieka nad jakaś grupą osób, która tego potrzebuje, na przykład pomoc

osobom niewidomym.

Organizacja zadaniowa, wykonuje ona cele i zadania, które są stawiane

przez władze krajowe, lub samorządowe. Na pewno istnieją także typy

organizacji pozarządowych, których nie wymieniamy. Wszystko to ze

względu na fakt, że organizację pozarządową może założyć i

zarejestrować każdy obywatel, lub grupa obywateli.

Formy prawne organizacji pozarządowych

Organizacje pozarządowe mogą przyjmować różną formę prawną.

Najczęściej są to:
• fundacje - np. Polska Fundacja Zdrowia,
• stowarzyszenia – np. Związek Harcerstwa Polskiego,
• porozumienia organizacji – np. Polski Komitet Olimpijski,
• organizacje kościelne i związki wyznaniowe – np. Caritas Polska.

Do organizacji pozarządowych można również zaliczyć

następujące podmioty, które nie posiadają osobowości

prawnej:

• stowarzyszenia zwykłe,

• uczelniane organizacje studenckie,

• koła gospodyń wiejskich,

(które mogą występować jako samodzielne

podmioty lub działać w obrębie kółek rolniczych).

Prowadzenie działalności gospodarczej nie pozbawia fundacji

czy stowarzyszenia cech podmiotu niedziałającego dla zysku.

Dochody (zyski) z takiej działalności muszą być jednak w całości

przeznaczane na cele statutowe.  

Formy prawne organizacji pozarządowych

Do najpopularniejszych organizacji pozarządowych aktywnie

działających w naszym kraju należą między innymi Związek

Harcerstwa Polskiego, który zajmuje się wychowywaniem polskiej

młodzieży na prawych obywateli. Propaguje on również taki wartości jak

tolerancja, patriotyzm, przyjaźń.

Drugą ogromna organizacją pozarządową prężnie działającą w Polsce

jest Polska Akcja Humanitarna. Jej celem jest niesienie pomocy,

wszędzie tam gdzie jest ona potrzebna. Polska Akcja Humanitarna ma

międzynarodowy zakres działania. Często jej wolontariusze wyruszają do

krajów zagrożonych wojną, lub pomagają poszukiwać ofiar po

globalnych katastrofach, na przykład takich jak powodzie.

Fundacja – forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym

substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut

zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po

stowarzyszeniach drugą co do popularności formą prawną wśród

organizacji pozarządowych.

Fundacja jest zakładem (osobą prawną typu zakładowego), a więc – w

odróżnieniu od np. stowarzyszeń, związków zawodowych, partii,

samorządów zawodowych i innych korporacji – nie ma członków (jest

bezosobowa). Jest przez to bardziej niezależna niż korporacja od osób

fizycznych, o celu, majątku, zasadach działania decyduje jej twórca.

Fundacja

W Polsce podstawowym aktem

prawnym regulującym problematykę

fundacji, ich zakładania i

funkcjonowania jest ustawa z dnia 6

kwietnia 1984 r. o fundacjach.

Stowarzyszenie - organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana

przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania.

Specjalnymi odmianami stowarzyszeń, oddzielnie skodyfikowanymi i

mającymi specjalne cele, są w Polsce partie polityczne, komitety

wyborcze, związki wyznaniowe, organizacje pracodawców, związki

zawodowe, cechy rzemieślnicze. Cechą wspólną wszystkich tych

organizacji jest działalność niezarobkowa.

Najwyższym aktem prawnym regulującym istnienie stowarzyszeń w

Polsce jest Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r., która w artykule

dwunastym stanowi, iż „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność

tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-

zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych

dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji”.

Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę

stowarzyszeń, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa z dnia 7

kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach.

Stowarzyszenia

Ustawodawca wyłączył z zakresu (podmiotowego) następujące

podmioty:
• organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub

umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita jest stroną. Do

takich organizacji można zaliczyć m.in. Polski Czerwony Krzyż

działający na podstawie ustawy z 16 listopada 1964 roku, cechy i izby

rzemieślnicze oraz szereg innych podmiotów zrzeszających

działających w sferze gospodarczej,
• kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne,
• organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana

ustawami o stosunku państwa do kościołów i innych związków

wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków,
• komitety powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i

Senatu oraz organów samorządu, jeżeli są one przeprowadzane na

podstawie ustaw lub zarządzeń władz – od dnia zarządzenia wyborów

do ukończenia czynności wyborczych,
• partie polityczne.

Stowarzyszenia

Ustawa ta określa również definicję legalną stowarzyszenia –

stowarzyszenie jest dobrowolnym, trwałym i samorządnym

zrzeszeniem o celach niezarobkowych, które samodzielnie

określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne

oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności,

opierając ją na pracy społecznej członków.

Prawo o stowarzyszeniach w art. 3 określa podmiotowy zakres wolności

zrzeszania się. Generalnie prawo to przysługuje obywatelom polskim

mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie pozbawionym

praw publicznych.

Ustawa określa także zasady tworzenia i funkcjonowania na terytorium

RP stowarzyszeń międzynarodowych.

Ustawa z 1989 r. wyodrębnia dwa główne rodzaje stowarzyszeń:

stowarzyszenia oraz stowarzyszenia zwykłe. Stowarzyszenia, które

podlegają rejestracji w KRS nazywa się czasami stowarzyszeniami

rejestrowymi.

Stowarzyszenia

Stowarzyszenie (potocznie stowarzyszenie rejestrowe) posiada

osobowość prawną, może zakładać terenowe jednostki organizacyjne,

łączyć się w związki stowarzyszeń, przyjmować w poczet swych

członków osoby prawne oraz korzystać z ofiarności publicznej i

przyjmować dotacje od organów władzy państwowej i innych instytucji.

Stowarzyszenia

Do finalnego utworzenia stowarzyszenia

ustawa Prawo Stowarzyszeń wymaga jego

zarejestrowania w Krajowym Rejestrze

Sądowym – i o ile kwestie KRS określone są w

odrębnej ustawie, to procedura rejestracyjna

jest przedmiotem regulacji UPS (art. 13 – art.

21). Prawo o stowarzyszeniach (art. 22)

przewiduje również możliwość łączenia się

stowarzyszeń w ich związki – taki związek mogą

założyć co najmniej 3 stowarzyszenia – które

podlegają rygorom komentowanej ustawy.

Prawo o stowarzyszeniach obok stowarzyszeń zajmuje się również

kwestią tzw. stowarzyszeń zwykłych. Ta forma stowarzyszenia ma

charakter uproszczony. Nie posiada ono osobowości prawnej (choć z

mocy ustawy ma zdolność prawną), a do jego założenia wystarczy

działanie jedynie trzech osób, które muszą uchwalić regulamin (a więc

nie statut) oraz przedstawiciela reprezentującego dane stowarzyszenie.

To stowarzyszenie, w przeciwieństwie do właściwego stowarzyszenia,

nie podlega obowiązkowi rejestracji w KRS. Jednakże fakt założenia

tego typu zrzeszenia musi być zgłoszony na piśmie organowi

nadzorującemu właściwemu miejscowo.

Przepisy określają czynności, których stowarzyszenie zwykłe nie może

podjąć – a mianowicie chodzi tutaj o powoływanie terenowych

jednostek organizacyjnych, łączenie się w związki stowarzyszeń,

zrzeszanie osób prawnych, prowadzenie działalności gospodarczej,

przyjmowanie spadków, darowizn i zapisów oraz otrzymywanie dotacji

czy korzystanie z ofiarności publicznej. Takie stowarzyszenie winno

utrzymywać się jedynie ze składek członkowskich.

Stowarzyszenia

Działalność charytatywna

Najważniejszymi postaciami organizacji pozarządowych są:
• wolontariusze i donatorzy.

Wolontariusze to osoby, które bez pobierania jakichkolwiek pieniędzy

świadczą swoje usługi w ramach organizacji pozarządowej. Przykładem

jest Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, w której rokrocznie

uczestniczą tysiące młodych ludzi.

Donatorzy – darczyńcy to ludzie, którzy

wspierają organizacje pozarządowe (np. darami

rzeczowymi lub pieniędzmi). Każdy kiedyś był

donatorem, np. kiedy wrzucał pieniądze do puszki

jakiejkolwiek organizacji pozarządowej.

Donatorami są też przedsiębiorstwa, fundacje czy

stowarzyszenia, oferujące pieniądze i dary

rzeczowe na działalność organizacji

pozarządowych.

Źródła finansowania organizacji pozarządowych

W zależności od rodzaju prowadzonej działalności:

• składki członkowskie,

• datki od osób prywatnych,

• zbiórki, aukcje, loterie,

• działalność odpłatna i gospodarcza,

• dotacje, granty (źródła: publiczne, prywatne, polskie,
zagraniczne),

Źródła publiczne:

• samorządy wszystkich szczebli,

• administracja rządowa.

Środki zagraniczne:

• fundusze europejskie.

Źródła finansowania

Wewnętrzne

Zewnętrzne

• składki
członkowskie

• zyski

• dotacje rządowe

• dotacje osób
prywatnych

• dotacje instytucji

Organy administracji publicznej, prowadząc działalność w sferze

zadań publicznych, powinny współpracować z organizacjami

pozarządowymi oraz podmiotami z nimi zrównanymi.  

Organy administracji publicznej, w tym jednostki samorządu

terytorialnego, powinny współpracować z organizacjami pozarządowymi

odpowiednio do terytorialnego zakresu swego działania - oznacza to,

iż jednostki samorządu terytorialnego mają współpracować tylko w

zakresie, w jakim ta współpraca dotyczy ich terenu (województwa,

powiatu czy gminy).

Organy administracji publicznej, w tym jednostki samorządu

terytorialnego, powinny współpracować z organizacjami pozarządowymi

w zakresie swoich zadań - oznacza to, iż potencjalny obszar

współpracy musi być zweryfikowany pod kątem „wpisania" go w zadania

danej jednostki samorządu terytorialnego, określone w odpowiedniej

ustawie ustrojowej.

Współpraca z organami administracji publicznej

Samorząd terytorialny i organizacje pozarządowe mają wiele
cech wspólnych. Są silnie zakotwiczone w problemach lokalnej
społeczności, działając na rzecz ich rozwiązywania, kierują się
misją, nie są nastawione na zysk.  
Najczęstszy zakres działań organizacji to: sport, rekreacja, kultura,
edukacja i wychowanie, pomoc społeczna, ochrona zdrowia, rozwój
lokalny, ochrona środowiska.
Należy zwrócić uwagę na różnice.
Zasadniczą jest fakt, iż mimo wspólnoty zadań, samorząd jest władzą
publiczną - odpowiedzialną z mocy prawa za realizację zadań
publicznych, zaś organizacja pozarządowa podmiotem prywatnym -
podejmującym się określonych przedsięwzięć wolontarystycznie.
Samorząd w zakresie realizacji nałożonych ustawami zadań jest
zobowiązany do wdrażania rozwiązań systemowych, gdy organizacja
może zająć się wycinkiem problemu, mniejszą grupą osób czy wręcz
pojedynczymi przypadkami.

Odmienna specyfika działania sektora obywatelskiego wymaga od
władz lokalnych pewnego wysiłku w podjęciu systemowych rozwiązań,
które będą satysfakcjonujące dla obu stron. Dzięki istniejącym różnicom
władze publiczne i organizacje pozarządowe mogą się doskonale
uzupełniać, służąc lokalnym społecznościom.

Współpraca z organami administracji publicznej

Powiązanie z budżetem

Program współpracy, określając, jakie zadania realizowane przez

organizacje mają zamiar finansować władze lokalne, jest ściśle

związany z budżetem, który zgodnie z ustawą o finansach publicznych

musi być uchwalony do 31 marca. Istnieją trzy możliwości wyboru

momentu uchwalania programu współpracy: przed uchwaleniem

budżetu, w momencie uchwalania budżetu (na tej samej sesji

rady/sejmiku) lub po uchwaleniu budżetu.

Przed uchwała budżetową:

Uchwalając program współpracy przed budżetem, władze

samorządowe mają możliwość wpisania jego konsekwencji - środków

na realizację zadań do projektu budżetu. Takie rozwiązanie ma

pozytywny wymiar zarówno w sferze politycznej, jak i merytorycznej.

Politycznie zwiększa rolę programu współpracy - staje się on

dokumentem wytyczającym kierunki, jego zapisy wpływają na kształt

uchwały budżetowej.

Współpraca z organami administracji publicznej

Postulat współpracy jednostek samorządu terytorialnego z

organizacjami pozarządowymi wywodzi się z założenia, iż w

społeczeństwie demokratycznym właśnie te organizacje

stanowić powinny bazę dla rozwoju lokalnych społeczności,

gdyż skupiają najaktywniejszych i najbardziej wrażliwych na

sprawy społeczne obywateli danego środowiska.  

Podmioty pozarządowe, na zasadach partnerstwa, powinny zostać

włączone w system funkcjonowania jednostek samorządu

terytorialnego. Przyczyniałoby się to także do realizacji zasady

pomocniczości ujętej w preambule do konstytucji.

Streszczają ją zdania: „tyle władzy, na ile to konieczne, tyle wolności,

na ile to możliwe".

Współpraca z organami administracji publicznej

Współpraca może przyjmować następujące formy:

• zlecanie organizacjom pozarządowym oraz podmiotom z nimi

zrównanym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w

ustawie,

• wzajemne informowania się o planowanych kierunkach działalności i

współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków (należy

podkreślić, iż informowanie to ma być wzajemne - dwustronne),

• konsultowanie z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami z nimi

zrównanymi, odpowiednio do zakresu ich działania, projektów aktów

normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych

organizacji (w przypadku jednostek samorządu terytorialnego -

konsultacja projektów aktów prawa miejscowego),

• tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i

inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych,

podmiotów z nimi zrównanych oraz przedstawicieli właściwych organów

administracji publicznej.

Formy współpracy

Poziom współpracy jednostek samorządu terytorialnego z

organizacjami pozarządowymi w Polsce powinien się systematycznie

zwiększać.

Zasada państwa pomocniczego nie odnosi się tylko do państwa, ale

także do jednostek samorządu terytorialnego.

Zacieśnianie lub nawiązywanie współpracy między jednostkami

samorządu terytorialnego a organizacjami pozarządowymi ma

systemowe znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa

obywatelskiego i realizacji zasady demokratycznego państwa prawa w

Polsce. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest, aby jednostki

samorządu terytorialnego dostrzegały w organizacjach pozarządowych

atrakcyjnego partnera w realizacji zadań publicznych, a z drugiej

strony, aby organizacje pozarządowe były w stanie sprostać temu

wizerunkowi.

Współpraca z organami administracji publicznej

Literatura:

1. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości.

Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego
i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009,

2. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.:

Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania
podstaw przedsiębiorczości dla liceum
i technikum. WSiP 2009,

3. Adelson I.: Formy prawno – organizacyjne przedsiębiorstwa a

strategia jego rozwoju. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
2000,

4. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002,
5. http://pl.wikipedia.org