Wybrane zagadnienia

Wybrane zagadnienia

prawa

prawa

Osoba fizyczna – osoba

Osoba fizyczna – osoba

prawna

prawna



Osoba fizyczna – jednostka ludzka

Osoba fizyczna – jednostka ludzka



Każdy człowiek bez względu na wiek, płeć, rasę, narodowość,

Każdy człowiek bez względu na wiek, płeć, rasę, narodowość,

wyznanie, pochodzenie, tożsamość seksualną, poglądy, stan zdrowia

wyznanie, pochodzenie, tożsamość seksualną, poglądy, stan zdrowia



Od narodzenia – od rozpoczęcia porodu/konieczności wykonania cesarki

Od narodzenia – od rozpoczęcia porodu/konieczności wykonania cesarki



Warunkowo prawa może nabywać nasciturus, pod warunkiem, że

Warunkowo prawa może nabywać nasciturus, pod warunkiem, że

urodzi się żywy

urodzi się żywy



Odszkodowanie

Odszkodowanie



Prawa spadkowe

Prawa spadkowe



Reprezentacja przed sądem

Reprezentacja przed sądem



Ale nie ochrona życia jak człowiek – uszkodzenie dziecka

Ale nie ochrona życia jak człowiek – uszkodzenie dziecka

poczętego, legalne przypadki aborcji

poczętego, legalne przypadki aborcji



Prawa embrionów in vitro?

Prawa embrionów in vitro?



Do śmierci – stwierdzenie śmierci pnia mózgu

Do śmierci – stwierdzenie śmierci pnia mózgu



Osoba prawna – twór społeczny, któremu ustawa nadaje podmiotowość

Osoba prawna – twór społeczny, któremu ustawa nadaje podmiotowość

prawną, np.

prawną, np.



Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego

Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego



Organizacje pozarządowe – stowarzyszenia i fundacje

Organizacje pozarządowe – stowarzyszenia i fundacje



Spółki prawa handlowego – akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółki prawa handlowego – akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością



Szkoły wyższe

Szkoły wyższe

Zdolność prawna

Zdolność prawna

Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków

Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków



Zdolność prawną ma każdy człowiek

Zdolność prawną ma każdy człowiek



Zdolność prawna może być ograniczona z powodu:

Zdolność prawna może być ograniczona z powodu:



Wieku – osoby poniżej 18 lat nie mają prawa do zawarcia

Wieku – osoby poniżej 18 lat nie mają prawa do zawarcia

małżeństwa

małżeństwa



Ubezwłasnowolnienia – osobom ubezwłasnowolnionym nie

Ubezwłasnowolnienia – osobom ubezwłasnowolnionym nie

przysługuje władza rodzicielska

przysługuje władza rodzicielska



Obywatelstwa – osoby niebędące obywatelami RP nie mają

Obywatelstwa – osoby niebędące obywatelami RP nie mają

obowiązku służby wojskowej

obowiązku służby wojskowej



Płci – kobiety nie mają obowiązku służby wojskowej, mężczyźni nie

Płci – kobiety nie mają obowiązku służby wojskowej, mężczyźni nie

mają prawa do zwolnienia chorobowego z tytułu ciąży

mają prawa do zwolnienia chorobowego z tytułu ciąży



Skazujący wyrok karny orzekający zakaz praw publicznych –

Skazujący wyrok karny orzekający zakaz praw publicznych –

odbiera bierne i czynne prawo wyborcze

odbiera bierne i czynne prawo wyborcze



Zdolność prawną mają osoby prawne

Zdolność prawną mają osoby prawne



Jednak jej zakres nie obejmuje uprawnień i obowiązków związanych

Jednak jej zakres nie obejmuje uprawnień i obowiązków związanych

ściśle z jednostką ludzką

ściśle z jednostką ludzką



Nie mają prawa do życia, ochrony zdrowia itp. – ale prawo do

Nie mają prawa do życia, ochrony zdrowia itp. – ale prawo do

istnienia – o upadłości orzeka sąd

istnienia – o upadłości orzeka sąd



Nie mają prawa do małżeństwa, władzy rodzicielskiej itp. – ale

Nie mają prawa do małżeństwa, władzy rodzicielskiej itp. – ale

prawo do łączenia się czy tworzenia nowych osób prawnych

prawo do łączenia się czy tworzenia nowych osób prawnych



Nie mają praw socjalnych – pewne gwarancje rządowe

Nie mają praw socjalnych – pewne gwarancje rządowe

Zdolność do czynności prawnych

Zdolność do czynności prawnych

Zdolność do czynności prawnych – zdolność do tego, aby za pomocą

Zdolność do czynności prawnych – zdolność do tego, aby za pomocą

własnych czynności prawnych nabywać prawa i zaciągać zobowiązania

własnych czynności prawnych nabywać prawa i zaciągać zobowiązania



Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej może być

Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej może być

ograniczona z powodu:

ograniczona z powodu:



Wieku

Wieku



Do lat 13 – brak zdolności do czynności prawnych

Do lat 13 – brak zdolności do czynności prawnych



Między 13 a 18 – ograniczona zdolność do czynności

Między 13 a 18 – ograniczona zdolność do czynności

prawnych

prawnych



Ubezwłasnowolnienia

Ubezwłasnowolnienia



Całkowite – brak zdolności do czynności prawnych

Całkowite – brak zdolności do czynności prawnych



Częściowe – ograniczona zdolność do czynności prawnych

Częściowe – ograniczona zdolność do czynności prawnych



Zdolność do czynności prawnych osoby prawnej nie może być

Zdolność do czynności prawnych osoby prawnej nie może być

ograniczona

ograniczona



wykonują je organy wynikające ze statutu, np.:

wykonują je organy wynikające ze statutu, np.:



Minister, Prokuratoria Generalna

Minister, Prokuratoria Generalna



Burmistrz, prezydent miasta, wójt

Burmistrz, prezydent miasta, wójt



Zarząd

Zarząd



Rektor

Rektor



Dyrektor szpitala

Dyrektor szpitala

Zdolność sądowa

Zdolność sądowa



Odmianą zdolności do czynności prawnych jest zdolność sądowa –

Odmianą zdolności do czynności prawnych jest zdolność sądowa –

do samodzielnego występowania w sądzie

do samodzielnego występowania w sądzie



Wyjątkowo zdolność tę mogą mieć grupy osób, które nie mają

Wyjątkowo zdolność tę mogą mieć grupy osób, które nie mają

osobowości prawnej, jeśli ustawa im taką zdolność nada, np.

osobowości prawnej, jeśli ustawa im taką zdolność nada, np.



wspólnota mieszkaniowa

wspólnota mieszkaniowa



spółka cywilna

spółka cywilna



Zdolność sądowa osób fizycznych z reguły związana jest ze

Zdolność sądowa osób fizycznych z reguły związana jest ze

zdolnością prawną z wyjątkiem:

zdolnością prawną z wyjątkiem:



w sądzie karnym odpowiedzialność ponosi się od lat 17

w sądzie karnym odpowiedzialność ponosi się od lat 17



w sądzie dla nieletnich odpowiedzialność ponosi się bez

w sądzie dla nieletnich odpowiedzialność ponosi się bez

dolnej granicy wieku

dolnej granicy wieku



w sądzie rodzinnym występować można od lat 13

w sądzie rodzinnym występować można od lat 13



Jeśli dana osoba prawna nie ma organu, albo osoba fizyczna

Jeśli dana osoba prawna nie ma organu, albo osoba fizyczna

pozbawiona zdolności sądowej i niemająca przedstawiciela, albo

pozbawiona zdolności sądowej i niemająca przedstawiciela, albo

nie ma kontaktu z daną osoba, to w sądzie reprezentuje ją kurator:

nie ma kontaktu z daną osoba, to w sądzie reprezentuje ją kurator:



Dla osoby prawnej

Dla osoby prawnej



Dla osoby nieobecnej

Dla osoby nieobecnej



Dla nasciturusa

Dla nasciturusa



Dla małoletniego

Dla małoletniego

Biegły psycholog przed sądem

Biegły psycholog przed sądem

cywilnym

cywilnym



Postępowanie rozwodowe

Postępowanie rozwodowe



opinia ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego

opinia ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego



mediacja

mediacja



Postępowanie o unieważnienie małżeństwa z

Postępowanie o unieważnienie małżeństwa z

powodu choroby psychicznej, przejściowego

powodu choroby psychicznej, przejściowego

braku świadomości lub groźby

braku świadomości lub groźby



Postępowanie o unieważnienie czynności

Postępowanie o unieważnienie czynności

prawnej z powodu braku świadomości

prawnej z powodu braku świadomości



Postępowanie o unieważnienie testamentu

Postępowanie o unieważnienie testamentu



Postępowania o zadośćuczynienie za szkody

Postępowania o zadośćuczynienie za szkody

psychiczne

psychiczne



Postępowanie przed sądem pracy o mobbing

Postępowanie przed sądem pracy o mobbing



Postępowanie o ubezwłasnowolnienie

Postępowanie o ubezwłasnowolnienie

Biegły psycholog przed sądem

Biegły psycholog przed sądem

rodzinnym

rodzinnym



Postępowanie odnośnie do władzy rodzicielskiej nad dziećmi

Postępowanie odnośnie do władzy rodzicielskiej nad dziećmi



Postępowanie o ustalenie kontaktów z dzieckiem

Postępowanie o ustalenie kontaktów z dzieckiem



Postępowanie o ustalenia miejsca pobytu dziecka

Postępowanie o ustalenia miejsca pobytu dziecka



Postępowanie o umieszczenie dziecka poza rodziną

Postępowanie o umieszczenie dziecka poza rodziną



Postępowanie o przysposobienie, rozwiązanie przysposobienia

Postępowanie o przysposobienie, rozwiązanie przysposobienia



Postępowanie o ustanowienie opiekuna lub kuratora dla

Postępowanie o ustanowienie opiekuna lub kuratora dla

dziecka lub ubezwłasnowolnionego, kuratora dla osoby

dziecka lub ubezwłasnowolnionego, kuratora dla osoby

niepełnosprawnej

niepełnosprawnej



Postępowania w sprawie rozstrzygnięcia ważnych spraw

Postępowania w sprawie rozstrzygnięcia ważnych spraw

małżeńskich, konfliktu rodzice-dzieci lub ubezwłasnowolniony-

małżeńskich, konfliktu rodzice-dzieci lub ubezwłasnowolniony-

kurator

kurator



Postępowanie w sprawach nieletnich

Postępowanie w sprawach nieletnich



Postępowanie o przymusowe leczenie odwykowe

Postępowanie o przymusowe leczenie odwykowe



Postępowanie o przymusowe leczenie psychiatryczne lub

Postępowanie o przymusowe leczenie psychiatryczne lub

umieszczenie w domu pomocy społecznej

umieszczenie w domu pomocy społecznej



Mediacja w sprawach rodzinnych lub nieletnich

Mediacja w sprawach rodzinnych lub nieletnich

Biegły przed sądem

Biegły przed sądem



W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd może wezwać

W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd może wezwać

jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Sąd oznaczy, czy

jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Sąd oznaczy, czy

opinia ma być przedstawiona ustnie, czy na piśmie.

opinia ma być przedstawiona ustnie, czy na piśmie.



W postępowaniu cywilnym biegli powoływani są na wniosek strony, która też

W postępowaniu cywilnym biegli powoływani są na wniosek strony, która też

sugeruje ich specjalność i liczbę.

sugeruje ich specjalność i liczbę.



Aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z

Aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z

przyczyn wskazujących na brak obiektywizmu biegłego w stosunku do stron.

przyczyn wskazujących na brak obiektywizmu biegłego w stosunku do stron.



Biegły składa przed rozpoczęciem czynności przyrzeczenie w następującym

Biegły składa przed rozpoczęciem czynności przyrzeczenie w następującym

brzmieniu: "Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed

brzmieniu: "Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed

prawem przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki biegłego

prawem przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki biegłego

wykonam z całą sumiennością i bezstronnością".

wykonam z całą sumiennością i bezstronnością".



Biegły sądowy stały składa przyrzeczenie tylko przy objęciu stanowiska, w

Biegły sądowy stały składa przyrzeczenie tylko przy objęciu stanowiska, w

poszczególnych zaś sprawach powołuje się na nie.

poszczególnych zaś sprawach powołuje się na nie.



Sąd może zarządzić okazanie biegłemu akt sprawy i przedmiotu oględzin

Sąd może zarządzić okazanie biegłemu akt sprawy i przedmiotu oględzin

oraz zarządzić, aby brał udział w postępowaniu dowodowym.

oraz zarządzić, aby brał udział w postępowaniu dowodowym.



Opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie.

Opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie.



Sąd może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w

Sąd może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w

razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych

razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych

biegłych.

biegłych.



Osoba wyznaczona na biegłego może nie przyjąć włożonego na nią

Osoba wyznaczona na biegłego może nie przyjąć włożonego na nią

obowiązku z przyczyn, jakie uprawniają świadka do odmowy zeznań, a

obowiązku z przyczyn, jakie uprawniają świadka do odmowy zeznań, a

ponadto z powodu przeszkody, która uniemożliwia jej wydanie opinii.

ponadto z powodu przeszkody, która uniemożliwia jej wydanie opinii.



Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, za nieuzasadnioną odmowę

Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, za nieuzasadnioną odmowę

złożenia przyrzeczenia lub opinii albo za nie usprawiedliwione opóźnienie

złożenia przyrzeczenia lub opinii albo za nie usprawiedliwione opóźnienie

złożenia opinii sąd skaże biegłego na grzywnę.

złożenia opinii sąd skaże biegłego na grzywnę.

Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie

całkowite

całkowite

Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę, która:

Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę, która:



ukończyła 13 lat

ukończyła 13 lat



nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem wskutek:

nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem wskutek:



Choroby psychicznej

Choroby psychicznej



Niedorozwoju umysłowego

Niedorozwoju umysłowego



Innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności

Innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności

pijaństwa lub narkomanii

pijaństwa lub narkomanii



Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie jest pozbawiona zdolności

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie jest pozbawiona zdolności

do czynności prawnych

do czynności prawnych



Czynności prawne dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną

Czynności prawne dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną

całkowicie są nieważne

całkowicie są nieważne



Jednakże jeśli zawarła ona umowę należącą do umów powszechnie

Jednakże jeśli zawarła ona umowę należącą do umów powszechnie

zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że

umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że

pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby ubezwłasnowolnionej

pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby ubezwłasnowolnionej

całkowicie

całkowicie



Ustanawia się dla niej opiekuna, chyba że pozostaje ona jeszcze

Ustanawia się dla niej opiekuna, chyba że pozostaje ona jeszcze

pod władzą rodzicielską

pod władzą rodzicielską



Opiekun reprezentuje osobę ubezwłasnowolnioną, podejmuje

Opiekun reprezentuje osobę ubezwłasnowolnioną, podejmuje

decyzje za nią, w jej imieniu, czasami konieczna jest zgoda sądu

decyzje za nią, w jej imieniu, czasami konieczna jest zgoda sądu

opiekuńczego, zdanie osoby ubezwłasnowolnionej brane jest pod

opiekuńczego, zdanie osoby ubezwłasnowolnionej brane jest pod

uwagę w zasadzie jedynie w sytuacjach dotyczących jej leczenia

uwagę w zasadzie jedynie w sytuacjach dotyczących jej leczenia



Opiekun może samodzielnie decydować w zasadzie wyłącznie w

Opiekun może samodzielnie decydować w zasadzie wyłącznie w

sprawach zwykłego zarządu majątkiem ubezwłasnowolnionego

sprawach zwykłego zarządu majątkiem ubezwłasnowolnionego

całkowicie, do ważniejszych spraw konieczna jest zgoda sądu

całkowicie, do ważniejszych spraw konieczna jest zgoda sądu

Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie

całkowite

całkowite

Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę, która:

Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę, która:



ukończyła 13 lat

ukończyła 13 lat



nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem wskutek:

nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem wskutek:



Choroby psychicznej

Choroby psychicznej



Niedorozwoju umysłowego

Niedorozwoju umysłowego



Innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności

Innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności

pijaństwa lub narkomanii

pijaństwa lub narkomanii



Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie jest pozbawiona zdolności

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie jest pozbawiona zdolności

do czynności prawnych

do czynności prawnych



Czynności prawne dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną

Czynności prawne dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną

całkowicie są nieważne

całkowicie są nieważne



Jednakże jeśli zawarła ona umowę należącą do umów powszechnie

Jednakże jeśli zawarła ona umowę należącą do umów powszechnie

zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że

umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że

pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby ubezwłasnowolnionej

pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby ubezwłasnowolnionej

całkowicie

całkowicie



Ustanawia się dla niej opiekuna, chyba że pozostaje ona jeszcze

Ustanawia się dla niej opiekuna, chyba że pozostaje ona jeszcze

pod władzą rodzicielską

pod władzą rodzicielską



Opiekun reprezentuje osobę ubezwłasnowolnioną, podejmuje

Opiekun reprezentuje osobę ubezwłasnowolnioną, podejmuje

decyzje za nią, w jej imieniu, czasami konieczna jest zgoda sądu

decyzje za nią, w jej imieniu, czasami konieczna jest zgoda sądu

opiekuńczego, zdanie osoby ubezwłasnowolnionej brane jest pod

opiekuńczego, zdanie osoby ubezwłasnowolnionej brane jest pod

uwagę w zasadzie jedynie w sytuacjach dotyczących jej leczenia

uwagę w zasadzie jedynie w sytuacjach dotyczących jej leczenia



Opiekun może samodzielnie decydować w zasadzie wyłącznie w

Opiekun może samodzielnie decydować w zasadzie wyłącznie w

sprawach zwykłego zarządu majątkiem ubezwłasnowolnionego

sprawach zwykłego zarządu majątkiem ubezwłasnowolnionego

całkowicie, do ważniejszych spraw konieczna jest zgoda sądu

całkowicie, do ważniejszych spraw konieczna jest zgoda sądu

Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie

częściowe

częściowe

Ubezwłasnowolnić częściowo można:

Ubezwłasnowolnić częściowo można:



Osobę, która ukończyła 18 lat,

Osobę, która ukończyła 18 lat,



Jeśli jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia

Jeśli jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia

całkowitego, ale potrzebuje pomocy do prowadzenia

całkowitego, ale potrzebuje pomocy do prowadzenia

spraw wskutek:

spraw wskutek:



Choroby psychicznej

Choroby psychicznej



Niedorozwoju umysłowego

Niedorozwoju umysłowego



Innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w

Innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w

szczególności pijaństwa lub narkomanii

szczególności pijaństwa lub narkomanii



Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną

zdolność do czynności prawnych

zdolność do czynności prawnych



Ustanawia się dla niej kuratora

Ustanawia się dla niej kuratora



Do ważności czynności prawnej podejmowanej przez

Do ważności czynności prawnej podejmowanej przez

osobę ubezwłasnowolnioną częściowo, którą zaciąga ona

osobę ubezwłasnowolnioną częściowo, którą zaciąga ona

zobowiązania lub rozporządza swoim prawem, wymagana

zobowiązania lub rozporządza swoim prawem, wymagana

jest w zasadzie zgoda kuratora

jest w zasadzie zgoda kuratora

Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie

częściowe

częściowe



Ważność umowy, która została zawarta bez uprzedniego

Ważność umowy, która została zawarta bez uprzedniego

wyrażenia zgody przez kuratora, zależy od jej potwierdzenia

wyrażenia zgody przez kuratora, zależy od jej potwierdzenia

przez niego – druga strona umowy może wyznaczyć kuratorowi

przez niego – druga strona umowy może wyznaczyć kuratorowi

termin, w którym ma wyrazić swoje zdania, jeśli termin upłynie

termin, w którym ma wyrazić swoje zdania, jeśli termin upłynie

bez zajęcia stanowiska przez kuratora, umowa przestaje wiązać

bez zajęcia stanowiska przez kuratora, umowa przestaje wiązać



Jeśli osoba ubezwłasnowolniona częściowo dokona jednostronnej

Jeśli osoba ubezwłasnowolniona częściowo dokona jednostronnej

czynności prawnej bez zgody kuratora, czynność ta jest nieważna

czynności prawnej bez zgody kuratora, czynność ta jest nieważna



Osoba częściowo ubezwłasnowolniona może bez zgody kuratora:

Osoba częściowo ubezwłasnowolniona może bez zgody kuratora:



Zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia

Zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia

codziennego

codziennego



Nawiązywać stosunek pracy i dysponować własnym

Nawiązywać stosunek pracy i dysponować własnym

zarobkiem

zarobkiem



Dysponować przedmiotami oddanymi do użytkowania

Dysponować przedmiotami oddanymi do użytkowania



Podejmować decyzje co do własnego leczenia, jeśli zabieg nie

Podejmować decyzje co do własnego leczenia, jeśli zabieg nie

niesie ryzyka dla życia lub zdrowia

niesie ryzyka dla życia lub zdrowia



Kurator nie może sam decydować za osobę ubezwłasnowolnioną

Kurator nie może sam decydować za osobę ubezwłasnowolnioną

częściowo, sąd może orzec surowsze warunki – gdzie wymagana

częściowo, sąd może orzec surowsze warunki – gdzie wymagana

jest zgoda sądu (także w zakresie samodzielnego decydowania

jest zgoda sądu (także w zakresie samodzielnego decydowania

osoby ubezwłasnowolnionej częściowo)

osoby ubezwłasnowolnionej częściowo)

Inne skutki

Inne skutki

ubezwłasnowolnienia

ubezwłasnowolnienia

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć związku

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć związku

małżeńskiego, a jeśli to zrobiła, nie informując o

małżeńskiego, a jeśli to zrobiła, nie informując o

ubezwłasnowolnieniu, każdy z małżonków może żądać

ubezwłasnowolnieniu, każdy z małżonków może żądać

unieważnienia małżeństwa, chyba że ubezwłasnowolnienie zostało

unieważnienia małżeństwa, chyba że ubezwłasnowolnienie zostało

uchylone

uchylone

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną

lub niedorozwojem umysłowym

lub niedorozwojem umysłowym



Jeśli jednak stan zdrowia i umysłu tej osoby nie zagraża

Jeśli jednak stan zdrowia i umysłu tej osoby nie zagraża

małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa, sąd może

małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa, sąd może

zezwolić na zawarcie małżeństwa

zezwolić na zawarcie małżeństwa



Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej lub

Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej lub

niedorozwoju umysłowego może żądać każdy z małżonków,

niedorozwoju umysłowego może żądać każdy z małżonków,

chyba że choroba ustała

chyba że choroba ustała



Gdy nie zachowano formy sądowej

Gdy nie zachowano formy sądowej



Gdy strona nie wiedziała o chorobie

Gdy strona nie wiedziała o chorobie

Ubezwłasnowolnienie w czasie małżeństwa powoduje ustanie

Ubezwłasnowolnienie w czasie małżeństwa powoduje ustanie

wspólności majątkowej małżeńskiej

wspólności majątkowej małżeńskiej

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może uznać dziecka, do

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może uznać dziecka, do

uznania dziecka przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo

uznania dziecka przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo

potrzebna jest zgoda kuratora

potrzebna jest zgoda kuratora

Osoba ubezwłasnowolniona nie może sprawować władzy rodzicielskiej,

Osoba ubezwłasnowolniona nie może sprawować władzy rodzicielskiej,

być opiekunem, adoptować dziecka

być opiekunem, adoptować dziecka

Osoba ubezwłasnowolniona nie może sporządzić testamentu, a

Osoba ubezwłasnowolniona nie może sporządzić testamentu, a

dziedziczy zawsze z dobrodziejstwem inwentarza

dziedziczy zawsze z dobrodziejstwem inwentarza

Procedura

Procedura

ubezwłasnowolnienia

ubezwłasnowolnienia

Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu podejmuje sąd okręgowy

Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu podejmuje sąd okręgowy

wydział cywilny w składzie trzech sędziów zawodowych, miejsca

wydział cywilny w składzie trzech sędziów zawodowych, miejsca

zamieszkania osoby, której wniosek dotyczy

zamieszkania osoby, której wniosek dotyczy

Wniosek o ubezwłasnowolnienie mogą złożyć jedynie:

Wniosek o ubezwłasnowolnienie mogą złożyć jedynie:



Małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona

Małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona



Krewni w linii prostej

Krewni w linii prostej



Rodzeństwo

Rodzeństwo



Przedstawiciel ustawowy

Przedstawiciel ustawowy



Prokurator

Prokurator

Osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona, nie może składać

Osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona, nie może składać

wniosku o ubezwłasnowolnienie siebie

wniosku o ubezwłasnowolnienie siebie

Jeśli osoba ma przedstawiciela ustawowego, tylko on i

Jeśli osoba ma przedstawiciela ustawowego, tylko on i

prokurator mogą wnosić o ubezwłasnowolnienie

prokurator mogą wnosić o ubezwłasnowolnienie

Uczestnikami postępowania są:

Uczestnikami postępowania są:



Osoba, której wniosek dotyczy

Osoba, której wniosek dotyczy



Jej małżonek

Jej małżonek



Jej przedstawiciel ustawowy

Jej przedstawiciel ustawowy



Prokurator

Prokurator

Organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy

Organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy

ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy

ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy

osobom niepełnosprawnym lub ochrona praw człowieka, mogą

osobom niepełnosprawnym lub ochrona praw człowieka, mogą

wstąpić do postępowania w każdym jego stadium

wstąpić do postępowania w każdym jego stadium

Procedura

Procedura

ubezwłasnowolnienia

ubezwłasnowolnienia

Wnioskować o ubezwłasnowolnienie można tylko dla dobra tej osoby,

Wnioskować o ubezwłasnowolnienie można tylko dla dobra tej osoby,

jeśli sąd stwierdzi, że wniosek był nadużyciem i nie miał na celu

jeśli sąd stwierdzi, że wniosek był nadużyciem i nie miał na celu

służenia osobie, która miała zostać ubezwłasnowolniona, wniosek

służenia osobie, która miała zostać ubezwłasnowolniona, wniosek

oddala, a wnioskodawcę może ukarać grzywną do 1000 zł

oddala, a wnioskodawcę może ukarać grzywną do 1000 zł

Do wniosku o ubezwłasnowolnienie należy dołączyć:

Do wniosku o ubezwłasnowolnienie należy dołączyć:

1.

1.

świadectwo lekarza psychiatry o stanie psychicznym tej osoby –

świadectwo lekarza psychiatry o stanie psychicznym tej osoby –

jeśli przyczyną ubezwłasnowolnienia ma być choroba psychiczna

jeśli przyczyną ubezwłasnowolnienia ma być choroba psychiczna

2.

2.

Opinię

Opinię

psychologa

psychologa

– jeśli przyczyną ubezwłasnowolnienia ma być

– jeśli przyczyną ubezwłasnowolnienia ma być

niepełnosprawność intelektualna

niepełnosprawność intelektualna

3.

3.

Zaświadczenie z poradni uzależnień – jeśli przyczyną

Zaświadczenie z poradni uzależnień – jeśli przyczyną

ubezwłasnowolnienia ma być narkomania lub alkoholizm

ubezwłasnowolnienia ma być narkomania lub alkoholizm

Osobę, której wniosek dotyczy, sąd musi

Osobę, której wniosek dotyczy, sąd musi

zawsze

zawsze

wysłuchać

wysłuchać

niezwłocznie po wszczęciu postępowania w obecności

niezwłocznie po wszczęciu postępowania w obecności

psychologa

psychologa

i

i

lekarza psychiatry/neurologa

lekarza psychiatry/neurologa

Wysłuchanie może się odbyć w sądzie – osobę można wyjątkowo

Wysłuchanie może się odbyć w sądzie – osobę można wyjątkowo

przymusowo sprowadzić do sądu (na postanowienie to służy

przymusowo sprowadzić do sądu (na postanowienie to służy

zażalenie), albo w miejscu jej pobytu przez wyznaczonego sędziego

zażalenie), albo w miejscu jej pobytu przez wyznaczonego sędziego

Jeśli z osobą nie można było się porozumieć, jest to zaznaczane w

Jeśli z osobą nie można było się porozumieć, jest to zaznaczane w

protokole po wysłuchaniu

protokole po wysłuchaniu

psychologa

psychologa

i lekarza

i lekarza

Doradca tymczasowy

Doradca tymczasowy

Sąd może ustanowić – z urzędu lub na wniosek - dla dorosłej osoby, której

Sąd może ustanowić – z urzędu lub na wniosek - dla dorosłej osoby, której

dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, na czas trwania

dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, na czas trwania

postępowania doradcę tymczasowego, jeśli przemawiają za tym

postępowania doradcę tymczasowego, jeśli przemawiają za tym

interesy tej osoby.

interesy tej osoby.

Przed ustanowieniem doradcy trzeba wysłuchać osobę, której dotyczy

Przed ustanowieniem doradcy trzeba wysłuchać osobę, której dotyczy

wniosek o ubezwłasnowolnienie.

wniosek o ubezwłasnowolnienie.

Takim doradcą tymczasowym ustanawia się przede wszystkim małżonka,

Takim doradcą tymczasowym ustanawia się przede wszystkim małżonka,

krewnego lub inną osobę bliską, jeśli nie sprzeciwia się temu interes

krewnego lub inną osobę bliską, jeśli nie sprzeciwia się temu interes

osoby, dla której ma on być ustanowiony. Sąd może zwrócić się do

osoby, dla której ma on być ustanowiony. Sąd może zwrócić się do

organizacji działającej na rzecz osób niepełnosprawnych o wskazanie

organizacji działającej na rzecz osób niepełnosprawnych o wskazanie

osoby, która powinna zostać doradcą tymczasowym.

osoby, która powinna zostać doradcą tymczasowym.

W wypadku ustanowienia doradcy tymczasowego osoba ma ograniczoną

W wypadku ustanowienia doradcy tymczasowego osoba ma ograniczoną

zdolność do czynności prawnych, a doradca uprawnienia kuratora.

zdolność do czynności prawnych, a doradca uprawnienia kuratora.

Postanowienie o ustanowieniu doradcy jest skuteczne od momentu

Postanowienie o ustanowieniu doradcy jest skuteczne od momentu

doręczenia go osobie, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.

doręczenia go osobie, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.

Doradca traci swoje uprawnienia, gdy orzeczono o

Doradca traci swoje uprawnienia, gdy orzeczono o

nieubezwłasnowalnianiu osoby albo w momencie ustanowienia dla

nieubezwłasnowalnianiu osoby albo w momencie ustanowienia dla

ubezwłasnowolnionego przedstawiciela ustawowego.

ubezwłasnowolnionego przedstawiciela ustawowego.

Procedura

Procedura

ubezwłasnowolnienia

ubezwłasnowolnienia

W postępowaniu osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być

W postępowaniu osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być

zbadana przez biegłego lekarza – psychiatrę lub neurologa oraz

zbadana przez biegłego lekarza – psychiatrę lub neurologa oraz

psychologa

psychologa

.

.

Opinia, oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego, powinna zawierać

Opinia, oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego, powinna zawierać

umotywowaną ocenę zakresu jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim

umotywowaną ocenę zakresu jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim

postępowaniem i prowadzenia swoich spraw.

postępowaniem i prowadzenia swoich spraw.

Na wniosek dwóch lekarzy – zostać poddana pod obserwację na okres 6 tygodni,

Na wniosek dwóch lekarzy – zostać poddana pod obserwację na okres 6 tygodni,

który można przedłużyć do 3 m-cy (postanowienie podlega zażaleniu).

który można przedłużyć do 3 m-cy (postanowienie podlega zażaleniu).

Sąd może zdecydować, że osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie,

Sąd może zdecydować, że osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie,

nie będzie faktycznie brać udziału w postępowaniu (nie będzie wzywana na

nie będzie faktycznie brać udziału w postępowaniu (nie będzie wzywana na

rozprawy, słuchana z wyjątkiem pierwszego przesłuchania, ani informowana o

rozprawy, słuchana z wyjątkiem pierwszego przesłuchania, ani informowana o

innych czynnościach), jeśli sąd uzna to, ze względu na jej stan zdrowia –

innych czynnościach), jeśli sąd uzna to, ze względu na jej stan zdrowia –

stwierdzony przez biegłego lekarza psychiatrę/neurologa oraz psychologa po

stwierdzony przez biegłego lekarza psychiatrę/neurologa oraz psychologa po

przeprowadzonym badaniu – za niecelowe. Wtedy ustanawia się dla niej

przeprowadzonym badaniu – za niecelowe. Wtedy ustanawia się dla niej

kuratora na czas trwania postępowania.

kuratora na czas trwania postępowania.

Ubezwłasnowolniony jest uprawniony do zaskarżenia orzeczenia o

Ubezwłasnowolniony jest uprawniony do zaskarżenia orzeczenia o

ubezwłasnowolnieniu (a także innych w czasie rozprawy), nawet jeśli ma

ubezwłasnowolnieniu (a także innych w czasie rozprawy), nawet jeśli ma

doradcę tymczasowego.

doradcę tymczasowego.

W orzeczeniu końcowym sąd stwierdza, czy ubezwłasnowolnienie jest częściowe,

W orzeczeniu końcowym sąd stwierdza, czy ubezwłasnowolnienie jest częściowe,

czy całkowite.

czy całkowite.

Po orzeczeniu ubezwłasnowolnienia sąd okręgowy przekazuje sprawę sądowi

Po orzeczeniu ubezwłasnowolnienia sąd okręgowy przekazuje sprawę sądowi

rejonowemu, wydziałowi opiekuńczemu, celem powołania opiekuna albo

rejonowemu, wydziałowi opiekuńczemu, celem powołania opiekuna albo

kuratora.

kuratora.

Sąd może uchylić ubezwłasnowolnienie lub zmienić je z częściowego na całkowite i

Sąd może uchylić ubezwłasnowolnienie lub zmienić je z częściowego na całkowite i

odwrotnie, gdy zajdą ku temu przyczyny. Może podjąć decyzję także z urzędu. O

odwrotnie, gdy zajdą ku temu przyczyny. Może podjąć decyzję także z urzędu. O

uchylenie albo zmianę może wnioskować ubezwłasnowolniony.

uchylenie albo zmianę może wnioskować ubezwłasnowolniony.

Niepoczytalność

Niepoczytalność

Art. 31

Art. 31

§

§

1 kodeksu karnego:

1 kodeksu karnego:

Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia

Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia

umysłowego lub innego zakł

umysłowego lub innego zakł

ó

ó

cenia czynności psychicznych, nie m

cenia czynności psychicznych, nie m

ó

ó

gł

gł

w

w

czasie czynu

czasie czynu

rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim

rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim

postępowaniem.

postępowaniem.

Art. 31

Art. 31

§

§

2 kodeksu karnego:

2 kodeksu karnego:

Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia

Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia

czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu

czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu

ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

Art. 31

Art. 31

§

§

3 kodeksu karnego:

3 kodeksu karnego:

Przepis

Przepis

ó

ó

w

w

§

§

1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan

1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan

nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie

nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie

poczytalności, kt

poczytalności, kt

ó

ó

re przewidywać lub m

re przewidywać lub m

ó

ó

gł przewidzieć.

gł przewidzieć.



Art. 202. postępowania karnego:

Art. 202. postępowania karnego:



§ 1. W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd, a

§ 1. W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd, a

w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch

w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch

biegłych lekarzy psychiatrów.

biegłych lekarzy psychiatrów.



§ 2. Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się

§ 2. Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się

ponadto biegłego lub biegłych

ponadto biegłego lub biegłych

innych specjalności

innych specjalności

.

.

Art. 324. kodeksu postępowania karnego:

Art. 324. kodeksu postępowania karnego:

Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie

Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie

niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania środk

niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania środk

ó

ó

w

w

zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa lub dochodzenia

zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa lub dochodzenia

kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i

kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i

zastosowanie środk

zastosowanie środk

ó

ó

w zabezpieczających.

w zabezpieczających.

Środki zabezpieczające



Sąd może orzec środek zabezpieczający związany z umieszczeniem w

zakładzie zamkniętym tylko wtedy, gdy jest to niezbędne, aby zapobiec

ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego związanego

z jego chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym lub

uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego; przed

orzeczeniem tego środka sąd wysłuchuje lekarzy psychiatrów oraz

psychologa

i seksuologa przy przestępcach seksualnych.



Jeżeli sprawca, w stanie niepoczytalności popełnił czyn zabroniony o

znacznej społecznej szkodliwości i zachodzi wysokie

prawdopodobieństwo, że popełni taki czyn ponownie, sąd orzeka

umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym.



Czasu pobytu w zakładzie nie określa się z góry; sąd orzeka

zwolnienie sprawcy, jeżeli jego dalsze pozostawanie w zakładzie nie

jest konieczne.



Sąd może zarządzić ponowne umieszczenie tego sprawcy w

odpowiednim zakładzie psychiatrycznym, jeżeli zachodzi wysokie

prawdopodobieństwo, że popełni taki czyn ponownie; zarządzenie nie

może być wydane po upływie 5 lat od zwolnienia z zakładu.



Skazując sprawcę na karę pozbawienia wolności bez warunkowego

zawieszenia jej wykonania za przestępstwo popełnione w stanie

ograniczonej poczytalności, sąd może orzec umieszczenie sprawcy w

zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub

rehabilitacyjne.

Środki zabezpieczające



Skazując sprawcę na karę pozbawienia wolności bez warunkowego

Skazując sprawcę na karę pozbawienia wolności bez warunkowego

zawieszenia jej wykonania za przestępstwo skierowane przeciwko

zawieszenia jej wykonania za przestępstwo skierowane przeciwko

wolności seksualnej, popełnione w związku z

wolności seksualnej, popełnione w związku z

zaburzeniami preferencji

zaburzeniami preferencji

seksualnych

seksualnych

, sąd może orzec umieszczenie sprawcy,

, sąd może orzec umieszczenie sprawcy,

po odbyciu tej

po odbyciu tej

kary

kary

, w zakładzie zamkniętym albo skierowanie go na leczenie

, w zakładzie zamkniętym albo skierowanie go na leczenie

ambulatoryjne, w celu przeprowadzenia terapii

ambulatoryjne, w celu przeprowadzenia terapii

farmakologicznej lub

farmakologicznej lub

psychoterapii

psychoterapii

, zmierzających do zapobieżenia ponownemu

, zmierzających do zapobieżenia ponownemu

popełnieniu takiego przestępstwa, w tym w szczególności poprzez

popełnieniu takiego przestępstwa, w tym w szczególności poprzez

obniżenie zaburzonego popędu seksualnego sprawcy. Terapii

obniżenie zaburzonego popędu seksualnego sprawcy. Terapii

farmakologicznej nie stosuje się, jeżeli jej przeprowadzenie

farmakologicznej nie stosuje się, jeżeli jej przeprowadzenie

spowodowałoby niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia skazanego.

spowodowałoby niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia skazanego.



Obligatoryjnie wobec sprawcy gwałtu na małoletnim poniżej 15

Obligatoryjnie wobec sprawcy gwałtu na małoletnim poniżej 15

roku życia, gwałtu zbiorowego lub gwałtu kazirodczego

roku życia, gwałtu zbiorowego lub gwałtu kazirodczego



W okresie do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym

W okresie do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym

zwolnieniem lub przed wykonaniem kary sąd ustala:

zwolnieniem lub przed wykonaniem kary sąd ustala:



potrzebę i sposób wykonywania powyższego środka,

potrzebę i sposób wykonywania powyższego środka,



Sąd zarządza umieszczenie w zakładzie zamkniętym, jeżeli sprawca

Sąd zarządza umieszczenie w zakładzie zamkniętym, jeżeli sprawca

uchyla się od leczenia ambulatoryjnego określonego.

uchyla się od leczenia ambulatoryjnego określonego.

Do zobaczenia za tydzień

Do zobaczenia za tydzień

na ostatnich zajęciach

na ostatnich zajęciach

i teście!

i teście!