Opiniowanie nieletnich

Opiniowanie nieletnich

sprawców zabójstw i

sprawców zabójstw i

przestępstw seksualnych

przestępstw seksualnych

w Polsce

w Polsce

Doc. dr hab. med. Janusz Heitzman

Klinika Psychiatrii Sądowej IPiN

Postępowanie wobec nieletnich

Postępowanie wobec nieletnich

w Polsce

w Polsce

(1)

(1)



1915 – Sądy Obywatelskie (rozwiązane przez

Niemcy) ( W Niemczech 0d 1908r.



1919 – Sądy dla Nieletnich – wobec niel.
sprawców do 17 r.ż., - wobec dorosłych
sprawców czynów wobec niel. do 17 r.ż..



1928 - Prawo o ustroju sądów powszechnych
(niezrealizowana regulacja sądów dla nieletnich);
Sekcje ds. nieletnich przy wydziałach karnych 8
sądów grodzkich rozpatrywały czyny karane do
2-ch lat pozb. wol.)

Postępowanie wobec nieletnich

Postępowanie wobec nieletnich

w Polsce

w Polsce

(2)

(2)



1949-1950 - 39 sądów dla nieletnich



1954 – włączenie do sądów dla nieletnich
spraw podlegających sądom
opiekuńczym



1978 – w sądach rejonowych : 97
wydziałów rodzinnych i nieletnich
zwanych sądami rodzinnymi



1982 – Ustawa o postępowaniu w
sprawach nieletnich (Sąd Rodzinny)

Ustawa: nurty postępowania

Ustawa: nurty postępowania

wobec nieletniego

wobec nieletniego



Wyjaśniające



Opiekuńczo-wychowawcze
( oparte na kpc



Poprawcze (oparte na kpk,
szczególne postępowanie karne)

Cele ustawy o

Cele ustawy o

postępowaniu w sprawach

postępowaniu w sprawach

nieletnich

nieletnich



Kierowanie się dobrem nieletniego



Nie karanie (odrzucanie poglądów

karnistycznych)



Przeciwdziałanie demoralizacji i

przestępczości nieletnich



Stwarzanie warunków powrotu do

normalnego życia



Umacnianie funkcji opiekuńczo -

wychowawczych i odpowiedzialności

rodzin za wychowanie nieletnich

Kim jest nieletni w polskim

Kim jest nieletni w polskim

prawie ?

prawie ?

Zależy od rodzaju prowadzonego

Zależy od rodzaju prowadzonego

postępowania

postępowania

Zapobieganie i zwalczanie demoralizacji

– nie ukończony 18 rok życia



Czyny karalne – po ukończeniu 13 roku życia a

przed ukończeniem 17 roku życia



Środki wychowawcze i poprawcze – osoba wobec,

której takie środki orzeczono nawet po ukończeniu

18 lat, ale nie dłużej niż do ukończenia 21 lat



Dolna granica wieku nieletniego od ukończenia 7

roku życia

Projektowane

Projektowane

de lege

de lege

ferenda

ferenda

zmiany

zmiany

postępowania w sprawach

postępowania w sprawach

nieletnich

nieletnich



Zmiana definicji nieletniego:

przepisy ustawy

stosuje się w wypadkach wystąpienia

przejawów demoralizacji u osób, które

ukończyły 10 lat, a nie ukończyły 18 lat
chyba, że: - popełniły czyn karalny po

ukończeniu 17 lat,
nie ukończyły 17 lat, lecz odpowiadają na

zasadach określonych w Kodeksie karnym.



Przejawem demoralizacji jest popełnienie

czynu karalnego



Sprawcy przestępstw seksualnych przed

ukończeniem 18 roku życia nie muszą, w

znaczeniu prawnym, być traktowani jako

nieletni

Regulacje prawne

Regulacje prawne



Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich

- Art. 1 § 1
2) postępowania o czyny karalne – w stosunku do

osób, które dopuściły się takiego czynu po

ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17,
3) wykonywania środków wychowawczych lub

poprawczych – w stosunku do osób, względem

których środki te zostały orzeczone, nie dłużej

jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21.

Opiniowanie sądowo-

Opiniowanie sądowo-

psychiatryczne sprawców

psychiatryczne sprawców

zabójstw

zabójstw



Postępowanie prowadzone przez

sąd rodzinny

na podstawie

ustawy o postępowaniu w

sprawach nieletnich (art.12 upn)

Biegli psychiatrzy oceniają:

- stan psychiczny nieletniego (upośledzenie umysłowe,

chorobę psychiczną, inne zakłócenia czynności

psychicznych, uzależnienie alkoholowe, narkomanię)
- czy w/w zaburzenia psychiczne wymagają umieszczenia

celem leczenia w szpitalu psychiatrycznym lub innym odp.

Zakładzie.
- czy celem opieki wychowawczej wymaga pobytu w

odpowiedniej placówce wychowawczej lub w domu pomocy

społecznej (upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim)

Regulacje prawne

Regulacje prawne



Kodeks karny

Art. 10 § 1 Na zasadach określonych w tym kodeksie

odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu

17 lat
§ 2 Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza

się czynu zabronionego określonego w art. 148 § 1…..

Może odpowiadać na zasadach określonych w tym

kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień

rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste

za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli

poprzednio stosowane środki wychowawcze lub

poprawcze okazały się bezskuteczne.
§ 3 …orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch

trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia za

przypisane sprawcy przestępstwo, sąd może

zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary

Opiniowanie sądowo-

Opiniowanie sądowo-

psychiatryczne sprawców

psychiatryczne sprawców

zabójstw

zabójstw



Postępowanie prowadzone przez

sąd karny

na podstawie kodeksu karnego (art.10 § 2)

Biegli psychiatrzy oceniają:

- stan psychiczny nieletniego w czasie dokonywania

zabójstwa
- zdolność rozpoznawania znaczenia zarzucanego

nieletniemu czynu i zdolność pokierowania swoim

postępowaniem
- potrzebę stosowania środka zabezpieczającego (czy

zachodzi wysokie prawdopodobieństwo powtórzenia czynu

karalnego o znacznej społecznej szkodliwości)
- zdolność uczestniczenia w dalszym postępowaniu karnym

Opiniowanie sądowo-psychiatryczne

Opiniowanie sądowo-psychiatryczne

nieletnich

nieletnich

regulacje ustawowe

regulacje ustawowe



Art. 25. [Opinia specjalistycznej placówki]

§ 1. W razie potrzeby uzyskania kompleksowej

diagnozy osobowości nieletniego, wymagającej wiedzy

pedagogicznej, psychologicznej lub medycznej, oraz

określenia właściwych kierunków oddziaływania na

nieletniego, sąd rodzinny zwraca się o wydanie opinii

do rodzinnego ośrodka diagnostyczno-

konsultacyjnego. Sąd może zwrócić się o wydanie

opinii także do innej specjalistycznej placówki.



§ 2. Przed wydaniem orzeczenia o umieszczeniu

nieletniego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym,

młodzieżowym ośrodku socjoterapii, ośrodku szkolno-

wychowawczym, publicznym zakładzie opieki

zdrowotnej, domu pomocy społecznej albo zakładzie

poprawczym sąd zwraca się o wydanie opinii, o której

mowa w § 1.



§ 3. …

Ujednolicenie zasad stosowania

Ujednolicenie zasad stosowania

środków leczniczo-

środków leczniczo-

wychowawczych

wychowawczych



Art. 25a upn

§ 1. W razie potrzeby uzyskania opinii o
stanie zdrowia psychicznego sąd rodzinny
zarządza zbadanie nieletniego przez co
najmniej dwóch biegłych lekarzy
psychiatrów. Na wniosek biegłych
psychiatrów do udziału w opinii sąd powołuje
biegłych innej specjalności.

[np. seksuologa]

§ 2. Na wniosek biegłych psychiatrów

sporządzających opinię sąd może zarządzić
obserwację nieletniego w publicznym
zakładzie opieki zdrowotnej. Okres
obserwacji nie może przekroczyć 6 tygodni.

Opiniowanie

Opiniowanie

zadania dla biegłych psychologów

zadania dla biegłych psychologów

wobec nieletnich sprawców przestępstw

wobec nieletnich sprawców przestępstw



W obu trybach postępowania

1.

Ocenę sprawności intelektualnej

2.

Ocenę dojrzałości psychicznej i
społecznej

3.

Ocenę osobowości nieletniego

4.

Prognozę społeczno-
psychologiczną

Uzyskiwanie danych (opinii)

Uzyskiwanie danych (opinii)

dotyczących nieletniego

dotyczących nieletniego



Wywiad środowiskowy ( kurator

sądowy, organizacje społeczne, policja,

pedagodzy z: rodzinnych ośrodków

diagnostyczno-konsultacyjnych,

schronisk dla nieletnich, zakładów

poprawczych



Kompleksowa opinia (pedagogiczna,

psychologiczna, medyczna): rodzinny

ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny,

inna specjalistyczna placówka



Podstawa: art. 25upn, kpc

Warunki wydania poprawnych

Warunki wydania poprawnych

opinii

opinii

Znajomość specyfiki i uwarunkowań

przestępczości nieletnich



biologiczne



dziedziczne



temperamentalne



społeczne

Zaburzenia w rozwoju

Zaburzenia w rozwoju

biologicznym nieletnich

biologicznym nieletnich



Ocena stanu zdrowia matki w okresie
ciąży



Przebieg porodu



Wady rozwojowe OUN , innych układów
narządów



Schorzenia przewlekłe o
wczesnodziecięcym początku



Choroby zakaźne i inwazyjne z
konsekwencjami w zakresie patologii OUN

Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne

sprzyjające przestępczości

sprzyjające przestępczości

nieletnich

nieletnich



Uszkodzenia i choroby płata
czołowego mózgu



Poporodowe mikrourazy mózgu



Wysokie stężenie testosteronu



Wysokie stężenie noradrenaliny



Hipotezy genetyczne (wątpliwe)

Psychologiczne mechanizmy

Psychologiczne mechanizmy

przestępczości nieletnich

przestępczości nieletnich



Uczenie się i poglądy



Frustracja i lęk



Wzmożony niepokój



Wrogość do innych



Poczucie małej wartości



Subiektywna perspektywa percepcyjna



Atrakcyjne wzory zachowań agresywnych



Wzorzec modelu „silnego człowieka



Wzorzec kariery przestępczej



„Sukces” to efekt kryminalnych zachowań



Frustracja podstawowych potrzeb

Szczególne znaczenie w sądowo-

Szczególne znaczenie w sądowo-

psychiatrycznej diagnostyce

psychiatrycznej diagnostyce

nieletnich sprawców zabójstw i

nieletnich sprawców zabójstw i

przestępstw seksualnych ma:

przestępstw seksualnych ma:

-

wczesne nadużywanie alkoholu

-

brak doświadczeń związanych z reakcją na

spożyty alkohol

-

alkohol redukuje zahamowania i wyzwala

zachowania przestępcze i dewiacyjne

-

Zmienia aktywność neuroprzekaźników –

wpływ na rozwój zachowań agresywnych

-

10-20% ofiar pije alkohol ze sprawcami

-

diagnoza upicia odmiennego od zwykłego

(Pernanen, 1981)

Motywacja sprawców zabójstw

Motywacja sprawców zabójstw

dokonywanych przez nieletnich

dokonywanych przez nieletnich

(motywy pierwotne)

(motywy pierwotne)



Ekonomiczne (rabunkowe, zdobycie
środków na alkohol, narkotyki ) – 47%



Retorsyjno-odwetowe (porachunki)
17,6%



Rodzinne (zabójstwo rodziców) 16,8%



Seksualne (przed aktem, w trakcie,
po) – 12,6%



Erotyczne (po zerwaniu) – 5,9%



Inne (irracjonalne)- 0,1%

Motywy bezpośrednie

Motywy bezpośrednie

zabójstw dokonywanych

zabójstw dokonywanych

przez nieletnich

przez nieletnich



Rabunek : chęć uniknięcia
odpowiedzialności, eliminacja
świadka, lęk przed karą
(planowanie)



Retorsyjno –odwetowe:
rozładowanie agresji, gniew



Rodzinne: lęk, poczucie krzywdy,
zagrożenie, gniew, obrona życia
własnego lub bliskich

Kategorie nieletnich sprawców

Kategorie nieletnich sprawców

zabójstw

zabójstw

(M. Martin, H. Quay, M.Q. Warren)

(M. Martin, H. Quay, M.Q. Warren)



Zabójcy

zorganizowani:

- niewyróżniający się wśród
rówieśników
- dobry syn
- dobry uczeń
- inteligencja wyższa niż przeciętna

Kategorie nieletnich sprawców

Kategorie nieletnich sprawców

zabójstw

zabójstw

(M. Martin, H. Quay, M.Q. Warren)

(M. Martin, H. Quay, M.Q. Warren)



Zabójcy

nie

zorganizowani:

- stałe problemy wychowawcze
- złe wyniki w nauce (pracy)
- inteligencja przeciętna i niższa
- rodzina dysfunkcjonalna
- „seryjni mordercy”

Ocena stanu psychicznego

Ocena stanu psychicznego

nieletnich zabójców (zawsze)

nieletnich zabójców (zawsze)



Proporcjonalność rozwoju fizycznego
(biologicznego)



Poziom intelektualny



Poziom neurotyzmu



Poziom lęku



Poziom psychotyzmu

Ocena stanu psychicznego

Ocena stanu psychicznego

nieletnich zabójców

nieletnich zabójców

(zawsze)

(zawsze)



Osobowość (psychopatia
socjopatia, charakteropatia)



Poziom ekstra i introwersji



Stopień demoralizacji
(nieprzystosowania)



Motywacja i motywy bezpośrednie



Prognoza



Możliwości skutecznej
resocjalizacji

Zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości

nieletnich zabójców -

nieletnich zabójców -

90%

90%



Głębokie (psychopatia, charakteropatia,

socjopatia, o. niedojrzała) – 58,3%



Umiarkowane (rysy: psychopatyczne,

charakteropatyczne, socjopatyczne, o.

niedojrzałej) – 31,5%



Brak - 10,2%

(Badzimirowska-Masłowska, 2000)

Niski poziom

Niski poziom

intelektualny –

intelektualny –

predyspozycja

predyspozycja



Upośledzenie umysłowe lekkie -
(1 na 5 zabójców)



Obniżony poziom intelektualny - ok. 50%



Poziom intelektualny nieletnich zabójców

jest niższy od przeciętnej dla wieku



Poziom intelektualny nieletnich

zabójców jest niższy niż nieletnich

sprawców innych przestępstw

Skutki niskiego poziomu

Skutki niskiego poziomu

intelektualnego w genezie

intelektualnego w genezie

zabójstwa (1)

zabójstwa (1)



Upośledzenie pamięci



Upośledzenie zdolności
logicznego myślenia,
abstrahowania i uogólniania



Trudności w werbalizacji
własnych sądów i myśli

Skutki niskiego poziomu

Skutki niskiego poziomu

intelektualnego w genezie

intelektualnego w genezie

zabójstwa (2)

zabójstwa (2)



Zwiększenie sugestywności i uległości



Obniżony krytycyzm



Zmniejszona kontrola popędów (afektów)



Wzmożona impulsywność



Ograniczone przewidywanie skutków



Ograniczone antycypowanie kary



Upośledzona interioryzacja norm i wartości



Niedojrzałość społeczna

Przestępczość seksualna

Przestępczość seksualna

nieletnich

nieletnich



Wzmożony popęd płciowy



Ekspansywna forma zaspokajania potrzeb

seksualnych



Upośledzone przyswajanie sobie zasad

moralno-etycznych i współżycia społecznego



Przestępstwa częściej dokonują chłopcy



Chłopcy częściej ujawniają zaburzenia

zachowania a dziewczęta –osobowości



Chłopcy są bardziej podatni na patologię

rodzinną skutkującą zachowaniami

antysocjalnymi

Specyfika opiniowania nieletnich

Specyfika opiniowania nieletnich

sprawców przestępstw seksualnych

sprawców przestępstw seksualnych

wiąże się z zaburzeniami w rozwoju

wiąże się z zaburzeniami w rozwoju

psychoseksualnym

psychoseksualnym



Ścisłe powiązanie z okresem
biologicznego dojrzewania i
adolescencji



Urazy seksualne w dzieciństwie



Towarzyszące patologicznej
masturbacji fantazje erotyczne o
treściach sadomasochistycznych

Przyczyny przestępczości

Przyczyny przestępczości

seksualnej nieletnich

seksualnej nieletnich



Nie różnią się od przyczyn u dorosłych



Patologia środowiska rodzinnego



Nadmierna asceza w okresie wczesnej

adolescencji



Zaburzenia identyfikacji z płcią



Zaburzenia osobowości



Choroby psychiczne



Zaburzenia preferencji seksualnych



Uzależnienie

Skutki zaburzeń w rozwoju

Skutki zaburzeń w rozwoju

psychoseksualnym nieletnich

psychoseksualnym nieletnich



Ofiara przemocy i terroru w

dzieciństwie, konsekwencje:

- mechanizmy wyparcia
- ekspresja złości i nienawiści
- degradowanie ofiary (poniżanie)
- przemoc

(„przemoc rodzi przemoc”)

- dominacja (kontakty oralne, analne,

urolagnia)
- ekshibicjonizm
- sadyzm
- telefoniczna skatologia z fantazjami przemocy
-

seksualni zabójcy

Skutki zaburzeń w rozwoju

Skutki zaburzeń w rozwoju

psychoseksualnym nieletnich

psychoseksualnym nieletnich



Ofiara uwiedzenia, konsekwencje:

- akceptacja nieadekwatnych doświadczeń

urazowych
- poczucie satysfakcji z akceptowanych potrzeb
- nieagresywne relacje z przyszłą ofiarą
- zachowanie pedofilne
- bierny homoseksualizm
- ekshibicjonizm
- podglądactwo
- podpalanie motywowane seksualnie
- telefoniczna skatologia z elementami

uwodzenia

Osobowość nieletnich

Osobowość nieletnich

sprawców przemocy

sprawców przemocy

seksualnej

seksualnej



Poczucie mniejszej wartości w roli męskiej



Niska samoocena



Lęk wobec kobiet



Zaburzone relacje interpersonalne



Nietypowe fantazje erotyczne



Wysoki poziom lęku



Negatywne relacje z matkami



Wczesna inicjacja seksualna



Uzależnienie



Promiskuityzm (seks bez uczuć)

Przestępczość seksualna

Przestępczość seksualna

nieletnich

nieletnich

przesłanki diagnozy i

przesłanki diagnozy i

prognozy

prognozy



Ocena popędu

- prawidłowy
- dewiacja (sadyzm, pedofilia, oglądactwo

ekshibicjonizm)



Rodzaj przestępstwa

- czyny nierządne z nieletnimi
- gwałty

Charakterystyka nieletnich

Charakterystyka nieletnich

przestępców seksualnych na

przestępców seksualnych na

podstawie badań

podstawie badań

(1)

(1)



Złe stosunki wewnątrz rodzinne



Wczesna utrata ojca



Złe pożycie rodziców



Brak nadzoru wychowawczego



Wychowankowie domów dziecka lub
zakładów wychowawczych



Uczestnictwo w grupach nieformalnych

Charakterystyka nieletnich

Charakterystyka nieletnich

przestępców seksualnych na

przestępców seksualnych na

podstawie badań

podstawie badań

(2)

(2)



Wczesne zainteresowania seksualne
(rozmowy)



Trudności w nauce (niski poziom intelektualny)



Wagarowanie



Zła adaptacja do warunków szkolnych



Brak silnych związków koleżeńskich w szkole



Wrogość wobec kolegów i nauczycieli



Częste konflikty w szkole



Agresja lub obojętność w życiu rodzinnym

(Szymusik, Leśniak, Uniwersał, 1971)

Przypadek 1 (1)

Przypadek 1 (1)



Nieletni – 16 lat - zabójstwo matki tłuczkiem do

mięsa



3 mc przed czynem dowiedział się , że ofiara

nie jest jego biologiczną matką



Ojcem zastępczym był brat ojca biologicznego,

skazany za zabójstwo żony – biologicznej matki

sprawcy



Uzasadnione poczucie gorszego traktowania niż

młodsze dzieci rodziców zastępczych



Przez ofiarę karany fizycznie, upokarzany przed

rówieśnikami, ograniczany w kontaktach,

utrzymywany w niepewności „przyjdzie czas ,

kiedy się osobie czegoś dowiesz”



Rygorystyczny i autokratyczny styl

wychowawczy

Przypadek 1 (2)

Przypadek 1 (2)



Diagnoza:

Wysoka inteligencja, brak choroby

psychicznej, objawów demoralizacji i

nieprzystosowania.



Nadpobudliwość, labilność

emocjonalna, mała odporność na stres,

impulsywność , kumulowanie napięcia,

niska samoocena, poczucie krzywdy i

odrzucenia.



Wnioski:

Umieszczenie w wolnościowym

systemie środków wychowawczo-

poprawczych (siostra biologicznej

matki), nadzór kuratorski, opieka

psychologiczna. Pozytywna prognoza.

Przypadek 2

Przypadek 2

(1)

(1)



Nieletni 16 lat – zgwałcenie 10 letniego

chłopca

w trakcie przepustki ze schroniska dla

nieletnich gdzie został umieszczony za

przestępstwo podobne oraz czyny lubieżne

wobec dzieci (dotykanie narządów płciowych,

obnażanie się).



W wieku 6-8 lat ofiara wykorzystywania

seksualnego przez starszego brata.



Ojciec – skrajnie agresywny i rygorystyczny.



Matka – nadopiekuńcza



EEG - zapis patologiczny



TC – zanik podkorowy płatów czołowych

nieznacznego stopnia |(Normy Masse)

Przypadek 2

Przypadek 2

(2)

(2)



Diagnoza:
1. Osobowość niedojrzała, labilność

emocjonalna, poczucie odrzucenia,

osamotnienia, małej wartości. Inteligencja

przeciętna.
2. Polimorficzne, impulsywne zachowania

dewiacyjne. Przeważająca homoseksualna

biseksualna pedofilia z elementami

saliromanii (oddawanie kału na ofiarę).



Wnioski: Pobyt leczniczy i zabezpieczający w

Sanatorium Neuropsychiatrii Dziecięcej,

kontynuacja nauki, stałe konsultacje w

specjalistycznej placówce seksuologicznej –

również po zwolnieniu z orzeczonego środka

leczniczo-zabezpieczającego. Zła prognoza.

Środki leczniczo-zabezpieczające

Środki leczniczo-zabezpieczające

stosowane wobec nieletnich

stosowane wobec nieletnich

Rozporządzenie Ministra Zdrowia

Rozporządzenie Ministra Zdrowia

(2006)

(2006)



Zakład psychiatrycznej opieki

zdrowotnej



Zakład leczenia odwykowego



Zakład psychiatrycznej opieki

zdrowotnej dysponujący

podstawowymi, wzmocnionymi i

maksymalnymi warunkami

zabezpieczenia

Aktualne możliwości

Aktualne możliwości

realizacji rozporządzenia

realizacji rozporządzenia

Min. Zdrowia

Min. Zdrowia



1 Krajowy Ośrodek Psychiatrii Sądowej dla
Nieletnich w Garwolinie /40 mc/ - o
maksymalnym zabezpieczeniu



Instytut Psychiatrii i Neurologii –
opiniowanie o miejscu pobytu –
fakultatywnie



Oddziały psychiatryczne dla dzieci i
młodzieży o podstawowym zabezpieczeniu



Projekt : 9 regionalnych ośrodków na 240
mc, 1 ośrodek leczenia odwykowego

Sądowe kryteria kierowania do

Sądowe kryteria kierowania do

odpowiedniego zakładu

odpowiedniego zakładu



- rodzaj czynów zabronionych, których dopuścił

się w przeszłości;



- rodzaj , częstość i skutki zachowań

agresywnych lub ucieczkowych w przeszłości;



- aktualny stan zdrowia, w tym psychiczny i

somatyczny;



- uzależnienie od alkoholu lub substancji

psychoaktywnych;



- związek pomiędzy zaburzeniami psychicznymi

a zachowaniami niebezpiecznymi;



- ogólna sprawność fizyczną;



- szczególne wskazania do postępowania

leczniczego i rehabilitacyjnego;



- przebieg i wyniki dotychczasowego leczenia i

rehabilitacji.

Podsumowanie

Podsumowanie



Opiniowanie sądowo-psychiatyczne

nieletnich sprawców zabójstw i przestępstw

seksualnych jest wysoce specyficzne,

wymaga odrębnej wiedzy i doświadczenia.



Kompetencje biegłych psychiatrów bez

psychologów i seksuologów w opiniowaniu

nieletnich są niewystarczające.



Negatywna prognoza i

prawdopodobieństwo popełniania

przestępstw w przyszłości jest znacznie

większe w przypadku przestępstw

seksualnych niż zabójstw.