Okres adolescencji

Okres adolescencji

Współczesne kierunki psychologii

Współczesne kierunki psychologii

Wykład 21.III.2009

Wykład 21.III.2009

Wyższa Szkoła Pedagogiki

Wyższa Szkoła Pedagogiki

Resocjalizacyjnej PEDAGOGIUM

Resocjalizacyjnej PEDAGOGIUM

mgr Martyna Głuszek-Osuch

mgr Martyna Głuszek-Osuch

•

Adolescencja z łac. Adolescare (wzrastanie
ku dojrzałości)

•

Okres przemian w życiu człowieka,
prowadzących z dzieciństwa ku dorosłości

•

Od ok. 10 r.ż do ok.20 r.ż

•

Wczesna adolescencja do 16 r.ż.
(dorastanie) to czas intensywnych zmian
fizycznych i psychicznych

•

Późna adolescencja po 16 r.ż. to czas
stabilizowania się zmian, wkraczania w
szersze życia społeczne, kształtowania się
autonomii psychicznej

–

Adolescencja i dorastanie, to dwa terminy

Adolescencja i dorastanie, to dwa terminy

używane w polskim piśmiennictwie na

używane w polskim piśmiennictwie na

określenie zmian zachodzących we

określenie zmian zachodzących we

wszystkich sferach życia rozwijającego się

wszystkich sferach życia rozwijającego się

człowieka pomiędzy wiekiem dziecięcym a

człowieka pomiędzy wiekiem dziecięcym a

dorosłością

dorosłością

–

Adolescencja jest somatycznym i

Adolescencja jest somatycznym i

psychologicznym odzwierciedleniem

psychologicznym odzwierciedleniem

biologicznych procesów dojrzewania i

biologicznych procesów dojrzewania i

kształtującego wpływu wywieranego przez

kształtującego wpływu wywieranego przez

rodzinę, kulturę i subkulturę (za:

rodzinę, kulturę i subkulturę (za:

Wolańczyk).

Wolańczyk).

Dorastanie zawiera w sobie całość

Dorastanie zawiera w sobie całość

przemian, jakie muszą zajść, aby żyjące w

przemian, jakie muszą zajść, aby żyjące w

świecie swojej rodziny dziecko stało się

świecie swojej rodziny dziecko stało się

zdolne do samodzielnego funkcjonowania

zdolne do samodzielnego funkcjonowania

w społeczeństwie dorosłym.

w społeczeństwie dorosłym.

Przemiany te dotyczą sfery poznawczej,

Przemiany te dotyczą sfery poznawczej,

emocjonalnej, motywacyjnej,

emocjonalnej, motywacyjnej,

interakcyjnej, społecznej i seksualnej , a

interakcyjnej, społecznej i seksualnej , a

ich zakres i gwałtowność, z jaką

ich zakres i gwałtowność, z jaką

zachodzą, wydają się nieporównywalne z

zachodzą, wydają się nieporównywalne z

jakimkolwiek innym okresem życia

jakimkolwiek innym okresem życia

człowieka.

człowieka.

•

Zadania rozwojowe

Zadania rozwojowe

(developmental task)

(developmental task)

(Havighurst, 1972)

(Havighurst, 1972)

•

„

„

pojawiają się w danym lub przybliżonym

pojawiają się w danym lub przybliżonym

okresie życia jednostki, a pomyślna ich

okresie życia jednostki, a pomyślna ich

realizacja zapewnia jej szczęście oraz

realizacja zapewnia jej szczęście oraz

powodzenie w późniejszych zadaniach,

powodzenie w późniejszych zadaniach,

podczas gdy niepowodzenie prowadzi do

podczas gdy niepowodzenie prowadzi do

braku zadowolenia, do dezaprobaty ze

braku zadowolenia, do dezaprobaty ze

strony społeczeństwa i do trudności w

strony społeczeństwa i do trudności w

późniejszych zadaniach”

późniejszych zadaniach”

Zadania rozwojowe 12 –18 lat

Zadania rozwojowe 12 –18 lat

(Havighurst, 1972)

(Havighurst, 1972)

•

•

Nawiązywanie nowych, bardziej dojrzałych więzi z

Nawiązywanie nowych, bardziej dojrzałych więzi z

rówieśnikami obojga płci.

rówieśnikami obojga płci.

• Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej.

• Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej.

• Akceptacja zmian zachodzących we własnym organizmie i

• Akceptacja zmian zachodzących we własnym organizmie i

efektywne posługiwanie się własnym ciałem.

efektywne posługiwanie się własnym ciałem.

• Osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych

• Osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych

osób dorosłych.

osób dorosłych.

• Przygotowanie do zawarcia małżeństwa i życia w rodzinie.

• Przygotowanie do zawarcia małżeństwa i życia w rodzinie.

• Przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności

• Przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności

ekonomicznej)

ekonomicznej)

• Rozwijanie ideologii (sieci wartości i systemu etycznego

• Rozwijanie ideologii (sieci wartości i systemu etycznego

kierującego zachowaniem).

kierującego zachowaniem).

• Dążenie i osiągnięcie postępowania odpowiedzialnego

• Dążenie i osiągnięcie postępowania odpowiedzialnego

społecznie.

społecznie.

•

Od wypełnienia zadań rozwojowych

Od wypełnienia zadań rozwojowych

(

(

developmental task

developmental task

) zależy nie tylko

) zależy nie tylko

własne samopoczucie jednostki, ale też

własne samopoczucie jednostki, ale też

stopień, w jakim człowiek jest

stopień, w jakim człowiek jest

akceptowany przez innych.

akceptowany przez innych.

•

Zakończenie okresu dorastania winno

Zakończenie okresu dorastania winno

oznaczać osiągnięcie pozytywnego

oznaczać osiągnięcie pozytywnego

obrazu siebie, silnego poczucia

obrazu siebie, silnego poczucia

tożsamości, zdolności wchodzenia w

tożsamości, zdolności wchodzenia w

dojrzałe relacje emocjonalne i

dojrzałe relacje emocjonalne i

społeczne, niezależności od rodziny

społeczne, niezależności od rodziny

oraz ustalenie własnych celów

oraz ustalenie własnych celów

życiowych i własnego systemu wartości

życiowych i własnego systemu wartości

•

„

„

Młody człowiek w tym okresie życia jest

Młody człowiek w tym okresie życia jest

mało skłonny do zwierzeń, szuka życiowej

mało skłonny do zwierzeń, szuka życiowej

samodzielności i nie szanuje autorytetów,

samodzielności i nie szanuje autorytetów,

a jednak podświadomie pragnie znaleźć

a jednak podświadomie pragnie znaleźć

przewodnika na drodze życia, ponieważ

przewodnika na drodze życia, ponieważ

odczuwa swe barki. Gdy nie spotyka się u

odczuwa swe barki. Gdy nie spotyka się u

wychowawców z życzliwym zrozumieniem

wychowawców z życzliwym zrozumieniem

licznych powikłań fermentującej psychiki

licznych powikłań fermentującej psychiki

okresu dojrzewania, zamknie się w sobie.

okresu dojrzewania, zamknie się w sobie.

Taka okluzja psychiczna jest niezmiernie

Taka okluzja psychiczna jest niezmiernie

niebezpieczna, gdyż energia rozwojowa

niebezpieczna, gdyż energia rozwojowa

szuka sobie właściwego ujścia, prowadząc

szuka sobie właściwego ujścia, prowadząc

do wypaczeń i bezładu wewnętrznego”

do wypaczeń i bezładu wewnętrznego”

(Nassalski 1967 s. 257).

(Nassalski 1967 s. 257).

Adolescencja w różnych

Adolescencja w różnych

perspektywach

perspektywach

1.

1.

Perspektywa fizjologiczna

Perspektywa fizjologiczna

2.

2.

Perspektywa psychologiczna

Perspektywa psychologiczna

3.

3.

Perspektywa socjologiczna

Perspektywa socjologiczna

•

Perspektywa fizjologiczna: zmiany w

Perspektywa fizjologiczna: zmiany w

budowie i czynnościach ciała pod

budowie i czynnościach ciała pod

wpływem mechanizmów

wpływem mechanizmów

neuroendokrynnnych

neuroendokrynnnych

Perspektywa psychologiczna

Perspektywa psychologiczna

•

Procesy poznawcze

Procesy poznawcze

•

Procesy emocjonalne

Procesy emocjonalne

•

Rozumienie norm moralnych

Rozumienie norm moralnych

Oerter (Oerter, Montada, 1982)

Oerter (Oerter, Montada, 1982)

1.

1.

Pozycja miedzy dzieciństwem a

Pozycja miedzy dzieciństwem a

dorosłością (

dorosłością (

pozycja marginalna

pozycja marginalna

)

)

2.

2.

Dążenie do ukształtowania stabilnej

Dążenie do ukształtowania stabilnej

struktury osobowości oraz mocnej

struktury osobowości oraz mocnej

tożsamości (Erikson, 1968)

tożsamości (Erikson, 1968)

Lewin (1963)

Lewin (1963)

•

Z marginalnej pozycji młodzieży

Z marginalnej pozycji młodzieży

wynikają:

wynikają:

1.

1.

nieśmiałość, wrażliwość, agresywność

nieśmiałość, wrażliwość, agresywność

2.

2.

Konflikty pomiędzy wartościami,

Konflikty pomiędzy wartościami,

ideologiami i stylami życia

ideologiami i stylami życia

3.

3.

Afektywne napięcie

Afektywne napięcie

4.

4.

Ekstremizm, radykalizm, rygoryzm w

Ekstremizm, radykalizm, rygoryzm w

myśleniu i działaniu, nagła zmiana

myśleniu i działaniu, nagła zmiana

statusu

statusu

Perspektywa socjologiczna

Perspektywa socjologiczna

•

Adolescencja jako element kultury

Adolescencja jako element kultury

•

Procesy społecznego dojrzewania

Procesy społecznego dojrzewania

•

Porównywanie okresu adolescencji w

Porównywanie okresu adolescencji w

różnych kulturach

różnych kulturach

Cechy adolescencji

Cechy adolescencji

•

Zdolność do dawania nowego życia

Zdolność do dawania nowego życia

•

Zdolność do samodzielnego

Zdolność do samodzielnego

kształtowania własnego życia

kształtowania własnego życia

•

Erik Erikson (1968): Kryzys

Erik Erikson (1968): Kryzys

tożsamości= dokonywanie wyborów

tożsamości= dokonywanie wyborów

między ważnymi alternatywami

między ważnymi alternatywami

•

Sposób pokonania kryzysu determinuje

Sposób pokonania kryzysu determinuje

psychiczny rozwój człowieka

psychiczny rozwój człowieka

Rozwój fizyczny

Rozwój fizyczny

•

Podwzgórze=>szyszynka=>uwalnian

Podwzgórze=>szyszynka=>uwalnian

ie gonadotropin=>pobudzenie gonad

ie gonadotropin=>pobudzenie gonad

do produkcji hormonów (jajniki-

do produkcji hormonów (jajniki-

estrogen, jadra-testosteron)

estrogen, jadra-testosteron)

•

Poziom hormonów wzrasta 6 krotnie

Poziom hormonów wzrasta 6 krotnie

u dziewcząt i 20 krotnie u chłopców

u dziewcząt i 20 krotnie u chłopców

(Nielsen, 1996)

(Nielsen, 1996)

Rozwój fizyczny

Rozwój fizyczny

•

Skok pokwitaniowy (szybki wzrost

Skok pokwitaniowy (szybki wzrost

ciała):

ciała):

U dziewcząt 10-12 r.ż.

U dziewcząt 10-12 r.ż.

U chłopców 12-15 r.ż.

U chłopców 12-15 r.ż.

Przyrost wysokości ok. 20 cm

Przyrost wysokości ok. 20 cm

Przyrost wagi 20 kg

Przyrost wagi 20 kg

Rozwój fizyczny

Rozwój fizyczny

•

U chłopców – rozrastają się ramiona

U chłopców – rozrastają się ramiona

•

U dziewcząt – zaokrąglenie sylwetki:

U dziewcząt – zaokrąglenie sylwetki:

rozrastanie miednicy oraz podskórna

rozrastanie miednicy oraz podskórna

tkanka tłuszczowa

tkanka tłuszczowa

•

Po zakończeniu skoku pokwitaniowego

Po zakończeniu skoku pokwitaniowego

organizm uzyskuje dojrzałość płciową

organizm uzyskuje dojrzałość płciową

(menstruacja/wytrysk nasienia)

(menstruacja/wytrysk nasienia)

Zmiany fizyczne:

Zmiany fizyczne:

Dziewczęta:

Dziewczęta:

•

Rozrastanie się macicy i jajników

Rozrastanie się macicy i jajników

•

Rozwój piersi

Rozwój piersi

•

Owłosienie

Owłosienie

Chłopcy:

Chłopcy:

•

Powiększanie jąder, penisa

Powiększanie jąder, penisa

•

Owłosienie

Owłosienie

•

Trądzik młodzieńczy

Trądzik młodzieńczy

•

Mutacja głosu

Mutacja głosu

•

Zmiany w obrazie własnego ciała oraz

spostrzeganiu dorastającego przez otoczenie

•

Wpływ na samoocenę i zachowanie

dorastających

•

Zmiany w zakresie hormonów: pobudzenie

emocjonalne, labilność (chwiejność) emocji;

ambiwalencja uczuć

Czynności poznawcze

Czynności poznawcze

Stadium operacji formalnych

Stadium operacji formalnych

•

f. wczesna

f. wczesna

: hipotetyczne myślenie, świat

: hipotetyczne myślenie, świat

ujmowany subiektywnie i idealistycznie

ujmowany subiektywnie i idealistycznie

•

f. późna

f. późna

: konfrontowanie rozumowania z

: konfrontowanie rozumowania z

rzeczywistością (przywrócenie równowagi)

rzeczywistością (przywrócenie równowagi)

(Broughton, 1983)

(Broughton, 1983)

•

Procesy informacyjne szybsze niż u

Procesy informacyjne szybsze niż u

dzieci (Nielsen, 1996)

dzieci (Nielsen, 1996)

•

Spostrzeżenia dorastających są

Spostrzeżenia dorastających są

dokładniejsze, wielostronne i

dokładniejsze, wielostronne i

ukierunkowane (Szuman, 1985)

ukierunkowane (Szuman, 1985)

•

Rozwija się uwaga dowolna

Rozwija się uwaga dowolna

•

Rozwój pamięci logicznej

Rozwój pamięci logicznej

•

Zmiany w strukturze języka i w jego

Zmiany w strukturze języka i w jego

funkcjach dotyczą:

funkcjach dotyczą:

a. Wzrostu zasobu słownictwa

a. Wzrostu zasobu słownictwa

b. Zrozumienia struktury gramatycznej

b. Zrozumienia struktury gramatycznej

języka

języka

c. Kultury języka pisanego i mówionego

c. Kultury języka pisanego i mówionego

(Przetacznik, 1978)

(Przetacznik, 1978)

•

Np.: młodzież używa słów w znaczeniu

Np.: młodzież używa słów w znaczeniu

potocznym i naukowym, dosłownym,

potocznym i naukowym, dosłownym,

przenośnym, rozumie metafory i

przenośnym, rozumie metafory i

symboliczny sens wypowiedzi

symboliczny sens wypowiedzi

•

Monitoring kognitywny

Monitoring kognitywny

(obserwowanie i

(obserwowanie i

analizowanie aktywności własnego umysłu,

analizowanie aktywności własnego umysłu,

Nielsen,1996)

Nielsen,1996)

•

M.k. sprzyja tworzeniu koncepcji samego

M.k. sprzyja tworzeniu koncepcji samego

siebie

siebie

•

Wytwarzanie :

Wytwarzanie :

wyimaginowanej publiczności

wyimaginowanej publiczności

(Elkind, 1967) – porywy entuzjazmu,

(Elkind, 1967) – porywy entuzjazmu,

pragnienie czynów niezwykłych, rozwój

pragnienie czynów niezwykłych, rozwój

wyobraźni

wyobraźni

Rozwój społeczny (interakcje z

Rozwój społeczny (interakcje z

rówieśnikami i dorosłymi)

rówieśnikami i dorosłymi)

Związki rówieśnicze

Związki rówieśnicze

1.

1.

PACZKI

PACZKI

to małe grupy złożone z osób

to małe grupy złożone z osób

najpierw tej samej płci, później obu płci,

najpierw tej samej płci, później obu płci,

będących w tym samym wieku, mające

będących w tym samym wieku, mające

te same zainteresowania i wywodzące się

te same zainteresowania i wywodzące się

z podobnych środowisk społecznych. W

z podobnych środowisk społecznych. W

paczkach zawiązują się ścisłe i intymne

paczkach zawiązują się ścisłe i intymne

związki interpersonalne. Wcześniej ich

związki interpersonalne. Wcześniej ich

rolę przyjmowało środowisko rodzinne.

rolę przyjmowało środowisko rodzinne.

2. Grupy

2. Grupy

- mniej określone, bardziej

- mniej określone, bardziej

bezosobowe i liczniejsze. Łączą się

bezosobowe i liczniejsze. Łączą się

głównie na zasadzie zainteresowań

głównie na zasadzie zainteresowań

społecznych, oczekiwań wobec życia,

społecznych, oczekiwań wobec życia,

orientacji zawodowych.

orientacji zawodowych.

Np. grupa zamierza zdawać na wyższą

Np. grupa zamierza zdawać na wyższą

uczelnię lub inna - zdobyć konkretny

uczelnię lub inna - zdobyć konkretny

zawód nie wymagający specjalnych

zawód nie wymagający specjalnych

kwalifikacji.

kwalifikacji.

3.

3.

Przyjaźń

Przyjaźń

- to związek bardziej

- to związek bardziej

intensywny i intymny. Tu młodzi ludzie

intensywny i intymny. Tu młodzi ludzie

mogą "być ze sobą" wyrażać swoje

mogą "być ze sobą" wyrażać swoje

najskrytsze uczucia, nadzieje i obawy.

najskrytsze uczucia, nadzieje i obawy.

Dorastający przywiązuje szczególną wagę

Dorastający przywiązuje szczególną wagę

do lojalności i zaufania w przyjaźni. Ważna

do lojalności i zaufania w przyjaźni. Ważna

jest umiejętność słuchania i

jest umiejętność słuchania i

współodczuwania.

współodczuwania.

Funkcje grupy rówieśniczej

Funkcje grupy rówieśniczej

1.

1.

ZASTEPOWANIE RODZINY

ZASTEPOWANIE RODZINY

2.

2.

STABILIZACJA OSOBOWOŚCI

STABILIZACJA OSOBOWOŚCI

3.

3.

WZBUDZANIE POCZUCIA WŁASNEJ

WZBUDZANIE POCZUCIA WŁASNEJ

WARTOŚCI

WARTOŚCI

4.

4.

OKREŚLANIE STANDARDÓW

OKREŚLANIE STANDARDÓW

ZACHOWANIA

ZACHOWANIA

5.

5.

ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA

ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA

WYNIKAJĄCEGO Z LICZEBNOŚCI

WYNIKAJĄCEGO Z LICZEBNOŚCI

Funkcje grupy rówieśniczej C.D.

Funkcje grupy rówieśniczej C.D.

6. ROZWIJANIE SPOŁECZNYCH

6. ROZWIJANIE SPOŁECZNYCH

KOMPETENCJI

KOMPETENCJI

7. WZORY DO NAŚLADOWANIA

7. WZORY DO NAŚLADOWANIA

ZWIĄZKI Z DOROSŁYMI

ZWIĄZKI Z DOROSŁYMI

•

Zmiana stosunku do rodziców

Zmiana stosunku do rodziców

•

Problemy wynikają z nieokreślonego statusu

Problemy wynikają z nieokreślonego statusu

dorastających: już nie są dziećmi, jeszcze nie są

dorastających: już nie są dziećmi, jeszcze nie są

dorosłymi

dorosłymi

•

Rodzicom trudno zaakceptować autonomię

Rodzicom trudno zaakceptować autonomię

dorastających dzieci; często postępują

dorastających dzieci; często postępują

niekonsekwentnie ograniczając autonomię dzieci

niekonsekwentnie ograniczając autonomię dzieci

•

Rodzina polem bitwy dla wrogich uczuć, których

Rodzina polem bitwy dla wrogich uczuć, których

przyczyny często tkwią poza rodziną

przyczyny często tkwią poza rodziną

•

Stopniowe psychiczne oddalanie się

Stopniowe psychiczne oddalanie się

dorastających dzieci od rodziców (więź

dorastających dzieci od rodziców (więź

partnerska)

partnerska)

Aktywność dorastających

Aktywność dorastających

•

Uczenie się

Uczenie się

•

Aktywność indywidualna (muzyka, kino,

Aktywność indywidualna (muzyka, kino,

wideoklipy, komputer, majsterkowanie,

wideoklipy, komputer, majsterkowanie,

rysowanie, kolekcjonerstwo; graffiti)

rysowanie, kolekcjonerstwo; graffiti)

•

Aktywność zbiorowa (wycieczki, gry,

Aktywność zbiorowa (wycieczki, gry,

zabawy, sport, organizacje młodzieżowe)

zabawy, sport, organizacje młodzieżowe)

Postawy i przekonania

Postawy i przekonania

•

Stadium autonomii moralnej

Stadium autonomii moralnej

(

(

Piaget, 1967): uniezależnianie się od

Piaget, 1967): uniezależnianie się od

opinii otoczenia; intencje wynikają z

opinii otoczenia; intencje wynikają z

subiektywnej odpowiedzialności;

subiektywnej odpowiedzialności;

•

Współdziałanie z rówieśnikami-

Współdziałanie z rówieśnikami-

powstaje potrzeba traktowania ludzi

powstaje potrzeba traktowania ludzi

w taki sposób w jaki sami chcieliby

w taki sposób w jaki sami chcieliby

być traktowani

być traktowani

KONWENCJONALNY POZIOM

KONWENCJONALNY POZIOM

ROZWOJU MORALNEGO

ROZWOJU MORALNEGO

(Kohlberg,

(Kohlberg,

1984)

1984)

•

Jednostka kieruje się standardami

Jednostka kieruje się standardami

należącymi do innych (rodziców)

należącymi do innych (rodziców)

1. ocena zachowania wynika z

1. ocena zachowania wynika z

aprobaty społecznej (rówieśników)

aprobaty społecznej (rówieśników)

2. ocena zachowania oparta jest na

2. ocena zachowania oparta jest na

prawie i porządku (szacunek dla

prawie i porządku (szacunek dla

autorytetów)

autorytetów)

Rygoryzm moralny i idealizm

Rygoryzm moralny i idealizm

młodzieży

młodzieży

•

Rygoryzm moralny = ujmowanie

Rygoryzm moralny = ujmowanie

powinności jako bezwzględnych, od

powinności jako bezwzględnych, od

których nie wolno odstępować

których nie wolno odstępować

•

Szczyt r.m. 7-11 r.ż. Minimalny poziom

Szczyt r.m. 7-11 r.ż. Minimalny poziom

ok..20 r.ż.

ok..20 r.ż.

•

Dojrzały rygoryzm moralny cechuje

Dojrzały rygoryzm moralny cechuje

stabilność uznawanych standardów,

stabilność uznawanych standardów,

zdolność ich uzasadniania i wpływ na

zdolność ich uzasadniania i wpływ na

postępowanie dopiero w wieku dojrzałym

postępowanie dopiero w wieku dojrzałym

•

Idealizm młodzieńczy = potrzeba

Idealizm młodzieńczy = potrzeba

czynienia dobra (Obuchowski, 2000)

czynienia dobra (Obuchowski, 2000)

3 fazy idealizmu młodzieńczego

3 fazy idealizmu młodzieńczego

(Szuman, 1933):

(Szuman, 1933):

1.

1.

Idealizm antycypacyjny- to oczekiwanie

Idealizm antycypacyjny- to oczekiwanie

dobra

dobra

2.

2.

Idealizm kompensacyjny- występuje po

Idealizm kompensacyjny- występuje po

złych doświadczeniach jako niezgoda na

złych doświadczeniach jako niezgoda na

brutalność świata

brutalność świata

3.

3.

Idealizm normatywny- idealizm przyjętą

Idealizm normatywny- idealizm przyjętą

normą, świadomym wyborem

normą, świadomym wyborem

Wiara i religia

Wiara i religia

•

Dorastanie okresem poszukiwania

Dorastanie okresem poszukiwania

swojego stosunku do Boga i religii

swojego stosunku do Boga i religii

•

Modyfikacje stosunku do religii:

Modyfikacje stosunku do religii:

świadoma akceptacja religii w której

świadoma akceptacja religii w której

się wyrosło lub świadoma negacja

się wyrosło lub świadoma negacja

•

Zagrożenie: sekty

Zagrożenie: sekty

Krystalizowanie się tożsamości i

Krystalizowanie się tożsamości i

akceptacja własnej płci

akceptacja własnej płci

•

Pojęcie tożsamości wprowadził do

Pojęcie tożsamości wprowadził do

psychologii Erik Erikson (1968)

psychologii Erik Erikson (1968)

•

Etap V . Wiek adolescencji (13 – 18 r.

Etap V . Wiek adolescencji (13 – 18 r.

ż.) (19 – 22 r.ż.)

ż.) (19 – 22 r.ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY

TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA A ALIENACJA

TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA A ALIENACJA

•

Celem jednostki: osiągnięcie dającej poczucie

Celem jednostki: osiągnięcie dającej poczucie

bezpieczeństwa oraz stabilnej tożsamości "ja"

bezpieczeństwa oraz stabilnej tożsamości "ja"

(ego-identity) oraz świadomości siebie.

(ego-identity) oraz świadomości siebie.

Tożsamość "ja" ma trzy istotne składniki:

Tożsamość "ja" ma trzy istotne składniki:

•

Poczucie jedności, czyli zgodność obrazu "ja"

Poczucie jedności, czyli zgodność obrazu "ja"

•

Poczucie ciągłości w czasie obrazu "ja"

Poczucie ciągłości w czasie obrazu "ja"

•

Poczucie wzajemności między własnym

Poczucie wzajemności między własnym

obrazem "ja" a sposobem, w jaki jest się

obrazem "ja" a sposobem, w jaki jest się

spostrzeganym przez innych.

spostrzeganym przez innych.

•

Tożsamość syntetyczna

Tożsamość syntetyczna

(przyjmowanie gotowych wzorów

(przyjmowanie gotowych wzorów

tożsamości ukształtowanych przez

tożsamości ukształtowanych przez

innych)

innych)

•

Tożsamość negatywna (opozycja

Tożsamość negatywna (opozycja

wobec przypisanych ról, poczucie

wobec przypisanych ról, poczucie

depersonalizacji i alienacji ,

depersonalizacji i alienacji ,

przeżywanych jako wewnętrzna

przeżywanych jako wewnętrzna

dezorganizacja i pustka)

dezorganizacja i pustka)

Identyfikacja z własną płcią

Identyfikacja z własną płcią

•

Trudności mają dziewczęta, chłopcy prawie zawsze akceptują swoją płeć

Trudności mają dziewczęta, chłopcy prawie zawsze akceptują swoją płeć

•

Różny stosunek do menstruacji/ Niejasne określenie roli kobiety w naszej

Różny stosunek do menstruacji/ Niejasne określenie roli kobiety w naszej

kulturze

kulturze

•

Psychiczny infantylizm

Psychiczny infantylizm

(niechęć pożegnania się z dzieciństwem)

(niechęć pożegnania się z dzieciństwem)

•

Kompleks Diany

Kompleks Diany

(upodabnianie się strojem i zachowaniem do

(upodabnianie się strojem i zachowaniem do

chłopców, dz. nie chce być kobietą)

chłopców, dz. nie chce być kobietą)

•

W psychologii od lat 80 tych zmienia się rozumienie ról związanych z

W psychologii od lat 80 tych zmienia się rozumienie ról związanych z

płcią:

płcią:

koncepcja androgyniczna

koncepcja androgyniczna

uznaje za pożądaną kombinację

uznaje za pożądaną kombinację

męskich i żeńskich cech osobowości

męskich i żeńskich cech osobowości

•

tr

tr

Późna adolescencja

Późna adolescencja

•

Stabilizacja uczuciowa

Stabilizacja uczuciowa

•

Rozbudowa związków emocjonalnych

Rozbudowa związków emocjonalnych

•

Erotyzm młodzieżowy

Erotyzm młodzieżowy

Dojrzałość uczuciowa

Dojrzałość uczuciowa

•

Od zależności uczuciowej do niezależności

Od zależności uczuciowej do niezależności

•

Od niekontrolowanego uzewnętrzniania

Od niekontrolowanego uzewnętrzniania

uczuć do poddania ich kontroli

uczuć do poddania ich kontroli

•

Od nieopanowanego ulegania uczuciom do

Od nieopanowanego ulegania uczuciom do

opanowania

opanowania

•

Od egocentryzmu do socjocentryzmu

Od egocentryzmu do socjocentryzmu

Rozbudowa związków

Rozbudowa związków

interpersonalnych

interpersonalnych

•

Związki przyjaźni

Związki przyjaźni

•

Bliskie i serdeczne kontakty z

Bliskie i serdeczne kontakty z

osobami starszymi

osobami starszymi

•

Większe zrozumienie dla rodziców i

Większe zrozumienie dla rodziców i

nauczycieli

nauczycieli

Potrzeby seksualne

Potrzeby seksualne

•

Stan ogólnego pobudzenia, objawy

Stan ogólnego pobudzenia, objawy

napięcia seksualnego

napięcia seksualnego

•

Potrzeby seksualne silniejsze u

Potrzeby seksualne silniejsze u

chłopców

chłopców

•

Partnerzy dawcami i biorcami rozkoszy

Partnerzy dawcami i biorcami rozkoszy

seksualnej oraz wartości

seksualnej oraz wartości

psychologicznych i społecznych

psychologicznych i społecznych

•

Pierwsza miłość (ROMANTYCZNA)-

Pierwsza miłość (ROMANTYCZNA)-

idealizowanie obiektu miłości

idealizowanie obiektu miłości

Kształtowanie się autonomii

Kształtowanie się autonomii

moralnej

moralnej

•

POSTKONWENCJONALNY POZIOM

POSTKONWENCJONALNY POZIOM

ROZWOJU MORALNEGO

ROZWOJU MORALNEGO

(Kohlberg, 1984)

(Kohlberg, 1984)

•

Moralność zinternalizowana

Moralność zinternalizowana

•

Zasady moralne ujmowane autonomicznie,

Zasady moralne ujmowane autonomicznie,

niezależnie od autorytetu osób, grup

niezależnie od autorytetu osób, grup

1.

1.

PRAWA SPOŁECZNE PRZECIW

PRAWA SPOŁECZNE PRZECIW

PRAWOM INDYWIDUALNYM

PRAWOM INDYWIDUALNYM

: wartości i

: wartości i

prawa względne, standardy zróżnicowane;

prawa względne, standardy zróżnicowane;

przyjęte reguły ważne dla danego

przyjęte reguły ważne dla danego

społeczeństwa, mogą być zmienione,

społeczeństwa, mogą być zmienione,

niektóre wartości ważniejsze od innych

niektóre wartości ważniejsze od innych

2.

2.

Stadium uniwersalnych prawd

Stadium uniwersalnych prawd

etycznych

etycznych

Samodzielne poszukiwanie reguł

Samodzielne poszukiwanie reguł

zgodnych z logicznym rozumieniem

zgodnych z logicznym rozumieniem

przy uznaniu ich stałości i

przy uznaniu ich stałości i

uniwersalności

uniwersalności

Jest to stadium najwyższe, osiągane po

Jest to stadium najwyższe, osiągane po

przejściu wcześniejszych stadiów

przejściu wcześniejszych stadiów

rozwoju moralnego

rozwoju moralnego

Postawy wobec wartości

Postawy wobec wartości

•

Samodzielność i przedsiębiorczość vs

Samodzielność i przedsiębiorczość vs

konsumpcjonizm i konformizm

konsumpcjonizm i konformizm

•

U części młodzieży: Refleksyjne

U części młodzieży: Refleksyjne

ujmowanie świata i siebie, unikanie

ujmowanie świata i siebie, unikanie

autonomicznych decyzji, lęk przed

autonomicznych decyzji, lęk przed

przyszłością; orientacja na

przyszłością; orientacja na

bezradność (

bezradność (

syndrom spadłego liścia

syndrom spadłego liścia

)

)

•

U innych: orientacja na zadanie,

U innych: orientacja na zadanie,

aktywność

aktywność

•

Autonomia w myśleniu

Autonomia w myśleniu

•

Twórczość

Twórczość

•

Erikson (1968) : pomyślne

Erikson (1968) : pomyślne

zakończenie kryzysu związanego z

zakończenie kryzysu związanego z

tożsamością pozwala młodemu

tożsamością pozwala młodemu

człowiekowi wejść w dorosłość jako

człowiekowi wejść w dorosłość jako

osoba autonomiczna i wewnętrznie

osoba autonomiczna i wewnętrznie

silna

silna

Światopogląd młodzieży (ŚWIDA-

Światopogląd młodzieży (ŚWIDA-

ZIEMBA, 1996)

ZIEMBA, 1996)

1.

1.

TYP AUTENTYCZNEGO KATOLIKA

TYP AUTENTYCZNEGO KATOLIKA

2.

2.

TYP CHŁODNO RYWALIZACYJNY

TYP CHŁODNO RYWALIZACYJNY

3.

3.

TYP EMOCJONALNEGO

TYP EMOCJONALNEGO

INDYWIDUALISTY

INDYWIDUALISTY

4.

4.

TYP HOMEOSTATYCZNO-

TYP HOMEOSTATYCZNO-

WSPÓLNOTOWY

WSPÓLNOTOWY

AKTYWNOŚĆ

AKTYWNOŚĆ

MŁODZIEŻY

MŁODZIEŻY

•

Różnorodna

Różnorodna

•

Działalność społeczna i polityczna

Działalność społeczna i polityczna

•

Zainteresowania skierowane ku życiu

Zainteresowania skierowane ku życiu

osobistemu

osobistemu

•

Wybór przyszłego zawodu

Wybór przyszłego zawodu

•

Początki elementów pracy

Początki elementów pracy

•

Zadania rozwojowe adolescencji

Zadania rozwojowe adolescencji

wypełniane są w różnym zakresie i w

wypełniane są w różnym zakresie i w

różny sposób

różny sposób

•

Adolescencja ma indywidualny

Adolescencja ma indywidualny

przebieg, w ramach określonych

przebieg, w ramach określonych

prawidłowości rozwoju (Harwas-

prawidłowości rozwoju (Harwas-

Napierała, Trempała, 2008)

Napierała, Trempała, 2008)

Literatura do egzaminu:

Literatura do egzaminu:

Obuchowska I. (2008).

Obuchowska I. (2008).

Adolescencja. W: Harwas-

Adolescencja. W: Harwas-

Napierała, B., Trempała, J.

Napierała, B., Trempała, J.

Psychologia rozwoju człowieka.

Psychologia rozwoju człowieka.

T. 2.

T. 2.

(163-197).

(163-197).

Warszawa:

Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN.

Wydawnictwo Naukowe PWN.