REGIONALNE POZAEUROPEJSKIE

SYSTEMY OCHRONY PRAW

CZŁOWIEKA

• MIĘDZYAMERYKAŃSKI SYSTEM OCHRONY

PRAW CZŁOWIEKA

• AFRYKAŃSKI SYSTEM OCHRONY PRAW

CZŁOWIEKA

• ARABSKI SYSTEM OCHRONY PRAW

CZŁOWIEKA

LITERATURA

• Krystian Complak, Ochrona praw człowieka w Ameryce

Łacińskiej, s. 289-319, w: B. Banaszak, A. Bisztyga, K.
Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz,
System ochrony praw człowieka, Kraków 2003

• W. Dobrzycki, System międzyamerykański, Warszawa 2002
• M. F. Gawrycki, Ameryka Łacińska – wewnętrzne i

zewnętrzne uwarunkowania rozwoju rozwoju w dekadzie
lat dziewięćdziesiątych, w: Globalizacja a stosunki
międzynarodowe, pod redakcją E. Haliżaka, R, Kuźniara, J.
Symonidesa, Bydgoszcz-Warszawa 2004

• A. Wąsiewicz-Szczepańska, Interamerykański system

ochrony praw człowieka, w: Ochrona praw człowieka w
świecie.

Praca

zbiorowa

pod

redakcją

Leszka

Wiśniewskiego, Bydgoszcz – Poznań 2000

• INERNET: OPA - www.oas.org, Uniwersytet Minnesota -

www1.umn.edu

CEL ORGANIZACJI

PAŃSTW

AMERYKAŃSKICH

• Zaprowadzenie

porządku,

opartego

na

pokoju

i

sprawiedliwości, popieranie solidarności, wzmacnianie
współpracy

i

obrony

swej

suwerenności,

całości

terytorialnej i niepodległości

• PODSTAWOWE ZADANIA:

• Umacnianie pokoju i bezpieczeństwa
• Popieranie

i

konsolidowanie

demokracji

przedstawicielskiej

• Pokojowe rozstrzyganie sporów
• Organizowanie wspólnych działań w przypadku agresji
• Współdziałanie w zakresie rozwoju gospodarczego,

społecznego i kulturalnego

• Usuwanie skrajnego ubóstwa
• Dążenie

do

skutecznego

ograniczenia

broni

konwencjonalnej

DEKLARACJE I UMOWY

MIĘDZYNARODOWE

MIĘDZYAMERYKAŃSKIEGO SYSTEMU

OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

 Karta Organizacji Państw Amerykańskich

– 30.04.1948 r. Bogota

 Międzyamerykańska konwencja o przyznaniu praw politycznych

kobietom 2.05.1948 r. Bogota

 Międzyamerykańska konwencja o przyznaniu praw cywilnych

kobietom - 2.05.1948 r. Bogota

 Amerykańska Deklaracja Praw i Obowiązków Człowieka

–

2.05.1948 r. Bogota

• Międzyamerykańska Karta Gwarancji Socjalnych – 2.05.1948 r.

Bogota

 Konwencja o Azylu Terytorialnym – 28.03. 1954 r. Caracas

(Wenezuela)

 Konwencja o Azylu Dyplomatycznym – 28.03. 1954 r. Caracas

(Wenezuela)

 Amerykańska Konwencja Praw Człowieka

– tzw. Pakt z San José –

22.11.1969 r. (18.07.1978 r.)

DEKLARACJE I UMOWY

MIĘDZYNARODOWE

MIĘDZYAMERYKAŃSKIEGO SYSTEMU

OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

 Protokół Dodatkowy do Międzyamerykańskiej Konwencji

Praw Człowieka dotyczący Praw Gospodarczych, Społecznych
i Kulturalnych

, tzw. Protokół z San Salwador - 17.09.1988 r.

 Protokół Dodatkowy do Międzyamerykańskiej Konwencji

Praw Człowieka dotyczący Zniesienia Kary Śmierci

-

8.06.1990 r. (w życie 28.08.1991 r.)

 Międzyamerykańska Konwencja o Sprzecznościach Prawnych

Związanych z Adopcją Nieletnich – 24.05.1984 r.

 Międzyamerykańska Konwencja o Zapobieganiu Torturom i

Karaniu Tortur

–12.09.1985 r. (28.02.1987 r.)

 Międzyamerykańska Konwencja o Zwrocie Dzieci – 15.07.1989

r. (4.11.1994 r.)

 Międzyamerykańska Konwencja o Utrzymaniu Zobowiązań –

15.07.1989r. (6.03.1996 r.)

DEKLARACJE I UMOWY

MIĘDZYNARODOWE

MIĘDZYAMERYKAŃSKIEGO SYSTEMU

OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

 Międzyamerykańska Konwencja o Międzynarodowym Handlu

Małoletnimi

– 18.03.1994 r. (15.08.1997 r.)

 Międzyamerykańska Konwencja o Zwalczaniu Porwań Ludzi

–

9.06.1994 r. (28.03.1996 r.)

 Międzyamerykańska Konwencja o Zapobieganiu, Karaniu i

Zwalczaniu Przemocy Wobec Kobiet

, tzw. Konwencja z Belem do

Para – 9.06.1994 r. (5.03.1995 r.)

 Międzyamerykańska Konwencja o Eliminacji Wszelkich Form

Dyskryminacji z Powodu Niepełnosprawności

– 7.06.1999 r. (14

września 2001 r.)

 Międzyamerykańska Karta Demokratyczna – 12.09.2001 r.
 Deklaracja dotycząca praw ludności tubylczej – 2.06.2002
• Międzyamerykańska Konwencja Przeciwko Terroryzmu –

3.06.2002 r.

AMERYKAŃSKA DEKLARACJA PRAW

I OBOWIĄZKÓW CZŁOWIEKA

• Składa się z 2 rozdziałów, pierwszy jest poświęcony prawom,

drugi – obowiązkom

• Jest to zgodne z preambułą Deklaracji, że ,,wypełnianie

obowiązków jest niezbędne dla zapewnienia praw innym (...)
Jeśli prawa wyrażają wolność jednostki, to obowiązki
podkreślają godność posiadanej wolności’’

• OBOWIĄZKI:
– wobec społeczeństwa obowiązek rodziców i dzieci
– edukacji
– głosowania
– bycia posłusznym wobec prawa
– wobec społeczeństwa i państwa
– uczestniczenia w systemie ubezpieczeń społecznych
– płacenia podatków
– pracy
– wstrzymania się od działalności politycznej na terytorium

innego państwa

MIĘDZYAMERYKAŃSKA

KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA

• Prawo do uznania osobowości prawnej (art. 3)
• Prawo do życia (art. 4)
• Prawo do nienaruszalności osobistej (art. 5)
• Zakaz niewolnictwa i poddaństwa (art. 6)
• Prawo do wolności osobistej (art. 7)
• Gwarancje prawne (art. 8)
• Prawo do odszkodowania (art. 9)
• Ochrona honoru i godności (art. 10)
• Wolność sumienia i wyznania (art. 11)
• Wolność myślenia i wypowiedzi (art. 12)
• Prawo do zgromadzeń (art. 15)
• Prawo do stowarzyszania się (art. 16)
• Ochrona rodziny (art. 17)
• Prawo do nazwiska (art. 18)
• Prawa dziecka (art. 19)
• Prawo do obywatelstwa (art. 20)

MIĘDZYAMERYKAŃSKA

KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA

• Prawo do własności prywatnej (art. 21)
• Prawo do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca

zamieszkania (art. 22)

• Prawa polityczne (art. 23)
• Równość wobec prawa (art. 24)
• Ochrona sądowa (art. 25)
• Stopniowy rozwój (praw ekonomicznych, społecznych i

kulturalnych) (art. 26)

• Każda osoba ma obowiązki wobec swojej ,,rodziny,

społeczności i ludzkości,, (art. 32); ich szczegółową listę
zawiera Amerykańska Deklaracja

Protokół Dodatkowy

do Międzyamerykańskiej Konwencji Praw

Człowieka

dotyczący Praw Gospodarczych, Społecznych i

Kulturalnych

tzw. Protokół z San Salwador

• Prawo do pracy
• Prawo do odpowiednich, słusznych i zadawalających warunków

pracy

• Prawo do organizowania związków zawodowych i przynależenia

do nich oraz do strajku

• Prawo do zabezpieczenia społecznego
• Prawo do zdrowia
• Prawo do zdrowego środowiska
• Prawo do pożywienia
• Prawo do nauki
• Prawo do dobrodziejstw kultury
• Prawo do stworzenia i ochrony rodziny
• Prawo prawa dzieci
• Ochrona osób w podeszłym wieku
• Ochrona osób niepełnosprawnych

IMPLEMENTACJA POSTANOWIEŃ

PROTOKOŁU Z SAN SALWADOR

• Obowiązek składania okresowych sprawozdań

odnośnie środków, które będą ,,stopniowo’’
podejmowane dla poszanowania praw - na ręce
Sekretarza Generalnego OPA, który prześle do
Rady i Komisji Praw Człowieka.

• Jeśli zaś dojdzie do naruszenia prawa do

organizowania i należenia do związków
zawodowych oraz prawa do nauki, to Protokół
przewidział prawo do skargi indywidualnej lub
międzypaństwowej na mocy Konwencji.

MIĘDZYAMERYKAŃSKA

KONWENCJA O ZWALCZANIU

PORWAŃ LUDZI

• Państwa strony konwencji zostały zobowiązane do:
– zaprzestania praktyk porwań i ich tolerowania
– karania odpowiedzialnych za uwięzienie lub

usiłowanie porwania

– współpracy między sobą w przeciwdziałaniu takim

praktykom,

– przyjęcia

odpowiednich

środków

prawnych,

administracyjnych, ustawodawczych;

• Przewidziano skargę do Międzamerykańskiej

Komisji Praw Człowieka

MIĘDZYAMERYKAŃSKA

KONWENCJA O ZAPOBIEGANIU,

KARANIU I ZWALCZANIU PRZEMOCY

WOBEC KOBIET

• Art. 1 ,,przemocą przeciwko kobiecie będzie rozumiany każdy

akt lub zaniechanie oparte na płci, które powoduje śmierć lub
fizyczną, seksualną lub psychiczną krzywdę i cierpienie kobiet
zarówno w sferze publicznej, jak i prywatnej’’.

• Prawo do:

– poszanowania życia
– poszanowania integralności fizycznej, psychicznej i moralnej
– wolności osobistej i bezpieczeństwa
– nie bycia poddanym torturom
– poszanowania wrodzonej godności osobowej i jej rodziny
– równego traktowanie przed prawem i wobec prawa
– dostępu do właściwego sądu celem ochrony przed aktami przemocy

wobec jej praw (krótkiego i prostego postępowania osądzającego
czyny)

– swobodnego stowarzyszania się
– równego dostępu do służby publicznej kraju, włącznie z wpływem na

sprawy publiczne

IMPLEMENTACJA KONWENCJI O

ZAPOBIEGANIU, KARANIU I

ZWALCZANIU PRZEMOCY WOBEC

KOBIET

• Obowiązek

państw

członkowskich

do

składania

sprawozdań do Międzyamerykańskiej Komisji Kobiet z
podjętych środków celem przeciwdziałania stosowania
przemocy wobec kobiet

• Państwa i Międzyamerykańska Komisja Kobiet mają

prawo zwracania się

do Międzyamerykańskiego

Trybunału Praw Człowieka o wykładnię konwencji

• Osoby indywidualne, grupy osób, NGO-y mogą wnosić

petycje zawierające potępienie lub skargę na państwo,
w którym dochodzi do naruszeń art. 7 Konwencji -
dotyczący zobowiązań państw członkowskich do
podjęcia działań zwalczających przemoc - do Komisji
Praw Człowieka.

MIĘDZYAMERYKAŃSKA KONWENCJA O

ELIMINACJI WSZELKICH FORM

DYSKRYMINACJI Z POWODU

NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI



Jest wypełnieniem delegacji art. 3j Karty OPA oraz
szeregu aktów ONZ, Międzynarodowej Organizacji Pracy,
Protokołu

San

Salwador,

Deklaracji

z

Caracas

Panamerykańskiej Organizacji Zdrowia i innych.



Zobowiązuje strony do przeciwdziałania i zwalczania
wszystkich form dyskryminacji osób niepełnosprawnych,
do ich pełnej integracji ze społeczeństwem



Przewiduje powstanie Komitetu do Spraw Eliminacji
Wszystkich

Form

Dyskryminacji

Wobec

Osób

Niepełnosprawnych

złożonego

z

przedstawicieli

wszystkich państw-stron



Obowiązek przedłożenie pierwszego raportu na ręce
Sekretarza Generalnego, a później co 4 lata z wykonania
konwencji przez strony

.

MIĘDZYAMERYKAŃSKA KARTA

DEMOKRATYCZNA

• Mieszkańcy Ameryk mają prawo do demokracji
• Demokracja przedstawicielska jest politycznym systemem

Ameryk

• Elementami demokracji są: wolne i powszechne wybory,

swobodne wyrażanie opinii, system pluralistyczny i
respektowanie praw człowieka

• Demokracja jest podstawą wolności i efektywności praw

człowieka

• Zadaniem demokracji jest zagwarantowanie wszystkim

osobom ich podstawowych wolności i prawa człowieka
zgodnie z Amerykańską Deklaracją i Konwencją, Protokołem
San Salwador i innych instrumentów praw człowieka

• Osoby, których prawa obywatelskie i polityczne są gwałcone

mają prawo do składania petycji lub skarg

AMERYKAŃSKA DEKLARACJA O

PRAWACH LUDÓW TUBYLCZYCH

• Ludność tubylcza ma prawa zbiorowe jako niezbędny warunek

zagwarantowania ich praw indywidualnych

• Prawo do należenia do ludności tubylczej
• Prawo do osobowości prawnej wspólnoty
• Prawo do swobodnego zachowania, korzystania i rozwoju

tożsamości kulturowej

• Zakaz przymusowej asymilacji
• Wprowadzenia specjalnych gwarancji w zakresie zakazu

dyskryminacji

• Prawo do tożsamości kulturowej, do rodzimych języków,

światopoglądu

• Prawo do edukacji we własnym języku, programów edukacyjnych,

instytucji

• Prawo do duchowej i religijnej wolności
• Prawo do poszanowania rodziny, małżeństwa, nazwiska
• Prawo do praktykowania tradycyjnej medycyny, leczenia i lekarstw
• Prawo do ochrony środowiska

INSTYTUCJE OCHRONY PRAW

CZŁOWIEKA

 Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka

- 1959 r., 7

członków, 4-letnia kadencja, siedziba - Waszyngton, jedno z
głównych organów OPA – podporządkowaną bezpośrednio
Zgromadzeniu Ogólnemu OPA

 Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka

- 3 września 1979

r., 7 sędziów, na 6-letnią kadencja, siedzibą w San José
(Kostaryka), 2 sesje zwyczajne i specjalne, organ Amerykańskiej
Konwencji

 Międzyamerykańska Komisja Kobiet

- 18 lutego 1928 r., jej

zadaniem jest ,,a) praca na rzecz rozszerzenia cywilnych,
politycznych, ekonomicznych i społecznych praw kobiet w
Amerykach, badanie ich problemów i proponowanie sposobów
realizacji; b) przedkładanie rządom uwag i rezolucji dot.
problemów kobiet; c) służenie jako organ doradczy OPA; d) ścisłe
współdziałanie z innymi organizacjami międzyamerykańskimi i
odpowiednimi organizacjami świata’’

 Międzyamerykański Instytut Praw Człowieka
 Grupa Robocza Ad Hoc ds. Praw Człowieka

ZADANIA MIĘDZYAMERYKAŃSKIEJ

KOMISJI PRAW CZŁOWIEKA

 Rozwijanie świadomości o prawach człowieka wśród

ludności Ameryk

 Przekazywanie państwom członkowskim, na ich

życzenie, rekomendacji dotyczących ,,postępowego
prawodawstwa’’ w dziedzinie praw człowieka

 Przygotowywanie studiów i raportów na temat

realizacji praw w poszczególnych państwach

 Zwracanie się do rządów państw członkowskich z

prośbą o informacje dotyczące przyjętych sposobów
ochrony praw człowieka

 Służenie OPA jako ciało doradcze w zakresie praw

człowieka

-

państwom

członkowskim

i

Sekretariatowi Generalnemu

 Składanie

rocznych

raportów

Zgromadzeniu

Ogólnemu

ZADANIA MIĘDZYAMERYKAŃSKIEJ

KOMISJI PRAW CZŁOWIEKA

 Przeprowadzanie

wizytacji

celem

obserwacji

sytuacji praw człowieka i prowadzenia dochodzeń

 Powoływanie specjalnych Sprawozdawców celem

zbierania i analizy informacji (w 1994 r. Specjalnego
Sprawozdawcę do Spraw Praw Kobiet, w 1997 r.
Specjalnego Sprawozdawcę do Spraw Pracowników
Cudzoziemskich i ich Rodzin i Specjalnego
Sprawozdawcę do Spraw Wolności Wypowiedzi, w
2001 Zespół Funkcjonalny do Spraw Obrońców
Praw Człowieka)

 Rozpatrywanie skarg o naruszenia praw człowieka

SYSTEM KONTROLI

PRZESTRZEGANIA PRAW

CZŁOWIEKA KOMISJI

– Procedura sprawozdań na wezwanie Komisji
– Procedura

badania

petycji,

zawierających

oskarżenie lub skargę, które mogą być wnoszone
przez osoby indywidualne, grupy osób lub
organizacje pozarządowe

– Procedura badania zawiadomień, które składają

państwa twierdzące, że jakieś inne państwo nie
przestrzega postanowień Konwencji

KOMPETENCJE TRYBUNAŁU

• Rozpatrywanie spraw wniesionych przez państwa-

strony oraz Komisję Praw Człowieka

• Doradzanie, interpretacja Konwencji oraz innych

traktatów poświęconych prawom człowieka

• Składanie

raportów

rocznych

Zgromadzeniu

Ogólnemu, w którym może zaznaczyć przypadki
nie zastosowania się danego państwa do jego
wyroku

PODSUMOWANIE

• Dwoistość ochrony praw człowieka spowodowana

dużymi różnicami poziomu rozwoju społecznego i
różnicami kulturowymi

• Wysoki traktatowy standard ochrony praw człowieka,

ale praktyka nie jest najlepsza - były sędzia
Amerykańskiego Trybunału Praw Człowieka Thomasa
Buergenthala: Konwencja Amerykańska proklamuje
więcej praw niż Konwencja Europejska, a wiele jej
zapisów ustanawia gwarancje dalej idące i bardziej
rozległe niż zawarte w Konwencji Europejskiej lub
Pakcie Praw Cywilnych i Politycznych. Niektóre
dyspozycje Konwencji są tak wymagające, iż należy
wątpić, czy istnieje w Ameryce jakiś kraj, który
mógłby wszystkie je wypełnić