Metoda Knilla w pracy z

dzieckiem

niepełnosprawnym

Opracowała:

Ewa Wojciechowska

Julia Mausolf

Paweł Jakubowski

Metoda Knilla w pracy z

dzieckiem autystycznym

• Spis treści:

1.Informacja o autorach programu.

2.Przeznaczenie programów.
3.Dostosowanie programów do potrzeb dzieci.
4.Opis programów.
5.Wprowadzanie programów.

Informacje o autorach

•

Marianna Knill (1947-1986) ukończyła Akademię Muzyczną w
Oslo, studiowała również w Londynie i zdobyła licencjat
Guildhall School of Music and Drama. Współpracowała z
Norweskim Instytutem Edukacji specjalnej.

•

Christopher Knill (1948) urodził się w Anglii. Jest absolwentem
Uniwersytetu w Leeds i pracownikiem Nowreskiego Instytutu
Edukacji Specjalnej. Pełni funkcję konsultanta i superwizora
programów pracy z osobami niepełnosprawnymi,
wprowadzanych w Skandynawii i w Anglii.

•

Marianna i Christopher od 1973 roku intensywnie pracowali z
dziećmi, młodzieżą i dorosłymi z ciężkimi zaburzeniami w
rozwoju ruchowym, poznawczym i społecznym.

•

Rezultatem tej pracy są opracowane przez nich programy,
które stosowane są obecnie w wielu krajach. Programom
najczęściej towarzyszy muzyka stanowiąca podstawę do
kontaktu i komunikacji z bardzo niepełnosprawnymi ludźmi.

Przeznaczenie programów

Programy aktywności Knillów rozwijają percepcję słuchowo-

wzrokowo- ruchową. Metoda jest wyjątkowo pomocna w pracy z

dziećmi wycofanymi, autystycznymi, jak również agresywnymi.

Stosowana na zajęciach jako metoda wspomagająca, zarówno do

pracy indywidualnej z dzieckiem, jak i grupowej-pozwala na

czerpanie radości ze wspólnego, równoczesnego wykonywania

zadań. Na zajęciach tanecznych najczęściej stosowana jako forma

rozgrzewki, ćwiczenie świadomości własnego ciała, w celu

przygotowania do zajęć właściwych.

Proponowane programy tworzą ramy, dzięki którym rozwija się

kontakt społeczny, ruch i zabawa jak również pełnią funkcję bazy

wyjściowej dla rozwoju rozumienia i używania języka.

Podstawowym założeniem programów jest stwierdzenie, że rozwój

człowieka uzależniony jest od zdolności do nabywania,

organizowania i wykorzystywania wiedzy o sobie. Przeznaczone są

do pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi o różnym poziomie

rozwoju intelektualnego, społecznego i fizycznego. Autorzy oparli

się na założeniu, że dotyk jest pierwszym wrażeniem, jakiego

doznajemy tak więc od wrażliwości dotykowej zależy umiejętność

nawiązania kontaktu z otoczeniem a następnie komunikacji z nim.

Aby przełamać trudności związane z postrzeganiem zaburzonego

obrazu własnego ciała, braku kontroli nad ruchami i problemami w

komunikacji, należy rozwijać świadomość ciała. Przy czym tego

typu działalność wymaga stworzenia bezpiecznego środowiska,

które pozwoli na skoncentrowanie uwagi, wywołanie jej

i kierowanie nią w taki sposób, by stało się dla danej osoby

znaczącą i motywującą aktywnością. I w tym działaniu niezwykle

ważną rolę odgrywa muzyka, która zarówno stymuluje jak i

podwyższa uwagę. Tak, więc obecność muzyki powinna być

uwzględniona podczas realizacji wszystkich programów. Muzyka

komercyjna nie nadaje się do prowadzenia programu, gdyż jest

zbyt skomplikowana i wymaga skupienia od słuchacza.

Komercyjna muzyka może zaburzać uwagę niż skłaniać do

konkretnej aktywności.

Przeznaczenie programów

Muzyka stymuluje i podwyższa uwagę, może

stworzyć korzystne podstawy do uczenia się. Dzięki słuchaniu

specjalnego tonu sygnaturki na początku i na końcu programu,

dziecko stopniowo uczy się rozpoznawać sytuację, a to

przygotowuje do łączenia jej z określoną aktywnością. Ponadto

każdy ruch dziecka jest wspierany przez specjalny

akompaniament muzyczny, będący „sygnałem” konkretnej

aktywności. W ten sposób tworzą się warunki , w których

dziecko może czuć się bezpieczne. Dziecku pomaga także to,

że teraupeuta używa głosu, śpiewa lub mówi wyraźnie i

melodyjnie. Żadna przewidziana programem aktywność nie

powinna być wykonana mechanicznie. Jeżeli dziecko ma złe

wyobrażenie swojego ciała i wykonuje ruchy mechanicznie,

brak świadomości ciała ulega utrwaleniu. Teraupeuta powinien

być świadomy skutków własnego sposobu podejścia do

dziecka, podczas programów potrzebny jest dobry kontakt z

dzieckiem, wymaga to od teraupeuty, umiejętności dawania

fizycznego wsparcia, kontaktu wzrokowego oraz świadomego i

aktywnego używania głosu. Program może być stosowany

przez każdą osobę, która ma regularny kontakt z dzieckiem,

można ją stosować jako część codziennego rytuału. Dziecko

musi być świadome wykorzystywania swoich rąk, ust, nóg,

ramion, stóp, i całego ciała podczas codziennych czynności

takich jak: jedzenie, ubieranie się, zabawy i komunikacji z

innymi.

Dostosowanie programów do potrzeb

dzieci

•

Dzieci niepełnosprawne fizycznie.

Należy im dostarczać jak najwięcej informacji o ich ciele

oraz jego powiązaniu z otoczeniem. Dziecko wymaga

pomocy w uzyskaniu wiedzy dotyczącej:

1.

Ciała jako całości.

2.

Poszczególnych części ciała i ich powiązań z innymi.

3.

Faktu, że różne części ciała mogą być używane w różny

sposób.

4.

Powiązania ciała z innymi ludźmi, przedmiotami i

przestrzenią.

Realizowany program powinien być dostosowany do

indywidualnych potrzeb dziecka. Dzieci o znacznym stopniu

niepełnosprawności fizycznej nie mogą od razu dostosować

swoich ruchów do akompaniamentu z taśmy, dlatego

powinny najpierw posłuchać taśmy i zapoznać się z

strukturą programu. Muzyka może pomóc wzmocnić

kontrolę nad częściami ich ciała. Stopniowo, gdy dziecko

zapoznaje się z programem, przyzwyczajamy je do

aktywnego uczestnictwa w jednej lub dwóch

aktywnościach, które są najłatwiejsze do wykonania przy

jego niepełnosprawnościach. Jeżeli dziecko ma trudności w

samodzielnym siedzeniu na podłodze to używamy wałków,

materaców. Jeżeli dziecko potrzebuje wsparcia z tyłu

umieszczamy przed nim lustro, tak aby mogło siebie

widzieć. Realizując program róbmy przerwy, jeżeli te na

taśmie są zbyt krótkie wyłanczaj magnetofon. Jeżeli istnieją

przeciwwskazania do poruszania pewnymi częściami ciała,

możesz ich dotykać lub służyć jako model.

Dostosowanie programów do potrzeb

dzieci

•

Dzieci z uszkodzonym wzrokiem i słuchem.

Uszkodzenia wzroku i słuchu wpływają wprost na zdolność

uzyskiwania informacji o świecie zewnętrznym. Programy

aktywności są sposobem na wywołanie i ustrukturalizowanie

uwagi dziecka.

Gdy pracujemy z dzieckiem niewidomym lub niedowidzącym

musimy mu pomóc zrozumieć związek pomiędzy

poszczególnymi częściami ciała. Jeśli jest to możliwe

pozwólmy dziecku śledzić swój ruch przez dotykanie i

odczuwanie. Pracuj tak, aby pomóc dziecku zrozumieć różnicę

między swoim, a jego ciałem. Bardzo dużą rolę odgrywa

intonacja głosu, dla niewidomych interpretacja sygnałów

wokalnych jest bardzo ważna.

W pracy z niesłyszącymi ważne jest by używać zawsze tych

samych sygnałów wzrokowych albo znaków i symboli

językowych związanych z każdą wyodrębnioną aktywnością.

Powinno to pomóc dziecku w organizowaniu wzrokowych,

dotykowych i rytmicznych doznań i powiązaniu ich z

aktywnością. Gdy pracujemy z grupą niesłyszących dzieci,

dobrze jest by siedziały one w półkolu lub okręgu, ułatwia to

naśladowanie.

Dzieci głucho-niwidome, wymagają szczególnie wyraźnych

sygnałów dotykowych i uwydatniania rytmu i ruchu. Ważne

jest by wskazać im początek i koniec każdej aktywności. Dobra

jakość dźwięków jest ważna dla dzieci, które są niewidome i

niesłyszące lub niesłyszące. Gdy jest to możliwe należy

używać dobrego sprzętu z dużymi głośnikami i rezonującej

podłogi.

Dostosowanie programów do potrzeb

dzieci

•

Dzieci z poważnymi zaburzeniami komunikacji. ( autystyczne

lub psychotyczne )

Wiele dzieci autystycznych ma wysoki poziom kontroli swojego

ciała. Mogą trzymać różne przedmioty i skutecznie ich używać,

a także zręcznie poruszać swoim ciałem. Jednak ich działania

są mechaniczne i pozbawione znaczenia. W konsekwencji

dzieci potrzebują pomocy w zrozumieniu relacji pomiędzy sobą

i swoim ciałem. Gdy pracujemy z dziećmi o zaburzonej

komunikacji, ważna jest nasza wrażliwość. Należy respektować

odległość jaką oni utrzymują pomiędzy sobą i innymi osobami-

dystans może być przekraczany stopniowo. Wykonując np.

ruchy kołysania, powinniśmy siedzieć obok dziecka i

wykonywać te ruchy, bez domagania się jego uczestnictwa.

Nawet jeśli dziecko jest zdolne do zaakceptowania fizycznego

kontaktu, dotykac należy delikatnie, wspierać jego plecy.

Dzieci takie szbciej zaakceptują kontakt dotykowy wewnątrz

struktury muzycznej. Pamiętać należy, że zawsze najpierw

powinien być nawiązany kontakt fizyczny a potem społeczny.

Każdy człowiek ma naturalny rytm swojego ciała i większą lub

mniejszą zdolność do zaadoptowania tego rytmu. Dzieci z

zaburzoną komunikacją mają czasami mocno utrwalony

własny rytm. Zmuszanie dziecka w początkowej fazie do

zaakceptowania rytmu z taśmy jest bezowocne, powinniśmy

mu pozwolić na kołysanie we własnym rytmie, dopiero później,

po zaznajomieniu ze strukturą muzyczną może być zachęcane

do powiązania swojego rytmu z tym, który jest na taśmie.

Dostosowanie programów do potrzeb

dzieci

Dzieci z cechami autystycznymi, psychotycznymi

naśladują ruchy mechanicznie i pobieżnie. Taki rodzaj

ruchów może się przyczynić do braku kontaktu z własnym

ciałem. Można temu zapobiec, jeśli teraupeuta zmienia

ruchy i zwraca uwagę dziecka na swoje działania,

używając odpowiednio dobranych piosenek, ruchów i

ekspresji werbalnej. Należy pamiętać, że dzieci z

tendencjami autystycznymi łatwo wprowadzić w

zakłopotanie. Dlatego ruchy wykonywane powinny być

dla nich zrozumiałe, a poziom trudności powinien być

zwiększany stopniowo.

Stosując Programy Aktywności możliwe jest zmienianie i

modyfikowanie stereotypów i kompulsywnych ruchów

przez użycie ich jako punktu wyjścia do wzajemnej

komunikacji. Gdy dziecko staje się bardziej świadome

własnego ciała i czuje się bardziej bezpieczne w kontakcie

z teraupeutą, jego potrzeba sterotypizacji zachowań

może ulec ograniczeniu.

Zdobycie uwagi dziecka może być czasem bardzo trudne.

Czasem dziecko , które nie uczestniczy w żadnej części

programu, przyłancza się do grupy, w której się czuje

bezpiecznie. We wczesnym stadium programu bardzo

ważna jest osoba przcująca z dzieckiem, każdy sygnał

dany dziecku musi być jasny i spójny. Aby uniknąć

nadmiernej zależności dziecka od osoby prowadzącej,

dobrze jest po prawidłowym wykonaniu programu zmienić

partnera. Nie powinno to jednak być wcześniej, nim

teraupeuta nie będzie pewien, czy dziecko czuje się

wystarczająco bezpiecznie wewnątrz ram programu i czy

już może być związane z innym „partnerem”.

Dostosowanie programów do

potrzeb dzieci

Podumowanie:
1.

Daj dziecku tyle czasu ile potrzebuje.

2.

Powstrzymaj każdą aktywność, która wywołuje stres lub

napięcie.

3.

Dostosuj program do indywidualnych potrzeb dziecka.

Wprowadź ograniczenia ze względu na jego specyficzną

niepełnosprawność. Uwzględnij doświadczenia , których

ono potrzebuje.

4.

Upewnij się, że ubiór nie ogranicza ruchów

5.

Pamiętaj, że rozwój kontaktu i komunikacji jest ważniejszy

niż sam ruch.

Opis programów

•

Program składa się z czterech programów oraz Programu

Wprowadzającego i Programu Specjalnego SPH,

zaadoptowanego dla potrzeb osób z poważną dysfunkcją

ruchu..

•

Aktywności zawarte w każdym programie następują kolejno po

sobie.

•

Program Wprowadzający - w przybliżeniu 8 min.

•

  Kołysanie

•

  Wymachiwanie rękoma

•

  Pocieranie dłoni

•

  Klaskanie

•

  Głaskanie głowy

•

  Głaskanie brzucha

•

  Relaksacja

•

Program Wprowadzający służy określeniu ram programowych

dla tych dzieci, które są nadaktywne, bardzo małe lub mające

niewystarczającą koncentrację uwagi, aby uczestniczyć w

Programie I lub II. Może on także zapoczątkowywać pracę z

dziećmi, z którymi trudno jest nawiązać i utrzymać kontakt

(chodzi tu o dzieci autystyczne lub psychotyczne).

Opis programów

•

Program I – w przybliżeniu 15 min.

•

   Kołysanie

•

   Wymachiwanie rękoma

•

    Zginanie i rozprostowywanie rąk

•

    Pocieranie dłoni

•

   Zaciskanie i otwieranie dłoni

•

    Poruszanie palcami

•

    Klaskanie

•

    Głaskanie głowy

•

    Głaskanie policzków

•

    Głaskanie łokci

•

    Głaskanie brzucha

•

    Przewracanie się (padanie)

•

    Relaksacja

Opis programów

•

Program II -w przybliżeniu 15 min.

•

    Kołysanie

•

    Klaskanie

•

    Głaskanie brzucha

•

    Głaskanie ud

•

    Głaskanie kolan

•

    Głaskanie palców u nogi

•

    Wiosłowanie

•

    Pocieranie stóp

•

    Poruszanie palcami u nóg

•

    Poruszanie nogami

•

    Leżenie na plecach

•

    Obracanie się z pleców na bok

•

    Obracanie się z pleców na brzuch

•

   Relaksacja

•

Do wykonywania czynności opisanych w Programach I i II

używane są różne części ciała w różny sposób. Program I

koncentruje się początkowo na górnej części ciała, a Program II

na dolnych partiach. Numer Programu nie wskazuje na

porządek, w którym powinny być zastosowane. Musimy tutaj

uwzględnić potrzeby dzieci, które są różne i dla niektórych z

nich Program II może być lepszym punktem startu. Ważne jest

by dziecko rzeczywiście dobrze zapoznało się z jednym

programem, nim zostanie wprowadzony drugi.

Opis programów

•

Program III – około 20 min.

•

    Leżenie na brzuchu

•

    Leżenie na plecach

•

    Obracanie się z pleców na brzuch

•

    Obracanie się z brzucha na bok

•

    Poruszanie nogami

•

    Czołganie się na brzuchu

•

    Raczkowanie

•

    Klęczenie i spacerowanie na kolanach

•

    Upadanie z pozycji klęczącej

•

    Odpychanie i przyciąganie

•

   Relaksacja

•

Program III wymaga znacznie większej świadomości społecznej

dziecka, ruchliwości i koordynacji. Oparty jest zdolności do

realizacji Programu I i II. Po wprowadzeniu Programu III mogą

być nadal realizowane pierwsze dwa Programy, ale wówczas

należy wymagać od dziecka, aby było uważne i aby przejęło

inicjatywę. Program III zakłada już pewne ramy, w których

dziecko może używać swojego ciała w bardziej zintegrowany

sposób, wspólnie z terapeutą i z innymi osobami.

Opis programów

•

Program IV – około 20 min.

•

    Leżenie na brzuchu

•

    Leżenie na brzuchu i mruganie oczyma

•

    Leżenie na plecach z rękoma wokół karku

•

    Poruszanie nogami (jazda na rowerze)

•

    Odbijanie się na siedzeniu

•

    Kręcenie się wokół siedzenia

•

    Ślizganie się na siedzeniu

•

    Podnoszenie się i stanie bez ruchu

•

    Podnoszenie ramion – jednego, a potem obu jednocześnie

•

    Podnoszenie jednocześnie – jednej ręki i nogi

•

    Stawanie przed kimś

•

    Podbieganie do- odbieganie od

•

    Spacerowanie – szybko i delikatnie

•

    Spacerowanie – wolno i ciężko

•

    Spacerowanie – wolno i delikatnie ( po cichu)

•

    Dwa i dwa (znajdź partnera)

•

    Odpychanie i przyciąganie

•

   Dowolne ruchy (taniec)

•

Program IV wymaga odpowiedniego poziomu świadomości

ciała, większej samokontroli, wyższego poziomu rozumienia

pojęciowego, koncentracji i społecznej wrażliwości. Program

ten powinien być używany na poziomie najbardziej

zaawansowanym, niezależnie od stosowania innych

programów lub jako uzupełnienie ich i rozwinięcie Programu III.

Opis programów

•

Program SPH (dla dzieci niesprawnych fizycznie) -około 25

min.

•

    Kołysanie (Pr.1 i 2)

•

    Wymachiwanie rękoma (Pr. 1)

•

    Pocieranie dłoni (Pr. 1)

•

    Zaciskanie i otwieranie dłoni (Pr. 1)

•

    Klaskanie (Pr. 1 i 2)

•

    Głaskanie policzków (Pr. 1)

•

    Głaskanie brzucha (Pr. 1 i 2)

•

    Głaskanie ud (Pr. 2)

•

    Ruch stóp / nóg (Pr. 2)

•

    Przewracanie się (padanie)(Pr. 1)

•

   Relaksacja (Pr.1 i 2)

•

Program SPH jest przeznaczony szczególnie do pracy z dziećmi,

z dysfunkcją narządu ruchu lub z takimi, które potrzebują

więcej czasu na wykonanie określonej czynności. Obejmuje on

odpowiednie aktywności wyselekcjonowane z Programu I i II.

Gdy dziecko jest zapoznane z tym Programem, możemy

przystąpić do zastosowania Programu I i II zamiennie z

Programem S P H. Podczas realizacji pierwszych dwóch

programów, pomiędzy aktywnościami powinna być

wprowadzona przerwa trwająca około 12 sekund. Więcej czasu

wymaga także wprowadzanie programów w grupie dzieci z

dysfunkcją narządu ruchu. W przerwach pomiędzy kolejnymi

czynnościami nauczyciel powinien aktywnie przygotować

dziecko do następnego zadania. Bardzo ważne jest, aby mówić

wyraźnie o każdej aktywności, używać starannie w sposób

wrażliwy i zróżnicowany swojego głosu, aby skoncentrować i

wzmocnić uwagę dziecka. Postępując w ten sposób, można

stworzyć podstawy, dzięki którym aktywna komunikacja i

znaczące używanie języka przez dziecko mogą stopniowo

wzrastać.

Program 1

•

Rozpoczęcie programu

•

Po włączeniu taśmy próbujemy skierować uwagę dziecka na

sygnaturkę. Kiedy rozpocznie się muzyka, razem z dzieckiem

bierzemy matę, kładziemy ją na podłodze i siadamy na niej

razem. Mówimy dziecku, jakie czynności będziemy wykonywać,

staramy się przyciągnąć jego uwagę. Ważne jest używanie przez

cały czas spójnej i jasnej werbalnej instrukcji oraz znaków

językowych, które są odpowiednie dla tej aktywności.

•

Aktywność 1 (PREP) (SPH) Kołysanie

•

Podstawowym celem tej aktywności jest dostarczenie poczucia

bezpieczeństwa i stworzenie podstaw do komunikacji. Kołysanie

ma na celu pomóc dziecku w doświadczaniu istnienia swojego

ciała i budowania zaufania do nauczyciela.

•

Aktywność 2 (PREP) (SPH) Wymachiwanie rękoma

•

Aktywność ta ma na celu wyrobienie u dziecka aktywnej

świadomości rąk i ramion w sytuacji interakcji oraz rozwój

świadomości pojęcia RĘKA.

•

Aktywność 3 Zginanie i rozprostowywanie rąk

•

Cel: Zachęcenie dziecka do „powiązania” w różny sposób swoich

rąk z własnym ciałem podczas wprowadzania pojęć: Zginanie,

Wyprostowywanie rąk.

•

Aktywność 4 (PREP) (SPH). Pocieranie dłoni

•

Cel: Zwrócenie uwagi dziecka na jego dłonie i dłonie innych ludzi;

rozwój świadomego pojęcia DŁOŃ; zintensyfikowanie sensu

dotyku i doprowadzenie do współdziałania pomiędzy terapeutą a

dzieckiem.

•

Aktywność 5 (SPH). Zaciskanie i otwieranie dłoni

•

Cel: Dłonie są szczególnie ważnym medium komunikacji i

środkiem uzyskiwania informacji ze środowiska. Przez zaciskanie i

otwieranie dłoni uwaga jest skoncentrowana na tych częściach

ciała, których wiele dzieci nie potrafi w pełni wykorzystać albo

używa ich stereotypowo. Zaciskanie i otwieranie rąk zwraca także

uwagę na ruch chwytania i wypuszczania przedmiotów.

Program 1

•

Aktywność 6. Poruszanie palcami

•

Cel: W odróżnieniu do poprzednich aktywności, które kierowały

uwagę dziecka na całą rękę, ta jest przeznaczona do rozwoju

świadomości palców i kontroli nad nimi. Zdolność do poruszania

swoimi palcami oddzielnie oraz do poruszania nimi razem jest

pierwszym nabytkiem w rozwoju precyzyjnej motoryki (chwytania

i wskazywania, precyzyjnego wykonywania ruchów). Ćwiczenia

pomagają także doskonalić koordynację ruchów. Wprowadzenie tej

aktywności pomaga dziecku w zrozumieniu takich pojęć, jak dłoń i

palce, a także pomaga mu nauczyć się uogólniania.

•

Aktywność 7. Klaskanie (PREP) (SPH), Głaskanie głowy

(PREP), Głaskanie policzków (SPH), Głaskanie łokci,

Głaskanie brzucha (PREP) (SPH)

•

Cel: Praca rękoma, dłońmi i palcami pozwala na badanie i

poznanie wzajemnych relacji różnych części ciała. Pomaga to

dziecku stać się świadomym wyobrażenia własnego ciała oraz

związku z innymi ludźmi – w równym stopniu jak doskonalenie

koordynacji ruchu.

•

W programie powinny być uwzględnione dodatkowe aktywności, z

którymi należy zapoznać dziecko, dotyczą one całej twarzy i jej

części /oczu, ust, uszu, zębów, języka/. Przed lustrem wskazujemy

palcem różne części twarzy dziecka.

•

Aktywność 8 (SPH). Przewracanie się (padanie z pozycji

siedzącej)

•

Celem tej aktywności jest: 1. Utrwalenie relacji zaufania pomiędzy

terapeutą a dzieckiem. 2. Doskonalenie odczuwania ciężaru ciała i

równowagi, rozwój reagowania na odwracalność dwóch

aktywności: padanie / podpieranie się. 3. Używanie całej

płaszczyzny rąk do wspierania się o podłogę. Pomaga to później

rozwinąć umiejętność chwytania i rozpoznawania powierzchni jako

solidnej i stałej.

•

Aktywność 9 (PREP) (SPH). Relaksacja (teraz będziemy

odpoczywać)

•

Cel: Zakończenie odpoczynkiem, wyciszenie po aktywnościach.

PROGRAM 2

•

Jeżeli wszystko jest gotowe włączamy magnetofon i zwracamy

uwagę dziecka na sygnaturkę. Bierzemy matę, kładziemy ją na

podłodze i siadamy. Zachęcamy dziecko, aby objęło inicjatywę.

•

Aktywność 1 (SPH). Kołysanie

•

Cel: Dostarczenie dziecku doświadczenia jego ciała jako

jedności i budowanie zaufania. Aktywność ta powinna być

pozytywna i znacząca.

•

Aktywność 2. Klaskanie (SPH), Głaskanie brzucha

(SPH), Głaskanie ud (SPH), Głaskanie kolan, Głaskanie

palców u nogi

•

Cel: Rozwój świadomości ciała i zdolności do koordynacji

ruchu.

•

Aktywność 3. Wiosłowanie

•

Cel: Uświadomienie znaczenia równowagi. Pozwala ono

dziecku doświadczyć przemieszczania ciężaru jego ciała we

współdziałaniu z drugą osobą. (Stanowi również przygotowanie

do przyciągania i popychania w Programach 3 i 4). Poprawia

napięcie mięśni pleców i bioder.

•

Aktywność 4. Pocieranie stóp

•

Cel: Zrozumienie przez dziecko, czym są jego własne stopy i

stopy innych ludzi. Uświadomienie dziecku znaczenia dotyku i

wrażliwości podeszwy stóp, wykorzystanie ruchu kostek.

Uświadomienie pojęcia STOPA.

•

Aktywność 5. Poruszanie palcami u nóg (stopy: SPH)

•

Cel: Uczenie świadomości palców. Rozwój ich siły i kontroli

dziecka nad nimi, co warunkuje dobrą równowagę

i prawidłowe chodzenie. Rozwój zdolności do niezależnego

poruszania poszczególnymi częściami ciała.

•

Aktywność 6. (SPH). Poruszanie nogami

•

Cel: Rozwój zdolności dziecka do celowego i niezależnego

używania obu nóg. Rozwój mięśni nóg i żołądka.

PROGRAM 2

•

Aktywność 7. Leżenie na plecach

•

Cel: Zapoznanie się dziecka z jego własnymi plecami.

Uświadomienie pojęcia: PLECY. Pomaga, aby dziecko poczuło

się bezpiecznie w pozycji leżącej.

•

Aktywność 8. Obracanie się z pleców na bok

•

Cel: ćwiczenie relaksacji i równowagi. Ponadto pozwala

zapoznać z pojęciem PLECY i BOK, rozwija także ruchy

obrotowe kręgosłupa, które są podstawą dobrego chodzenia.

Jest to ćwiczenie wstępne do nauki obrotów całkowitych.

•

Aktywność 9. Obracanie się z pleców na brzuch

•

Cel: Wprowadzenie świadomości BRZUCHA i przodu ciała w

relacji do podłogi

•

Aktywność 10 (SPH). Relaksacja (teraz odpoczywamy)

•

Cel: Stworzenie bezpiecznych ram dla aktywności. Ta

aktywność zachęca do kontaktu fizycznego z dorosłym, rozwija

tolerancję na kontakt fizyczny, szczególnie u tych dzieci, które

mają z nim problemy.

•

Zakończenie

•

Gdy kończy się „muzyka do odpoczynku” jeszcze raz

powtarzana jest sygnaturka. Tym razem oznacza ona koniec

aktywności i zamyka cały Program.

Program 3

•

Program ten rozpoczynamy od włączenia magnetofonu i

słuchania z dziećmi sygnaturki. Gdy zaczyna się melodia,

dzieci, które nauczyły się rozkładać swoje maty w Programie 1 i

2, robią to samodzielnie. W sytuacji, gdy potrzebują więcej

czasu na tą daną aktywność, chwilowo wyłączamy magnetofon.

•

Aktywność 1. Leżenie na brzuchu

•

Cel: Leżenie na brzuchu dla większości dzieci jest pozycją

relaksową i bezpieczną, dlatego stanowi dobry punkt wyjścia do

rozpoczęcia sekwencji aktywności. Uczymy pojęć: BRZUCH i

PRZÓD.

•

Aktywność 2. Leżenie na plecach

•

Cel: Rozwój świadomości PLECÓW i pozwolenie dziecku na

poznanie tylnej części jego ciała. Pomoc dziecku w tym, aby

czuło się bezpiecznie leżąc na podłodze i w pozycji pochyłej.

Wypróbowanie obrotów z brzucha na plecy.

•

Aktywność 3. Obracanie się z pleców na brzuch

•

Cel: Rozwój zdolności słuchania i rozpoznawania „muzyki

pleców”. Dziecko ma okazję do koncentracji, słuchania

i identyfikowania muzyki, podczas której powinno wykonywać

odpowiednie ruchy.

•

Aktywność 4. Obracanie się z brzucha na bok

•

Cel: Należy pozwolić dziecku na doświadczenie małego

„upadku”. Świadomość pojęcia BOK. Pomoc w osiągnięciu

relaksu i równowagi.

•

Aktywność 5. Obracanie się z brzucha na plecy

•

Cel: Świadomość pojęcia BOK. Pomoc w osiągnięciu relaksu i

równowagi. Rozwój zdolności dziecka do koncentracji

i słuchania.

•

Aktywność 6. Wymachiwanie nogami

•

Cel: Rozwijanie świadomości i koordynacji nóg. Rozwój mięśni

nóg i brzucha.

Program 3

•

Aktywność 7. Czołganie się na brzuchu

•

Cel: Ćwiczenia w czołganiu wzmacniają kręgosłup i wymagają

wprowadzenia ruchów naprzemiennych, które są konieczne dla

mającego nastąpić później raczkowania.

•

Aktywność 8. Raczkowanie

•

Cel: Raczkowanie następuje po pełzaniu i dlatego obie te

czynności mają pewne wspólne cele: wspieranie rozwoju ruchów

naprzemiennych, koordynacja wszystkich czterech kończyn,

rozwój rotacji kręgosłupa. Ćwiczenie wspomaga rozwój chodzenia

oraz wzmacnia siłę i ruchy rozciągania w nadgarstkach. Podczas

wykonywania ćwiczenia można wprowadzić zmianę powierzchni,

po której porusza się dziecko. Sprzyja to rozpoznawaniu różnych

materiałów przez dotyk.

•

Aktywność 9. Klęczenie i spacerowanie na kolanach

•

Cel: Nauka utrzymania równowagi w różnych pozycjach.

Świadomość KOLAN.

•

Aktywność 10. Upadanie z pozycji klęczącej

•

Cel: Ćwiczenie kontroli i równowagi ciała. Rozwój poczucia

ciężaru własnego ciała. Trening odruchu upadanie / podparcie.

•

Aktywność 11. Odpychanie i przyciąganie

•

Cel: Ważne jest, aby pomiędzy odpychaniem i przyciąganiem

dziecko umiało odzyskać równowagę. Ta aktywność uczy dziecko

akceptacji fizycznego i umysłowego oporu. Uświadamia sobie

ono własną siłę i siłę innych ludzi. Pomaga mu to rozwinąć

poczucie własnej tożsamości.

•

Aktywność 12. Relaksacja (teraz odpoczywamy)

•

Cel: Relaks po ćwiczeniach tworzy bezpieczne ramy dla

sekwencji aktywności.

•

Zakończenie

•

Inna niż w poprzednich programach muzyka, zamykająca

Program 3, tworzy dobrą atmosferę do odłożenia maty. Po

końcowej muzyce powtarzane są sygnaturki z Programu 1 i 2.

Program 4

•

Program 4 rozwija i poszerza świadomość ciała. Dziecko uczy się

używać swego ciała w relacji do przestrzeni, czasu i innych osób.

Rozwija zdolność koordynacji ruchowej i koncentracji uwagi. Rozwija

rozumienie pojęć relacyjnych i pozycyjnych. Wspiera zdolność

rozumienia wielokierunkowych instrukcji. Poprawia kompetencje

zabawowe, zaufanie i interakcje społeczne.

•

Zastosowanie

•

Program ten można wykorzystać w różnego typu szkołach i placówkach.

Pojęcia wprowadzone w tym Programie są ważne dla dzieci z ubytkami

słuchu i wzroku, mogą również stanowić bazę do prowadzenia treningu

słuchowego. W Programie tym wprowadza się pojęcia szyja i ramiona,

ruchy są bardziej skomplikowane. Dzieci zachęcane są do przejawiania

własnej inicjatywy. Zadaniem nauczyciela jest okazywanie wsparcia i

udzielanie pomocy. Program 4 oparty jest na trzech poprzednich

programach. Aby zapobiec mechanicznemu, nudnemu wykonywaniu

ćwiczeń, należy uruchomić wyobraźnię dzieci i zachęcić je do

fantazjowania.

•

Potrzebne wyposażenie.

•

Aktywności Programu 4 powinny być przeprowadzone w pomieszczeniu,

w którym nie ma wykładzin podłogowych i innych przeszkód

hamujących swobodny ruch i „ślizganie się”.

•

1. Leżenie na brzuchu.

•

Podczas tego ćwiczenia dążymy do stworzenia sytuacji społecznej.

Dzieci leżą w kole tak, by mogły patrzeć na siebie.

•

2. Leżenie na brzuchu i mruganie.

•

W tej aktywności dzieci wykonują jednocześnie dwie instrukcje: unoszą

górną część ciała i mrugają do siebie.

•

3. Leżenie na plecach z rękoma wokół karku.

•

Przy tym ćwiczeniu dążymy do wytworzenia u dzieci pojęcia KARK.

Zachęcamy je do mówienia i śpiewania o tym, co robią.

•

4. Poruszanie nogami (jazda na rowerze).

•

Ćwiczenie rozwija koordynację i kontrolę oraz zdolność do naśladowania

nauczyciela i innych dzieci. Aktywność jest jeszcze bardziej stymulująca

dla dzieci, gdy leżą w kole, z głowami lub stopami skierowanymi do jego

środka. Utrwala również spójność grupy.

Program 4

•

5.Odbijanie się na siedzeniu

•

Ćwiczenie to pozwala dziecku rozwinąć świadomość jego

siedzenia, wzmacnia koordynację różnych części ciała

•

6.Kręcenie się wokół siedzenia

•

Celem tej aktywności jest rozwój równowagi. Aby dobrze

wykonać ćwiczenie, konieczna jest świadomość całego ciała

i poczucie bezpieczeństwa podczas wykonywania ruchów

tyłem i bokiem.

•

7.Ślizganie się na siedzeniu do przodu

•

Dzięki doświadczaniu różnych sposobów wykonania tej

czynności, dzieci uczą się koordynacji ruchu, używania różnych

części ciała.

•

8.Podnoszenie się i stanie bez ruchu

•

Przy wykonywaniu ćwiczenia wymagany jest wysoki poziom

samokontroli i „społecznej wrażliwości”.

•

9.Podnoszenie ramion – jednego, a potem obu

jednocześnie

•

Aktywność wymaga wiedzy o tym, gdzie są ramiona, i

możliwości niezależnego poruszania nimi

•

10.Podnoszenie jednocześnie – jednej ręki i nogi

•

Koordynacja tych ruchów jest trudna i wymaga kontroli i dużej

świadomości ciała. Konieczne jest nieskrępowane i bezpieczne

używanie ciała.

•

11.Stanie przed kimś

•

Podczas tego ćwiczenia pracujemy nad pojęciami Z TYŁU i Z

PRZODU. Wymagany jest przy tym wysoki poziom

samodyscypliny.

Program 4

•

12.Podbieganie do – odbieganie od

•

W ćwiczeniu tym ważna jest umiejętność słuchania, start,

zatrzymanie się i marsz podczas muzyki. Wykonanie ćwiczenia

wymaga dobrej percepcji słuchowej i kontroli ciała.

•

13.Spacerowanie szybko i delikatnie. Spacerowanie wolno i

ciężko. Spacerowanie wolno i delikatnie (po cichu)

•

Zarówno wykonanie tych ćwiczeń, jak i poprzedniego wymaga dobrej

kontroli i zmiennych ruchów całego ciała, gdyż ruchy wykonywane są

w określonym czasie i przestrzeni, we współpracy z innymi. Podczas

ćwiczenia istotne jest uważne słuchanie i dostosowanie ruchów do

niewielkich zmian w rytmie muzyki.

•

14.Dwa i dwa (znajdź partnera)

•

W aktywności tej dajemy dzieciom wystarczająco dużo czasu, aby

mogły przygotować się do tej aktywności.

•

15.Odpychanie i przyciąganie

•

Aktywności te są rozwinięciem „upadania” i czynności odpychania i

przyciągania z poprzednich programów. Celem jest odzyskiwanie

równowagi w pozycji stojącej, oraz osiągnięcie współpracy i

nawiązanie interakcji. Dziecko uczy się tolerować odpychanie i

przyciąganie, rozwija się również jego umiejętność wykonywania tych

czynności.

•

16.Dowolne ruchy / taniec

•

Aktywność może być wykonywana na wiele różnych sposobów.

Stwarza duże pole dla wyobraźni, improwizacji, twórczości i

nawiązywania interakcji.

•

Programy nie mogą zastąpić koniecznej w wielu przypadkach

rehabilitacji ruchowej. Dopiero połączenie usprawniania fizycznego

dziecka z Programami Knillów, może przynieść w rezultacie nie tylko

poprawę jego rozwoju motorycznego, ale również zmniejszenie liczby

zachowań autoagresywnych i zachowań stereotypowych. Ponadto

zastosowanie Programów wpływa na wykształcanie świadomości ciała

i wyodrębnianie jego części, wzrost pewności siebie, nawiązanie

bardziej pozytywnych relacji z otaczającym światem, poszerza

umiejętności określania osobistej przestrzeni podczas relacji z innymi,

wzrost uwagi i otwartości na sygnały płynące z otoczenia.

Wprowadzanie programów

•

Wymagania personalne

•

Początkowo każde dziecko powinno pracować z tym samym

nauczycielem-terapeutą. Efektywność stosowania pierwszych

dwóch programów jest zwykle uzależniona od jednego

opiekuna. Realizując Program III, nauczyciel może pracować

z jednym lub kilkorgiem dzieci w tym samym czasie, w

zależności od stopnia ich społecznej świadomości. Program IV

jest pomyślany jako aktywność grupowa. Liczba nauczycieli i

dzieci włączonych w nią powinna być uzależniona od tego, ile

wsparcia potrzebuje każde dziecko, aby wykonać program

pozytywnie.

Wprowadzanie programów

•

Częstotliwość prowadzenia programu

•

Częstotliwość prowadzenia pracy według Programów powinna

być uzależniona od indywidualnych cech dziecka. Optymalna

liczba powtórzeń zależy od tego, jak regularnie potrzebuje ono

uczestniczyć w sytuacjach, w które wliczona jest określona

aktywność. W podjęciu decyzji może pomóc obserwacja i

pomiar.

•

Czas i miejsce

•

Podczas realizacji Programów ważny jest wybór pory dnia i

odpowiedniego miejsca, by były one przeprowadzane

regularnie i skutecznie. Należy wybrać taką porę dnia, w której

dziecko jest optymalnie ożywione. Dobrze jest także wybrać

taki czas, który jest naturalny do przeprowadzania programu,

najlepiej wśród innych czynności, które wykonuje

z nauczycielem (np. ubiera się, bawi).

Wprowadzanie programów

•

Wyposażenie

•

W pierwszych trzech programach wymagane jest, aby dziecko

miało własną matę lub materac (jeśli jest do tego zdolne),

kładzie ją na podłodze i siada na niej. Mata tworzy przestrzeń,

którą dziecko może skojarzyć z tym, jak działa, gdy rozpoczyna

i kończy kolejne punkty aktywności przewidzianych w

Programie. Przy przeprowadzaniu Programu Wprowadzającego

i Programu SPH użycie maty nie jest najważniejsze. Z

dzieckiem, które ma ograniczone zdolności uczestniczenia w

programie, można rozpocząć pracę od rozwoju inicjatywy,

przechodząc przez następujące stadia:

•

1.     Ośmielenie i zachęcenie do wspólnego siadania na macie.

•

2.     Zachęcenie do położenia maty na podłodze przed sobą,

następnie do siadania na niej razem z terapeutą.

•

3.     Zachęcanie do wspólnego rozwijania maty, położenia na

podłodze i siadania na niej razem.

•

4.     Zachęcenie do rozwinięcia maty z własnej inicjatywy,

położenie jej na podłodze i siadania na niej razem.

•

Zarówno Program Wprowadzający jak i Program SPH

uwzględniają preferencje dzieci, np. wykonanie określonych

czynności odbywa się w miejscu, w którym czują się

bezpiecznie. Mata powinna być wprowadzona i kładziona w

takim miejscu, w którym dziecko chce, aby leżała. Stopniowo,

kiedy dziecko czuje się na niej bezpieczniej, można je

nakłaniać, aby usiadło na macie i ewentualnie ćwiczenia mogą

już być wprowadzane na podłodze. Wartość Programów

uzależniona jest od umiejętności odpowiadania przez

nauczyciela na specjalne potrzeby dziecka.

Wprowadzanie programów

•

NOTOWANIE POSTĘPÓW (OBSERWACJA I POMIAR)

•

Pomocą w identyfikowaniu zmian rozwojowych mogą być

arkusze obserwacji, pomiaru i ewaluacji, które towarzyszą

przedstawionym programom.

•

Formularze dają możliwość zapisu trzech różnych wskaźników

interakcji pomiędzy dzieckiem a nauczycielem

(UCZESTNICZENIE, UWAŻNOŚĆ i ZACHOWANIA ZAKŁÓCAJĄCE).

W tej części formularza, która znajduje się pod napisem

„komentarz”, staramy się opisać własnymi słowami reakcje

dziecka na każdą aktywność. Następnie możemy określić

UCZESTNICTWO i powoli włączyć inne kategorie. Poszczególne

obserwacje gromadzimy przez cały czas wykonywania

programu, a formularz wypełniamy jak najszybciej po

zakończeniu programu. W każdym protokole zapisujemy: datę,

godzinę i miejsce ćwiczeń.

Wprowadzanie programów

•

1. Uczestniczenie

•

Ta kategoria obserwacji używana jest do zapisania stopnia

inicjatywy okazywanej przez dziecko oraz do określenia

wsparcia, którego potrzebuje od nauczyciela, aby mogło

uczestniczyć w aktywności. Stanowi ona podstawę planowania

i ewaluacji. Stopień uczestnictwa dziecka w każdej aktywności

można określić posługując się następującą skalą rozwojową.

•

Stopień A – Pasywność

•

Pasywność znaczymy wówczas jeżeli dziecko jest „nieobecne”,

nie można nawiązać z nim kontaktu wzrokowego itp.

•

Stopień B – Zainteresowanie

•

W punkcie tym odnotowujemy zainteresowanie dziecka

wykonywaniem określonej czynności, w jaki sposób reaguje na

muzykę, czy jest całkowicie uzależnione od pomocy

nauczyciela, czy nawiązuje kontakt wzrokowy.

•

Dziecko interesuje się tym, co się robi. Jego oczy są bardziej

czujne, trochę bardziej „trzyma” ciało i może reagować na

muzykę. Jednak jest całkowicie uzależnione od pomocy

nauczyciela.

•

Stopień C – Rozpoznanie

•

Obserwując zachowanie dziecka udzielamy odpowiedzi na

pytania: czy dziecko rozpoznaje aktywność, w którą jest

włączone, czy wymaga pomocy z naszej strony, jaki jest jego

wyraz twarzy (uśmiech, przygnębienie, apatia).

Wprowadzanie programów

•

Stopień D – Oczekiwanie

•

Porównujemy reakcje dziecka z poziomu C. Oznaki rozpoznania

mogą wystąpić w odpowiedzi na muzykę wprowadzającą.

Dziecko, antycypując aktywność, zwraca się do nauczyciela

(towarzyszą temu ruchy, kontakt wzrokowy lub nawet

gotowość do działania).

•

Stopień E – Kooperacja

•

W stopniu tym określamy aktywne uczestnictwo dziecka w

proponowanych ruchach, które wykonuje wspólnie

z nauczycielem. Pomimo fizycznych ograniczeń stara się

używać własnej siły. Nie budzi wątpliwości, że chociaż tylko

częściowo uczestniczy w aktywności – traktuje ją jak własną.

Jego stopień uczestniczenia w aktywności często wyznacza

zdolność do jej wykonania.

•

Stopień F – Inicjatywa

•

Najwyższy stopień uczestniczenia – dziecko jest zdolne do

objęcia inicjatywy i traktowania nauczyciela jako równego

partnera.

•

Stopień uczestnictwa dziecka w każdej aktywności

zaznaczamy krzyżykiem w odpowiedniej rubryce. Jeśli

u dziecka obserwujemy zachowania z dwóch różnych

poziomów, stawiamy krzyżyk pomiędzy dwiema rubrykami.

•

Jeżeli dziecko jest pasywne, to wybieramy takie zadanie, które

je zainteresuje, bądź wpływamy na jego aktywność poprzez

kontakt fizyczny, użycie głosu albo poprzez kontakt wzrokowy.

Uczestnictwa nie można osiągnąć, jeżeli uwaga dziecka jest

oderwana, nie skierowana na to, co się dzieje.

Wprowadzanie programów

•

2. Uważność

•

Uważność oceniamy w skali czteropunktowej:

•

Poziom 0 – dziecko nie jest skoncentrowane.

•

Poziom 1 – dziecko jest uważne przez pewien czas.

•

Poziom 2 – dziecko jest uważne przez większość czasu.

•

Poziom 3 – dziecko jest skoncentrowane przez cały czas.

•

W protokóle rysujemy w odpowiedniej rubryce kółko przy każdej

aktywności.

•

W celu wywołania i utrzymania uwagi dziecka poprzez głos,

kontakt fizyczny i gesty zachęcamy dziecko do udziału.

•

3. Zachowania zakłócające

•

Kiedy obserwujemy stopień UCZESTNICTWA dziecka i jego

UWAŻNOŚĆ, może okazać się konieczne zanotowanie

niektórych zachowań, odwracających jego uwagę od

znaczącego współdziałania. Takie zachowania mogą mieć formę

ruchów stereotypowych, autoagresji, ciągnięcia za włosy,

aktywnego wycofywania się z sytuacji itp. Zachowania te mogą

ulec nasileniu w nowej sytuacji, lub wtedy, gdy proponowane

aktywności powodują wzrost niepewności. Zapisywanie tego

typu zachowań, pozwala później, na przedyskutowanie

problemu z innymi i zmiany okoliczności, które mogą być

przyczyną zakłócających zachowań. Po prawej stronie protokołu

opisujemy własnymi słowami rodzaj ZACHOWANIA

ZAKŁÓCAJĄCEGO, a następnie określamy stopień, w jakim

zakłóca ono uczestniczenie dziecka w aktywności. Stopień

zakłócającego zachowania oceniamy w trzy punktowej skali.

•

Stopień 1 – Zachowania zaburzają aktywność w ograniczonym

zakresie.

•

Stopień 2 –Zachowanie utrudnia wykonanie aktywności.

•

Stopień 3 – Zachowani nasilone uniemożliwia wykonanie

czynności.

Wprowadzanie programów

•

Uwagi dodatkowe

•

W protokóle znajduje się również miejsce na dodatkowe
informacje. Możemy tutaj zapisywać ogólne impresje
dotyczące wykonania Programów Aktywności i inne szczególne
wydarzenia, które nie mieszczą się w przedstawionych
powyżej kategoriach obserwacji. W tym miejscu można
dodatkowo zapisywać, jak się czuło dziecko i jaki humor miał
sam nauczyciel.

•

Całkowita interpretacja protokołu. Protokół można określić jako
„profil” respektowania przez dziecko określonego programu w
dany dzień, z określonym nauczycielem.