Uniwersytet Opolski, WPiA

1

Prawo UE -

demokratyczne podstawy

UE

Jerzy Jendrośka

Aspekty

• Prawa człowieka
• Postanowienia o zasadach

demokratycznych

• Rola organów przedstawicielskich

– Parlament Europejski
– parlamenty krajowe

Uniwersytet Opolski, WPiA

2

UE a prawa człowieka

• Podstawa prawna do przystąpienia

Unii do Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka (art.6 TUE)

• Karta Praw Podstawowych

– art. 6 TUE - ma moc prawną jak

Traktaty (czyli prawo pierwotne)

– ograniczenia stosowania

• wyjaśnienia, deklaracje i protokoły

Uniwersytet Opolski, WPiA

3

Art.6 .1 - Karta Praw

• Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie

praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000
roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku
w Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak
Traktaty.

• Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają

kompetencji Unii określonych w Traktatach.

• Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są

interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi
określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej
interpretację i stosowanie oraz z należytym
uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie,
które określają źródła tych postanowień.

Uniwersytet Opolski, WPiA

4

Art.6 .2 i 3.- Konwencja

• 2. Unia przystępuje do europejskiej

Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności. Przystąpienie do
Konwencji nie narusza kompetencji Unii
określonych w Traktatach.

• 3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w

europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności oraz wynikające z
tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom
Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako
zasady ogólne prawa.

Uniwersytet Opolski, WPiA

5

Postanowienia o zasadach

demokratycznych

• Specjalny tytuł TUE -Tytuł II
• Każdy obywatel ma prawo uczestniczyć w

życiu demokratycznym Unii (art 10 TUE)

• Rola partii politycznych i innych organizacji

(w tym kościoły - art.17 TFEU)

• Jawność, konsultacje i dialog - art.15 TFEU
• Obywatelska inicjatywa prawodawcza

-art.11 TUE i art. 24 TFEU

Uniwersytet Opolski, WPiA

6

Art.9 TUE

• We wszystkich swoich działaniach Unia

przestrzega zasady równości swoich
obywateli, którzy są traktowani z
jednakową uwagą przez jej instytucje,
organy i jednostki organizacyjne.
Obywatelem Unii jest każda osoba mająca
przynależność Państwa Członkowskiego.
Obywatelstwo Unii ma charakter
dodatkowy w stosunku do obywatelstwa
krajowego i nie zastępuje go.

Uniwersytet Opolski, WPiA

7

Art.10.1 i 2 TUE

• 1.Podstawą funkcjonowania Unii jest

demokracja przedstawicielska.

• 2. Obywatele są bezpośrednio

reprezentowani na poziomie Unii w
Parlamencie Europejskim.

•

Państwa Członkowskie są reprezentowane w Radzie
Europejskiej przez swoich szefów państw lub
rządów, a w Radzie przez swoje rządy; szefowie
państw lub rządów i rządy odpowiadają
demokratycznie przed parlamentami narodowymi
albo przed swoimi obywatelami.

Uniwersytet Opolski, WPiA

8

Art.10.3 i 4 TUE

• 3. Każdy obywatel ma prawo

uczestniczyć w życiu demokratycznym
Unii. Decyzje są podejmowane w
sposób jak najbardziej otwarty i
zbliżony do obywatela.

• 4. Partie polityczne na poziomie

europejskim przyczyniają się do
kształtowania europejskiej świadomości
politycznej i wyrażania woli obywateli Unii.

Uniwersytet Opolski, WPiA

9

Jawność - art.15 TFUE

• 1.W celu wspierania dobrych rządów i

zapewnienia uczestnictwa społeczeństwa
obywatelskiego, instytucje, organy i
jednostki organizacyjne Unii działają z jak
największym poszanowaniem zasady
otwartości. 

• 2. Obrady Parlamentu Europejskiego oraz

Rady obradującej i głosującej nad
projektem aktu prawodawczego są jawne.

Uniwersytet Opolski, WPiA

10

Jawność - art.15 TFUE

• 3. Każdy obywatel Unii i każda osoba

fizyczna lub prawna mająca miejsce
zamieszkania lub siedzibę statutową
w Państwie Członkowskim ma prawo
dostępu do dokumentów instytucji,
organów i jednostek organizacyjnych Unii,
niezależnie od ich formy, z zastrzeżeniem
zasad i warunków określonych zgodnie
z niniejszym ustępem.

Uniwersytet Opolski, WPiA

11

Jawność - art.15 TFUE

• Zasady ogólne i ograniczenia, które

z uwagi na interes publiczny lub
prywatny regulują korzystanie z tego
prawa dostępu do dokumentów, są
określane w drodze rozporządzeń
przez Parlament Europejski i Radę,
stanowiące zgodnie ze zwykłą
procedurą prawodawczą.

Uniwersytet Opolski, WPiA

12

Jawnośc - art.15 TFUE

• Każda instytucja, organ lub jednostka

organizacyjna zapewnia przejrzystość swoich prac
i opracowuje w swoim regulaminie wewnętrznym
przepisy szczególne dotyczące dostępu do jej
dokumentów, zgodnie z rozporządzeniami, o
których mowa w akapicie drugim. 

• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej,

Europejski Bank Centralny i Europejski Bank
Inwestycyjny podlegają niniejszemu ustępowi
jedynie w wykonywaniu swoich funkcji
administracyjnych.

Uniwersytet Opolski, WPiA

13

Art.17 TFUE

• 1. Unia szanuje status przyznany na mocy

prawa krajowego kościołom i stowarzyszeniom
lub wspólnotom religijnym w Państwach
Członkowskich i nie narusza tego statusu.

• 2. Unia szanuje również status organizacji

światopoglądowych i niewyznaniowych
przyznany im na mocy prawa krajowego.

• 3. Uznając tożsamość i szczególny wkład tych

kościołów i organizacji, Unia prowadzi z nimi
otwarty, przejrzysty i regularny dialog.

Uniwersytet Opolski, WPiA

14

Rola parlamentow

narodowych

• Podstawy prawne

– Art 12 TUE
– Protokół w sprawie roli parlamentów

narodowych

• Monitorowanie zasady pomocniczości
• Udział w tworzeniu prawa, w tym

zmiany Traktatów

• Możliwośc blokowania procedury

Uniwersytet Opolski, WPiA

15

Art.12 TUE

• Parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają

się do prawidłowego funkcjonowania Unii:

•

a) otrzymując od instytucji Unii informacje oraz
projekty aktów prawodawczych Unii zgodnie
z Protokołem w sprawie roli parlamentów
narodowych w Unii Europejskiej;

•

b) czuwając nad poszanowaniem zasady
pomocniczości zgodnie z procedurami
przewidzianymi w Protokole w sprawie stosowania
zasad pomocniczości i proporcjonalności;

Uniwersytet Opolski, WPiA

16

Art 12 TUE cd

• c) uczestnicząc, w ramach przestrzeni wolności,

bezpieczeństwa i sprawiedliwości,
w mechanizmach oceniających wykonanie polityk
Unii w tej dziedzinie, zgodnie z artykułem 70
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
oraz włączając się w polityczną kontrolę
Europolu i ocenę działalności Eurojustu, zgodnie
z artykułami 88 i 85 tego Traktatu;

• d) uczestnicząc w procedurach zmiany

Traktatów, zgodnie z artykułem 48 niniejszego
Traktatu;

Uniwersytet Opolski, WPiA

17

Art.12 TUE cd

• e) otrzymując informacje na temat

wniosków o przystąpienie do Unii, zgodnie
z artykułem 49 niniejszego Traktatu;

• f) uczestnicząc we współpracy

międzyparlamentarnej między
parlamentami narodowymi
i z Parlamentem Europejskim, zgodnie z
Protokołem w sprawie roli parlamentów
narodowych w Unii Europejskiej.

Uniwersytet Opolski, WPiA

18