OUN – wiadomości ogólne

OUN – wiadomości ogólne

•

Zakażenia ośrodkowego układu

Zakażenia ośrodkowego układu

nerwowego stanowią poważny problem

nerwowego stanowią poważny problem

diagnostyczny i terapeutyczn

diagnostyczny i terapeutyczn

y

y

•

Najczęstszą postacią zakażenia

Najczęstszą postacią zakażenia

ośrodkowego układu nerwowego (o.u.n)

ośrodkowego układu nerwowego (o.u.n)

jest

jest

zapalenie opon mózgowo-

zapalenie opon mózgowo-

rdzeniowych i zapalenie mózgu

rdzeniowych i zapalenie mózgu

•

Szacuje się, że na świecie zapada na to

Szacuje się, że na świecie zapada na to

schorzenie około 1 mln osób

schorzenie około 1 mln osób

Drogi zakażenia O.U.N

Drogi zakażenia O.U.N

Zakażenia wirusami HSV, VZV, Rabies oraz
toksyna tężcowa (tetanospazmina)

4. Obwodowe nerwy

Przez złamaną kość sitową lub przez zatokę,
skórę (urazy, zabiegi diagnostyczne lub wady
wrodzone)

3. Bezpośredni
kontakt

Miejscowa inwazja z miejsc zakażonych, np.
górne drogi oddechowe (ucho środkowe,
wyrostek sutkowy lub zatoki) – bakterie,
grzyby, wolnożyjące ameby

2. Przez ciągłość

Większość drobnoustrojów z miejsc odległych
zakażenia przez krew dostaje się do mózgu
lub do płynu mózgowo-rdzeniowego

1 Krwiopochodna

Komentarz

Rodzaj drogi
zakażenia

Zapalenie opon m-r:

Zapalenie opon m-r:

objawy

objawy

•

Ból głowy

Ból głowy

•

Wymioty

Wymioty

•

Objawy oponowe

Objawy oponowe

•

Gorączka

Gorączka

•

Senność

Senność

•

W ciągu jednego dnia od początku

W ciągu jednego dnia od początku

choroby może się rozwinąć ciężki stan,

choroby może się rozwinąć ciężki stan,

prowadzący do śpiączki i śmierci

prowadzący do śpiączki i śmierci

Zapalenie opon m-r:

Zapalenie opon m-r:

podział

podział

•

Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-

Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-

rdzeniowych

rdzeniowych

-

-

zapalenie, w którym

zapalenie, w którym

udowodniono obecność patogennych

udowodniono obecność patogennych

bakterii w płynie m-r

bakterii w płynie m-r

•

Jałow

Jałow

e

e

(aseptycz

(aseptycz

ne

ne

) zapalenie opon

) zapalenie opon

mózgowo-rdzeniowych

mózgowo-rdzeniowych

-

-

zapalenie bez

zapalenie bez

wykazania bakterii patogennych w płynie

wykazania bakterii patogennych w płynie

m-r.

m-r.

Bakteryjne zapalenie opon

Bakteryjne zapalenie opon

m-r

m-r

•

Jest ostrym, zagrażającym życiu zakażeniem

Jest ostrym, zagrażającym życiu zakażeniem

•

Nawet po zastosowaniu prawidłowego

Nawet po zastosowaniu prawidłowego

leczenia

przeciwbakteryjnego,

wskaźnik

leczenia

przeciwbakteryjnego,

wskaźnik

śmiertelności

wynosi

około

10-15%

śmiertelności

wynosi

około

10-15%

(zależności

od

gatunku

bakterii

(zależności

od

gatunku

bakterii

wywołującego zakażenie)

wywołującego zakażenie)

•

Częstość występowania choroby zmniejsza

Częstość występowania choroby zmniejsza

się z wiekiem; zapadalność na zapalenie

się z wiekiem; zapadalność na zapalenie

opon

mózgowo-rdzeniowych

wywołane

opon

mózgowo-rdzeniowych

wywołane

przez poszczególne czynniki etiologiczne też

przez poszczególne czynniki etiologiczne też

jest związana z wiekiem chorego

jest związana z wiekiem chorego

Bakteryjne zapalenie opon

Bakteryjne zapalenie opon

m-r

m-r

Streptococcus pneumoniae
Neisseria menigitidis
Borelia burgdorferi
Neisseria flava

Dorośli

Neisseria menigitidis
Streptococcus pneumoniae

Dzieci

Neisseria menigitidis
Haemophilus influenzae
Streptococcus pneumoniae

Niemowlęta

Strepcoccus agalactiae
Escherichia coli
Klebsiella pneumoniae

Noworodki

Przyczyny

Grupa wiekowa

Bakteryjne zapalenie opon

Bakteryjne zapalenie opon

m-r:

m-r:

Charakterystyka wybranych

Charakterystyka wybranych

drobnoustrojów

drobnoustrojów

•

Bakterie najczęściej związane z

Bakterie najczęściej związane z

zapaleniem opon mózgowo-

zapaleniem opon mózgowo-

rdzeniowych

rdzeniowych

mają otoczkę i

mają otoczkę i

wysokie powinowactwo do

wysokie powinowactwo do

swoistych receptorów

swoistych receptorów

w splotach

w splotach

naczyniowo-komórkowych lub

naczyniowo-komórkowych lub

oponach mózgowo-rdzeniowych

oponach mózgowo-rdzeniowych

Neisseria meningitidis

Neisseria meningitidis

•

Neisseria meningitidis

Neisseria meningitidis

jest

jest

dwoinką

dwoinką

Gram-ujemną

Gram-ujemną

, o spłaszczonych bokach

, o spłaszczonych bokach

przylegających do siebie

przylegających do siebie

Komórki Neisseria meningitidis

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

patogenność

patogenność

N.

N.

meningitidis

meningitidis

•

Polisacharydowa otoczka

Polisacharydowa otoczka

•

Lipooligosacharydy błony zewnętrznej

Lipooligosacharydy błony zewnętrznej

(endotoksyna)

(endotoksyna)

•

Białka błony zewnętrznej

Białka błony zewnętrznej

•

Rzęski (dwa typy – umożliwiają kolonizację)

Rzęski (dwa typy – umożliwiają kolonizację)

•

Proteinaza IgA

Proteinaza IgA

Neisseria meningitidis

Neisseria meningitidis

•

Naturalny rezerwuar meningokoków:

Naturalny rezerwuar meningokoków:

Człowiek

Człowiek

•

Źródło:

Źródło:

Chory: bezobjawowy nosiciel (2-25%

Chory: bezobjawowy nosiciel (2-25%

populacji, zamknięte środowiska 40-80%)

populacji, zamknięte środowiska 40-80%)

•

Kolonizacja

Kolonizacja

:

:

jama gardłowo-nosowa

jama gardłowo-nosowa

•

Przenoszenie

Przenoszenie

:

:

droga kropelkowa lub kontakt bezpośredni

droga kropelkowa lub kontakt bezpośredni

Neisseria meningitidis

Neisseria meningitidis

•

Okres wylęgania

Okres wylęgania

: inwazyjnej choroby

: inwazyjnej choroby

meningokokowej może wynosić 2-10 dni / 3-4 dni

meningokokowej może wynosić 2-10 dni / 3-4 dni

U niemowląt i dzieci młodszych choroba może

U niemowląt i dzieci młodszych choroba może

mieć przebieg piorunujący – w ciągu kilku godzin

mieć przebieg piorunujący – w ciągu kilku godzin

zgon

zgon

•

Najwięcej nosicieli –

Najwięcej nosicieli –

między

między

15 a 24 rokiem życia

15 a 24 rokiem życia

•

Śmiertelność:

Śmiertelność:

10-13%,

10-13%,

wystąpienie wstrząsu

wystąpienie wstrząsu

septycznego –

septycznego –

50%

50%

•

zakażenie u młodej osoby można podejrzewać na

zakażenie u młodej osoby można podejrzewać na

podstawie

podstawie

nagłego początku choroby i

nagłego początku choroby i

obecności wysypki krwotocznej

obecności wysypki krwotocznej

Neisseria meningitidis

Neisseria meningitidis

Fot. Plamista, grudkowata wysypka – może przejść w wysypkę krwotoczną /
zakażenie centralnego układu nerwowego – zakażenie N. meningitidis

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae

•

Drobne pleomorficzne pałeczki Gram-ujemne

Drobne pleomorficzne pałeczki Gram-ujemne

•

Otoczka /odmienność antygenowa – 6 typów

Otoczka /odmienność antygenowa – 6 typów

serologicznych – a do f

serologicznych – a do f

•

Najgroźniejsze zakażenia – serotyp b (Hib)

Najgroźniejsze zakażenia – serotyp b (Hib)

•

Inwazyjne zakażenia o.u.n – dzieci poniżej 5

Inwazyjne zakażenia o.u.n – dzieci poniżej 5

roku życia (4 m a 2 rokiem życia)

roku życia (4 m a 2 rokiem życia)

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae

typ b

typ b

•

Okres wylęganie:

Okres wylęganie:

nie jest znany

nie jest znany

•

Rezerwuar:

Rezerwuar:

Jama nosowo-gardłowa

Jama nosowo-gardłowa

•

Przenoszenie:

Przenoszenie:

droga kropelkowa / kontakt

droga kropelkowa / kontakt

bezpośredni

bezpośredni

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae

typ b

typ b

•

Nosicielstwo:

Nosicielstwo:

25 do 80%

25 do 80%

zdrowej populacji

zdrowej populacji

małe dzieci

małe dzieci

60-80%

60-80%

Streptococcus

Streptococcus

pneumoniae

pneumoniae

•

Gram – dodatnie, katalazo-ujemne,

Gram – dodatnie, katalazo-ujemne,

wytwarzające otoczkę wielocukrową

wytwarzające otoczkę wielocukrową

•

Otoczka – 93 serotypy

Otoczka – 93 serotypy

•

Rezerwuar:

Rezerwuar:

Nosogardło

Nosogardło

•

Kolonizacja:

Kolonizacja:

5-10%

5-10%

zdrowych dorosłych

zdrowych dorosłych

20-40%

20-40%

zdrowych dzieci

zdrowych dzieci

Streptococcus

Streptococcus

pneumoniae

pneumoniae

•

Przenoszenie:

Przenoszenie:

droga kropelkowa /

droga kropelkowa /

kontakt bezpośredni

kontakt bezpośredni

•

Wiek:

Wiek:

dzieci do 2 r.ż oraz powyżej 65

dzieci do 2 r.ż oraz powyżej 65

r.ż

r.ż

Aseptyczne zapalenie opon

Aseptyczne zapalenie opon

m-r: objawy

m-r: objawy

•

ostry początek

ostry początek

•

kliniczne objawy zapalenia opon m-r,

kliniczne objawy zapalenia opon m-r,

•

obecność leukocytów w płynie m-r

obecność leukocytów w płynie m-r

lecz brak w nim bakterii

lecz brak w nim bakterii

•

Krótki i łagodny przebieg

Krótki i łagodny przebieg

Aseptyczne zapalenie opon

Aseptyczne zapalenie opon

m-r: etiologia

m-r: etiologia

Najczęściej wywoływane przez wirusy

Najczęściej wywoływane przez wirusy

•

Wirusy ECHO

•

Wirusy Coxsackie

•

Wirusy poliomyelitis

•

Wirusy świnki

•

Wirus opryszczki pospolitej typu 2 (HSV-2)

•

Wirus wiatrówki i półpaśca (VZV)

•

Wirus grypy A i B

•

Arbowirus (zwykle wywołują meningoencephalitis)

•

Rzadko wirus różyczki i wirus Epstein-Barra

Aseptyczne zapalenie opon

Aseptyczne zapalenie opon

m-r: etiologia

m-r: etiologia

Czynniki bakteryjne

Czynniki bakteryjne

•

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

•

Treponoma pallidum

Treponoma pallidum

•

Bartonella henselae

Bartonella henselae

(choroba kociego

(choroba kociego

pazura)

pazura)

•

Chlamydia pisttaci

Chlamydia pisttaci

Aseptyczne zapalenie opon

Aseptyczne zapalenie opon

m-r: etiologia

m-r: etiologia

Grzyby

Grzyby

•

Candida albicans

Candida albicans

•

Cryptococus neoformans

Cryptococus neoformans

•

Aspergillus

Aspergillus

-

-

Przewlekły przebieg; osoby z obniżoną odpornością

Przewlekły przebieg; osoby z obniżoną odpornością

immunologiczną i wyniszczone chorobą

immunologiczną i wyniszczone chorobą

nowotworową, długotrwałe podawanie

nowotworową, długotrwałe podawanie

antybiotyków

antybiotyków

- Droga krwionośna lub przez ciągłość z jamy

- Droga krwionośna lub przez ciągłość z jamy

nosowo-gardłowej

nosowo-gardłowej

Zapalenie mózgu

Zapalenie mózgu

(

(

encephalitis

encephalitis

)

)

•

Schorzenie O.U.N. o różnej etiologii:

Schorzenie O.U.N. o różnej etiologii:

wirusowej, bakteryjnej,

wirusowej, bakteryjnej,

pasożytniczej, grzybiczej

pasożytniczej, grzybiczej

•

Może występować jako powikłanie

Może występować jako powikłanie

niektórych chorób zakaźnych

niektórych chorób zakaźnych

(odra, ospa wietrzna, różyczka)

(odra, ospa wietrzna, różyczka)

Zapalenie mózgu-

Zapalenie mózgu-

etiologia

etiologia

Wirusy:

Wirusy:

•

Arbowirusy

Arbowirusy

•

HIV

HIV

•

Morbillivirus

Morbillivirus

•

Paramyxovirus parotitis

Paramyxovirus parotitis

•

Papovawirusy

Papovawirusy

•

Lyssavirus canis

Lyssavirus canis

•

Wirus polio

Wirus polio

•

Wirus kleszczowego zapalenia mózgu

Wirus kleszczowego zapalenia mózgu

Zapalenie mózgu-

Zapalenie mózgu-

etiologia

etiologia

Bakterie

Bakterie

•

Riketsia spp.

Riketsia spp.

•

Brucella spp.

Brucella spp.

•

Borrelia burgdorferi

Borrelia burgdorferi

•

Leptospira interrogans

Leptospira interrogans

•

Treponema pallidum

Treponema pallidum

•

Listeria monocytogenes

Listeria monocytogenes

•

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

Zapalenie mózgu-

Zapalenie mózgu-

etiologia

etiologia

Grzyby:

Grzyby:

•

Cryptococcus neoformans

Cryptococcus neoformans

•

Aspergillus spp.

Aspergillus spp.

•

Mucorales

Mucorales

Zapalenie mózgu-objawy

Zapalenie mózgu-objawy

•

Gorączka

Gorączka

•

Brak łaknienia

Brak łaknienia

•

Ciężki ból głowy

Ciężki ból głowy

•

Wymioty

Wymioty

•

Letarg, śpiączka

Letarg, śpiączka

•

I wyraźne objawy zaburzenia

I wyraźne objawy zaburzenia

czynności mózgu

czynności mózgu

Choroba Heinego-Medina

Choroba Heinego-Medina

(

(

poliomielitis

poliomielitis

)

)

•

Spowodowana wirusem polio

Spowodowana wirusem polio

•

Powoduje zapalenie rogów przednich

Powoduje zapalenie rogów przednich

rdzenia kręgowego

rdzenia kręgowego

•

Droga szerzenia: pokarmowa i kropelkowa

Droga szerzenia: pokarmowa i kropelkowa

•

Może doprowadzić do wiotkiego

Może doprowadzić do wiotkiego

niesymetrycznego porażenia mięśni

niesymetrycznego porażenia mięśni

kończyn, a także brzucha i klatki

kończyn, a także brzucha i klatki

piersiowej

piersiowej

choroba Heinego-Medina

choroba Heinego-Medina

(poliomielitis)

(poliomielitis)