Autonomiczny układ nerwowy
unerwia mięśnie gładkie, mięsień
sercowy i gruczoły
reguluje funkcje trzewne
•
częstość serca, ciśnienie tętnicze,
trawienie, oddawanie moczu
drogi zawierające dwa neurony
przedzwojowy
zazwojowy
Pre-ganglionic
Ganglion
Post-ganglionic
Autonomiczny układ nerwowy
Figure 15.4a
Autonomiczny układ nerwowy
część współczulna i
przywspółczulna
•
Unerwiają te same struktury
•
Przeciwstawne działanie
Autonomiczny układ nerwowy –
podział
Figure 15.3
Autonomiczny układ nerwowy
Neurotransmittery
Neurotransmittery uwalniane z zakończeń
przedzwojowych:
Acetylocholina
Neurotransmittery uwalniane z zakończeń
zazwojowych:
Noradrenalina (część współczulna)
Acetylocholina (część przywspółczulna)
Unerwienie serca
Układ współczulny
Układ przywspółczulny
Unerwienie serca
Włókna współczulne
Włókna zazwojowe odchodzą od zwojów: gwiaździstego,
szyjnego środkowego i dolnego oraz piersiowych (4
górnych)
Włókna z prawego pnia współczulnego zaopatrują
głównie węzeł zatokowo – przedsionkowy oraz
przedsionki
Włókna z lewego pnia współczulnego zaopatrują głównie
komory
Na zakończeniach uwalniania noradrenalina (NA)
Działa na receptor adrenergiczny 1 (sprzężony przez
białka Gs z cyklazą adenylową)
Układ współczulny w sercu
β
β
1
1
komórki węzła
komórki węzła
SA
SA
→
→
↑H
↑H
R
R
β
β
1
1
komórki węzła
komórki węzła
SA
SA
→
→
↑
↑
szybkości
przewodzenia
β
β
1
1
mięsień roboczy
mięsień roboczy
komór
komór
→
→
↑
↑
kurczliwości
kurczliwości
Unerwienie serca - cd
Pobudzenie włókien współczulnych:
Dodatni efekt chronotropowy
Dodatni efekt inotropowy
Dodatni efekt dromoropowy
Oraz zmiany metaboliczne: lipolizy i glikogenolizy,
dostępności substratów metabolicznych
NA
NA
→
→
β
β
1
1
receptor
receptor
y
y
węzła
węzła
SA →
SA →
↑HR
↑HR
NA
NA
→
→
β
β
1
1
receptor
receptor
y
y
kardiomicytów
kardiomicytów
→
→
↑
↑
kurczliwości
kurczliwości
CO = HR x SV
CO = HR x SV
EFEKT: SV; CO; ciśnienia tętniczego,
Unerwienie serca - cd
Włókna przywspółczulne (n.błędny)
Włókna przedzwojowe rozpoczynają się w jądrach
grzbietowych nerwów błędnych
Przełączenie na włókna pozazwojowe w samym sercu
Włókna pozazwojowe zaopatrują:
•
prawy n. błędny - węzeł SA, prawy przedsionek
•
lewy n. błędny - węzeł AV, lewy przedsionek
•
unerwienie przywspółczulne komór - skąpe
Na zakończeniach uwalniania acetylocholina (Ach)
Działa na receptor M2 (sprzężony przez białka Gi z
cyklazą adenylową)
Unerwienie serca - cd
Pobudzenie włókien przywspółczulnych:
ujemny efekt chronotropowy ( HR)
ujemny efekt inotropowy ( kurczliwości)
ujemny efekt dromoropowy ( szybkości przewodzenia)
EFEKT: SV; CO; ciśnienia tętniczego,
Unerwienie naczyń krwionośnych
Unerwienie naczyniozwężające
Unerwienie naczyniorozszerzające
włókna współczulne pozazwojowe
we wszystkich naczyniach (wyjątek: naczynia włosowate i
naczynia łożyska)
transmitter: NA; receptor: 1
spoczynkowa aktywność toniczna = stałe napięcie
neurogennne
najobficiej: tętniczki, zwieracze prekapilarne; w mniejszym
stopniu większe tętnice i żyłki
efekt pobudzenia: opór obwodowy, powrót żylny; a w
konsekwencji: SV, CO, BP
brak specjalnych nerwów naczyniorozszerzających
wniosek:
•
skurcz naczyń: aktywności współczulnej
•
rozkurcz naczyń: aktywności współczulnej
Unerwienie naczyniozwężające
w naczyniach
w naczyniach
zaopatrujących skórę,
zaopatrujących skórę,
błony śluzowe, trzewia i
błony śluzowe, trzewia i
nerki
nerki
,
,
mięśnie gładkie
mięśnie gładkie
ściany naczynia posiadają
ściany naczynia posiadają
prawie wyłącznie
prawie wyłącznie
receptor
receptor
y
y
α
α
1
1
pobudzenie receptorów
pobudzenie receptorów
α
α
1
1
powoduje skurcz mięśni
powoduje skurcz mięśni
gładkich naczynia
gładkich naczynia
α
α
1
1
Unerwienie
naczyniozwężające
Unerwienie naczyniorozszerzające
tylko w nielicznych naczyniach krwionośnych
nie wykazuje aktywności spoczynkowej
różny charakter:
przywspółczulny: ślinianki, opony mózgowe, mózg,
naczynia wieńcowe, narządy płciowe
współczulny (Ach): mięśnie szkieletowe
Ośrodek sercowy
w rdzeniu przedłużonym
otrzymuje informację:
z receptorów obwodowych
z wyższych pięter OUN: podwzgórze, kora mózgowa
podział:
ośrodek sercowohamujący – pobudza dosercowe włókna n. X
ośrodek sercowopobudzający - pobudza dosercowe włókna
współczulne
toniczna (stała) przewaga ośrodka sercowohamującego nad
ośrodkiem sercowopobudzającym
ośrodek sercowopobudzający i włókna współczulne
dosercowe nie wykazują tonicznego napięcia; aktywność
wzrasta okresowo (wysiłek fizyczny)
Ośrodek naczynioruchowy
w rdzeniu przedłużonym
kontroluje czynność włókien współczulnych
zazwojowych, zwężających naczynia
dwa skupiska neuronów:
strefa presyjna – boczna część rdzenia przedłużonego,
pobudzenie: aktywności współczulnej
strefa depresyjna – przyśrodkowa część rdzenia
przedłużonego, pobudzenie: aktywności współczulnej
stałe pobudzanie strefy presyjnej
podwzórze, kora mózgowa, układ siatkowaty
obszar chemowrażliwy rdzenia przedłużonego
ośrodek oddechowy rdzenia przedłużonego
impulsacja aferentna z receptorów obwodowych (baro- i
chemoreceptory
Odruch z baroreceptorów
główny mechanizm regulujący napięcie współczulne
charakter hamujący
receptory: baroreceptory (mechanoreceptory)
zatoki szyjne
łuk aorty
bodziec pobudzający: ciśnienia tętniczego
b(rozciągnięcie ściany tętnicy)
włókna dośrodkowe:
n. zatokowy (n. IX) – z baroreceptorów zatok szyjnych
n. aortalny (n. X) - z baroreceptorów łuku aorty
•
włókna afferentne: typu A (grube, zmielinizowane,
szybko się adaptujące) lub typu C (cienkie,
bezrdzenne, utrzymujące swą aktywność)
Odruch z baroreceptorów - cd
efekt:
serce: hamowanie aktywności współczulnej, pobudzanie
n. X
naczynia: hamowanie aktywności współczulnej
skutek:
serce: HR, kurczliwości
naczynia: rozszerzenie naczyń
WNIOSEK: BP
Odruch z baroreceptorów
MAP
ośrodki rdzenia przedłużonego
pobudzenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty
kurczliwość
rozkurcz
tętnice, żyły
aktywność współczulna aktywność przywspółczulna
węzeł SA
komory
HR
oporu obwodowego
CO
ciśnienie tętnicze (do normy)
bodziec
ośrodki
odp. tkan
receptor
wł. efferen
odp. syst
efektor
Odruch z baroreceptorów
rozszerzeniu ulegają także duże żyły
zaleganie krwi
przechodzenie płynu do tkanek
adaptacja = pobudzenie słabnie w miarę trwania
bodźca
prawidłowe BP jest bodźcem stale pobudzającym
baroreceptory
MAP
ośrodki rdzenia przedłużonego
odbarczenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty
kurczliwość
skurcz
tętnice, żyły
aktywność współczulna aktywność przywspółczulna
węzeł SA
komory
HR
oporu obwodowego
CO
ciśnienie tętnicze (do normy)
bodziec
ośrodki
odp. tkan
receptor
wł. efferen
odp. syst
efektor
Odbarczenie baroreceptorów
Odruch z baroreceptorów -
znaczenie
odruch własny układu krążenia - receptory i
efektory w obrębie układu sercowo –
naczyniowego
rola:
wyrównywanie krótkotrwałych wahań ciśnienia
tętniczego
regulacja rozmieszczenia płynu między naczyniami
krwionośnymi a przestrzenią zewnątrzkomórkową
Mechanoreceptory serca
Odruch Bezolda - Jarischa
mechanoreceptory komór
bodziec: rozciągnięcie ścian komory
włókna afferentne: typu C, cienkie, bezmielinowe
efekt:
serce: hamowanie aktywności współczulnej,
pobudzanie n. X
naczynia: hamowanie aktywności współczulnej
skutek:
serce: HR, kurczliwości
naczynia: rozszerzenie naczyń
Odruch Bezolda - Jarischa
znaczenie:
odruch własny sercowo – sercowy
zmniejsza pracę serca w warunkach nadmiernego
przeciążenia
paradoksalne pobudzenie mechanoreceptorów:
np. po krwotoku
weratrydyna – alkaloid pobudzjący
mechanoreceptory lewej komory
Odruch Bainbridge'a
receptory przedsionków typu B
bodziec: mechaniczne rozciąganie przedsionków
włókna afferentne: grube, zmielinizowane
efekt:
serce: pobudzanie aktywności współczulnej, hamowanie
n. X
naczynia: pobudzanie aktywności współczulnej
skutek:
serce: HR, kurczliwości
naczynia: skurcz naczyń
znaczenie:
ułatwia przesunięcie zwiększonej objętości krwi z PK
przez krążenie płucne do LK
Odruch Bainbridge'a
powrót
żylny
rozciągnięc
ie
przedsionk
ów
impuls do
ośrodków
rdzenia
przedłużon
ego
(n. IX)
aktywności
współczulnej
dosercowej
HR
Odruch z chemoreceptorów
tętniczych
chemoreceptory – kłębki szyjne i aortalne
bodziec: pO
2
, pCO
2
, pH
włókna afferentne:
n. zatokowy (n. IX) – z chemoreceptorów kłębków
szyjnych
n. aortalny (n. X) - z chemoreceptorów kłębków
aortalnych
efekt:
naczynia: pobudzenie aktywności wspólczulnej skurcz
naczyń (wyjątek: mózg, serce)
serce: koaktywacja = jednoczesne pobudzenie włókien
współczulnych i n. X; odpowiedź serca uzależniona od
układu oddechowego
Regulacja hormonalna układu
krążenia
układ renina – angiotensyna – aldosteron
(układ RAA)
wazopraesyna (hormon antydiuretyczny, ADH,
AVP)
przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)
Układ RAA
renin
a
ANGIOTENSYN
A I
konwertaza angiotensyny
ANGIOTENSYNA II
ANGIOTENSYNA II
ANGIOTENSYNOG
EN
ALDOSTERON
ALDOSTERON
Renina
wydzielana przez aparat przykłębuszkowy nerki
(komórki ziarniste tętniczki doprowadzającej)
enzym proteolityczny
okres półtrwania 40-120 min.
czynniki pobudzające uwalnianie:
aktywności współczulnej (NA, receptory )
hipowolemia
RR
przewlekłe choroby z obrzękami
czynniki hamujące wydzielanie:
angiotensyna II
wazopresyna
hipernatermia
ANP
działanie:
przekształca angiotensynogen w angiotensynę I
Renina
Układ RAA
renin
a
ANGIOTENSYN
A I
konwertaza angiotensyny
ANGIOTENSYNA II
ANGIOTENSYNA II
ANGIOTENSYNOG
EN
ALDOSTERON
ALDOSTERON
Angiotensyna II
Peptyd – 8 aminokwasów
Okres półtrwania: 1-3 min.
Działanie:
syntezy i wydzielania aldosteronu
skurcz naczyń
ADH
ACTH
resorbcji Na w kanalikach nerkowych
pragnienie
Unieczynniana przez angiotensynazy
Angiotensyna III silnie pobudza wydzielanie
aldosteronu
Aldosteron
Mineralokortykosteroid (C21) wydzielany przez
warstwę kłębkowatą kory nadnerczy
Okres półtrwania 20-30 min.
Rytm dobowy – szczyt wydzielania we wczesnych
godzinach rannych
W osoczu związany z albuminami i CBG
Metabolizowany w wątrobie
Wydalany przez nerki w stanie wolnym i
sprzężonym z kwasem siarkowym i
glukuronowym
Czynniki pobudzające wydzielanie:
ACTH
Angiotensyna II
Hiperkaliemia
Hiponatremia
hipowolemia
Czynniki hamujące wydzielanie:
Wazopresyna
Wzrost RR
Receptory cytoplazmatyczne: nerki, ślinianki,
jelito, gruczoły potowe
Aldosteron
K
+
kora nadnerczy
(warstwa kłębkowata)
angiotensyna II
ACTH
aldosteron
resorbcji Na
+
Na
+
wydalanie K
+
wydalanie H
+
Przedsionkowy peptyd natriuretyczny - ANP
Synteza w kardiomiocytach przedsionków
Etapy syntezy: pre-pro-ANP; pro-ANP i ANP
Peptyd- 28 aa
Czynniki pobudzające wydzielanie:
Hiperwolemia
Adrenalina
Wazopresyna
Synteza w podwzgórzu
Jądro nadwzrokowe
Jądro przykomorowe
Magazynowana w tylnym płacie przysadki
Hormon polipeptydowy
Okres półtrwania 16-20 min.
Działanie:
Nerka – receptor V2; zwrotne wchłanianie wolnej
wody w kanalikach zbiorczych
Naczynia krwionośne – receptor V1; skurcz naczyń; to
działanie tylko w dużych stężeniach
Wazopresyna
Czynniki pobudzające wydzielanie:
Hipermolalność osocza
Hipowolemia
Czynniki hamujące wydzielanie:
Hipomolalność osocza
Hiperwolemia
Wazopresyna
dodatek
Chemoreceptor Reflex-pH
Chemoreceptor Reflex-pH