Autonomiczny układ nerwowy



unerwia mięśnie gładkie, mięsień
sercowy i gruczoły



reguluje funkcje trzewne

•

częstość serca, ciśnienie tętnicze,
trawienie, oddawanie moczu

drogi zawierające dwa neurony

przedzwojowy
zazwojowy

Pre-ganglionic

Ganglion

Post-ganglionic

Autonomiczny układ nerwowy

Figure 15.4a

Autonomiczny układ nerwowy

część współczulna i

przywspółczulna

•

Unerwiają te same struktury

•

Przeciwstawne działanie

Autonomiczny układ nerwowy –
podział

Figure 15.3

Autonomiczny układ nerwowy

Neurotransmittery



Neurotransmittery uwalniane z zakończeń
przedzwojowych:



Acetylocholina



Neurotransmittery uwalniane z zakończeń
zazwojowych:



Noradrenalina (część współczulna)



Acetylocholina (część przywspółczulna)

Unerwienie serca



Układ współczulny



Układ przywspółczulny

Unerwienie serca



Włókna współczulne



Włókna zazwojowe odchodzą od zwojów: gwiaździstego,

szyjnego środkowego i dolnego oraz piersiowych (4

górnych)



Włókna z prawego pnia współczulnego zaopatrują

głównie węzeł zatokowo – przedsionkowy oraz

przedsionki



Włókna z lewego pnia współczulnego zaopatrują głównie

komory



Na zakończeniach uwalniania noradrenalina (NA)



Działa na receptor adrenergiczny 1 (sprzężony przez

białka Gs z cyklazą adenylową)

Układ współczulny w sercu

β

β

1

1

komórki węzła

komórki węzła

SA

SA

→

→

↑H

↑H

R

R

β

β

1

1

komórki węzła

komórki węzła

SA

SA

→

→

↑

↑

szybkości

przewodzenia

β

β

1

1

mięsień roboczy

mięsień roboczy

komór

komór

→

→

↑

↑

kurczliwości

kurczliwości

Unerwienie serca - cd



Pobudzenie włókien współczulnych:



Dodatni efekt chronotropowy



Dodatni efekt inotropowy



Dodatni efekt dromoropowy



Oraz zmiany metaboliczne:  lipolizy i glikogenolizy, 

dostępności substratów metabolicznych

NA

NA

→

→

β

β

1

1

receptor

receptor

y

y

węzła

węzła

SA →

SA →

↑HR

↑HR

NA

NA

→

→

β

β

1

1

receptor

receptor

y

y

kardiomicytów

kardiomicytów

→

→

↑

↑

kurczliwości

kurczliwości

CO = HR x SV

CO = HR x SV

EFEKT:  SV;  CO;  ciśnienia tętniczego,

Unerwienie serca - cd



Włókna przywspółczulne (n.błędny)



Włókna przedzwojowe rozpoczynają się w jądrach
grzbietowych nerwów błędnych



Przełączenie na włókna pozazwojowe w samym sercu



Włókna pozazwojowe zaopatrują:

•

prawy n. błędny - węzeł SA, prawy przedsionek

•

lewy n. błędny - węzeł AV, lewy przedsionek

•

unerwienie przywspółczulne komór - skąpe



Na zakończeniach uwalniania acetylocholina (Ach)



Działa na receptor M2 (sprzężony przez białka Gi z
cyklazą adenylową)

Unerwienie serca - cd



Pobudzenie włókien przywspółczulnych:



ujemny efekt chronotropowy ( HR)



ujemny efekt inotropowy ( kurczliwości)



ujemny efekt dromoropowy ( szybkości przewodzenia)



EFEKT:  SV;  CO;  ciśnienia tętniczego,

Unerwienie naczyń krwionośnych



Unerwienie naczyniozwężające



Unerwienie naczyniorozszerzające



włókna współczulne pozazwojowe



we wszystkich naczyniach (wyjątek: naczynia włosowate i

naczynia łożyska)



transmitter: NA; receptor: 1



spoczynkowa aktywność toniczna = stałe napięcie

neurogennne



najobficiej: tętniczki, zwieracze prekapilarne; w mniejszym

stopniu większe tętnice i żyłki



efekt pobudzenia:  opór obwodowy,  powrót żylny; a w

konsekwencji:  SV,  CO, BP



brak specjalnych nerwów naczyniorozszerzających



wniosek:

•

skurcz naczyń:  aktywności współczulnej

•

rozkurcz naczyń:  aktywności współczulnej

Unerwienie naczyniozwężające



w naczyniach

w naczyniach

zaopatrujących skórę,

zaopatrujących skórę,

błony śluzowe, trzewia i

błony śluzowe, trzewia i

nerki

nerki

,

,

mięśnie gładkie

mięśnie gładkie

ściany naczynia posiadają

ściany naczynia posiadają

prawie wyłącznie

prawie wyłącznie

receptor

receptor

y

y

α

α

1

1



pobudzenie receptorów

pobudzenie receptorów

α

α

1

1

powoduje skurcz mięśni

powoduje skurcz mięśni

gładkich naczynia

gładkich naczynia

α

α

1

1

Unerwienie
naczyniozwężające

Unerwienie naczyniorozszerzające



tylko w nielicznych naczyniach krwionośnych



nie wykazuje aktywności spoczynkowej



różny charakter:



przywspółczulny: ślinianki, opony mózgowe, mózg,
naczynia wieńcowe, narządy płciowe



współczulny (Ach): mięśnie szkieletowe

Ośrodek sercowy



w rdzeniu przedłużonym



otrzymuje informację:



z receptorów obwodowych



z wyższych pięter OUN: podwzgórze, kora mózgowa



podział:



ośrodek sercowohamujący – pobudza dosercowe włókna n. X



ośrodek sercowopobudzający - pobudza dosercowe włókna
współczulne



toniczna (stała) przewaga ośrodka sercowohamującego nad
ośrodkiem sercowopobudzającym



ośrodek sercowopobudzający i włókna współczulne
dosercowe nie wykazują tonicznego napięcia; aktywność
wzrasta okresowo (wysiłek fizyczny)

Ośrodek naczynioruchowy



w rdzeniu przedłużonym



kontroluje czynność włókien współczulnych
zazwojowych, zwężających naczynia



dwa skupiska neuronów:



strefa presyjna – boczna część rdzenia przedłużonego,
pobudzenie:  aktywności współczulnej



strefa depresyjna – przyśrodkowa część rdzenia
przedłużonego, pobudzenie:  aktywności współczulnej



stałe pobudzanie strefy presyjnej



podwzórze, kora mózgowa, układ siatkowaty



obszar chemowrażliwy rdzenia przedłużonego



ośrodek oddechowy rdzenia przedłużonego



impulsacja aferentna z receptorów obwodowych (baro- i
chemoreceptory

Odruch z baroreceptorów



główny mechanizm regulujący napięcie współczulne



charakter hamujący



receptory: baroreceptory (mechanoreceptory)



zatoki szyjne



łuk aorty



bodziec pobudzający:  ciśnienia tętniczego

b(rozciągnięcie ściany tętnicy)



włókna dośrodkowe:



n. zatokowy (n. IX) – z baroreceptorów zatok szyjnych



n. aortalny (n. X) - z baroreceptorów łuku aorty

•

włókna afferentne: typu A (grube, zmielinizowane,

szybko się adaptujące) lub typu C (cienkie,

bezrdzenne, utrzymujące swą aktywność)

Odruch z baroreceptorów - cd



efekt:



serce: hamowanie aktywności współczulnej, pobudzanie
n. X



naczynia: hamowanie aktywności współczulnej



skutek:



serce:  HR,  kurczliwości



naczynia: rozszerzenie naczyń

WNIOSEK:  BP

Odruch z baroreceptorów

 MAP

ośrodki rdzenia przedłużonego

pobudzenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty

 kurczliwość

rozkurcz

tętnice, żyły

 aktywność współczulna aktywność przywspółczulna

węzeł SA

komory

 HR

 oporu obwodowego

 CO

 ciśnienie tętnicze (do normy)

bodziec

ośrodki

odp. tkan

receptor

wł. efferen

odp. syst

efektor

Odruch z baroreceptorów



rozszerzeniu ulegają także duże żyły



zaleganie krwi



przechodzenie płynu do tkanek



adaptacja = pobudzenie słabnie w miarę trwania
bodźca



prawidłowe BP jest bodźcem stale pobudzającym
baroreceptory

 MAP

ośrodki rdzenia przedłużonego

odbarczenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty

 kurczliwość

skurcz

tętnice, żyły

 aktywność współczulna  aktywność przywspółczulna

węzeł SA

komory

 HR

 oporu obwodowego

 CO

 ciśnienie tętnicze (do normy)

bodziec

ośrodki

odp. tkan

receptor

wł. efferen

odp. syst

efektor

Odbarczenie baroreceptorów

Odruch z baroreceptorów -
znaczenie



odruch własny układu krążenia - receptory i
efektory w obrębie układu sercowo –
naczyniowego



rola:



wyrównywanie krótkotrwałych wahań ciśnienia
tętniczego



regulacja rozmieszczenia płynu między naczyniami
krwionośnymi a przestrzenią zewnątrzkomórkową

Mechanoreceptory serca

Odruch Bezolda - Jarischa



mechanoreceptory komór



bodziec: rozciągnięcie ścian komory



włókna afferentne: typu C, cienkie, bezmielinowe



efekt:



serce: hamowanie aktywności współczulnej,
pobudzanie n. X



naczynia: hamowanie aktywności współczulnej



skutek:



serce:  HR,  kurczliwości



naczynia: rozszerzenie naczyń

Odruch Bezolda - Jarischa



znaczenie:



odruch własny sercowo – sercowy



zmniejsza pracę serca w warunkach nadmiernego
przeciążenia



paradoksalne pobudzenie mechanoreceptorów:
np. po krwotoku



weratrydyna – alkaloid pobudzjący
mechanoreceptory lewej komory

Odruch Bainbridge'a



receptory przedsionków typu B



bodziec: mechaniczne rozciąganie przedsionków



włókna afferentne: grube, zmielinizowane



efekt:



serce: pobudzanie aktywności współczulnej, hamowanie
n. X



naczynia: pobudzanie aktywności współczulnej



skutek:



serce:  HR,  kurczliwości



naczynia: skurcz naczyń



znaczenie:



ułatwia przesunięcie zwiększonej objętości krwi z PK
przez krążenie płucne do LK

Odruch Bainbridge'a



powrót

żylny

rozciągnięc
ie
przedsionk
ów

impuls do
ośrodków
rdzenia
przedłużon
ego

(n. IX)



aktywności

współczulnej
dosercowej

 HR

Odruch z chemoreceptorów
tętniczych



chemoreceptory – kłębki szyjne i aortalne



bodziec:  pO

2

,  pCO

2

,  pH



włókna afferentne:



n. zatokowy (n. IX) – z chemoreceptorów kłębków

szyjnych



n. aortalny (n. X) - z chemoreceptorów kłębków

aortalnych



efekt:



naczynia: pobudzenie aktywności wspólczulnej  skurcz

naczyń (wyjątek: mózg, serce)



serce: koaktywacja = jednoczesne pobudzenie włókien

współczulnych i n. X; odpowiedź serca uzależniona od

układu oddechowego

Regulacja hormonalna układu
krążenia



układ renina – angiotensyna – aldosteron
(układ RAA)



wazopraesyna (hormon antydiuretyczny, ADH,
AVP)



przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)

Układ RAA

renin
a

ANGIOTENSYN
A I

konwertaza angiotensyny

ANGIOTENSYNA II

ANGIOTENSYNA II

ANGIOTENSYNOG
EN

ALDOSTERON

ALDOSTERON

Renina



wydzielana przez aparat przykłębuszkowy nerki
(komórki ziarniste tętniczki doprowadzającej)



enzym proteolityczny



okres półtrwania 40-120 min.



czynniki pobudzające uwalnianie:



 aktywności współczulnej (NA, receptory )



hipowolemia



 RR



przewlekłe choroby z obrzękami



czynniki hamujące wydzielanie:



angiotensyna II



wazopresyna



hipernatermia



ANP



działanie:



przekształca angiotensynogen w angiotensynę I

Renina

Układ RAA

renin
a

ANGIOTENSYN
A I

konwertaza angiotensyny

ANGIOTENSYNA II

ANGIOTENSYNA II

ANGIOTENSYNOG
EN

ALDOSTERON

ALDOSTERON

Angiotensyna II



Peptyd – 8 aminokwasów



Okres półtrwania: 1-3 min.



Działanie:



 syntezy i wydzielania aldosteronu



skurcz naczyń



 ADH



 ACTH



 resorbcji Na w kanalikach nerkowych



 pragnienie



Unieczynniana przez angiotensynazy



Angiotensyna III silnie pobudza wydzielanie
aldosteronu

Aldosteron



Mineralokortykosteroid (C21) wydzielany przez
warstwę kłębkowatą kory nadnerczy



Okres półtrwania 20-30 min.



Rytm dobowy – szczyt wydzielania we wczesnych
godzinach rannych



W osoczu związany z albuminami i CBG



Metabolizowany w wątrobie



Wydalany przez nerki w stanie wolnym i
sprzężonym z kwasem siarkowym i
glukuronowym



Czynniki pobudzające wydzielanie:



ACTH



Angiotensyna II



Hiperkaliemia



Hiponatremia



hipowolemia



Czynniki hamujące wydzielanie:



Wazopresyna



Wzrost RR



Receptory cytoplazmatyczne: nerki, ślinianki,

jelito, gruczoły potowe

Aldosteron

 K

+

kora nadnerczy

(warstwa kłębkowata)

 angiotensyna II

 ACTH

aldosteron

 resorbcji Na

+

 Na

+

 wydalanie K

+

 wydalanie H

+

Przedsionkowy peptyd natriuretyczny - ANP



Synteza w kardiomiocytach przedsionków



Etapy syntezy: pre-pro-ANP; pro-ANP i ANP



Peptyd- 28 aa



Czynniki pobudzające wydzielanie:



Hiperwolemia



Adrenalina

Wazopresyna



Synteza w podwzgórzu



Jądro nadwzrokowe



Jądro przykomorowe



Magazynowana w tylnym płacie przysadki



Hormon polipeptydowy



Okres półtrwania 16-20 min.



Działanie:



Nerka – receptor V2; zwrotne wchłanianie wolnej

wody w kanalikach zbiorczych



Naczynia krwionośne – receptor V1; skurcz naczyń; to

działanie tylko w dużych stężeniach

Wazopresyna



Czynniki pobudzające wydzielanie:



Hipermolalność osocza



Hipowolemia



Czynniki hamujące wydzielanie:



Hipomolalność osocza



Hiperwolemia

Wazopresyna

dodatek

Chemoreceptor Reflex-pH

Chemoreceptor Reflex-pH