Formalna
Charakterystyka
Zachowania-
Kwestionariusz
Temperamentu (FCZ-KT)

Obliczanie wyników



Sześć skal, każda skala – 20 pozycji



Odpowiedzi „tak-nie”



1 punkt za zakreślenie odpowiedzi
diagnostycznej



Na każdej skali można uzyskać 0-20
pkt.



Wyższe wyniki na skali wskazują na
wyższe nasilenie cechy

Przeznaczenie



K i M w wieku 15-80 lat



Cała populacja



Badanie grupowe i indywidualne



Badania naukowe



Poradnictwo zawodowe, wychowawcze



Badanie kliniczne

Temperament



Podłożem teoretycznym FCZ-KT jest Regulacyjna Teoria

Temperamentu (RTT) Jana Stralaua



„…podstawowe, względnie stałe czasowo cechy

osobowości, które manifestują się w formalnej

charakterystyce zachowania (parametrach

energetycznych i czasowych). Cechy te występują we

wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i

zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez

wrodzone mechanizmy fizjologiczne, temperament

podlega zmianom zachodzącym pod wpływem

dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych czynników

środowiskowych”. (Strelau, 1993)



Odnosi się do sposobu zachowania (formy), jego

intensywności i przebiegu w czasie. Własności te

występują w każdym zachowaniu, niezależnie od jego

treści.

Charakterystyka energetyczna
zachowania



Cechy odpowiedzialne za poziom

energetyczny organizmu tj.

magazynowanie i rozładowywanie energii



Wyznacza:



wielkość pobudzenia powstałego pod

wpływem danej stymulacji



rozbieżność wywołanego pobudzenia od

optymalnego



motywację do przywrócenia stanu

optymalnego

Reaktywność emocjonalna
(RE)



Tendencja do intensywnego reagowania
na emotogenne bodźce. Duża na nie
wrażliwość i mała odporność
emocjonalna



Często załamuję się w ciężkich chwilach

Wytrzymałość (WT)



Zdolność do adekwatnego reagowania
na sytuacje wymagające długotrwałego
lub bardzo stymulującego działania oraz
zdolność do działania w warunkach
silnej stymulacji zewnętrznej



Mam uczucie ogólnego rozbicia po
nieprzespanej nocy

Wrażliwość sensoryczna
(WS)



Zdolność do reagowania na bodźce o
niskiej wartości stymulacyjnej



Czuję nawet delikatny zapach kwiatów

Aktywność (AK)



Tendencja do podejmowania zachowań
o dużej wartości stymulacyjnej



Prowadzę intensywne życie towarzyskie

Charakterystyka czasowa
zachowania



Warunkuje przebieg reakcji w czasie

Żwawość (ŻW)



tendencja do szybkiego reagowania,
utrzymywania dużego tempa
wykonywanych czynności i łatwej
zmiany zachowania w odpowiedzi na
zmieniające się warunki zewnętrzne



Zwykle zdążam odskoczyć, aby nie ochlapał
mnie samochód

Perseweratywność (PE)



tendencja do trwania i powtarzania
danego zachowania po zaprzestaniu
działania bodźca



Długo przeżywam rozczarowania po
doznanych niepowodzeniach

Znaczenie struktury cech



Proces regulacji aktywacji i stymulacji, czyli:



Dostarczanie stymulacji odpowiadającej indywidualnemu

zapotrzebowaniu



W efekcie wzbudzanie pozytywnych emocji i sprzyjanie

dużej sprawności działania



Struktura zharmonizowana – efektywna regulacji



Struktura niezharmonizowana – nieefektywna regulacja.

Powstaje w wyniku długotrwałych oddziaływań

środowiskowych (wychowawczych), forsujących

zachowania sprzeczne z dyspozycjami

temperamentalnymi i prowadzącymi do powstania

potrzeb w kolizji z potrzebami stymulacji wynikających z

temperamentu (np. potrzeba osiągnięć)



Długotrwałe nieoptymalne pobudzenie
staje się zwyczajowe, i w dłuższej
perspektywie może prowadzić do
zaburzeń zachowania i chorób
psychosomatycznych



Główne znaczenie w regulacji stymulacji
ma struktura cech energetycznych

Efektywność regulacji
stymulacji a struktura cech
(EPZ)



WT i RE wyznaczają możliwość

przetwarzania stymulacji



AK w relacji do powyższych mówi, czy

poszukiwanie stymulacji jest adekwatne

do możliwości jej przetwarzania

Efektywność regulacji
stymulacji a struktura cech
(CCZ)



CCZ mają drugorzędne znaczenie w
procesie regulacji stymulacji



ŻW – zwiększa dopływ stymulacji



PE – rozładowuje pobudzenie

Interpretacja



Profilowa, na podstawie



pojedynczych cech (analiza poszczególnych
cech)



struktury cech (analiza nasilenia
poszczególnych cech i różnic między nimi)



Funkcjonalna

– rola poszczególnych cech i ich struktury w

adaptacji jednostki do środowiska

Cztery odmienne struktury
temperamentu



Zharmonizowana o dużych możliwościach przetwarzania

stymulacji (sangwinicy): WT+, RE-, AK+, WS+, ŻW+, PE-



Zharmonizowana o małych możliwościach przetwarzania

stymulacji (melancholicy): WT-, RE+, AK-, WS-, ŻW-, PE+



Niezharmonizowana o dużych możliwościach

przetwarzania stymulacji (flegmatycy): WT+, RE-, AK-,

WS-+, ŻW-+, PE-+



Niezharmonizowana o małych możliwościach

przetwarzania stymulacji (cholerycy): WT-, RE+, AK+,

WS+-, ŻW+-, PE+-



Nasilenie cechy:„-” niskie; „+” wysokie; „-+” niskie lub

średnie; „+-” duże lub średnie

Znaczenie funkcjonalne cech
czasowych



Określają możliwość działania w
sytuacjach o wartości stymulacyjnej
związanej z czynnikiem czasu (zmiany
decyzji, schematów działania,
plastyczność myślenia, szybkość
reagowania, zręczność)

Znaczenie funkcjonalne cech
energetycznych



Określają możliwość działania w
sytuacjach o energetycznej wartości
stymulacyjnej, np.: długa, intensywna
praca, silna stymulacja fizyczna (WT),
odporność emocjonalna (RE),
nawiązywanie kontaktów,
podejmowanie ryzyka, podejmowanie
wielu aktywności (AK), dostrzeganie
słabych bodźców (WS)

Funkcjonalne znacznie
temperamentu – grupy
zawodowe



Sportowcy w porównaniu do populacji
ogólnej – wyższa wytrzymałość,
aktywność, żwawość i niższa
perseweratywność i reaktywność
emocjonalna



Muzykolodzy – wyższa WS



Kierowcy zawodowi – wysoka WT, WS,
ŻW, i niska PE, RE

Temperamentalny czynnik
ryzyka



Cechy temperamentu moderują wpływ stresu
(rozbieżność między obciążeniem
stymulacyjnym a możliwością jego
przetwarzania)



RE+, WT- ryzyko wystąpienia chorób
somatycznych (choroba wieńcowa, wrzody) i
zaburzeń zachowania



RE+, PE+ :większe nasilenie objawów
psychosomatycznych



Zharomonizowana o dużych możliwościach
przetwarzania stymulacji – małe ryzyko chorób

Temperamentalny czynnik
ryzyka



Niska aktywność (zarówno struktura

zharmonizowana i niezharmonizowana)

– czynnik ryzyka osłabienia aktywności

ukł. immunologicznego



Tendencje do niedostymulowania –

związek z socjopatią,



Niezharmonizowane struktury – ryzyko

nerwicy, uzależnień



Małe możliwości przetwarzania

stymulacji – ryzyko depresji