FORMALNA CHARAKTERYSTYKA ZACHOWANIA

FORMALNA CHARAKTERYSTYKA ZACHOWANIA

KWESTIONARIUSZ TEMPERAMENTU

KWESTIONARIUSZ TEMPERAMENTU

(

(

FCZ

FCZ

-

-

KT

KT

)

)

BOGDAN ZAWADZKI

BOGDAN ZAWADZKI

JAN STRELAU

JAN STRELAU

(1992)

(1992)

prof. dr hab. Bogdan Zawadzki

prof. dr hab. Bogdan Zawadzki

prof. Jan Strelau

prof. Jan Strelau

Osobowość

Cechy
charakterologiczne

•Motywy
•Postawy
•Dążenia

Cechy

temperamentalne

Temperament

Temperament

Temperament odnosi si

Temperament odnosi si

ę

ę

do: podstawowych, wzgl

do: podstawowych, wzgl

ę

ę

dnie

dnie

sta

sta

ł

ł

ych czasowo cech osobowo

ych czasowo cech osobowo

ś

ś

ci, kt

ci, kt

ó

ó

re manifestuj

re manifestuj

ą

ą

si

si

ę

ę

w formalnej charakterystyce zachowania (parametrach

w formalnej charakterystyce zachowania (parametrach

energetycznych i czasowych).

energetycznych i czasowych).

Cechy te wyst

Cechy te wyst

ę

ę

puj

puj

ą

ą

we wczesnym dzieci

we wczesnym dzieci

ń

ń

stwie i s

stwie i s

ą

ą

wsp

wsp

ó

ó

lne dla cz

lne dla cz

ł

ł

owieka i zwierz

owieka i zwierz

ą

ą

t.

t.

B

B

ę

ę

d

d

ą

ą

c pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone

c pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone

mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega

mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega

zmianom zachodz

zmianom zachodz

ą

ą

cym pod wp

cym pod wp

ł

ł

ywem dojrzewania (i

ywem dojrzewania (i

starzenia si

starzenia si

ę

ę

) oraz niekt

) oraz niekt

ó

ó

rych czynnik

rych czynnik

ó

ó

w

w

ś

ś

rodowiskowych. (

rodowiskowych. (

Strelau

Strelau

, 1993, s. 117).

, 1993, s. 117).

Cechy temperamentu

Cechy temperamentu

Interindywidualne

Interindywidualne

zr

zr

ó

ó

ż

ż

nicowanie i

nicowanie i

intraindywidualna

intraindywidualna

mi

mi

ę

ę

dzysytuacyjna

dzysytuacyjna

sta

sta

ł

ł

o

o

ść

ść

Stabilne czasowo i bardziej sta

Stabilne czasowo i bardziej sta

ł

ł

e ni

e ni

ż

ż

inne wymiary

inne wymiary

osobowo

osobowo

ś

ś

ci

ci

Biologiczne zdeterminowane

Biologiczne zdeterminowane

Wyst

Wyst

ę

ę

puj

puj

ą

ą

od wczesnego dzieci

od wczesnego dzieci

ń

ń

stwa

stwa

Wysoki wsp

Wysoki wsp

ó

ó

ł

ł

czynnik odziedziczalno

czynnik odziedziczalno

ś

ś

ci, poniewa

ci, poniewa

ż

ż

s

s

ą

ą

wyznaczane mech. fizjologicznymi, a te z kolei

wyznaczane mech. fizjologicznymi, a te z kolei

determinowane s

determinowane s

ą

ą

genetycznie

genetycznie

Zmienno

Zmienno

ść

ść

w ontogenezie

w ontogenezie

Zmienno

Zmienno

ść

ść

zwi

zwi

ą

ą

zana z p

zana z p

ł

ł

ci

ci

ą

ą

(mech. neurohormonalne)

(mech. neurohormonalne)

Cechy temperamentu

Cechy temperamentu

manifestuj

manifestuj

ą

ą

si

si

ę

ę

w formalnej charakterystyce zachowania

w formalnej charakterystyce zachowania

(reakcjach emocjonalnych, aktywno

(reakcjach emocjonalnych, aktywno

ś

ś

ci poznawczej i motorycznej)

ci poznawczej i motorycznej)

Intensywność

(parametry energetyczne)

Przebieg w czasie

(parametry czasowe)

Energetyczny poziom zachowania

Energetyczny poziom zachowania

(EPZ)

(EPZ)

Mechanizmy fizjologiczne r

Mechanizmy fizjologiczne r

ó

ó

ż

ż

nicuj

nicuj

ą

ą

ce

ce

poziom energetyczny organizmu:

poziom energetyczny organizmu:

nagromadzenie (kumulowanie) i

nagromadzenie (kumulowanie) i

roz

roz

ł

ł

adowywanie (wyzwolenie)

adowywanie (wyzwolenie)

zmagazynowanej energii.

zmagazynowanej energii.

–

–

Reaktywno

Reaktywno

ść

ść

emocjonalna (RE)

emocjonalna (RE)

–

–

Wytrzyma

Wytrzyma

ł

ł

o

o

ść

ść

(WT)

(WT)

–

–

Wra

Wra

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

sensoryczna (WS)

sensoryczna (WS)

–

–

Aktywno

Aktywno

ść

ść

(AK)

(AK)

Reaktywno

Reaktywno

ść

ść

emocjonalna

emocjonalna

Tendencja jednostki do intensywnego

Tendencja jednostki do intensywnego

reagowania na

reagowania na

emotogenne

emotogenne

bod

bod

ź

ź

ce,

ce,

wyra

wyra

ż

ż

aj

aj

ą

ą

ca si

ca si

ę

ę

w du

w du

ż

ż

ej wra

ej wra

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci

ci

emocjonalnej i ma

emocjonalnej i ma

ł

ł

ej odporno

ej odporno

ś

ś

ci

ci

emocjonalnej.

emocjonalnej.

Reaktywno

Reaktywno

ść

ść

emocjonalna

emocjonalna

Wykazuj

Wykazuj

ą

ą

du

du

żą

żą

pobudliwo

pobudliwo

ść

ść

emocjonaln

emocjonaln

ą

ą

(reaguj

(reaguj

ą

ą

emocjami

emocjami

ł

ł

atwo i silnie nawet na b

atwo i silnie nawet na b

ł

ł

ahe zdarzenia)

ahe zdarzenia)

Nie

Nie

ś

ś

mia

mia

ł

ł

e

e

Ł

Ł

atwo urazi

atwo urazi

ć

ć

ich uczucia

ich uczucia

Ma

Ma

ł

ł

o odporne emocjonalnie z tendencj

o odporne emocjonalnie z tendencj

ą

ą

do za

do za

ł

ł

amywania

amywania

si

si

ę

ę

w sytuacjach trudnych oraz obni

w sytuacjach trudnych oraz obni

ż

ż

ania poziomu

ania poziomu

wykonania zada

wykonania zada

ń

ń

w warunkach stresowych

w warunkach stresowych

Cz

Cz

ę

ę

sto prze

sto prze

ż

ż

ywaj

ywaj

ą

ą

stany napi

stany napi

ę

ę

cia emocjonalnego, spi

cia emocjonalnego, spi

ę

ę

ci

ci

i sztywni w zachowaniu

i sztywni w zachowaniu

Wykazuj

Wykazuj

ą

ą

du

du

żą

żą

labilno

labilno

ść

ść

i ma

i ma

łą

łą

dojrza

dojrza

ł

ł

o

o

ść

ść

emocjonaln

emocjonaln

ą

ą

,

,

s

s

ą

ą

podejrzliwi, niepewni siebie z tendencj

podejrzliwi, niepewni siebie z tendencj

ą

ą

do

do

wycofywania si

wycofywania si

ę

ę

z kontakt

z kontakt

ó

ó

w spo

w spo

ł

ł

ecznych i unikania

ecznych i unikania

sytuacji trudnych.

sytuacji trudnych.

Wytrzyma

Wytrzyma

ł

ł

o

o

ść

ść

Zdolno

Zdolno

ść

ść

do adekwatnego reagowania na

do adekwatnego reagowania na

sytuacje wymagaj

sytuacje wymagaj

ą

ą

ce d

ce d

ł

ł

ugotrwa

ugotrwa

ł

ł

ego lub

ego lub

bardzo stymuluj

bardzo stymuluj

ą

ą

cego dzia

cego dzia

ł

ł

ania oraz

ania oraz

zdolno

zdolno

ść

ść

do dzia

do dzia

ł

ł

ania w warunkach silnej

ania w warunkach silnej

stymulacji zewn

stymulacji zewn

ę

ę

trznej

trznej

Wytrzyma

Wytrzyma

ł

ł

o

o

ść

ść

Du

Du

ż

ż

a wytrzyma

a wytrzyma

ł

ł

o

o

ść

ść

na trudy i niewygody

na trudy i niewygody

ż

ż

ycia codziennego

ycia codziennego

Potrafi

Potrafi

ą

ą

radzi

radzi

ć

ć

sobie w niekorzystnych

sobie w niekorzystnych

warunkach otoczenia (

warunkach otoczenia (

np

np

. ha

. ha

ł

ł

as) i

as) i

pracowa

pracowa

ć

ć

intensywnie lub szczeg

intensywnie lub szczeg

ó

ó

lnie

lnie

d

d

ł

ł

ugo

ugo

Zdolne do wytrwa

Zdolne do wytrwa

ł

ł

ego dzia

ego dzia

ł

ł

ania, sumienne

ania, sumienne

Odporne emocjonalnie

Odporne emocjonalnie

Wra

Wra

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

sensoryczna

sensoryczna

Zdolno

Zdolno

ść

ść

do reagowania na bod

do reagowania na bod

ź

ź

ce

ce

sensoryczne o niskiej warto

sensoryczne o niskiej warto

ś

ś

ci

ci

stymulacyjnej

stymulacyjnej

Na poziomie poznawczym

Na poziomie poznawczym

–

–

spostrzegawcze, czujne i otwarte na

spostrzegawcze, czujne i otwarte na

otoczenie zewn

otoczenie zewn

ę

ę

trzne

trzne

Du

Du

ż

ż

a wra

a wra

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

zar

zar

ó

ó

wno sensoryczna, jak

wno sensoryczna, jak

i emocjonalna

i emocjonalna

–

–

s

s

ą

ą

wra

wra

ż

ż

liwe, delikatne i

liwe, delikatne i

wysubtelnione emocjonalnie

wysubtelnione emocjonalnie

Aktywno

Aktywno

ść

ść

Tendencja jednostki do podejmowania

Tendencja jednostki do podejmowania

zachowa

zachowa

ń

ń

o du

o du

ż

ż

ej warto

ej warto

ś

ś

ci stymulacyjnej

ci stymulacyjnej

lub zachowa

lub zachowa

ń

ń

prowadz

prowadz

ą

ą

cych do

cych do

osi

osi

ą

ą

gni

gni

ę

ę

cia silnej stymulacji zewn

cia silnej stymulacji zewn

ę

ę

trznej

trznej

Aktywno

Aktywno

ść

ść

Aktywne spo

Aktywne spo

ł

ł

ecznie i zawodowo, fizycznie

ecznie i zawodowo, fizycznie

Towarzyskie, ekspansywne

Towarzyskie, ekspansywne

ż

ż

yciowo

yciowo

Elastyczne w zachowaniu

Elastyczne w zachowaniu

Tendencja do podejmowania wielu r

Tendencja do podejmowania wielu r

ó

ó

ż

ż

nych zada

nych zada

ń

ń

Sk

Sk

ł

ł

onno

onno

ść

ść

do zachowa

do zachowa

ń

ń

impulsywnych i podejmowania

impulsywnych i podejmowania

ryzyka

ryzyka

Odporne emocjonalnie

Odporne emocjonalnie

Og

Og

ó

ó

lnie pozytywny nastr

lnie pozytywny nastr

ó

ó

j

j

Negatywnie reaguj

Negatywnie reaguj

ą

ą

na brak zaj

na brak zaj

ęć

ęć

, monotoni

, monotoni

ę

ę

, brak

, brak

nowych wra

nowych wra

ż

ż

e

e

ń

ń

i zmian w otoczeniu

i zmian w otoczeniu

Charakterystyka czasowa zachowania

Charakterystyka czasowa zachowania

(CCZ)

(CCZ)

Zesp

Zesp

ó

ó

ł

ł

cech charakteryzuj

cech charakteryzuj

ą

ą

cych przebieg

cych przebieg

reakcji w czasie

reakcji w czasie

–

–

ś

ś

wawo

wawo

ść

ść

(

(

ś

ś

W)

W)

–

–

Perseweratywno

Perseweratywno

ść

ść

(PE)

(PE)

ś

ś

wawo

wawo

ść

ść

Tendencja do szybkiego reagowania,

Tendencja do szybkiego reagowania,

utrzymywania tempa wykonywanych

utrzymywania tempa wykonywanych

czynno

czynno

ś

ś

ci i

ci i

ł

ł

atwej zmiany zachowania

atwej zmiany zachowania

(reakcji) w odpowiedzi na zmian

(reakcji) w odpowiedzi na zmian

ę

ę

warunk

warunk

ó

ó

w zewn

w zewn

ę

ę

trznych

trznych

Ł

Ł

atwo dostosowuje si

atwo dostosowuje si

ę

ę

do otoczenia

do otoczenia

Elastyczni w dzia

Elastyczni w dzia

ł

ł

aniu i plastyczni

aniu i plastyczni

intelektualnie

intelektualnie

Reaguj

Reaguj

ą

ą

impulsywnie

impulsywnie

Zachowuj

Zachowuj

ą

ą

si

si

ę

ę

jakby byli w po

jakby byli w po

ś

ś

piechu

piechu

Wykazuj

Wykazuj

ą

ą

du

du

żą

żą

wytrwa

wytrwa

ł

ł

o

o

ść

ść

i sumienno

i sumienno

ść

ść

w

w

dzia

dzia

ł

ł

aniu oraz og

aniu oraz og

ó

ó

lnie du

lnie du

żą

żą

wytrzyma

wytrzyma

ł

ł

o

o

ść

ść

ś

ś

wawo

wawo

ść

ść

Perseweratywno

Perseweratywno

ść

ść

Tendencja do trwania i powtarzania

Tendencja do trwania i powtarzania

danego zachowania przez jednostk

danego zachowania przez jednostk

ę

ę

po

po

zaprzestaniu dzia

zaprzestaniu dzia

ł

ł

ania bod

ania bod

ź

ź

ca (sytuacji)

ca (sytuacji)

wywo

wywo

ł

ł

uj

uj

ą

ą

cego zachowanie

cego zachowanie

Tendencja do drobiazgowej analizy zdarze

Tendencja do drobiazgowej analizy zdarze

ń

ń

,

,

wielokrotnego wracania do minionych ju

wielokrotnego wracania do minionych ju

ż

ż

fakt

fakt

ó

ó

w

w

ż

ż

yciowych, d

yciowych, d

ł

ł

ugotrwa

ugotrwa

ł

ł

ego ich prze

ego ich prze

ż

ż

ywania

ywania

emocjonalnego i nadmiernej koncentracji na

emocjonalnego i nadmiernej koncentracji na

przesz

przesz

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci

Du

Du

ż

ż

a wra

a wra

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

emocjonalna

emocjonalna

Tendencja do reagowania l

Tendencja do reagowania l

ę

ę

kiem i napi

kiem i napi

ę

ę

ciem

ciem

emocjonalnym w sytuacjach stresowych oraz

emocjonalnym w sytuacjach stresowych oraz

obni

obni

ż

ż

ona wytrzyma

ona wytrzyma

ł

ł

o

o

ść

ść

Perseweratywno

Perseweratywno

ść

ść

Procedura badania

Procedura badania

Czas badania jest nieograniczony

Czas badania jest nieograniczony

Badania mo

Badania mo

ż

ż

na przeprowadza

na przeprowadza

ć

ć

indywidualnie lub

indywidualnie lub

grupowo

grupowo

Wynik w ka

Wynik w ka

ż

ż

dej skali oblicza si

dej skali oblicza si

ę

ę

przez zsumowanie liczby

przez zsumowanie liczby

odpowiedzi diagnostycznych (skale zawieraj

odpowiedzi diagnostycznych (skale zawieraj

ą

ą

po 20

po 20

pozycji, wi

pozycji, wi

ę

ę

c WS w ka

c WS w ka

ż

ż

dej ze skal zawiera si

dej ze skal zawiera si

ę

ę

w

w

przedziale od 0 do 20 punkt

przedziale od 0 do 20 punkt

ó

ó

w).

w).

Wy

Wy

ż

ż

szy wynik liczbowy w skali wskazuje na wi

szy wynik liczbowy w skali wskazuje na wi

ę

ę

ksze

ksze

nasilenie danej cechy.

nasilenie danej cechy.

Obliczanie wynik

Obliczanie wynik

ó

ó

w

w

WS nale

WS nale

ż

ż

y przekszta

y przekszta

ł

ł

ci

ci

ć

ć

na wyniki

na wyniki

znormalizowane (

znormalizowane (

staninowe

staninowe

).

).

Przedzia

Przedzia

ł

ł

y ufno

y ufno

ś

ś

ci

ci

–

–

dla wszystkich test

dla wszystkich test

ó

ó

w (85%) +/

w (85%) +/

-

-

1

1

stanin

stanin

–

–

dla kobiet w skali WS +/

dla kobiet w skali WS +/

-

-

2

2

staniny

staniny

Wyniki:

Wyniki:

–

–

od 1 do 3

od 1 do 3

stanina

stanina

–

–

niskie

niskie

–

–

od 4 do 6

od 4 do 6

stanina

stanina

–

–

ś

ś

rednie

rednie

–

–

od 7 do 9

od 7 do 9

stanina

stanina

–

–

wysokie.

wysokie.

Interpretacja wynik

Interpretacja wynik

ó

ó

w

w

1.

1.

Profilowa

Profilowa

–

–

opis psychologiczny jednostki

opis psychologiczny jednostki

(jej poszczeg

(jej poszczeg

ó

ó

lnych w

lnych w

ł

ł

a

a

ś

ś

ciwo

ciwo

ś

ś

ci i ca

ci i ca

ł

ł

ego

ego

temperamentu wraz z analiz

temperamentu wraz z analiz

ą

ą

stanu

stanu

mechanizm

mechanizm

ó

ó

w regulacji stymulacji)

w regulacji stymulacji)

2.

2.

Funkcjonalna

Funkcjonalna

–

–

opis mo

opis mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci

ci

adaptacyjnych jednostki do

adaptacyjnych jednostki do

ś

ś

rodowiska

rodowiska

zawodowego czy szkolnego i konsekwencji

zawodowego czy szkolnego i konsekwencji

ewentualnej

ewentualnej

dezadaptacji

dezadaptacji

(pogorszenie stanu

(pogorszenie stanu

zdrowia, ryzyko chor

zdrowia, ryzyko chor

ó

ó

b psychosomatycznych)

b psychosomatycznych)

Interpretacja strukturalna

Interpretacja strukturalna

Przy interpretacji strukturalnej nale

Przy interpretacji strukturalnej nale

ż

ż

y

y

zwr

zwr

ó

ó

ci

ci

ć

ć

uwag

uwag

ę

ę

na stopie

na stopie

ń

ń

zharmonizowania cech energetycznych

zharmonizowania cech energetycznych

(reaktywno

(reaktywno

ś

ś

ci emocjonalnej i

ci emocjonalnej i

wytrzyma

wytrzyma

ł

ł

o

o

ś

ś

ci z aktywno

ci z aktywno

ś

ś

ci

ci

ą

ą

) oraz cech

) oraz cech

czasowych (

czasowych (

ż

ż

wawo

wawo

ś

ś

ci z

ci z

perseweratywno

perseweratywno

ś

ś

ci

ci

ą

ą

).

).

Efektywna regulacja stymulacji

Efektywna regulacja stymulacji

Dostarczanie odpowiedniej do zapotrzebowania i

Dostarczanie odpowiedniej do zapotrzebowania i

mo

mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci przetworzenia stymulacji (nie jest

ci przetworzenia stymulacji (nie jest

wzbudzany ani przesyt ani niedosyt stymulacji)

wzbudzany ani przesyt ani niedosyt stymulacji)

Efektywna regulacja stymulacji sprzyja

Efektywna regulacja stymulacji sprzyja

kszta

kszta

ł

ł

towaniu si

towaniu si

ę

ę

struktur zharmonizowanych

struktur zharmonizowanych

D

D

ł

ł

ugotrwa

ugotrwa

ł

ł

a nieefektywna regulacja stymulacji

a nieefektywna regulacja stymulacji

prowadzi do utrzymywania si

prowadzi do utrzymywania si

ę

ę

zbyt silnego lub

zbyt silnego lub

zbyt s

zbyt s

ł

ł

abego pobudzenia i traktowania go jako

abego pobudzenia i traktowania go jako

pobudzenia zwyczajowego (normalnego)

pobudzenia zwyczajowego (normalnego)

Temperament a funkcjonowanie

Temperament a funkcjonowanie

Preferowanie i wybieranie adekwatnych do

Preferowanie i wybieranie adekwatnych do

temperamentu sytuacji i form dzia

temperamentu sytuacji i form dzia

ł

ł

ania

ania

W

W

ł

ł

a

a

ś

ś

ciwo

ciwo

ś

ś

ci temperamentu wp

ci temperamentu wp

ł

ł

ywaj

ywaj

ą

ą

na

na

formy dzia

formy dzia

ł

ł

ania w podj

ania w podj

ę

ę

tych

tych

aktywno

aktywno

ś

ś

ciach

ciach

,

,

np

np

. wi

. wi

ę

ę

ksza ilo

ksza ilo

ść

ść

czynno

czynno

ś

ś

ci

ci

przygotowawczych, przerywanych i

przygotowawczych, przerywanych i

zr

zr

ó

ó

ż

ż

nicowanych u os

nicowanych u os

ó

ó

b o ma

b o ma

ł

ł

ych

ych

zdolno

zdolno

ś

ś

ciach przetwarzania stymulacji.

ciach przetwarzania stymulacji.

Konfiguracja cech

Konfiguracja cech

Cechy czasowe warunkuj

Cechy czasowe warunkuj

ą

ą

mo

mo

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

dzia

dzia

ł

ł

ania w

ania w

sytuacjach o ekstremalnej warto

sytuacjach o ekstremalnej warto

ś

ś

ci

ci

stymulacyjnej, zwi

stymulacyjnej, zwi

ą

ą

zanej z czynnikiem czasu.

zanej z czynnikiem czasu.

Elastyczno

Elastyczno

ść

ść

dzia

dzia

ł

ł

ania, plastyczno

ania, plastyczno

ść

ść

my

my

ś

ś

lenia,

lenia,

szybko

szybko

ść

ść

reagowania, zr

reagowania, zr

ę

ę

czno

czno

ść

ść

.

.

Cechy energetyczne okre

Cechy energetyczne okre

ś

ś

laj

laj

ą

ą

poziom dzia

poziom dzia

ł

ł

ania

ania

w warunkach wymagaj

w warunkach wymagaj

ą

ą

cych d

cych d

ł

ł

ugotrwa

ugotrwa

ł

ł

ej,

ej,

intensywnej pracy i tolerancji na siln

intensywnej pracy i tolerancji na siln

ą

ą

stymulacj

stymulacj

ę

ę

fizyczn

fizyczn

ą

ą

, odporno

, odporno

ś

ś

ci na stres, anga

ci na stres, anga

ż

ż

owania si

owania si

ę

ę

w

w

wiele r

wiele r

ó

ó

ż

ż

norodnych zaj

norodnych zaj

ęć

ęć

(aktywno

(aktywno

ść

ść

),

),

dostrzegania i oceniania s

dostrzegania i oceniania s

ł

ł

abych, ma

abych, ma

ł

ł

o

o

intensywnych bod

intensywnych bod

ź

ź

c

c

ó

ó

w (wra

w (wra

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

sens.)

sens.)

Konfiguracja cech

Konfiguracja cech

AK

AK

: reguluje stymulacj

: reguluje stymulacj

ę

ę

WT i RE

WT i RE

: odpowiadaj

: odpowiadaj

ą

ą

za mo

za mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci

ci

przetwarzania stymulacji

przetwarzania stymulacji

–

–

WT

WT





, RE

, RE





: ma

: ma

ł

ł

e mo

e mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci przetwarzania

ci przetwarzania

stymulacji

stymulacji

„

„

Kana

Kana

ł

ł

y energetyczne

y energetyczne

”

”

:

:

–

–

ś

ś

W : zwi

W : zwi

ę

ę

ksza dop

ksza dop

ł

ł

yw stymulacji

yw stymulacji

–

–

PE : roz

PE : roz

ł

ł

adowuje pobudzenie

adowuje pobudzenie

Konfiguracja cech

Konfiguracja cech

Silny zwi

Silny zwi

ą

ą

zek RE, WT i AK

zek RE, WT i AK

RE:

RE:

–

–

Dodatnia korelacja z PE

Dodatnia korelacja z PE

–

–

Ujemna korelacja z

Ujemna korelacja z

ś

ś

W

W

WT

WT

–

–

Ujemna korelacja z PE

Ujemna korelacja z PE

–

–

Dodatnia korelacja z

Dodatnia korelacja z

ś

ś

W

W

Struktury zharmonizowane

Struktury zharmonizowane

I.

I.

Du

Du

ż

ż

e mo

e mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci przetwarzania stymulacji

ci przetwarzania stymulacji

–

–

WT

WT





, AK

, AK





, RE

, RE





, WS

, WS





,

,

ś

ś

W

W





, PE

, PE





–

–

Du

Du

ż

ż

e zdolno

e zdolno

ś

ś

ci przystosowawcze

ci przystosowawcze

–

–

Sangwinik (

Sangwinik (

wg

wg

. typologii Hipokratesa

. typologii Hipokratesa

-

-

Galena)

Galena)

II.

II.

Ma

Ma

ł

ł

e mo

e mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci przetwarzania stymulacji

ci przetwarzania stymulacji

–

–

*WT

*WT





, AK

, AK





, RE

, RE





, *WS

, *WS





,

,

ś

ś

W

W





, PE

, PE





–

–

Efektywna

Efektywna

reg

reg

. stymulacji

. stymulacji

–

–

Nastawienie na roz

Nastawienie na roz

ł

ł

adowywanie pobudzenia

adowywanie pobudzenia

–

–

Unikanie stymulacji

Unikanie stymulacji

–

–

*Ma

*Ma

ł

ł

e mo

e mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci przystosowawcze, najlepsze funkcjonowanie

ci przystosowawcze, najlepsze funkcjonowanie

w

w

syt

syt

. o ma

. o ma

ł

ł

ej warto

ej warto

ś

ś

ci stymulacyjnej

ci stymulacyjnej

–

–

Melancholik

Melancholik

Struktury

Struktury

niezharmonizowane

niezharmonizowane

III.

III.

Du

Du

ż

ż

e mo

e mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci przetwarzania stymulacji

ci przetwarzania stymulacji

–

–

WT

WT





, AK

, AK





, RE

, RE





,

,

–

–

WS

WS





,

,

ś

ś

W

W





, PE

, PE





; / (lub przeci

; / (lub przeci

ę

ę

tna)

tna)

–

–

Nieefektywna

Nieefektywna

reg

reg

. stymulacji, nie poszukuje stymulacji, niski

. stymulacji, nie poszukuje stymulacji, niski

poziom pobudzenia

poziom pobudzenia





ograniczenie zach. roz

ograniczenie zach. roz

ł

ł

adowuj

adowuj

ą

ą

cych

cych

–

–

Flegmatyk

Flegmatyk

IV.

IV.

Ma

Ma

ł

ł

e mo

e mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci przetwarzania stymulacji

ci przetwarzania stymulacji

–

–

WT

WT





, AK

, AK





, RE

, RE





,

,

–

–

WS

WS





,

,

ś

ś

W

W





, PE

, PE





; / (lub przeci

; / (lub przeci

ę

ę

tna)

tna)

–

–

tendencja do roz

tendencja do roz

ł

ł

adowywania wysokiego poz. pobudzenia

adowywania wysokiego poz. pobudzenia

–

–

Brak tendencji do unikania stymulacji

Brak tendencji do unikania stymulacji

–

–

Osoby impulsywne, wybuchowe, reaguj

Osoby impulsywne, wybuchowe, reaguj

ą

ą

ce gniewem

ce gniewem

–

–

Choleryk

Choleryk

Temperament a zaburzenia

Temperament a zaburzenia

Podmiot d

Podmiot d

ąż

ąż

y do zaspokojenia potrzeb kt

y do zaspokojenia potrzeb kt

ó

ó

rych

rych

warto

warto

ść

ść

stymulacyjna przekracza optymalny dla

stymulacyjna przekracza optymalny dla

jednostki poziom aktywacji (

jednostki poziom aktywacji (

np

np

. potrzeba

. potrzeba

osi

osi

ą

ą

gni

gni

ęć

ęć

, potrzeba kontroli)

, potrzeba kontroli)

Temperamentalny

Temperamentalny

czynnik ryzyka

czynnik ryzyka

–

–

sytuacja w

sytuacja w

kt

kt

ó

ó

rej podmiot jest zmuszony przez

rej podmiot jest zmuszony przez

ś

ś

rodowisko

rodowisko

lub motywowany wewn

lub motywowany wewn

ę

ę

trznie do podj

trznie do podj

ę

ę

cia

cia

dzia

dzia

ł

ł

a

a

ń

ń

/aktywno

/aktywno

ś

ś

ci niezgodnych ze swoja

ci niezgodnych ze swoja

struktur

struktur

ą

ą

temperamentu (

temperamentu (





niemo

niemo

ż

ż

no

no

ść

ść

efektywnej

efektywnej

reg

reg

. stymulacji

. stymulacji

)

)

Temperament a stan zdrowia

Temperament a stan zdrowia

Moderowanie wp

Moderowanie wp

ł

ł

ywu stresu

ywu stresu

–

–

Reaktywno

Reaktywno

ść

ść

emocjonalna

emocjonalna





,

,

Wytrzyma

Wytrzyma

ł

ł

o

o

ść

ść

ć

ć





, Aktywno

, Aktywno

ść

ść

?

?

Struktury zharmonizowane

Struktury zharmonizowane

–

–

Du

Du

ż

ż

e zdolno

e zdolno

ś

ś

ci

ci

przetw.(I

przetw.(I

)

)





„

„

zdrowy

zdrowy

”

”

typ osobowo

typ osobowo

ś

ś

ci

ci

–

–

Ma

Ma

ł

ł

e zdolno

e zdolno

ś

ś

ci (II)

ci (II)





ma

ma

ł

ł

e zdolno

e zdolno

ś

ś

ci adaptacyjne/silny stres

ci adaptacyjne/silny stres

ż

ż

yciowy

yciowy

(os

(os

ł

ł

abienie uk

abienie uk

ł

ł

adu immunologicznego, zachowania typu C)

adu immunologicznego, zachowania typu C)

Struktury

Struktury

niezharmonizowane

niezharmonizowane

–

–

Du

Du

ż

ż

e mo

e mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci

ci

przetw

przetw

. (III)

. (III)





nieadekwatna samoregulacja

nieadekwatna samoregulacja

(os

(os

ł

ł

abienie uk

abienie uk

ł

ł

adu immunologicznego, zachowania typu C)

adu immunologicznego, zachowania typu C)

–

–

Ma

Ma

ł

ł

e mo

e mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci

ci

przetw

przetw

. (IV)

. (IV)





typ A, choroba wie

typ A, choroba wie

ń

ń

cowa, wrzody

cowa, wrzody

ż

ż

o

o

łą

łą

dka i dwunastnicy

dka i dwunastnicy

–

–

Nerwica, choroby somatyczne, uzale

Nerwica, choroby somatyczne, uzale

ż

ż

nienia.

nienia.