Wprowadzenie

Wprowadzenie

do myśli politycznej

do myśli politycznej

czasów najnowszych

czasów najnowszych

Wykład 7

Wykład 7

Godność

Godność

człowieka

człowieka

i problem jej uzasadnienia

i problem jej uzasadnienia

Preambuła

Preambuła

…

…

Wszystkich, którzy dla dobra III

Wszystkich, którzy dla dobra III

Rzeczypospolitej

Rzeczypospolitej

tę Konstytucję będą stosowali wzywamy,

tę Konstytucję będą stosowali wzywamy,

aby czynili to, dbając o zachowanie

aby czynili to, dbając o zachowanie

przyrodzonej godności człowieka

przyrodzonej godności człowieka

,

,

jego prawa do wolności i obowiązku

jego prawa do wolności i obowiązku

solidarności z innymi

solidarności z innymi

Art. 30

Art. 30

Przyrodzona i niezbywalna godność

Przyrodzona i niezbywalna godność

człowieka stanowi źródło wolności i

człowieka stanowi źródło wolności i

praw człowieka i obywatela

praw człowieka i obywatela

. Jest ona

. Jest ona

nienaruszalna, a jej poszanowanie i

nienaruszalna, a jej poszanowanie i

ochrona jest obowiązkiem władz

ochrona jest obowiązkiem władz

publicznych.

publicznych.

Godność człowieka

Godność człowieka

Co to takiego?

Co to takiego?



Coś, co czyni człowieka czymś/kimś

Coś, co czyni człowieka czymś/kimś

szczególnym

szczególnym



Coś, co jest wyjątkową cechą człowieka i tylko

Coś, co jest wyjątkową cechą człowieka i tylko

człowieka, czyli

człowieka, czyli



Coś, co odróżnia człowieka od (innych) zwierząt,

Coś, co odróżnia człowieka od (innych) zwierząt,

zatem

zatem



Coś, co jest ściśle związane z człowieczeństwem, albo

Coś, co jest ściśle związane z człowieczeństwem, albo



Co JEST tymże CZŁOWIECZEŃSTWEM

Co JEST tymże CZŁOWIECZEŃSTWEM

Skąd „godność” ?

Skąd „godność” ?

„

„

Jedynie moralność i ludzkość, o ile jest

Jedynie moralność i ludzkość, o ile jest

zdolna do moralności, są tym, co posiada

zdolna do moralności, są tym, co posiada

godność”

godność”

„

„

Godność” wiąże się z Moralnością

Godność” wiąże się z Moralnością

Skoro Godność odróżnia człowieka od

Skoro Godność odróżnia człowieka od

zwierząt, tzn., że i Moralność go od

zwierząt, tzn., że i Moralność go od

zwierząt odróżnia

zwierząt odróżnia

Co to jest Moralność?

Co to jest Moralność?

Jak to pojmowano

Jak to pojmowano

dawniej ?

dawniej ?



Nie mówiono o „Godności”, jednak

Nie mówiono o „Godności”, jednak

wiedziano, co nas odróżnia od (innych)

wiedziano, co nas odróżnia od (innych)

zwierząt

zwierząt



Arystoteles, Polityka, 1, 1, 11:

Arystoteles, Polityka, 1, 1, 11:

„

„

To bowiem, jest właściwością człowieka,

To bowiem, jest właściwością człowieka,

odróżniającą go od innych stworzeń

odróżniającą go od innych stworzeń

żyjących, że on jedyny ma zdolność

żyjących, że on jedyny ma zdolność

rozróżniania

rozróżniania

dobra od zła, sprawiedliwości

dobra od zła, sprawiedliwości

i niesprawiedliwości i tym podobnych”

i niesprawiedliwości i tym podobnych”

(kategorii)”.

(kategorii)”.

W innej perspektywie

W innej perspektywie

filozoficznej

filozoficznej



to samo ujmowano następująco:

to samo ujmowano następująco:

„ …

„ …

Rzeczywiste prawo to prawdziwa roztropność

Rzeczywiste prawo to prawdziwa roztropność

zgodna z naturą, odwieczna i obecna w każdym

zgodna z naturą, odwieczna i obecna w każdym

człowieku, która jest władczym głosem

człowieku, która jest władczym głosem

obowiązku i stanowczym ostrzeżeniem przed

obowiązku i stanowczym ostrzeżeniem przed

zbrodnią. … Kto nie przestrzega jego

zbrodnią. … Kto nie przestrzega jego

postanowień, samego siebie utraci i

postanowień, samego siebie utraci i

odrzuciwszy własne człowieczeństwo będzie

odrzuciwszy własne człowieczeństwo będzie

przez to cierpiał choćby uniknął męki

przez to cierpiał choćby uniknął męki

uznawanej powszechnie za karę”.

uznawanej powszechnie za karę”.

M.T. Cicero, De re publica

M.T. Cicero, De re publica

, III, 22

, III, 22

Zatem moralność

Zatem moralność

niegdyś

niegdyś

Rozumiano jako zobowiązanie płynące z

Rozumiano jako zobowiązanie płynące z

rozumnego rozpoznania obiektywnie

rozumnego rozpoznania obiektywnie

istniejącego ładu moralnego;

istniejącego ładu moralnego;

rozróżnienia

rozróżnienia

tego co JEST dobre od tego, co JEST złe;

tego co JEST dobre od tego, co JEST złe;

tego co JEST sprawiedliwe, od tego co nie

tego co JEST sprawiedliwe, od tego co nie

JEST sprawiedliwe.

JEST sprawiedliwe.

Chodzi o poznanie czegoś, co człowiek zastaje

Chodzi o poznanie czegoś, co człowiek zastaje

Konsekwencje prawne?

Konsekwencje prawne?



Domitius Ulpianus

Domitius Ulpianus

libro primo institutionum

libro primo institutionum

D. 1. 1,1,1

D. 1. 1,1,1

pisząc o jurystach:

pisząc o jurystach:

„…

„…

troszczymy się o sprawiedliwość oraz

troszczymy się o sprawiedliwość oraz

głosimy pojęcia dobra i słuszności

głosimy pojęcia dobra i słuszności

oddzielając słuszne od niesłusznego,

oddzielając słuszne od niesłusznego,

rozróżniając

rozróżniając

to co godziwe, od tego co

to co godziwe, od tego co

niegodziwe …”

niegodziwe …”

Nowoczesna korekta

Nowoczesna korekta



Moralność polega na odnoszeniu wszelkiego

Moralność polega na odnoszeniu wszelkiego

czynu do prawo

czynu do prawo

dawstwa

dawstwa

,

,



które musi móc znajdować się w każdej istocie

które musi móc znajdować się w każdej istocie

rozumnej i wypływać z jej woli

rozumnej i wypływać z jej woli



zasadą tej woli jest postępowanie jedynie według norm,

zasadą tej woli jest postępowanie jedynie według norm,

które wola chciałaby, aby powszechnie obowiązywały

które wola chciałaby, aby powszechnie obowiązywały



Godność istoty rozumnej polega na tym, że nie

Godność istoty rozumnej polega na tym, że nie

podlega ona innemu prawu, tylko temu, które

podlega ona innemu prawu, tylko temu, które

sama nadaje

sama nadaje



„

„

Autonomia

Autonomia

jest więc podstawą godności natury

jest więc podstawą godności natury

ludzkiej i każdej natury rozumnej”

ludzkiej i każdej natury rozumnej”

Rozumność …

Rozumność …

Na czym polega?

Na czym polega?

Skąd się bierze ?

Skąd się bierze ?

Jak się objawia?

Jak się objawia?

Kiedyś sprawa była

Kiedyś sprawa była

prosta

prosta

Arejos Didymos (I w. przed Chr.)

Arejos Didymos (I w. przed Chr.)

opisując poglądy stoików

opisując poglądy stoików

„

„

Rozumność jest

Rozumność jest

wiedzą

wiedzą

o tym, co należy

o tym, co należy

czynić i czego nie należy, albo też

czynić i czego nie należy, albo też

wiedzą o tym, co dobre i co złe

wiedzą o tym, co dobre i co złe

…”

…”

Gdy jednak każdy człowiek stał się

Gdy jednak każdy człowiek stał się

moralnym prawodawcą …

moralnym prawodawcą …

stanowiącym

stanowiącym

„

„

co należy czynić i czego nie należy…”

co należy czynić i czego nie należy…”

To trzeba uznać, że …

To trzeba uznać, że …



„

„

zanim wprowadzono stan regulowany

zanim wprowadzono stan regulowany

przez publiczne normy, poszczególne

przez publiczne normy, poszczególne

jednostki nigdy nie mogły być

jednostki nigdy nie mogły być

zabezpieczone przed atakami przemocy ze

zabezpieczone przed atakami przemocy ze

strony innych, i to dlatego, że każdy ma

strony innych, i to dlatego, że każdy ma

prawo czynić to, co jemu wydaje się słuszne

prawo czynić to, co jemu wydaje się słuszne

i dobre, a nie polegać na zdaniu innych

i dobre, a nie polegać na zdaniu innych

”

”



Pytanie: Cóż warta jest autonomia moralna,

Pytanie: Cóż warta jest autonomia moralna,

której realizacja prowadzi do wojny???

której realizacja prowadzi do wojny???

Może więc nauki

Może więc nauki

przyrodnicze?

przyrodnicze?

?

?

Czy aby na pewno potrafią

Czy aby na pewno potrafią

odpowiedzieć na pytanie

odpowiedzieć na pytanie

o „człowieczeństwo”?

o „człowieczeństwo”?

Różne propozycje:

Różne propozycje:



Korzystanie z narzędzi jako specyfika

Korzystanie z narzędzi jako specyfika

homo sapiens

homo sapiens







Jeśli nie, to może: wytwarzanie

Jeśli nie, to może: wytwarzanie

narzędzi ?

narzędzi ?







No to: zdolność używania języka ??

No to: zdolność używania języka ??







Argument rozstrzygający !!!!!

Argument rozstrzygający !!!!!

Struktura DNA !!!!

Struktura DNA !!!!

!

!





!

!





!

!





!

!

Zróżnicowanie genetyczne różnych

Zróżnicowanie genetyczne różnych

gatunków

gatunków



Człowiek i szympans mają 98,4% DNA

Człowiek i szympans mają 98,4% DNA

wspólne

wspólne



Różnica:

Różnica:

1,6 %

1,6 %



Różnica między szympansami i gorylami:

Różnica między szympansami i gorylami:

2,3%

2,3%



Wniosek:

Wniosek:

Z perspektywy DNA ludzie są bliżsi

Z perspektywy DNA ludzie są bliżsi

szympansom niż szympansy gorylom!

szympansom niż szympansy gorylom!

Wiodący etycy

Wiodący etycy

współcześni piszą:

współcześni piszą:

„

„

Nauka pomogła nam zrozumieć historię

Nauka pomogła nam zrozumieć historię

ewolucji oraz naturę nas samych i innych

ewolucji oraz naturę nas samych i innych

zwierząt. Wolni od krępujących więzów

zwierząt. Wolni od krępujących więzów

religijnych, mamy nową świadomość tego, kim

religijnych, mamy nową świadomość tego, kim

jesteśmy i z kim jesteśmy spokrewnieni, tego,

jesteśmy i z kim jesteśmy spokrewnieni, tego,

że różnica między nami i innymi gatunkami jest

że różnica między nami i innymi gatunkami jest

niewielka oraz, że granica między „nami” a

niewielka oraz, że granica między „nami” a

„nimi” wytyczana jest w dość przypadkowy

„nimi” wytyczana jest w dość przypadkowy

sposób. Ta nowa wizja zmieni na zawsze

sposób. Ta nowa wizja zmieni na zawsze

sposób podejmowania decyzji o charakterze

sposób podejmowania decyzji o charakterze

moralnym, dotyczących istot żywych, które

moralnym, dotyczących istot żywych, które

wprawdzie należą do naszego gatunku, lecz

wprawdzie należą do naszego gatunku, lecz

brak im zdolności umysłowych, jakie mają

brak im zdolności umysłowych, jakie mają

niektóre istoty innych gatunków. …

niektóre istoty innych gatunków. …

Dlaczego mamy

Dlaczego mamy

uważać…

uważać…

…

…

życie anencefalicznego dziecka ludzkiego za święte i

życie anencefalicznego dziecka ludzkiego za święte i

nietykalne, a beztrosko zabijać zdrowego pawiana?

nietykalne, a beztrosko zabijać zdrowego pawiana?

Dlaczego mamy zarażać szympansy w laboratoriach

Dlaczego mamy zarażać szympansy w laboratoriach

śmiertelnymi chorobami człowieka, jeśli wzdragamy

śmiertelnymi chorobami człowieka, jeśli wzdragamy

się przed pomysłem, by prowadzić eksperymenty na

się przed pomysłem, by prowadzić eksperymenty na

upośledzonych dzieciach, których poziom umysłowy

upośledzonych dzieciach, których poziom umysłowy

bliski jest poziomowi szympansa? Ta nowa wizja nie

bliski jest poziomowi szympansa? Ta nowa wizja nie

pozostawia już miejsca na starą tradycyjną

pozostawia już miejsca na starą tradycyjną

odpowiedź na te pytania:

odpowiedź na te pytania:

dlatego, że my, ludzie,

dlatego, że my, ludzie,

jesteśmy wyróżnionymi stworzeniami, na mocy

jesteśmy wyróżnionymi stworzeniami, na mocy

samego

samego

człowieczeństwa

człowieczeństwa

nieskończenie cenniejszymi

nieskończenie cenniejszymi

niż wszelkie inne istoty żywe.

niż wszelkie inne istoty żywe.

Porzucić będziemy

Porzucić będziemy

musieli te odpowiedzi i zrewidować granice naszej

musieli te odpowiedzi i zrewidować granice naszej

etyki, dla której liczy się tylko to, czy istota żywa jest

etyki, dla której liczy się tylko to, czy istota żywa jest

człowiekiem.

człowiekiem.

Peter Singer,

Peter Singer,

O Życiu i śmierci

O Życiu i śmierci

, Warszawa PIW 1994, s. 200-201

, Warszawa PIW 1994, s. 200-201

Czy to znaczy, że

Czy to znaczy, że

„

„

Godność” to ściema?

Godność” to ściema?

NIE !

NIE !



Jednak człowiek współczesny nie

Jednak człowiek współczesny nie

umie jej racjonalnie uzasadnić

umie jej racjonalnie uzasadnić



nowoczesny paradygmat racjonalności

nowoczesny paradygmat racjonalności

nie stwarza takich możliwości

nie stwarza takich możliwości



Godność człowieka/człowieczeństwo, nie

Godność człowieka/człowieczeństwo, nie

są kategoriami poddającymi się

są kategoriami poddającymi się

weryfikacji empirycznej

weryfikacji empirycznej



Ale w takim razie jak je uzasadniać ???

Ale w takim razie jak je uzasadniać ???