ŚLINIANKI

I ICH

FUNKCJE

Wszystkie ślinianki mają budowę zrazikową. Zraziki

zbudowane są z ciasno upakowanych odcinków
wydzielniczych od których odchodzą przewody
wyprowadzające, stopniowo łączące się ze sobą w
przewody coraz większych rozmiarów.

Nasz organizm wytwarza codziennie około 1,7 litra śliny -

wodnej wydzieliny zawierającej śluz. Posiada ona enzym -
ptialinę, która rozpoczyna trawienie, oraz związek
chemiczny zwany lizozymem, który dezynfekuje jamę
ustną. Można więc powiedzieć, że ślina ma słabe
właściwości antyseptyczne. Za wydzielanie śliny
odpowiedzialne są trzy pary ślinianek zlokalizowane w
obrębie twarzy i szyi: przyuszne, podjęzykowe oraz
podżuchwowe. Poza tym w obrębie jamy ustnej rozrzucone
są liczne drobne gruczoły. Każdy taki gruczoł jest złożony z
wielu rozgałęziających się kanalików, wyłożonych warstwą
komórek wydzielniczych. Funkcja tych komórek jest różna
w poszczególnych śliniankach, dlatego płyny, jakie one
wytwarzają, nie mają takiego samego składu.

TYPY ŚLINIANEK

Ślinianki różnią się od siebie proporcjami występowania poszczególnych typów odcinków

wydzielniczych:



- w śliniankach przyusznych występują wyłącznie pęcherzyki surowicze (ślinianki
surowicze),



- w śliniankach podjęzykowych wyłącznie cewki śluzowe (ślinianki śluzowe),



- w śliniankach podżuchwowych 2/3 to pęcherzyki surowicze, a 1/3 to cewki śluzowe
(ślinianki mieszane).

Układ przewodów wyprowadzających jest jednakowy we wszystkich typach ślinianek.

Pęcherzyk surowiczy - Jest kulistym skupiskiem kilkudziesięciu komórek wydzielniczych

produkujących białka (silnie rozwinięta szorstka siateczka śródplazmatyczna, aparat
Golgiego, liczne ziarna wydzielnicze). Od zewnątrz komórki wydzielnicze (surowicze)
otacza pojedyncza warstwa gwiaździstych, kurczliwych komórek mioepitelialnych oraz
blaszka podstawna. Komórki pęcherzyka produkują wydzielinę surowiczą, zawierającą
m.in. enzym trawiący cukrowce - amylazę ślinową.

Cewka śluzowa - Jest to krótka, ślepo zakończona rurka zbudowana z komórek

wydzielniczych (śluzowych) produkujących cukrowce i glikoproteidy (aparat Golgiego,
słabiej rozwinięta siateczka, ziarna wydzielnicze), otoczona warstwą komórek
mioepitelialnych i blaszką podstawną. Na ślepo zakończonym biegunie cewki, na
zewnątrz od komórek śluzowych znajduje się od kilku do kilkunastu komórek
surowiczych, które mogą tworzyć tam “czapeczkę” nazywaną półksiężycem surowiczym.

ŚLINIANKI PRZYUSZNE



Ślinianki przyuszne - największe spośród tych gruczołów
występujący parzyście. Jest największą ze ślinianek. Jej masa
waha się od 20-30 g. Położona jest na bocznej powierzchni
twarzoczaszki - przed małżowiną uszną, w pobliżu kąta żuchwy i
sięgają aż do kości jarzmowej. Ślina spływa z nich przewodami
uchodzącymi na wewnętrznej powierzchni policzków, a w
porównaniu z wydzieliną innych ślinianek jest bardziej wodnista
i zawiera więcej ptialiny - enzymu rozkładającego skrobię .
Jakkolwiek ślinianki przyuszne są największe, produkują
zaledwie jedną czwartą wytwarzanej śliny.



Ślinianka przyuszna w całości pokryta jest powięzią
łącznotkankową, która tworzy jej torebkę. Od torebki do
wnętrza gruczołu wnikają liczne beleczki łącznotkankowe,
dzieląc go na zraziki. Powięź ta przedłuża się ku przodowi,
pokrywając mięsień żwacz (powięź przyuszniczo-żwaczowa).



Ich odcinki wydzielnicze to wyłącznie pęcherzyki surowicze. W
obrębie miąższu można spotkać również wysepki tkanki
tłuszczowej, której ilość zwiększa się z wiekiem. W
tych śliniankach obserwuje się najdłuższe wstawki.

ŚLINIANKI PODŻUCHWOWE



Leżą, jak wskazuje nazwa, pod żuchwą i poniżej zębów
trzonowych. Te gruczoły wylewają swoją wydzielinę po obu
stronach wędzidełka języka (cienkiego paska tkanki
uwypuklającego się z dolnej powierzchni języka i łączącego
się z wyściółką dna jamy ustnej).



Mają charakter mieszany z przewagą komponenty
surowiczej: przeważają pęcherzyki surowicze (80%),
podczas gdy cewki śluzowe są nie tylko mniej liczne, ale
także wykazują obecność dobrze wykształconych
półksiężyców surowiczych. W zależności od rodzaju
pobudzenia (odcinki surowicze i śluzowe posiadają odrębne
unerwienie sympatyczne i parasympatyczne) zmienia się
charakter śliny: od wodnistej i bogatej w enzymy wydzieliny
surowiczej po gęstą i lepką wydzielinę śluzową. W
śliniankach podżuchwowych spotykamy najdłuższe
przewody prążkowane i, podobnie jak w przyusznych,
wysepki tkanki tłuszczowej.

ŚLINIANKA PODJĘZYKOWA



podjęzykowe mają charakter śluzowy: odcinki wydzielnicze
to cewki śluzowe, tylko wyjątkowo zdarzają się
wykształcone pęcherzyki surowicze. Jednak z uwagi na
obecność półksiężyców surowiczych, komórki śluzowe
stanowią ok. 70%, a surowicze ok. 30% wszystkich komórek
wydzielniczych. Szczególną cechą tych ślinianek jest brak
typowych przewodów prążkowanych – odpowiadające im
przewody wewnątrzzrazikowe zbudowane są z walcowatych
komórek, które w częściach przypodstawnych mają mniej
mitochondriów i brak tam charakterystycznych wpukleń
błony komórkowej. Wydzielana przez te gruczoły ślina
charakteryzuje się wyższym stężeniem jonów sodowych.



Pojedyncza ślinianka podjęzykowa składa się z jednego
dużego gruczołu (ślinianki podjęzykowej większej), którego
przewód wyprowadzający łączy się z przewodem głównym
ślinianki podżuchwowej, oraz z 5-20 mniejszych gruczołów
(ślinianek podjęzykowych mniejszych), których przewody
uchodzą oddzielnie na dnie jamy ustnej, wzdłuż przebiegu
grzebienia fałdu podjęzykowego.

ŚLINIANKI
PODJĘZYKOWE



Mają charakter śluzowy: odcinki wydzielnicze to cewki
śluzowe, tylko wyjątkowo zdarzają się wykształcone pęcherzyki
surowicze. Jednak z uwagi na obecność półksiężyców
surowiczych, komórki śluzowe stanowią ok. 70%, a surowicze
ok. 30% wszystkich komórek wydzielniczych. Szczególną cechą
tych ślinianek jest brak typowych przewodów prążkowanych –
odpowiadające im przewody wewnątrzzrazikowe zbudowane są
z walcowatych komórek, które w częściach przypodstawnych
mają mniej mitochondriów i brak tam charakterystycznych
wpukleń błony komórkowej. Wydzielana przez te gruczoły ślina
charakteryzuje się wyższym stężeniem jonów sodowych.



Pojedyncza ślinianka podjęzykowa składa się z jednego dużego
gruczołu (ślinianki podjęzykowej większej), którego przewód
wyprowadzający łączy się z przewodem głównym ślinianki
podżuchwowej, oraz z 5-20 mniejszych gruczołów (ślinianek
podjęzykowych mniejszych), których przewody uchodzą
oddzielnie na dnie jamy ustnej, wzdłuż przebiegu grzebienia
fałdu podjęzykowego.

FUNKCJE ŚLINY



• Udział w procesie trawienia pokarmów



• Ochrona jamy ustnej przed szkodliwymi czynnikami



• Utrzymanie wilgotności jamy ustnej



• Wydalanie substancji organicznych i nieorganicznych



• Uczestniczenie w procesie optymalizacji procesu mowy



• Regulowanie gospodarki wodnej organizmu



• Oczyszczanie jamy ustnej i zębów z resztek pokarmowych



• Hamowanie wzrostu bakterii w jamie ustnej



• Działanie przeciwpróchnicze



Przy małej ilości śliny lub nieprawidłowym jej składzie tworzą
się w jamie ustnej szkodliwe kwasy, które prowadzą do
zmniejszenia wartości pH w ustach. Im niższy poziom wartości
pH, tym wyższy ubytek minerałów. Dlatego należy utrzymywać
odpowiedni poziom pH (7,46 i powyżej), aby zmniejszyć
szkodliwe oddziaływanie bakterii kwasowych.

SKŁAD ŚLINY



Woda (99%)



Substancje nieorganiczne (0,5%)



Substancje organiczne (0,5%) – gł. białko, które występuje w stężeniu 0,64-6,4 mg/ml

Główne białka występujące w ślinie



Albuminy



Ceruloplazmina



Trensferyna



Haptoglobina



Immunoglobuliny A, G, M



Składniki układu dopełniacza

Białka enzymatyczne



α amylaza



proteinazy



fosfatazy



izomerazy



lipazy



Białka nieenzymatyczne

Glikoproteiny



Substancje grupowe krwi

Hormony steroidowe



Kortyzon