MIT I RYTUAŁ

Wspólnota myśli ludzkiej

Wszędzie występują:

przekonania o sensie podstawowych czynności oraz o pochodzeniu świata, człowieka,

śmierci…

koncepcje wyjaśniające zjawiska podstawowe

wierzenia: 1. Instrumentalne, związane z celami praktycznymi oraz 2.

Transcendentalne, nadające głębszy sens egzystencji.

przekonania o określonych dziedzinach rzeczywistości, np. systemach estetycznych

porządkowanie zjawisk ze świata pozaziemskiego w aspekcie czasu i przestrzeni

kategorie myślowe uzależnione od czynników zewnętrznych (nie ma zgody, od których.

Np. marksiści: czynnik gospodarczy, funkcjonaliści: formy struktury społecznej).

Freud&Jung – archetyp – zespół symboli i wyobrażeń, pozwalający na łączenie w

sensowne całości obserwowanych elementów wszechświata

Wyobrażenia o świecie różnicuje środowisko przyrodnicze, tryb życia, sposób

gospodarowania. Cały folklor (np. mity) mówi o tym, co jest dla społeczności ważne.

Mit



Mit jest podstawową kategorią służącą opisowi widzenia świata przez

człowieka pierwotnego. Odgrywa kluczową rolę do upowszechnienia się
pisma.



Eliade – mit to opowieść o tym, „w jaki sposób – za pomocą jakich

mechanizmów – zaistniała nasza rzeczywistość (...) mity opisują różnorodne i
czasem dramatyczne wtargnięcie strefy sacrum w obręb Świata”.



Malinowski – mit to stworzenie rzeczywistości; narracja opowiedziana dla

zaspokojenia potrzeb religijnych i moralnych. Dla kultur pierwotnych jest
nieodzowny.



W XIX wieku mit powszechnie był uznawany za bajkę, za przejaw niższego

stopnia rozwoju intelektualnego.

Mit i myślenie pierwotne

Levi-Strauss – koncepcja „myśli nieoswojonej”. Człowiek pierwotny jest majsterkowiczem,
samodzielnie wytwarza sobie sens świata z własnych, bezpośrednich obserwacji”.

Mit jako wyraz myślenia zbiorowego:



Bez zasady niesprzeczności;



Słowo jako przyczyna;



Dopuszcza transformację i przenikanie.

Symbol jako znacząca całość:



Symbole są uniwersalne – pewne mechanizmy psychiczne są wspólne dla ludzkości;



Jungowski archetyp jako pierwotny wzorzec w nieświadomości zbiorowej.

Mityczne pojmowanie czasu



Durkheim – sfera sacrum i profanum.



Eliade – czas cykliczny jako przeciwieństwo czasu linearnego.

Nie chodzi tu bowiem tylko o wspominanie wydarzeń mitycznych, lecz o ich

ponowienie. Na powrót obecni stają się bohaterowie mitu, my zaś jesteśmy im

współcześni.



Malinowski – mit dzieje się w czasie świętym i usprawiedliwia dany

porządek.

Mit (...) nie jest wyjaśnieniem zaspokajającym potrzebę zainteresowań

naukowych, ale narracją w której zmartwychwstaje pradawna rzeczywistość (...)

jest aktywną, stale działającą siłą.

Znaczenie mitu

•

podnosi problemy absolutnie podstawowe i zawsze istotne;

Pomaga przetrwać kryzysy, jest istotny dla integracji
społeczności, konstytuuje sens czynności.

•

dosłowność w traktowaniu szczegółów treści. Tu nie ma

dystansu. Na tej zasadzie odbywa się prawdziwe przejście w
pradawny porządek.

•

mit jako podstawa myślenia religijnego. Sacrum objawia się

poprzez poznanie tradycji, uznanie jej za niepodważalną i
świętą, stąd przy przekształcaniu porządku społecznego
zniszczeniu musi ulec kosmos (przybycie białego człowieka ->
apokalipsa).

•

konserwatyzm, który przeciwdziała utracie dorobku pokoleń.

•

etnocentryzm. Mit dotyczy danej zbiorowości i w tym

kontekście nie jest uniwersalny. Więcej – to, co w jednej
społeczności jest mitem, w drugiej jest tylko opowiastką.

RYTUAŁ

Koncepcja Emile Durkheima:



Rytuały stanowią istotny element integrujący życie społeczne;



Religia jako fakt społeczny pozwala przejść z profanum do sacrum i tym samym uwolnić
człowieka od instynktu i popędów. Do tego niezbędny jest rytuał;



Obrzędy rytualne są więc spoiwem życia zbiorowego i reafirmacji grup społecznych.

Koncepcja Levi-Straussa:



Rytuał wynika z lęku i potrzeby ulżenia sprzecznościom, z którymi człowiek jest konfrontowany;



Rytuał zapewnia logiczny model postępowania, który pozwala przetrwać zerwanie ciągłości
doświadczeń.

Koncepcja Pierre’a Bourdieu:



Rytuał służy podtrzymaniu przemocy symbolicznej.

Rytualna czystość i rytualne

skalanie



Rzeczy skalane i tabu zniechęcają do kontaktów z nim

zwykłego człowieka;



Istnieją obiekty zawsze kalające i zawsze tabu, z

innych te cechy można zdjąć;



System tabu i skalań jest głęboko społeczny, to rodzaj

kontroli społecznej, utrzymania porządku i określonej
tradycją struktury społecznej.

Źródła

Mircea Eliade, Struktura mitów w: tegoż, Aspekty mitu, Wydawnictwo KR,

Warszawa 1998.

Kazimierz Frieske, Dewiacje społeczne, w: Z. Krawczyk, W. Morawski (red.),

Socjologia. Problemy podstawowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

1991.

Anthony Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Erving Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.

Ewa Nowicka, Świat człowieka – świat kultury. Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2014.

Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa

2008.