Muzyka klasycyzmu

Opera

Opera w klasycyzmie -

Literatura

• E. Fubini, Historia estetyki

muzycznej, Kraków 1997, s. 203-
245.

• Henryk Swolkień, Spotkanie z operą,

Warszawa 1971.

• Romain Rolland, Z pierwszych

wieków opery, Kraków 1971,

• utrzymuje się

konflikt

między zwolennikami

opery włoskiej i francuskiej

• opera wł

.: muzyczna fantazja, sugestywność,

melodyjność;

• opera fr

.: doskonalsze dramaturgicznie, oparte

na librettach kierujących się logiką oraz
zasadami moralnymi)

• w połowie wieku doszło do kulminacji

„francusko-włoskiej wojny operowej” między
zwolennikami powagi i dostojeństwa opery
francuskiej, a wielbicielami włoskiej opery
komicznej.

Opera na przełomie epok

• Powstała we Włoszech z praktyki urozmaicania

przerw między aktami opery seria

intermezzami,

w których przedstawiano perypetie służących
(nawiązanie do commedii dell’arte)

G.Ph. Telemann Pimpinone (Hamburg 1725)

G.B. Pergolesi La serva padrona

wystawione między

aktami opery seria Niezłomny więzień

(Neapol

1733)

• w intermezzach mniej popisów wokalnych, dbałość o

silny

związek muzyki z akcją

; zamiast patosu i

powagi pojawia się

konflikt charakterów głównych

postaci;

• Aria w operze buffa miała bardziej

swobodną

budowę

, ważne miejsce zajmowały

ansamble.

Opera buffa

• Konflikt wybuchł w wyniku wystawienia w

1752 r. w Paryżu

opery buffa La serva padrona Pergolesiego i opery seria
Hipolit i Arycja
J.-Ph. Rameau

• zestawienie dwóch odmiennych estetyk i stylów doprowadziło

do zaciętej polemiki, podsycanej przemianami społecznymi

• „Antybuffoniści”

bronili wytwornej sztuki dworskiej

• „Buffoniści”

krytykowali niedorzeczność librett oper seria,

wskazywali na potrzebę ukazywania losów „zwykłych ludzi”,
odrzucali dominującą rolę tańca,

krytykowali fakturę polifoniczną;

do obozu tego należał m.in.

J.J. Rousseau

, który swe poglądy

wyraził w Listach o muzyce francuskiej; Rousseau jest
autorem śpieowgry Wiejski wróżbita, która dała

początek

francuskiej opéra comique

(spektakl muzyczny z mówionymi

dialogami)

„Buffoniści” kontra „Antybuffoniści”

Carl Goldoni

– autor librett do wielu oper, m.in.

Haydna, Salieriego, Mozarta
• większą sławę przyniosła mu adaptacja cenionej

powieści Samuela Richardsona

Pamela, czyli

cnota nagrodzona,

muzykę do libretta

skomponował

Noccolò Piccini La Cecchina, ossia

La buona figliuola

(Rzym 1760);

• przedstawiał zazwyczaj perypetie młodych,

wrażliwych, nieszczęśliwych kobiet, które w finale
doznawały szczęścia w nagrodę za dobroć serca i
nienaganne zasady moralne.

• Komedie Goldoniego stanowią umoralniającą

rozrywkę

Opera sentymentalna

Christoph Willibald Gluck

(1714-1787) wraz

Ranierim de

Calzabigim

, krytykował operę seria, nazywając ją

„koncertem w kostiumach”, zarzucał jej brak akcji
dramatycznej oraz przesyt popisów primadon, kastatów;

Pierwsza „zreformowana” opera

Orfeusz i Eurydyka

(Wiedeń 1762)

; dzieło charakteryzuje się :

• ograniczeniem środków wykonawczych,
• zastąpieniem arii da cappo formą swobodniejszą, pieśniową,
• uproszczeniem melodii,
• spójnej budowie aktów, bez podziału na „numery”,
• w miejsce recitativo secco pojawiło się recitativo śpiewane z

akompaniamentem zespołu smyczkowego,

Reforma Glucka – „przywrócić sztuce

jej pierwotną godność”

• Manifest reformy ukazał się we wstępie do

Alcesty

(1767) Glucka

• Z kolejnych oper Glucka sławę zyskała

Ifigenia w

Aulidzie (Paryż 1774),

która w Paryżu zyskała zarówno

grono zwolenników, jak i przeciwników; doprowadziło to
do kolejnej „wojny operowej”; zwolennicy tradycyjnego
francuskiego dramatu stanęli po stronie Glucka,
patronem przeciwników był N. Piccini, stąd spór ten
nazwano

„wojną gluckistów z piccinistami”

• Zasługą Glucka jest powiązanie uwertury z operą typem

ekspresji oraz materiałem muzycznym, uwertura w ten
sposób stała się pierwszym ogniwem dramatu; ponadto
uważał, że muzyka nie powinna być „sługą poezji” lecz
wspomagać ją w ukazywaniu dramatu scenicznego.

Reforma Glucka

• Skomponował ponad 20 dzieł scenicznych
• Początkowo komponował w stylu włoskim, m.in.

Idomeneo, król Krety (1781)

, które mimo walorów

muzycznych można uznać za „koncert w kostiumach”

• singspiel

Uprowadzenie z Seraju

– pierwsze ważne

dzieło sceniczne,

jest to kompozycja dużo bardziej

złożona od ówczesnych singspielów,
charakterystycznym elementem jest stylizacja muzyki
tureckiej, kompozycja jest dramatyczna, daleka od
„koncertu w kostiumach”

• Wesele Figara

, libretto Lorenzo da Ponte, znakomita

komedia sytuacyjna, z morałem i czytelną krytyką
stosunków społecznych, ważną rolę pełnią ansamble, w
których spotykają się postaci o różnych charakterach;

Opera w twórczości Mozarta

• Don Giovani (dramma giocoso – wesoły

dramat)

, przeplatają się wątki tragiczne i

komiczne, stąd spór co do kwalifikacji opery:
komedia czy dramat?

• Cosi fan tutte (Tak czynią wszystkie, czyli

Szkoła kochanków)

– opera poświęcona

tematyce niewierności w miłości

• Czarodziejski flet

– opera wyjątkowa, posiada

elementy baśniowe oraz eksponuje walkę dobra
ze złem; zawiera wątki polityczne; wskazuje na
wartości głoszone przez masonerię: braterstwo,
analogicznie jak w Uprowadzeniu z Seraju
dialogi są mówione

Opera w twórczości Mozarta

• J. Haydn

– krótkie

włoskie komedie oraz opery

seria

; powodzenie zyskała opera

Aptekarz (1768)

do libretta Goldoniego, przykładem opery buffa jest

Le pescatrici (1770)

również do libretta

Goldoniego, szczytowym osiągnięciem Haydna w
dziedzinie opery jest

L’infedelta delusa (1773)

libretto Costellini;
Haydn komponował także

singspiele

, ostatnim

dziełem operowym była drama eroici

Armida

oparta na Jerozolimie wyzwolonej Tassa

• L. van Beethoven

– jedyna opera

Fidelio w 3

wersjach (ostatnia z 1814 r.)

, uwertura w 4

wersjach, akcja rozgrywa się w XVIII wieku i stanowi
krytykę epoki, Beethoven sławi w niej ideę wolności

Opera w twórczości Haydna i Beethovena