1. Obliczyć i narysować pasowanie
Narysować rozkład pól tolerancji oraz obliczyć parametry
pasowania i podać jego rodzaj, jeżeli wiadomo:
N=100mm, T =3�0�m�m, T =20m�m, EI=0, es=-10m�m
0 W
N- wymiar nominalny, O-linia zerowa, ES- odchyłka górna
otworu, EI- dolna, es-górna wałka, ei- dolna, T
0-tolerancja
otworu, T wałka, A-wymiar graniczny dolny, B-
W-tol.
wym.gr.górny, L maksymalny, L T-tolerancja
max-luz min-mn,
pasowania.
T =ES-EI, T =es-ei, A =N+EI, A =N+ei, B =N+ES,
0 W 0 W 0/w
L =ES-ei, L =EI-es, T=T , T=L , T=W ,
max min 0-T min max-W
W max-L min
L/W =0,5(L +L )
sr max min
Gdzie W to wcisk
Pasowanie luz
ne Lmax>0, Lmin>0 (A-H, a-h)
Pasowanie mieszane Lmax>0, Lmin<0 (J-N,P, j-n,p)
Pasowanie cisnae Lmax<0, Lmin<0 (N-Z,n-z)
Pasowanie określa charakter współpracy wałka z otworem,
zależy jedynie od róznicy ich wymiarów przed połączeniem,
Wpust: przenoszą moment skręcający, dobre osiowanie
obrazem pasowania jest skojarzenie dwóch pól tolerancji-
współpracujących części.
otworu i wałka
Klin: niewielki moment skręcający
Lmax=-Wmin, Lmin=-Wmax
5. Przekładnia pasowa (rozkład naprężeń w ruchu i
- stosowane przy minimalnych wymaganiach co do
Zasada stałego otworu- kojarzenie tolerancji wałka z
spoczynku)
współosiowości
tolerancją otworu, którego dolna odchyłka jest równa zero
PRZEKA
ADNIAMI mechanicznymi nazywamy mechanizmy
- nierównomierny rozkład naprężeń
EI=0.Taki otwór oznacza się H
służące do przenoszenia energii co zazwyczaj połączone jest
- niekorzystny &
Zasada stałego wałka- kojarzenie tolerancji otworu z
ze zmianą prędkości obrotowej i odpowiednimi zmianami sił
- skośne ustawienie osadzonej części
tolerancją wałka którego górna odchyłka jest równa 0 es=0.
i momentów.
- trudności z dopasowaniem klina
Taki wałek oznaczmy h
- stosowany przy małych prędkościach obrotowych
ą� Dane:
ES=T +EI=30, ei=es-Tw=-30, Ao=N+EI=100,
0
RYSUNEK NAPR
ŻENIA W PASIE I ROZKA
AD SIA

Bo=N+ES=100,03mm, Aw=N+ei=99,97mm,
9. Narysować ułożyskowanie wału uniemożliwiające
Bw=N+es=99,99mm, Lmax=ES-ei=60, Lmin=EI-es=10,
jego osiowe przesunięcie
T=To+Tw=50
10. A
ożysko ślizgowe (hydrodynamiczne, h-
statyczne, rozkład ciśnień)
Tarcie płynne  można uzyskać na zasadzie h-statycznej lub
h-dynamicznej poprzez:
a) klin smarny
b) efekt wciskania smaru
Jest to pasowanie luz
ne wg stałego otworu Lmax > 0 ; Lmin Realizacja klina smarnego wymaga spełnienia 3 warunków:
> 0 - istnienia prędkości poślizgu większej od prędkości
Pasowanie : - luz
ne Lmax>0; Lmin>0 (A�H, a�h) granicznej
- mieszane Lmax>0; Lmin<0 (J�N(p), j�n(p)) - spełnienia warunku geometrycznego tzn. istnienia
- ciasne Lmax<0; Lmin<0 (N�Z, n�z) pomiędzy ślizgającymi się po sobie powierzchni, przestrzeni
D1-koło napędzające
zwężającej się w kierunku ruchu
D2- koło napędzane
- ciągłego dostarczania do tej powierzchni wystarczającej
2. Sposoby spawania ilości smaru
- gazowe  stosowane do łączenia cienkich blach S1=S2*em�f�1
Realizacja tarcia płynnego na zasadzie  efekt wciskania
- łukowe  najczęściej stosowane, z
ródłem ciepła jest łuk S1-S2=T- siła użyteczna
smaru :
elektryczny powstający między elektrodą a łączonym
- istnienie odpowiedniej wartości składowej, prędkości ruchu
elementem Przekładnie pasowe
czopa w kierunku normalnym do powierzchni nośnych
- atomowe  łączenie części ze stali wysokostopowych, Zalety: płynność ruchu, cichobieżność, zdolność łagodzenia - istnienie możliwie silnego dławienia smaru na wypływie z
żaroodpornych itp. Oraz napawanie części stopami twardymi drgań, możliwość ustawienia osi w dowolny sposób, mała
łożyska
- plazmowe  do łączenia grubych blach (5  20mm) bez wrażliwość na dokładność wykonania.
- ciągłego dostarczania wystarczającej ilości smaru na
przygotowania brzegów jak i do łączenia cienkich blach Wady: duże wymiary, niestałość, przełożenia, wrażliwość
miejsce wyciśniętego z łożyska
(0,01mm) pasa na szkodliwe działanie otoczenia
Zasada hydrostatyczna: gdy istnieje trudność w uzyskaniu
- elektronowe  umożliwiające łączenie materiałów o Materiały na pasy: skóra, guma z tkaniną bawełnianą,
tarcia płynnego na zasadzie hydrodynamicznej, ze względu
różnych właściwościach (aluminium  srebro) i różnych bawełniany, wełniany, mas polimerowy.
na niemożność spełnienia któregoś z podstawowych
grubościach
warunków.
- laserowe
Ciśnienie w warstwie smaru oddzielającej czop od panewki
tworzyw termoplastycznych  w strumieniu gorącego 6. Rodzaje uszkodzeń zębów
wywołujemy przez pompowanie smaru pompą znajdującą się
powietrza -rysy hartownicze  pęknięcia
poza łożyskiem. Ciśnienie i wydatek pompy dobieramy tak,
-uszkodzenia interferencyjne  występują przy nadmiernym
aby siła wypadkowa ciśnienia i w warstwie smaru
nacisku pomiędzy stopą a głową
równoważyła obciążenie łożyska.
3. Narysować połączenie wpustowe i -odpryski  są inicjowane przez rysy i pęknięcia w
A
ożysko h-dynamiczne  musi istnieć odpowiednia prędkość
wielowypustowi utwardzonej warstwie
A
ożysko h-statyczne  smar pompowany jest przez pompę
Wpustowe: -wytarcia i wydarcia- są wynikiem obecności twardych
znajdującą się na zewnątrz łożyska
zanieczyszczeń pomiędzy zębami
-zatarcie i przegrzanie  powstaje przy zaniku smaru i
11. Narysować osadzenie na wale koła zębatego
metalicznym styku zęba
-pitting- ma postać piramidkowych ubytków na
12. Rysunek sprzęgła oponowego
powierzchniach bocznych jest inicjowany przez pęknięcia w
które wszedł olej
-zgniot i złamanie  uszkodzenie nieutwardzonych zębów o
zbyt małej granicy plastyczności
Połączenia wpustowe służą do osadzania na wale różnych
7. Metody kształtowania wałów (wpływ karbów i
części maszyn (kół zębatych, pasowych). Na wale i otworze
sposoby łagodzenia)
wykonane są odpowiednie rowki, w które wprowadzony jest
Kształtowanie powierzchni swobodnych przeprowadzamy po
wpust. Zadaniem wpustu jest przenoszenie momentu
ukształtowaniu powierzchni roboczych, czyli czopów-należy
obrotowego z wału na współpracującą część.
uwzględnić aby d /d <=1,2 , natomiast czopy należy
1 2
Materiały na wpusty: Rm ł�500MPa  45, St5, St6
kształtować według zaleceń normy.
Rodzaje wpustów: pryzmatyczne, czółenkowe, czopkowe
Gładkość powierzchni
symetryczne, niesymetryczne.
1.czopów końcowych :R =2,5-0,32m�m
z
Tolerancja rowków:
2.powieszchni swobodnych : wały wolno obrotowe i średnio
Wałek Piasta
bieżne (R =10-5m�m), wysokoobrotowe ( R =2,5m�m)
z z
13. Materiały łożyskowe (ślizgowe, toczne, z czego
Luz
ne D10/h9, F9/h9, H9,h9
Tolerancje  powierzchnie swobodne wykonujemy w
rolki?)
Mieszane N9/h9 Js9/h9
tolerancji warsztatowej IT14 (h14) przy dużych obrotach
Materiały łożyskowe powinny spełniać następujące cechy:
Ciasne N9/h9, P9/h9
IT12 do IT10
1.Dobra odkształcalność.
Uwzględnianie wpustu:
2.Odporność na zatarcia.
Wielowypustowe: 1.Jeżeli obciążenie jest w przybliżeniu statyczne wystarczy,
3.Wytrzymałość na naciski.
by moment bezwładności przekroju z rowkiem był nie
4.Wytrzymałość zmęczeniowa.
mniejszy od momentu bezwładności zarysu teoretycznego.
5.Odporność na korozję.
2.Gdy wał pracuje w zmiennym cyklu obciążenia przy
6.Dobre przewodnictwo ciepła.
niewielkim udziale momentu skręcającego moment
7.Odpowiednią rozszerzalność cieplną.
bezwładności koła wpisanego winien być nie mniejszy niż
8.Korzystna struktura materiału (niskie ź)
teoretyczny
9.Dodra obrabialność.
3.Gdy występuje duży udział momentu skręcającego moment
10.Niska cena.
bezwładności koła współśrodkowego z przekrojem
A
ożyska ślizgowe: białe metale ołowiowe (A
16), cynowe
poprzecznym wału, stycznego zewnętrznie do dna rowka pod
(babbit, A
83), stopy kadmowe, aluminiowe, brązy ołowiowe
wpust winien być nie mniejszy od teoretycznej
(B1032), brązy cynowe
A
ożyska toczne: pierścienie i elementy toczne wykonuje się z
a) Należy dążyć do łagodnego kształtowania przejść
A
H15, A
H15SG, koszyczki  z blach (metodą tłoczenia)  ze
stosując np. stożki przejściowe zamiast odsadzeń
stali, brązu, mosiądzu, tworzyw sztucznych.
Połączenie bezpośrednie, na czopie wału są wykonane
b) Jeżeli łukowe odsadzenie jest konieczne starać się o
występy (wypusty) współpracujące z odpowiednimi rowkami
możliwie duży promień przejściowy
w piaście. c) Zaleca się wyrównywanie współczynników
14. Wypisać kąty w gwintach pod względem
Zalety: połączenie krótsze jak w połączeniu wpustami, bezpieczeństwa prowadzące do uzyskania najlepszej
samochowności i sprawności
dokładniejsze osiowania, zmniejszenie nacisków konstrukcji
jednostkowych, zmniejszenie oporów tarcia. d) Gładkość powierzchni jest czynnikiem istotnie
Rodzaje osiowania: na zewnątrz średnicy, na wew. Średnicy, wpływającym na podwyższenie wytrzymałości
na bokach wypustu. zmęczeniowej
e) Należy pamiętać ze powłoki ochronne z metali o
4. Rozkład ciśnień w łożysku ślizgowym (osiowe i małej wytrzymałości mogą być z
ródłem pierwszych
poprzeczne) pęknięć zmęczeniowych
Rozkład nacisków (ciśnienia) w łożysku ślizgowym
f) Zwiększenie wytrzymałości zmęczeniowej można
b�-kąt opasania
uzyskać przez wytwarzanie na powierzchni
a�-kąt pomiędzy kierunkiem obciążenia, a początkiem klina smarnego
elementu odpowiednich napięć wstępnych
f�-kąt określający miejsce najmniejszej grubości warstewki olejowej
g) Często działanie karbu można zastąpić stosując
q�(teta)-współrzędna kątowa mierzona w kierunku obrotów
q�a(tetaa)- współrzędna kątowa mierzona od linii środków czopa i dodatkowe karby odciążające /karby powodują
panewki do początku klina smarnego spiętrzenie naprężeń/
Qpmax- kąt określający miejsce maksymalnego ciśnienia
Qpo- kąt określający koniec klina smarnego
8. Czym różni się klin od wpustu
Wpust
Q śruba wydłuża się dodatkowo o odcinek D�l� jej całkowite
s
wydłużenie osiągnie wartość l� +D�l� odpowiadającą
s s
wypadkowej sile na nią działającej Q . Kołnierze natomiast
w
ze względu na wydłużenie śrub odprężą się o tę samą
wielkość D�l� a i wypadkową odkształcenie będzie wynosiło
s,
d� W związku z tym działająca pierwotnie na nie siła
k-D�l�
s.
naciągu wstępnego śruby Q zmaleje do wartości Q  .
o o
Q =Q  +Q
w o d
Q  =Q +Q
o w
Q  =(1.5-2)Q  pokrywy ciśnieniowe
o
Q  =(0.2-0.6)Q  pokrywy łożyskowe
o
Sprawność: AC=Q *ctga�, AC=(Q-Q )*ctgb�
d d
Aby narysować wykres potrzeba Re, Zo,Zj.
Q *ctga�=(Q-Q  )*ctgb�
Lv d o
h� =� Jeżeli przy wzroście obciążenia stosunek amplitudy s� do
a
Q =Q*ctgb�/(ctgb�+ctga�)=Q*1/(1+ctga�/ctgb�)=Q*1/(1+c /c )
d k s
Lw
naprężenia średniego s� będzie stały to wartość
m
Wzrost naciągu w śrubie pod odciążeniem Q jest tym
Lv =� Q �� h =� p� �� ds ��tgg� ��Q wytrzymałości zmęczeniowej określa punkt k1
większy im stosunek c /c dla zmniejszenia obciążenia Q
k s w
s� /s� =const, x =z /s� =E*k1/CD
a m 2 1 max
należy zmniejszyć sztywność śruby.
Lw =� 2p�Ms =� p� �� ds ��tg(g� +� (r�')) ��Q
Jeśli przy wzroście obciążeń naprężenie średnie cyklu
pozostaje stałe to wytrzymałość zmęczeniowa odpowiadająca
tgg�
h� =�
punktowi D określona jest punktem k2, współczynnik
tg(g� +� r�')
bezpieczeństwa
s� =const x2=Z2/s� =Ck2/CD
m z
n
tgg� =�
D-punkt pracy.
p�D
19. Tok obliczeniowy łożysk tocznych i ślizgowych
a�
a�v =�
A
OŻYSKA TOCZNE
2
a) ustalenie schematu konstrukcyjnego łożyskowania
m� b) określenie wartości i kierunku obciążeń i prędkości
tgr�'=�
obrotowej
cosa�v
- dla obciążeń zmiennych obliczamy Po i n
o
c) ustalenie geometrycznych ograniczeń konstrukcyjnych i
średnicy czopa i gniazda
d) wybór typu łożyska
e) przyjęcie wymaganej twardości łożyska L
Największą sprawność ma gwint trapezowy niesymetryczny,
f) wyznaczenie wartości stosunku c/p dla przyjętej twardości
trapezowy symetryczny, okrągły, metryczny.
i typu łożyska
Największą samohamowność ma gwint metryczny a
g) obliczenie obciążenia zastępczego
p =� V �� X �� FV +� YFa
najmniejszą trapezowy niesymetryczny.
x,y  współczynnik zależny od typu i rodzaju łożyska 22. Narysować sprzęgło tarczowe sztywne
g� Ł� r�  warunek samohamowności
h) obliczenie obciążenia efektywnego p = f * p
e d
i) obliczenie wymaganej nośności ruchowej
c
15. Sprzęgło dopuszczające nie współosiowość
C =� pe ��( )
(oldhama, zębate) (to samo co nizej: sprzęgło p
zębate dwurzędowe)
j) obliczenie efektywnej nośności ruchowej C = f * C
e t
k) obliczenie zastępczego obciążenia:
p0 =� max( p01, p02)
p01 =� X0Fr +� Y0F0
p02 =� FV
l) obliczenie nośności spoczynkowej C = S * P
0 0 0
m) dobieramy łożysko: nośność i wymiary
16. Sprzęgło zębate dwurzędowe
n) sprawdzenie trwałości ciernej łożyska
o) weryfikacja nośności efektywnej C = f * C
e t
23. Różnice pomiędzy przekładnią zamknięta a
p) dobór środka smarnego
otwartą
r) obliczenie trwałości efektywnej:
Przekładnię zamkniętą liczymy na naciski powierzchniowe
Ce
(liczymy odległość osi), a sprawdzamy na zginanie. Oblicza
Le =� a1, a2, a3 ��( )P
P0 się ją także zmęczeniowo.
Natomiast przekładnię otwartą oblicza się na zginanie, a
s) przyjęcie pasowań oraz uszczelnienie komory smarnej
sprawdza na naciski stykowe.
Przekładnia otwarte pracuje w mniejszej ilości cykli, a
A
OŻYSKO ŚLIZGOWE:
przekładnia zamknięta w większej ilości cykli.
a) dobór materiału na Panew i jej wymiarów
b) sprawdzenie warunków wytrzymałościowych
24. Geometria koła zębatego (wieniec)
P
W zależności od kształtu geometrycznego bryły, na której
pśr =�
D �� L nacięto zęby rozróżnia się koła walcowe i stożkowe oraz ich
P  obciążenie czopa, D  średnica czopa [mm], L  czynna
odmiany (koła walcowe)
długość Panwi [mm]
- o zębach prostych
17. Rodzaje elementów tocznych w łożyskach (co to
- o zębach skośnych
M
jest powierzchnia styku)
g
- o zębach daszkowych
s� =�
Elementy toczne: kilki, wałeczki, igiełki, baryłki, stożki g
Wx - z uzębieniem wewnętrznym
Powierzchnia styku  w łożyskach występują 2 rodzaje
c) obliczenie luzów w łożysku - zębatka
styku: punktowe lub liniowe elementów tocznych z
d) dobór oleju na podstawie Sommerfelda Kola stożkowe:
bieżniami, w czasie pracy łożyska występują bardzo duże
- o zębach prostych
h� �� n"
naciski jednostkowe, a pod ich wpływem  znaczne
S =�
- o zębach skośnych
2
naprężenia tzw. stykowe.
pśr ��y�
- o zębach krzywoliniowych
- płaskie
d�
18. Do czego służy krzywa Woltera (wykres Woltera
y� =�
i Schmita)
r
25. Parametry kół zębatych (kąty itp.)
Wykres W�hlera buduje się sprawdzenia naprężeń
n  prędkość obrotowa [Obr/s]
powodujących zniszczenie w funkcji liczby cykli.
h� - lepkość dynamiczna [Pa * s]
Wytrzymałość zmęczeniową (granicę zmęczenia) wyznacza
1. powierzchnia
się na podstawie badań określonej liczby próbek d� - luz promieniowy
podziałowa
wzorcowych, obciążonych naprężeniem s�a i naprężeniem r- promień czopa
2. powierzchnia
średnim s�m o różnych wartościach, aż do ich zniszczenia y� - luz względny
boczna zęba
przy licznie cykli Nc lub do czasu przekroczenia umownej
e) dobór pasowania
3. wierzchołek
liczby cykli Na. Otrzymane punkty nanosimy na wykres, po f) sprawdzenie warunku tarcia płynnego
zęba
ich połączeniu dostajemy wykres. h > R + R
0 21 22
4. dno wrębu
g) sprawdzenie ilości oleju przepływającego przez łożysko
5. zarys zęba
h) objętość pływów bocznych
6. wrąb
i) kąt określający miejsca max ciśnienia
7. czoło uzębienia
j) kąt określający miejsca min grubości filmu olejowego
8. podziałka
k) kąt określający koniec klina smarnego
nominalna
l) sprawdzenie warunku (p V)=(p V)
śr śr dop
m) minimalna prędkość obrotowa
- Moduł m = P/
P  podziałka
20. Na co oblicza się przekładnie otwarte
mierzona na
Przekładnie otwarte oblicza się na zginanie:
obwodzie koła
2�� M �� K podziałowego
s� =� (1,45 ��1,5)3 ST Ł� s�
F FP - średnica
Zk- obszar wytrzymałości zmęczeniowej przy małej ilości l� �� 2�� m
podziałowa d=m*z
cykli s�  dopuszczalne naprężenia na zginanie zmęczeniowe
FP
- średnica
Zo- obszar wytrzymałości zm. przy ograniczonej ilości cykli i sprawdza na naciski stykowe:
wierzchołków
Zz- obszar wytrzymałości zm. przy nieograniczonej ilości
FT n +�1 da=m(z+2)
cykli
s� =� ZE �� ZH �� Ze� �� Zb� �� ZB �� Ł� s�
H 0 HP - średnica podstaw
b �� d n
d =m(z-2,5)
f
Sposoby obliczenia współczynnika w poszczególnych Z  współczynnik sprężystości materiału kół
E
- wysokość płowy zęba
obszarach: Z  współczynnik geometrii zarysu
H
ha=m
1.N <104-obszar obciążeń statycznych d�=Re/s� Z  współczynnik stopnia pokrycia
c max �
- wysokość stopy zęba h
f
2.104c b�
= 1,25m
d� =Z /s� (Z doświadczalnie lub obliczone Z  współczynnik zmiany krzywizny powierzchni styku
z o max o-wyznaczone B
wysokość zęba h=ha+h = 2,25m
f
Z =Z (107/N )^V�) s�  dopuszczalne naprężenia na naciski stykowe
o g c HP
grubość zęba s = 0,5p  j; j  luz boczny
3.N >107  obszar wytrzymałości nieograniczonej d�=Z /s�
c g max szerokość wrębu e = 0,5p + j
21. Narysować połączenie śrubowe
luz wierzchołkowy c = ha  h = 0,25m
f
Liczba całkowita cykli Zbiornik ciśnieniowy
luz obwodowy j = 0,04m
N =n(1/min)*60*h(ilość godzin)*z(liczba
c
zmian)*D(dni)*l(lat)
Punkt przyporu  miejsce chwilowego styku zębów
s� =(s� +s� )/2- naprężenie średnie
m max min Linia przyporu  utworzona przez kolejne punkty przyporu
s� =(s� )/2- amplituda naprężeń Okrąg zasadniczy  okrąg, którego średnica zasadnicza d
a max-s�
min b
R=s� /s�  współczynnik asymetrii cyklu jest styczna do linii przyporu d = d * cosa�
min max b p
Kappa=s� /s� Kąt przyporu  kąt, który tworzy linia przyporu ze styczną do
m a- współczynnik stałości obciążenia
Wykres Haigha kół tocznych
A
uk przyporu  łuk jaki zakreśla na kole tocznym ząb od
chwili wejścia do wyjścia z przyporu
Liczba przyporu  stosunek długości łuku przyporu do
podziałki na kole tocznym.
26. Połączenie sworzniem luz
nym i ciasnym
Sztywność ściskanych elementów oblicza się biorąc pod
uwagę przenoszenie nacisków wgłęb materiału poprzez tzw. - ciasno  liczymy na
STORZKI WPLYWU o kącie rozwarcia 90st. Stożki te ścinanie:
zamienia się następnie na zastępcze walce o powierzchni
przekroju F , które przyrównuje się do powierzchni
k
Wykres Smitha przekrojów stożków. Podziałaniem zewnętrznej siły osiowej
Graniczna liczba zębów Z =y*2/sin2a� z (a� =20st)=17, a Tolerancja wymiaru polega na określeniu dwóch wymiarów
g o g o
4F
gdy dopuszczamy niewielkie podcięcie zębów z  =14 granicznych: A- dolnego, B- górnego, między którymi
t�t =� Ł� kt (ktj, kt0) g
2
Rozróżnia się 2 podstawowe przypadki stosowania kół z powinien się znalez
ć wymiar przedmiotu.
2p�d
przesuniętym zarysem: Różnicę pomiędzy górnym a dolnym wymiarem granicznym
- luz
no  liczymy na - bez zmiany odległości P-0 nazywamy tolerancją T wymiaru, różnicę pomiędzy
- ze zmianą odległości P wymiarem górnym i nominalnym- odchyłką górną (ES- dla
zginanie:
wymiaru wewnętrznego, es- dla wymiaru zewnętrznego), a
F L1 L2 F L1
M =� ( +� ) -� �� =� 31. Zużycie kół zębatych różnicę między wymiarem dolnym i nominalnym odchyłką
g max
2 2 2 2 4
-rysy hartownicze  pęknięcia dolną (EI, ei).
F (L1 +� 2L2) FL -uszkodzenia interferencyjne  występują przy nadmiernym N- wymiar nominalny
=� =�
nacisku pomiędzy stopą a głową A=N +EI lub A=N+ei
8 8
-odpryski  są inicjowane przez rysy i pęknięcia w B=N +ES lub B=N+es
utwardzonej warstwie T=ES-EI lub T=es-ei albo T=B-A
L + 2L = L
1 2
-wytarcia i wydarcia- są wynikiem obecności twardych
FL
zanieczyszczeń pomiędzy zębami Cechą charakterystyczną prasowań są luzy graniczne:
s� =� Ł� kg (kg 0, kgj )
g 3
-zatarcie i przegrzanie  powstaje przy zaniku smaru i Najmniejszy L , największy L .
min max
8�� 0,1�� d
ES
metalicznym styku zęba N - tak samo i wałek
EI
dla sworznia drążonego:
4 4
min otworu-B w
wałka o-B
d -� d0 -pitting- ma postać piramidkowych ubytków na L =A =A =EI-es
Wx =� 0,1( )
powierzchniach bocznych jest inicjowany przez pęknięcia w L =B =ES-ei
max o-A
w
d
które wszedł olej Jeżeli z obliczenia wynika dla L wartość ujemna (luz
min
Na naciski między sworzniem, a uchem:
max-
-zgniot i złamanie  uszkodzenie nieutwardzonych zębów o ujemny czyli wcisk), a dla L dodatnia, to występuje
F
zbyt małej granicy plastyczności pasowanie mieszane, jeśli zaś i dla L wynika wartość
max
p =� Ł� k0
korozja  może być spowodowana brakiem oleju ujemna, to występuje pasowanie ciasne. L i L dodatnia
min max
d �� L1
to luz
ne.
Widełkami a sworzniem:
F 32. Pitting
p =� Ł� k0
Zjawisko to nie jest całkowicie poznane zwłaszcza jego Pasowania wg stałego otworu:
2d �� L2
początek powstawania. Jest jednym z rodzajów uszkodzeń Luz
ne:H7/g6,H7/h6,H7/f7,H7/e8,H8/h7
L = (1,4  1,7)d L = (0,3  0,5)L d = (0,5  0,6)d Mieszane:H7/js6,H7/k6,H7/n6
1 2 1 0 kół zębatych. Z obserwacji wiadomo, że może ono być
Ciasne:H7/p6,H7/r6,H7/s6
przejściowe i trwałe postępujące, objawiające się na zębach
Pasowania wg stałego wałka:
kół  miękkich o twardości poniżej 350HB, w przekładniach
27. Zaprojektować połączenie spawane Luz
ne:G7/h6,H7/h6,F8/h6,H8/h7,H8/h8
zamkniętych, obficie smarowanych, zwykle po przekroczeniu
liczby cykli obciążeń N>104 cykli. Obserwujemy również Mieszane:Js7/h6,K7/h6,N7/h6
umiejscowienie wykruszeń zwykle w okolicy średnicy Ciasne:P7/h6.
podziałowej koła z tendencją rozciągania się na stopę zęba, a
więc w obszarze największego nacisku przy niedostatku 39. Korekcja P, P0
filmu olejowego. Na poddanej naciskom i naprężeniom 1.PO  przesunięcie zarysu bez zmiany odległości osi.(X-X)
stycznym powierzchni zęba powstają pęknięcia. Pęknięcia te Polega na przesunięciu narzędzia zębatkowego na jednym
odchylone od normalnej do powierzchni zęba w stronę kole na zewnątrz o taką samą wielkość, o jaką w drugim
działania sił tarcia wypełniają się olejem, który może kole- ku wnętrzu.
wydatnie przyspieszyć proces wykruszania w zależności od Stosuje się z +z >=2z (z )
1 2 g g
tego czy jest zaciśnięty w szczelinie czy też z niej wyciskany. Zastosowanie PO pozwala na usunięcie podcięcia zęba na
W przypadku gdy szczelina wypełniona olejem zostaje za kole ale jest także gdy podcięcie nie grozi poprawności
każdym obrotem najpierw przymknięta, a następnie poddana współpracy z większą liczbą przyporu.
naciskowi, następuje powiększenie jej rozmiarów aż do 2.P- przesunięcie zarysu ze zmianą odległości osi (X+X).
Re
powstania wykruszenia. Stosuje się gdy z +z <2z , oraz gdy względy konstrukcyjne
1 2 g
kr =�
Xe
wymagają zmiany odległości osi. Po zastosowaniu
1 2
F 33. Narysować łańcuchy przesunięcia zarysu x ,x osie kół ulegają rozsunięciu i nowa
s� =�
r
odległość osi będzie równa a =a +(x +x )*m- odległość
p 0 1 2
q ��b
pozorna.
- czy pręt przeniesie obciążenie
Aby skasować luz obwodowy zbliża się koła na odległość
F = 0,5F  ob. jednej nakładki
1
a =a *cosa� /cosa� a� toczny kąt przyporu a =z +z /2*m
r 0 0 t t 0 1 2
Grubość nakładki
inva� =2*(x +x )/(z +z )*tga� +inva�
t 1 2 1 2 0 0
F1
Dla zachowania luzu wierzchołkowego należy ściąć głowy o
gn ł�
b �� kr k =a +a
m p m
Mamy do rozdysponowania x +x =const, w praktyce x =0
1 2 2
a = 0,7h
lub x =0 lub x =x .
1 1 2
kt = 0,65kt - spoina pachwinowa
L ł� F / a*kt
1
40. Rodzaje oczek przy przekładni łańcuchowej
Ln = 2L
1
Rodzaje oczek:
- sworzniowy
e2
F1 =� F ��
- tulejkowy
b
- rolkowy
e1
- zębaty
F2 =� F ��
- ogniwo
b
(rysunki znajdują się w pytaniu 33)
Mg
s� =� Ł� kg'
g
Wx
b �� q2
Wx =�
b
kg = 0,9kg
F
s� =� Ł� ktj '
rj
a �� L
34. Rodzaje połączeń spawanych
W zależności od przeznaczenia spoin:
Nośne, szczelne, złączne
Ze względu na kształt spoiny:
Czołowe, pachwinowe, otworowe, punktowe, brzeżne
Rodzaje spoin:
28. Obliczyć połączenie kołkowe
Połączenie
kołkowe
liczymy na 35. Połączyć 2 belki za pomocą spawu tak aby
ścinanie: zachowały sprawność całej belki
4F
t�t =� Ł� kt
p� �� dk 2 �� n
n  liczba ścinanych przekrojów
8M0
t�t =� Ł� kt
2
p� �� n �� dk �� dw
Na nacisk powierzchniowy między czopem a kołkiem:
6M
0
pmax =� Ł� pdop
n �� dw2 �� dk
Na nacisk między tuleją a kołkiem:
4M
0
pmax =� Ł� pdop
2 2
n �� (D -� d ) �� d
w
(kołek wzdłużny liczyć jak wpust)
29. Obliczyć wpust
Niekorzystne jest połączenie jednostronną spoiną
pachwinową przy obciążeniach zmiennych.
36. Rodzaje uszkodzeń w kołach zębatych
-rysy hartownicze  pęknięcia
-uszkodzenia interferencyjne  występują przy nadmiernym
Wpust liczymy na nacisk powierzchniowy:
nacisku pomiędzy stopą a głową
2F
-odpryski  są inicjowane przez rysy i pęknięcia w
p =� Ł� k0
L0 ��h �� n utwardzonej warstwie
-wytarcia i wydarcia- są wynikiem obecności twardych
4M0
p =� Ł� k0 zanieczyszczeń pomiędzy zębami
L0 �� h �� dw �� n
-zatarcie i przegrzanie  powstaje przy zaniku smaru i
L = L + b
0 metalicznym styku zęba
L  czynna długość wpustu
0 -pitting- ma postać piramidkowych ubytków na
n- ilość wpustów
powierzchniach bocznych jest inicjowany przez pęknięcia w
h- wysokość wpustu
które wszedł olej
b- szerokość wpustu
-zgniot i złamanie  uszkodzenie nieutwardzonych zębów o
zbyt małej granicy plastyczności
30. Korekcja
korozja  może być spowodowana brakiem oleju
Podcięcia zęba podczas obtaczania obwiedniowego
występuje wówczas gdy część narzędzia zębatki wytwarza
37. Sprzęgło umożliwiające zmianę osi i pochylenie
zarys który nie jest ewolwentą.
(rysunek taki jak w pytaniu 16)
W praktyce podcięcie występuje wtedy gdy występuje bardzo
mało zębów.
38. Tolerancje i pasowania