Obliczyć i narysować pasowanie - skośne ustawienie osadzonej części,
Narysować rozkład pól tolerancji oraz obliczyć parametry - trudności z dopasowaniem klina,
pasowania i podać jego rodzaj, jeżeli wiadomo: - stosowany przy małych prędkościach obrotowych.
N=100mm, T =3�0�m�m, T =20m�m, EI=0, es= -10m�m
0 W
N-wymiar nominalny, ES,ei- górna otworu,wałka; EI,ei- dolna 8. Narysować ułożyskowanie wału uniemożliwiające jego
otworu,wałka; T otworu, T wałka, A-wymiar osiowe przesunięcie
0-tolerancja W-tol.
graniczny dolny, B-wym.gr.górny, L min-min,
max-luz maksymalny, L
T-tolerancja pasowania.
T =ES-EI, T =es-ei, A =N+EI, A =N+ei, B =N+ES, L =ES-ei,
0 W 0 W 0/w max
4. Przekładnia pasowa (rozkład naprężeń w ruchu i
L =EI-es, T=T , T=L , T=W , 9. A
ożysko ślizgowe (hydrodynamiczne, h-statyczne,
min 0-T min max-W
W max-L min
spoczynku)
L/W =0,5(L +L ) rozkład ciśnień).
sr max min PRZEKA
ADNIAMI mechanicznymi nazywamy mechanizmy
Gdzie W to wcisk Tarcie płynne  można uzyskać na zasadzie h-statycznej lub h-
służące do przenoszenia energii co zazwyczaj połączone jest ze
Pasowanie luz
ne Lmax>0, Lmin>0 (A-H, a-h) dynamicznej poprzez:
zmianą prędkości obrotowej i odpowiednimi zmianami sił i
Pasowanie mieszane Lmax>0, Lmin<0 (J-N,P, j-n,p) a) klin smarny,
momentów.
Pasowanie ciasne Lmax<0, Lmin<0 (N-Z,n-z) b) efekt wciskania smaru.
Pasowanie określa charakter współpracy wałka z otworem, zależy Realizacja klina smarnego wymaga spełnienia 3 warunków:
jedynie od róznicy ich wymiarów przed połączeniem, obrazem - istnienia prędkości poślizgu większej od prędkości granicznej,
RYSUNEK NAPR
ŻENIA W PASIE I ROZKA
AD SIA

pasowania jest skojarzenie dwóch pól tolerancji- otworu i wałka - spełnienia warunku geometrycznego tzn. istnienia pomiędzy
Lmax=-Wmin, Lmin=-Wmax ślizgającymi się po sobie powierzchniami przestrzeni zwężającej
Zasada stałego otworu- kojarzenie tolerancji wałka z tolerancją się w kierunku ruchu,
otworu, którego dolna odchyłka jest równa zero EI=0.Taki otwór - ciągłego dostarczania do tej powierzchni wystarczającej ilości
oznacza się H smaru.
Zasada stałego wałka- kojarzenie tolerancji otworu z tolerancją Realizacja tarcia płynnego na zasadzie  efekt wciskania smaru :
wałka którego górna odchyłka jest równa 0 es=0. Taki wałek - istnienie odpowiedniej wartości składowej prędkości ruchu czopa
oznaczmy h w kierunku normalnym do powierzchni nośnych,
ą� Dane: - istnienie możliwie silnego dławienia smaru na wypływie z
ES=T +EI=30, ei=es-Tw=-30, Ao=N+EI=100, łożyska,
0
Bo=N+ES=100,03mm, Aw=N+ei=99,97mm, Bw=N+es=99,99mm, - ciągłego dostarczania wystarczającej ilości smaru na miejsce
Lmax=ES-ei=60, Lmin=EI-es=10, T=To+Tw=50 wyciśniętego z łożyska.
Zasada hydrostatyczna: gdy istnieje trudność w uzyskaniu tarcia
płynnego na zasadzie hydrodynamicznej, ze względu na
niemożność spełnienia któregoś z podstawowych warunków.
Ciśnienie w warstwie smaru oddzielającej czop od panewki
wywołujemy przez pompowanie smaru pompą znajdującą się poza
D1-koło napędzające
łożyskiem. Ciśnienie i wydatek pompy dobieramy tak, aby siła
D2- koło napędzane
wypadkowa ciśnienia w warstwie smaru równoważyła obciążenie
łożyska.
S1=S2*em�f�1
A
ożysko h-dynamiczne  musi istnieć odpowiednia prędkość.
Jest to pasowanie luz
ne wg stałego otworu Lmax > 0 ; Lmin > 0 S1-S2=T- siła użyteczna
A
ożysko h-statyczne  smar pompowany jest przez pompę
Pasowanie : - luz
ne Lmax>0; Lmin>0 (A�H, a�h)
znajdującą się na zewnątrz łożyska.
- mieszane Lmax>0; Lmin<0 (J�N(p), j�n(p)) Przekładnie pasowe
- ciasne Lmax<0; Lmin<0 (N�Z, n�z) Zalety: płynność ruchu, cichobieżność, zdolność łagodzenia drgań,
10. Narysować osadzenie na wale koła zębatego
możliwość ustawienia osi w dowolny sposób, mała wrażliwość na
dokładność wykonania.
11. Rysunek sprzęgła oponowego
Wady: duże wymiary, niestałość, przełożenia, wrażliwość pasa na
1. Sposoby spawania
- gazowe  stosowane do łączenia cienkich blach szkodliwe działanie otoczenia.
- łukowe  najczęściej stosowane, z
ródłem ciepła jest łuk Materiały na pasy: skóra, guma z tkaniną bawełnianą, bawełna,
elektryczny powstający między elektrodą a łączonym elementem wełna, polimer.
- atomowe  łączenie części ze stali wysokostopowych,
żaroodpornych itp. Oraz napawanie części stopami twardymi
- plazmowe  do łączenia grubych blach (5  20mm) bez 5. Rodzaje uszkodzeń zębów.
przygotowania brzegów jak i do łączenia cienkich blach (0,01mm) a)rysy hartownicze  pęknięcia,
- elektronowe  umożliwiające łączenie materiałów o różnych b)uszkodzenia interferencyjne  występują przy nadmiernym
właściwościach (aluminium  srebro) i różnych grubościach nacisku pomiędzy stopą a głową zęba,
- laserowe c)odpryski  są inicjowane przez rysy i pęknięcia w utwardzonej
tworzyw termoplastycznych  w strumieniu gorącego powietrza warstwie,
d)wytarcia i wydarcia - są wynikiem obecności twardych
zanieczyszczeń pomiędzy zębami,
e)zatarcie i przegrzanie  powstaje przy zaniku smaru i
2. Narysować połączenie wpustowe i wielowypustowe
Wpustowe: metalicznym styku zęba,
f)pitting - ma postać piramidkowych ubytków na powierzchniach
12. Materiały łożyskowe (ślizgowe, toczne, z czego rolki?)
bocznych, jest inicjowany przez pęknięcia, w które wszedł olej,
Materiały łożyskowe powinny spełniać następujące cechy:
g)zgniot i złamanie  uszkodzenie nieutwardzonych zębów o zbyt
1.Dobra odkształcalność.
małej granicy plastyczności. 2.Odporność na zatarcia.
3.Wytrzymałość na naciski.
4.Wytrzymałość zmęczeniowa.
6. Metody kształtowania wałów (wpływ karbów i sposoby 5.Odporność na korozję.
łagodzenia). 6.Dobre przewodnictwo ciepła.
Kształtowanie powierzchni swobodnych przeprowadzamy po
7.Odpowiednią rozszerzalność cieplną.
ukształtowaniu powierzchni roboczych, czyli czopów - należy
8.Korzystna struktura materiału (niskie ź).
Połączenia wpustowe służą do osadzania na wale różnych części
uwzględnić aby d /d d" 1,2 , natomiast czopy należy kształtować
1 2 9.Dodra obrabialność.
maszyn (kół zębatych, pasowych). Na wale i otworze wykonane są
według zaleceń normy.
10.Niska cena.
odpowiednie rowki, w które wprowadzony jest wpust. Zadaniem
Gładkość powierzchni
A
ożyska ślizgowe: białe metale ołowiowe (A
16), cynowe (babbit,
wpustu jest przenoszenie momentu obrotowego z wału na
1.Czopów końcowych: R =2,5-0,32m�m. A
83), stopy kadmowe, aluminiowe, brązy ołowiowe (B1032),
z
współpracującą część.
2.Powierzchni swobodnych: wały wolno obrotowe i średnio bieżne brązy cynowe.
Materiały na wpusty: Rm ł�500MPa  45, St5, St6
(R =10-5m�m), wysokoobrotowe ( R =2,5m�m). A
ożyska toczne: pierścienie i elementy toczne wykonuje się z
z z
Rodzaje wpustów: pryzmatyczne, czółenkowe, czopkowe
Tolerancje  powierzchnie swobodne wykonujemy w tolerancji A
H15, A
H15SG, koszyczki  z blach (metodą tłoczenia)  ze stali,
symetryczne, niesymetryczne.
warsztatowej IT14 (h14) przy dużych obrotach IT12 do IT10. brązu, mosiądzu, tworzyw sztucznych.
Tolerancja rowków:
Uwzględnianie wpustu:
Wałek Piasta
1.Jeżeli obciążenie jest w przybliżeniu statyczne wystarczy, by
Luz
ne D10/h9, F9/h9, H9,h9
moment bezwładności przekroju z rowkiem był nie mniejszy od 13. Wypisać kąty w gwintach pod względem
Mieszane Js9/h9
momentu bezwładności zarysu teoretycznego. samohamowności i sprawności.
Ciasne N9/h9, P9/h9
2.Gdy wał pracuje w zmiennym cyklu obciążenia przy niewielkim
udziale momentu skręcającego moment bezwładności koła
Wielowypustowe: wpisanego winien być nie mniejszy niż teoretyczny.
3.Gdy występuje duży udział momentu skręcającego moment
bezwładności koła współśrodkowego z przekrojem poprzecznym
wału stycznego zewnętrznie do dna rowka pod wpust winien być
nie mniejszy od teoretycznej.
a)należy dążyć do łagodnego kształtowania przejść stosując np.
stożki przejściowe zamiast odsadzeń,
b)jeżeli łukowe odsadzenie jest konieczne starać się o możliwie
duży promień przejściowy,
c)zaleca się wyrównywanie współczynników bezpieczeństwa
prowadzące do uzyskania najlepszej konstrukcji,
d)gładkość powierzchni jest czynnikiem istotnie wpływającym na
podwyższenie wytrzymałości zmęczeniowej,
e)należy pamiętać, że powłoki ochronne z metali o małej
Połączenie bezpośrednie, na czopie wału są wykonane występy wytrzymałości mogą być z
ródłem pierwszych pęknięć
(wypusty) współpracujące z odpowiednimi rowkami w piaście. zmęczeniowych,
Zalety: połączenie krótsze jak w połączeniu wpustami, f)zwiększenie wytrzymałości zmęczeniowej można uzyskać przez
dokładniejsze osiowania, zmniejszenie nacisków jednostkowych, wytwarzanie na powierzchni elementu odpowiednich napięć
zmniejszenie oporów tarcia. wstępnych,
Rodzaje osiowania: na zewnątrz średnicy, na wew. Średnicy, na g)często działanie karbu można zastąpić stosując dodatkowe karby
bokach wypustu. odciążające (karby powodują spiętrzenie naprężeń).
3. Rozkład ciśnień w łożysku ślizgowym (osiowe i
poprzeczne) 7. Czym różni się klin od wpustu
Rozkład nacisków (ciśnienia) w łożysku ślizgowym
Wpust
b�-kąt opasania
Sprawność:
a�-kąt pomiędzy kierunkiem obciążenia, a początkiem klina smarnego
Lv
f�-kąt określający miejsce najmniejszej grubości warstewki olejowej
h� =�
q�(teta)-współrzędna kątowa mierzona w kierunku obrotów
Lw
q�a(tetaa)- współrzędna kątowa mierzona od linii środków czopa i panewki
Lv =� Q �� h =� p� �� ds ��tgg� ��Q
do początku klina smarnego
Qpmax- kąt określający miejsce maksymalnego ciśnienia
Lw =� 2p�Ms =� p� �� ds ��tg(g� +� (r�'))��Q
Qpo- kąt określający koniec klina smarnego
tgg�
h� =�
tg(g� +� r�')
n
tgg� =�
p�D
a�
a�v =�
2
m�
tgr�'=�
cosa�v
Wpust: przenoszą moment skręcający, dobre osiowanie
współpracujących części.
Klin: niewielki moment skręcający:
- stosowane przy minimalnych wymaganiach co do
współosiowości, Największą sprawność ma gwint trapezowy niesymetryczny,
- nierównomierny rozkład naprężeń, trapezowy symetryczny, okrągły, metryczny.
- niekorzystny & ,
Największą samohamowność ma gwint metryczny a najmniejszą k) obliczenie zastępczego obciążenia:
trapezowy niesymetryczny.
p0 =� max( p01, p02)
g� Ł� r�  warunek samohamowności
p01 =� X0Fr +� Y0F0
p02 =� FV
14. Sprzęgło dopuszczające nie współosiowość (oldhama,
l) obliczenie nośności spoczynkowej C = S * P
0 0 0
zębate) (to samo co nizej: sprzęgło zębate dwurzędowe)
m) dobieramy łożysko: nośność i wymiary
n) sprawdzenie trwałości ciernej łożyska
o) weryfikacja nośności efektywnej C = f * C
e t
p) dobór środka smarnego
r) obliczenie trwałości efektywnej:
Ce
Le =� a1, a2, a3 ��( )P
P0
15. Sprzęgło zębate dwurzędowe
s) przyjęcie pasowań oraz uszczelnienie komory smarnej
22. Różnice pomiędzy przekładnią zamknięta a otwartą
Przekładnię zamkniętą liczymy na naciski powierzchniowe
A
OŻYSKO ŚLIZGOWE: (liczymy odległość osi), a sprawdzamy na zginanie. Oblicza się ją
a) dobór materiału na Panew i jej wymiarów także zmęczeniowo.
b) sprawdzenie warunków wytrzymałościowych Natomiast przekładnię otwartą oblicza się na zginanie, a sprawdza
na naciski stykowe.
P
pśr =�
Przekładnia otwarta pracuje w mniejszej ilości cykli, a przekładnia
D �� L
zamknięta w większej ilości cykli.
P  obciążenie czopa, D  średnica czopa [mm], L  czynna
długość Panwi [mm]
23. Geometria koła zębatego (wieniec).
M W zależności od kształtu geometrycznego bryły, na której nacięto
g
s� =�
g zęby rozróżnia się koła walcowe i stożkowe oraz ich odmiany:
Wx
Koła walcowe:
c) obliczenie luzów w łożysku
- o zębach prostych,
d) dobór oleju na podstawie Sommerfelda
- o zębach skośnych,
h� �� n"
- o zębach daszkowych,
S =�
2
- z uzębieniem wewnętrznym,
16. Rodzaje elementów tocznych w łożyskach (co to jest pśr ��y�
- zębatka.
powierzchnia styku).
d�
Koła stożkowe:
Elementy toczne: kulki, wałeczki, igiełki, baryłki, stożki.
y� =�
- o zębach prostych,
r
Powierzchnia styku  w łożyskach występują 2 rodzaje styku:
- o zębach skośnych,
n  prędkość obrotowa [Obr/s]
punktowe lub liniowe elementów tocznych z bieżniami, w czasie
- o zębach krzywoliniowych,
pracy łożyska występują bardzo duże naciski jednostkowe, a pod h� - lepkość dynamiczna [Pa * s]
- płaskie.
ich wpływem  znaczne naprężenia tzw. stykowe.
d� - luz promieniowy
24. Parametry kół zębatych (kąty itp.)
r- promień czopa
17. Do czego służy krzywa W�hlera (wykres W�hlera i
Schmita). y� - luz względny
Wykres W�hlera buduje się w celu sprawdzenia naprężeń e) dobór pasowania
1. powierzchnia
powodujących zniszczenie w funkcji liczby cykli. Wytrzymałość f) sprawdzenie warunku tarcia płynnego
podziałowa
zmęczeniową (granicę zmęczenia) wyznacza się na podstawie h > R + R
0 21 22
2. powierzchnia boczna
badań określonej liczby próbek wzorcowych, obciążonych g) sprawdzenie ilości oleju przepływającego przez łożysko
zęba
h) objętość pływów bocznych
naprężeniem s�a i naprężeniem średnim s�m o różnych wartościach,
3. wierzchołek zęba
aż do ich zniszczenia przy liczbie cykli Nc lub do czasu i) kąt określający miejsca max ciśnienia
4. dno wrębu
przekroczenia umownej liczby cykli Na. Otrzymane punkty j) kąt określający miejsca min grubości filmu olejowego
5. zarys zęba
nanosimy na wykres, po ich połączeniu dostajemy wykres. k) kąt określający koniec klina smarnego
6. wrąb
l) sprawdzenie warunku (p V)=(p V)
śr śr dop
7. czoło uzębienia
m) minimalna prędkość obrotowa
8. podziałka nominalna
19. Na co oblicza się przekładnie otwarte
- Moduł m = P/
Przekładnie otwarte oblicza się na zginanie:
P  podziałka mierzona na
2�� MST �� K
obwodzie koła
s� =� (1,45 ��1,5)3 Ł� s�
F FP
podziałowego
l� �� 2�� m
- średnica podziałowa
s�  dopuszczalne naprężenia na zginanie zmęczeniowe
FP
d=m*z
i sprawdza na naciski stykowe:
- średnica wierzchołków
FT n +�1
da=m(z+2)
s� =� ZE �� ZH �� Ze� �� Zb� �� ZB �� Ł� s�
H 0 HP
- średnica podstaw d =m(z-2,5)
f
b�� d n
Zk- obszar wytrzymałości zmęczeniowej przy małej ilości cykli
- wysokość głowy zęba ha=m
Z  współczynnik sprężystości materiału kół
Zo- obszar wytrzymałości zm. przy ograniczonej ilości cykli E
- wysokość stopy zęba h =
f
Z  współczynnik geometrii zarysu
Zz- obszar wytrzymałości zm. przy nieograniczonej ilości cykli H
1,25m
Z  współczynnik stopnia pokrycia
�
- wysokość zęba h=ha+h = 2,25m
f
Sposoby obliczenia współczynnika w poszczególnych obszarach: Z - współczynnik pochylenia zęba
b�
- grubość zęba s = 0,5p  j; j  luz boczny
Z  współczynnik zmiany krzywizny powierzchni styku
1.N <104-obszar obciążeń statycznych d�=Re/s� B
c max
- szerokość wrębu e = 0,5p + j
s�  dopuszczalne naprężenia na naciski stykowe
2.104c z o max o-
- luz wierzchołkowy c = ha  h = 0,25m
f
wyznaczone doświadczalnie lub obliczone Z =Z (107/N )^V�)
o g c
- luz obwodowy j = 0,04m
20. Narysować połączenie śrubowe
3.N >107  obszar wytrzymałości nieograniczonej d�=Z /s�
c g max
Zbiornik ciśnieniowy
Punkt przyporu  miejsce chwilowego styku zębów
Liczba całkowita cykli
Linia przyporu  utworzona przez kolejne punkty przyporu
N =n(1/min)*60*h(ilość godzin)*z(liczba zmian)*D(dni)*l(lat)
c
Okrąg zasadniczy  okrąg, którego średnica zasadnicza d jest
b
s� =(s� +s� )/2- naprężenie średnie
m max min
styczna do linii przyporu d = d * cosa�
b p
s� =(s� )/2- amplituda naprężeń
a max-s�
min
Kąt przyporu  kąt, który tworzy linia przyporu ze styczną do kół
R=s� /s�  współczynnik asymetrii cyklu
min max
tocznych
Kappa=s� /s�
m a- współczynnik stałości obciążenia
A
uk przyporu  łuk jaki zakreśla na kole tocznym ząb od chwili
Wykres Haigha
wejścia do wyjścia z przyporu
Liczba przyporu  stosunek długości łuku przyporu do podziałki na
kole tocznym.
25. Połączenie sworzniem luz
nym i ciasnym
- ciasno  liczymy na ścinanie:
Sztywność ściskanych elementów oblicza się biorąc pod uwagę
4F
przenoszenie nacisków w głąb materiału poprzez tzw. STOŻKI
t�t =� Ł� kt (ktj , kt0)
2
WPA
YWU o kącie rozwarcia 90st. Stożki te zamienia się następnie
2p�d
na zastępcze walce o powierzchni przekroju F , które przyrównuje
k
- luz
no  liczymy na zginanie:
się do powierzchni przekrojów stożków. Pod działaniem
F L1 L2 F L1
zewnętrznej siły osiowej Q śruba wydłuża się dodatkowo o odcinek
Wykres Smitha
M =� ( +� ) -� �� =�
g max
D�l� jej całkowite wydłużenie osiągnie wartość l� +D�l� 2 2 2 2 4
s, s s
odpowiadającą wypadkowej sile na nią działającej Q . Kołnierze
w
F(L1 +� 2L2) FL
natomiast ze względu na wydłużenie śrub odprężą się o tę samą =� =�
8 8
wielkość D�l� a i wypadkowe odkształcenie będzie wynosiło d� s.
s, k-D�l�
W związku z tym działająca pierwotnie na nie siła naciągu
L + 2L = L
1 2
wstępnego śruby Q zmaleje do wartości Q  .
o o
Q =Q  +Q FL
w o d
s� =� Ł� kg (kg0, kgj)
Q  =Q +Q g
o w
8��0,1�� d3
Q  =(1.5-2)Q  pokrywy ciśnieniowe
o
dla sworznia drążonego:
4 4
Q  =(0.2-0.6)Q  pokrywy łożyskowe
o
d -� d0
Wx =� 0,1( )
AC=Q *ctga�, AC=(Q-Q )*ctgb�
d d
d
Q *ctga�=(Q-Q  )*ctgb�
d o
Na naciski między sworzniem, a uchem:
Aby narysować wykres potrzeba Re, Zo,Zj.
Q =Q*ctgb�/(ctgb�+ctga�)=Q*1/(1+ctga�/ctgb�)=Q*1/(1+c /c )
d k s
F
Jeżeli przy wzroście obciążenia stosunek amplitudy s� do Wzrost naciągu w śrubie pod odciążeniem Q jest tym większy im
a
p =� Ł� k0
naprężenia średniego s� będzie stały to wartość wytrzymałości stosunek c /c dla zmniejszenia obciążenia Q należy zmniejszyć
m k s w
d �� L1
zmęczeniowej określa punkt k1 sztywność śruby.
Widełkami a sworzniem:
s� /s� =const, x =z /s� =E*k1/CD F
a m 2 1 max
p =� Ł� k0
Jeśli przy wzroście obciążeń naprężenie średnie cyklu pozostaje
2d �� L2
stałe to wytrzymałość zmęczeniowa odpowiadająca punktowi D
L = (1,4  1,7)d L = (0,3  0,5)L d = (0,5  0,6)d
określona jest punktem k2, współczynnik bezpieczeństwa 1 2 1 0
s� =const x2=Z2/s� =Ck2/CD
m z
D-punkt pracy.
26. Zaprojektować połączenie spawane
18. Tok obliczeniowy łożysk tocznych i ślizgowych
A
OŻYSKA TOCZNE
a) ustalenie schematu konstrukcyjnego łożyskowania,
b) określenie wartości i kierunku obciążeń i prędkości
obrotowej,
- dla obciążeń zmiennych obliczamy Po i n
o
c) ustalenie geometrycznych ograniczeń konstrukcyjnych i
średnicy czopa i gniazda,
d) wybór typu łożyska,
e) przyjęcie wymaganej trwałości łożyska L,
f) wyznaczenie wartości stosunku c/p dla przyjętej trwałości i typu
łożyska,
g) obliczenie obciążenia zastępczego
p =� V �� X �� FV +�YFa Re
kr =�
21. Narysować sprzęgło tarczowe sztywne
x,y  współczynnik zależny od typu i rodzaju łożyska Xe
h) obliczenie obciążenia efektywnego p = f * p,
e d F
s� =�
r
i) obliczenie wymaganej nośności ruchowej
q ��b
c
C =� pe ��( ) - czy pręt przeniesie obciążenie
p
F = 0,5F  ob. jednej nakładki
1
j) obliczenie efektywnej nośności ruchowej C = f * C, Grubość nakładki
e t
Dla zachowania luzu wierzchołkowego należy ściąć głowy o
F1
gn ł� k =a +a
m p m
b �� kr
Mamy do rozdysponowania x +x =const, w praktyce x =0 lub x =0
1 2 2 1
a = 0,7h lub x =x .
1 2
kt = 0,65kt - spoina pachwinowa
39. Rodzaje oczek przy przekładni łańcuchowej
L ł� F / a*kt
1
Rodzaje oczek:
Ln = 2L
1
- sworzniowy
- tulejkowy
e2
F1 =� F ��
- rolkowy
b
- zębaty
e1
- ogniwo
F2 =� F ��
(rysunki znajdują się w pytaniu 33)
b
Mg
s� =� Ł� kg'
g
Wx
b�� q2
Wx =�
b
kg = 0,9kg
F
s�rj =� Ł� ktj '
a �� L
33. Rodzaje połączeń spawanych
W zależności od przeznaczenia spoin:
Nośne, szczelne, złączne
27. Obliczyć połączenie kołkowe Ze względu na kształt spoiny:
Czołowe, pachwinowe, otworowe, punktowe, brzeżne
Rodzaje spoin:
Połączenie kołkowe liczymy na:
Ścinanie:
4F 34. Połączyć 2 belki za pomocą spawu tak aby zachowały
t�t =� Ł� kt
sprawność całej belki
p� �� dk 2 ��n
n  liczba ścinanych przekrojów
8M0
t�t =� Ł� kt
2
p� ��n�� dk �� dw
Nacisk powierzchniowy między czopem a kołkiem:
6M0
pmax =� Ł� pdop
n�� dw2 �� dk
Na nacisk między tuleją a kołkiem:
4M
0
pmax =� Ł� pdop
n �� (D2 -� dw 2 ) �� d
(kołek wzdłużny liczyć jak wpust)
28. Obliczyć wpust
Niekorzystne jest połączenie jednostronną spoiną pachwinową przy
obciążeniach zmiennych.
Wpust liczymy na nacisk powierzchniowy:
2F
p =� Ł� k0 35. Rodzaje uszkodzeń w kołach zębatych
L0 �� h ��n
-rysy hartownicze  pęknięcia
-uszkodzenia interferencyjne  występują przy nadmiernym nacisku
4M0
p =� Ł� k0
pomiędzy stopą a głową
L0 �� h �� dw ��n
-odpryski  są inicjowane przez rysy i pęknięcia w utwardzonej
L = L + b
0
warstwie
L  czynna długość wpustu
0
-wytarcia i wydarcia- są wynikiem obecności twardych
n- ilość wpustów
zanieczyszczeń pomiędzy zębami
h- wysokość wpustu
-zatarcie i przegrzanie  powstaje przy zaniku smaru i metalicznym
b- szerokość wpustu
styku zęba
-pitting- ma postać piramidkowych ubytków na powierzchniach
29. Korekcja
bocznych jest inicjowany przez pęknięcia w które wszedł olej
Podcięcia zęba podczas obtaczania obwiedniowego występuje
-zgniot i złamanie  uszkodzenie nieutwardzonych zębów o zbyt
wówczas gdy część narzędzia zębatki wytwarza zarys który nie jest
małej granicy plastyczności
ewolwentą.
korozja  może być spowodowana brakiem oleju
W praktyce podcięcie występuje wtedy gdy występuje bardzo mało
zębów.
36. Sprzęgło umożliwiające zmianę osi i pochylenie
Graniczna liczba zębów Z =y*2/sin2a� z (a� =20st)=17, a gdy
g o g o
(rysunek taki jak w pytaniu 16)
dopuszczamy niewielkie podcięcie zębów z  =14
g
Rozróżnia się 2 podstawowe przypadki stosowania kół z
37. Tolerancje i pasowania
przesuniętym zarysem:
Tolerancja wymiaru polega na określeniu dwóch wymiarów
- bez zmiany odległości P-0
granicznych: A- dolnego, B- górnego, między którymi powinien
- ze zmianą odległości P
się znalez
ć wymiar przedmiotu.
Różnicę pomiędzy górnym a dolnym wymiarem granicznym
30. Zużycie kół zębatych
nazywamy tolerancją T wymiaru, różnicę pomiędzy wymiarem
-rysy hartownicze  pęknięcia
górnym i nominalnym- odchyłką górną (ES- dla wymiaru
-uszkodzenia interferencyjne  występują przy nadmiernym nacisku
wewnętrznego, es- dla wymiaru zewnętrznego), a różnicę między
pomiędzy stopą a głową
wymiarem dolnym i nominalnym odchyłką dolną (EI, ei).
-odpryski  są inicjowane przez rysy i pęknięcia w utwardzonej
N- wymiar nominalny
warstwie
A=N +EI lub A=N+ei
-wytarcia i wydarcia- są wynikiem obecności twardych
B=N +ES lub B=N+es
zanieczyszczeń pomiędzy zębami
T=ES-EI lub T=es-ei albo T=B-A
-zatarcie i przegrzanie  powstaje przy zaniku smaru i metalicznym
styku zęba
Cechą charakterystyczną prasowań są luzy graniczne:
-pitting- ma postać piramidkowych ubytków na powierzchniach
Najmniejszy L , największy L .
min max
ES
bocznych jest inicjowany przez pęknięcia w które wszedł olej
N - tak samo i wałek
EI
-zgniot i złamanie  uszkodzenie nieutwardzonych zębów o zbyt
L =A =A =EI-es
min otworu-B w
wałka o-B
małej granicy plastyczności
L =B =ES-ei
max o-A
w
korozja  może być spowodowana brakiem oleju
Jeżeli z obliczenia wynika dla L wartość ujemna (luz ujemny
min
czyli wcisk), a dla L dodatnia, to występuje pasowanie
max-
31. Pitting
mieszane, jeśli zaś i dla L wynika wartość ujemna, to występuje
max
Zjawisko to nie jest całkowicie poznane zwłaszcza jego początek
pasowanie ciasne. L i L dodatnia to luz
ne.
min max
powstawania. Jest jednym z rodzajów uszkodzeń kół zębatych. Z
obserwacji wiadomo, że może ono być przejściowe i trwałe
Pasowania wg stałego otworu:
postępujące, objawiające się na zębach kół  miękkich o twardości
Luz
ne:H7/g6,H7/h6,H7/f7,H7/e8,H8/h7
poniżej 350HB, w przekładniach zamkniętych, obficie
Mieszane:H7/js6,H7/k6,H7/n6
smarowanych, zwykle po przekroczeniu liczby cykli obciążeń
Ciasne:H7/p6,H7/r6,H7/s6
N>104 cykli. Obserwujemy również umiejscowienie wykruszeń
Pasowania wg stałego wałka:
zwykle w okolicy średnicy podziałowej koła z tendencją
Luz
ne:G7/h6,H7/h6,F8/h6,H8/h7,H8/h8
rozciągania się na stopę zęba, a więc w obszarze największego
Mieszane:Js7/h6,K7/h6,N7/h6
nacisku przy niedostatku filmu olejowego. Na poddanej naciskom i
Ciasne:P7/h6.
naprężeniom stycznym powierzchni zęba powstają pęknięcia.
Pęknięcia te odchylone od normalnej do powierzchni zęba w stronę
38. Korekcja P, P0
działania sił tarcia wypełniają się olejem, który może wydatnie
1.PO  przesunięcie zarysu bez zmiany odległości osi.(X-X)
przyspieszyć proces wykruszania w zależności od tego czy jest
Polega na przesunięciu narzędzia zębatkowego na jednym kole na
zaciśnięty w szczelinie czy też z niej wyciskany. W przypadku gdy
zewnątrz o taką samą wielkość, o jaką w drugim kole- ku wnętrzu.
szczelina wypełniona olejem zostaje za każdym obrotem najpierw
Stosuje się z +z >=2z (z )
1 2 g g
przymknięta, a następnie poddana naciskowi, następuje
Zastosowanie PO pozwala na usunięcie podcięcia zęba na kole ale
powiększenie jej rozmiarów aż do powstania wykruszenia.
jest także gdy podcięcie nie grozi poprawności współpracy z
większą liczbą przyporu.
32. Narysować łańcuchy
2.P- przesunięcie zarysu ze zmianą odległości osi (X+X). Stosuje
się gdy z +z <2z , oraz gdy względy konstrukcyjne wymagają
1 2 g
zmiany odległości osi. Po zastosowaniu przesunięcia zarysu x ,x
1 2
osie kół ulegają rozsunięciu i nowa odległość osi będzie równa
a =a +(x +x )*m- odległość pozorna.
p 0 1 2
Aby skasować luz obwodowy zbliża się koła na odległość
a =a *cosa� /cosa� a� toczny kąt przyporu a =z +z /2*m
r 0 0 t t 0 1 2
inva� =2*(x +x )/(z +z )*tga� +inva�
t 1 2 1 2 0 0