15. MASZYNY DO TRANSPORTU BLISKIEGO
15.1. TRANSPORT SZYNOWY
Transport szynowy materiałów stałych lub materiałów ciekłych i gazowych w odpo-
wiednich opakowaniach jest to transport odbywajÄ…cy siÄ™, po przygotowanych i wypo-
sażonych w szyny, specjalnych trasach komunikacyjnych. Stosowany jest:
vð na terenie dużych zakÅ‚adów przemysÅ‚owych,
vð pomiÄ™dzy terenami zakÅ‚adów przemysÅ‚owych a elementami współpracujÄ…cymi,
znajdującymi się w niewielkiej odległości,
vð jako poÅ‚Ä…czenie terenu zakÅ‚adu ze stacjÄ… kolejowÄ….
Głównymi elementami systemu transportu szynowego są:
vð torowiska,
vð tabor napÄ™dowy,
vð tabor przewozowy,
vð urzÄ…dzenia do zmiany toru jazdy czyli zwrotnice,
vð urzÄ…dzenia sygnalizacji i sterowania.
Torowisko składa się z co najmniej dwóch szyn podtrzymujących i prowadzących koła
pojazdów szynowych, ułożonych i zamocowanych na podtorzu. Najczęściej stosowane
są tory dwuszynowe (rys.106.) lub trójszynowe z trzecią szyną zasilającą lub zębatą
(rys.107).
Rys.106. Tor dwuszynowy
75
 Rys.107. Tory trójszynowe
Kształt przekroju poprzecznego szyny jest zbliżony do dwuteownika z uwagi na to, że
szyna jest poddawana w czasie pracy głównie obciążeniom zginającym (rys.108).
Rys.108. Szyna kolejowa
Szyny mocowane są do podłoża metodą:
Øð podsypkowÄ…, za pomocÄ… podkÅ‚adów drewnianych lub betonowych i tÅ‚ucznia lub
żwiru (rys.109); tłuczeń porfirowy ma kamyki o wymiarach 31,5  50 mm, o
ostrych krawędziach, co powoduje ich wzajemne zakleszczanie i utrzymywanie
odpowiedniego profilu nawierzchni torowej,
Øð bezpodsypkowÄ…, za pomocÄ… systemu podpór blokowych w otulinie (EBS), sklejo-
nych stabilnie i sprężyście z betonem podbudowy nawierzchni za pomocą otuliny
z masy zalewowej (rys. 110); rozwiązanie to zapewnia sprężyste przenoszenie ob-
ciążeń od pojazdów szynowych i tłumienie drgań wywołanych ich przejazdem.
76
 Rys.109. Torowisko podsypkowe Rys.110. Torowisko bezpodsypkowe
Tabor napędowy stanowią różnego rodzaju lokomotywy. Lokomotywa jest to pojazd szynowy z
własnym napędem, przeznaczony do ciągnięcia lub pchania wagonów po torach. Lokomotywa
nie przewozi ładunków. Zależnie od sposobu napędu lokomotywy dzielą się na:
Øð parowozy,
Øð spalinowozy,
Øð elektrowozy,
Øð lokomotywy hybrydowe np. elektryczno-parowe.
Zależnie od zastosowania lokomotywy dzielą się na wiele grup, jednak w transporcie blis-
kim zastosowanie majÄ… zasadniczo lokomotywy manewrowe. Parowozy sÄ… lokomotywami na
pędzanymi maszyną parową tłokową, do której para dopływa z kotła opalanego węglem a rza-
dziej ropÄ… (rys.111, 112, 113).
Rys.111. Parowóz manewrowy
77
 Rys.112. Przekrój parowozu manewrowego
Rys.113. TÅ‚okowa maszyna parowa parowozu
Spalinowóz jest to lokomotywa napędzana czterosuwowym silnikiem spalinowym Diesla. Po-
nieważ charakterystyka silnika spalinowego uniemożliwia jego bezpośrednie zastosowanie do
napędu lokomotywy, stosuje się przekładnię:
żð mechanicznÄ…,
żð hydraulicznÄ…,
żð elektrycznÄ….
Najczęściej używane są przekładnie elektryczne. Silnik spalinowy napędza prądnicę, a osie
napędowe są poruszane za pomocą silników elektrycznych (rys.114).
Rys.114. Spalinowozy manewrowe małej i dużej mocy
78
Elektrowóz jest to lokomotywa zasilana energią elektryczną z zewnętrznego z
ródła, wyposażona
w silniki elektryczne. Zasilanie odbywa się zazwyczaj za pośrednictwem:
żð przewodu jezdnego zawieszonego nad torem i szyn jezdnych stanowiÄ…cych przewód po-
wrotny,
żð trzeciej szyny i szyn jezdnych, bez sieci.
Do zasilania stosuje siÄ™:
o prąd stały 1,5 kV lub 3 kV (Polska),
o prÄ…d przemienny 16,7 Hz  15 kV lub 50 Hz  25 kV (rys.115).
Rys.115. Elektrowóz manewrowy EM10
Tabor przewozowy stanowią wagony służące do przewozu ładunków lub urządzeń róż
nego rodzaju. Jest on przystosowany do napędzania przez pojazd trakcyjny tj. lokomo-
tywę lub napęd stacjonarny poprzez ciągniecie lub pchanie. Wagony towarowe, stoso-
wane zarówno w transporcie dalekim jak i bliskim składają się z:
żð nadwozia,
żð podwozia, którego częściami sÄ… ;
üð ukÅ‚ad biegowy,
üð ukÅ‚ad hamulcowy,
üð ukÅ‚ad ciegÅ‚owo-zderzny,
üð ostoji.
Ze względu na różnorodność ładunków nadwozia wagonów są bardzo zróżnicowane. W
grupie wagonów powszechnego stosowania rozróżnia się:
żð wagony kryte (rys.116),
żð otwarte czyli wÄ™glarki (rys.117),
żð platformy (rys.118),
79
 Rys.116. Wagon kryty Rys.117. Węglarka
Rys 118. Platformy
W grupie wagonów do transportu specjalistycznego rozróżnia sie:
żð wagony zbiornikowe czyli cysterny,
żð wagony chÅ‚odnie,
żð wagony samowyÅ‚adowcze (rys.119).
żð wagony z obniżonÄ… podÅ‚ogÄ… do przewozu Å‚adunków wielkogabarytowych
żð inne typy wagonów.
Rys.119. Wagony samowyładowcze
Oprócz wagonów mogących przewozić ładunki również w sieciach kolejowych istnieje
wiele konstrukcji specjalnych, stosowanych jedynie w danym zakładzie przemysłowym
np. :
żð wagony do przewozu ciekÅ‚ej surówki z wielkiego pieca do stalowni,
żð wagony do przewozu rozżarzonego koksu do gaszenia,
żð oraz wiele innych wagonów specjalnych.
Specjalną grupę maszyn szynowych stanowią kolejki podwieszone. Rolę szyn spełnia
tutaj lina lub szyna nośna zabudowana na pewnej wysokości, ponad kolejką. Instala-
cja tych kolejek wymaga dużej liczby podpór, do budowy których potrzeba kształto-
wych profili stalowych. Kolejki tego typu napędzane są:
80
o energią żywą,
o silnikami elektrycznymi za pomocą liny napędowej,
o za pomocÄ… silnika w lokomotywie spalinowej kolejki.
Kolejki napędzane energią żywą stosowane są w przypadku niewielkiej długości tras
transportowania np. w różnego rodzaju przedsiębiorstwach rolnych.
Rys.120. Kolejka podwieszona Rys.121. Kolejka podwieszona z napędem za
z napędem energią żywą pomoca liny
Kolejki napędzane silnikami elektrycznymi za pomocą liny napędowej w transporcie
bliskim służą głównie do transportu materiałów pozyskanych w kopalniach odkryw-
kowych i dostarczanych do zakładów przemysłowych.
Kolejki napędzane silnikiem spalinowym stosowane są coraz powszechniej np. w wy-
robiskach górniczych do przewozu ludzi, urządzeń i urobku. Składają się one z urzą-
dzenia trakcyjnego z własnym napędem spalinowym, wózków hamulcowych, wózków
nośnych i kabin do przewozu ludzi.
Rys.122. Lokomotywa spalinowa podwieszona Rys.123. Wózek hamulcowy
81
Rys.124. Zestaw wózków hamulcowych Rys.125. Kabina do transportu ludzi
82