MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Marek Roliński
Eksploatowanie maszyn do drukowania wklęsłego
825[01].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Maria Widawska
dr Gra\
yna Czech
Opracowanie redakcyjne:
mgr El\
bieta Gonciarz
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 825[01].Z2.01,
 Eksploatowanie maszyn do drukowania wklęsłego , zawartej w modułowym programie
dla zawodu drukarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Ogólna charakterystyka drukowania wklęsłego 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Maszyny wklęsłodrukowe arkuszowe 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 18
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 20
4.3. Maszyny wklęsłodrukowe zwojowe 21
4.3.1. Materiał nauczania 21
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.3.3. Ćwiczenia 31
4.3.4. Sprawdzian postępów 33
4.4. Maszyny tampondrukowe 35
4.4.1 Materiał nauczania 35
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 38
4.4.3. Ćwiczenia 39
4.4.4. Sprawdzian postępów 40
4.5. Maszyny wklęsłodrukowe  obsługa i konserwacja 41
4.5.1 Materiał nauczania 41
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 44
4.5.3. Ćwiczenia 44
4.5.4. Sprawdzian postępów 45
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 46
6. Literatura 50
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o eksploatowaniu maszyn
do drukowania wklęsłego i kształtowaniu umiejętności z tej dziedziny. Wiadomości
i umiejętności z tego zakresu zostały określone w jednostce modułowej 825[01]Z2.01
 Eksploatowanie maszyn do drukowania wklęsłego . Jest to jednostka modułowa zawarta
w module  Technologia drukowania wklęsłego (schemat układu jednostek modułowych
przedstawiony jest na stronie 4 tego poradnika).
Tak jak ka\
da jednostka modułowa, równie\
i ta ma ściśle określone cele kształcenia,
materiał nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu.
W poradniku znajdziesz:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
-
-
-
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
-
-
-
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia zało\
onych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, jeden przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia związane
z zastosowaniem maszyn i urządzeń poligraficznych w ró\
nych etapach produkcji
poligraficznej.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń odpowiedz na pytania sprawdzające, które
sÄ… zamieszczone w ka\
dym rozdziale, po materiale nauczania. Udzielone odpowiedzi
pozwolą Ci sprawdzić, czy jesteś dobrze przygotowany do wykonywania zadań.
Po zakończeniu realizacji programu tej jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi Twoje
wiadomości i umiejętności za pomocą testu pisemnego. Abyś miał mo\
liwość dokonania
ewaluacji swoich działań, rozwią\
przykładowy test sumujący zamieszczony na końcu
poni\
szego poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 825[01].Z2
Technologia drukowania wklęsłego
825[01]Z2.01
Eksploatowanie maszyn do
drukowania wklęsłego
825[01]Z2.02
Przygotowanie form do drukowania
wklęsłego
825[01]Z2.03
Drukowanie wklęsłe
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
 posługiwać się nazewnictwem i terminologią stosowaną w poligrafii,
 rozpoznawać podstawowe materiały i surowce poligraficzne,
 określać podstawowe szeregi i formaty wyrobów poligraficznych,
 klasyfikować procesy drukowania,
 korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
 posługiwać się dokumentacją technologiczną,
 przeliczać podstawowe jednostki układu SI,
 określać zastosowanie maszyn i urządzeń poligraficznych,
 współpracować w grupie,
 uczestniczyć w dyskusji,
 oceniać swoje umiejętności,
 analizować i wyciągać wnioski,
 prezentować siebie i grupę, w której pracuje,
 stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 posłu\
yć się terminologią dotyczącą drukowania wklęsłego,
 wyjaśnić zastosowanie technik drukowania wklęsłego: rotograwiury, stalodruku,
tampondruku,
 scharakteryzować zasady drukowania techniką druku wklęsłego,
 rozró\
nić podstawowe typy maszyn do drukowania wklęsłego,
 rozpoznać główne zespoły i mechanizmy maszyn do drukowania wklęsłego,
 określić parametry techniczne i mo\
liwości technologiczne maszyn do drukowania
wklęsłego,
 dobrać maszynę do drukowania wklęsłego do rodzaju i wielkości produkcji,
 obliczyć czas wykonania określonej produkcji,
 wyjaśnić podstawowe czynności eksploatacyjne na stanowisku pracy maszyn
do drukowania wklęsłego,
 zaplanować czynności obsługowe na stanowisku pracy maszyn do drukowania
wklęsłego,
 rozpoznać zabezpieczenia stosowane w maszynach do drukowania wklęsłego,
 przygotować maszynę do drukowania,
 zastosować zasady eksploatacji maszyny do drukowania wklęsłego,
 wyjaśnić zagro\
enia dla \
ycia i zdrowia jakie następują podczas obsługi maszyn do
drukowania wklęsłego,
 dobrać środki ochrony indywidualnej do prac związanych z obsługą maszyn
do drukowania wklęsłego,
 zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Ogólna charakterystyka drukowania wklęsłego
4.1.1. Materiał nauczania
Drukowanie wklęsłe (wgłębne) jest jedną (obok drukowania wypukłego, płaskiego
i sitodruku) z trzech podstawowych technik drukowania. Stosuje się ją zarówno w grafice
warsztatowej, jak i poligrafii.
Jest to technika, w której wgłębne elementy drukujące formy cylindrycznej lub płaskiej
znajdujÄ… siÄ™ poni\
ej elementów niedrukujących. Proces drukowania polega na nało\
eniu farby
drukarskiej na całą powierzchnię formy, a następnie usunięcie jej za pomocą no\
a
zgarniajÄ…cego (rakla) z wy\
szych, niedrukujących elementów formy. Farba pozostaje tylko
w ni\
szych, drukujących (tzw. kałamarzykach) elementach formy, skąd przez silny docisk
cylindra drukowego zostaje przeniesiona na zadrukowywane podło\
e.
Rys. 1. Drukowanie wklęsłe: 1  forma drukowa, 2  zadrukowywane podło\
e, 3  farba drukarska, 4  cylinder
dociskowy [4, s. 12]
Obraz (zadrukowywanym materiale) jest tworzony przez farbÄ™ drukarskÄ… znajdujÄ…cÄ… siÄ™
w zagłębieniach formy drukowej. W technice tej trzeba pamiętać, \
e otrzymujemy obraz
odwrócony. Strzałka skierowana na formie w prawo po odbiciu na papierze będzie zwrócona
w lewo (i odwrotnie).
Rozró\
niamy dwie techniki drukowania wklęsłego. Przy wklęsłodruku tzw.  mokrym ,
papier w procesie drukowania zostaje wstępnie nawil\
ony, przez co staje się bardziej miękki
i przez docisk głębiej wnika we wgłębne elementy drukujące formy cylindra. Po wysuszeniu
niestety kurczy się, zmniejszając jednocześnie rysunek. Zdarza się, \
e banknoty
o identycznym rysunku drukowane  na mokro mają ró\
ne wymiary, jest to spowodowane
u\
yciem do druku papieru o ró\
nej kurczliwości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Aby temu zapobiec, opracowano technikę tzw.  suchego wklęsłodruku (na suchym
papierze), który jest bardziej wydajny, gdy\
odpada proces nawil\
ania papieru
i suszenia gotowych odbitek, a wydrukowany rysunek zachowuje identyczny wymiar, tzn.
taki, jaki ma rysunek formy cylindra.
Formy do drukowania wklęsłego wykonane są z twardych, odpornych materiałów,
co zapewnia im długa \
ywotność, a tym samym mo\
liwe jest szybkie drukowanie du\
ych
nakładów o wysokiej jakości odbitek z jednej formy drukowej.
Do druku wklęsłego zaliczane są następujące techniki graficzne:
 rzemieślnicze i artystyczne: akwaforta, akwatina, heliograwiura, mezzotinta, miedzioryt,
staloryt, sucha igła, miękki werniks, tampondruk
 przemysłowe: rotograwiura, stalodruk.
Stalodruk
Stalodruk jest pochodną miedziorytu, w której uzyskuje się druk jednotonalny
z grawerowanych płyt stalowych. W celu nadania płycie odpowiedniej miękkości przed
rytowaniem odhartowuje się ją. Mimo to płyta pozostaje twardsza od miedzianej. Praca w niej
jest trudniejsza, a rysunek raczej konturowy i sztywny. Po wyrytowaniu rysunku poddaje siÄ™
płytę ponownemu zahartowaniu. Umo\
liwia to odbicie z niej nawet kilku tysięcznego nakładu
rycin. Obecnie staloryt stosuje się do drukowania znaczków pocztowych, papierów
wartościowych, banknotów i do celów artystycznych.
Drukowanie rotograwiurowe
Drukowanie rotograwiurowe jest technikÄ… typowo rotacyjnÄ…. Tym sposobem mo\
na
zadrukować arkusze i zwoje. Jest to technika drukowania, którą mo\
na uzyskać bardzo dobre
efekty jakościowe zarówno dla podło\
y wsiÄ…kliwych, jak i niewsiÄ…kliwych.
Drukowanie tamponowe
Drukowanie tamponowe (tampondruk) jest techniką pochodną drukowania wklęsłego.
Jest drukowaniem pośrednim, w którym podstawowym elementem maszyny drukującej jest
miękki tampon, wykonany z gumy silikonowej. Forma drukowa jest płaska o rysunku
wgłębnym, prawoczytelnym. Drukowanie polega na naniesieniu farby na powierzchnię
formy, usunięciu jej za pomocą rakla z elementów niedrukujących, a następnie wciśnięciu
tamponu w miejsca drukujÄ…ce i pobraniu przez niego farby. Tampon z pobranÄ… farbÄ… zostaje
przeniesiony się i dociśnięty do zadrukowanej kształtki. Następuje przeniesienie farby
z tamponu. Siła nacisku musi być na tyle du\
a, aby tampon podczas odkształcania stykał się
z całą powierzchnią formy, pobierając z niej farbę a następnie z całą powierzchnią
zadrukowaną. Dzięki elastyczności tamponu mo\
liwe jest drukowanie na nieregularnych
(trójwymiarowych) powierzchniach, tzw. kształtkach, co stanowi podstawę zastosowania tej
techniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 2. Schemat maszyny do drukowania tamponowego: 1  podstawa maszyny, 2  forma drukowa,
3  nó\
zgarniający, 4  tampon, A  w poło\
eniu pobierającym farbę, B  w poło\
eniu przenoszÄ…cym farbÄ™,
C  w poło\
eniu przekazujÄ…cym farbÄ™, 5  zadrukowywany przedmiot [4, s. 185]
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak jest zbudowana forma wklęsłodrukowa?
2. Jaka jest rola rakla podczas drukowania?
3. Czym ró\
niÄ… siÄ™ technologie drukowania na  mokro i na  sucho ?
4. Na czym polega proces drukowania wklęsłego?
5. Na jakie techniki pochodne mo\
na podzielić drukowanie wklęsłodrukowe?
6. Jakie zastosowanie ma stalodruk?
7. Na czym polega pośrednie drukowanie tamponowe i jakie jest jego zastosowanie?
4.1.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj nadruk na określonej kształtce techniką tampodruku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wymierzyć kształtkę, na której masz umieścić nadruk,
2) określić miejsce nadruku i jego wielkość,
3) dobrać odpowiednią wielkość i kształt tamponu,
4) przeanalizować sytuację technologiczną w jakiej będzie wykonywane drukowanie,
5) dokonać wyboru urządzeń pomocniczych,
6) przygotować formę do drukowania,
7) wykonać próbne drukowanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw tamponów o ró\
nych wymiarach i kształtach,
 forma drukowa i farba,
 kształtka do zadrukowania,
 rakiel,
 zeszyt do ćwiczeń,
 środki czystości (do mycia formy i tamponu),
 materiały piśmienne.
Ćwiczenie 2
Za pomocÄ… podanych ni\
ej określeń opisz rysunek.
 papier,
 forma,
 farba,
 miejsca drukujÄ…ce,
 miejsca niedrukujÄ…ce,
 walec dociskowy.
Rysunek do ćwiczenie 2 [4, s. 12]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokładnie rysunek,
2) przeczytać uwa\
nie wszystkie określenia przed ich rozmieszczeniem na rysunku.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 karta pracy,
 przybory piśmienne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić podstawowe techniki drukowania? o o
2) scharakteryzować proces drukowania wklęsłego? o o
3) wyjaśnić ró\
nice między drukowaniem pośrednim a bezpośrednim? o o
4) wyjaśnić rolę rakla w drukowaniu wklęsłym? o o
5) scharakteryzować budowę formy do drukowania wklęsłego? o o
6) wymienić techniki pochodne (przemysłowe)? o o
7) omówić zastosowanie stalodruku? o o
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Maszyny wklęsłodrukowe arkuszowe
4.2.1. Materiał nauczania
Podział maszyn drukujących
Ka\
dą maszynę drukującą wklęsłodrukową mo\
na scharakteryzować przez parametry
określające jej mo\
liwości, np.:
 formę zadrukowywanego materiału (arkusze, zwoje, kształtka),
 sposób przenoszenia farby (bezpośredni, pośredni),
 budowę zespołu drukującego,
 liczbę drukowanych kolorów (maszyny jednokolorowe, wielokolorowe),
 drukowania jedno- i/lub dwustronnego,
 prędkość drukowania (liczba drukowanych odbitek na godzinę),
 procesy dodatkowe (lakierowanie, suszenie itp.),
 stopień automatyzacji.
Nowością na rynku poligraficznym są tzw. maszyny kombinowane, np. wklęsłodrukowo-
-fleksograficzne. W maszynach tych ilustracja lub motywy wielokolorowe mogą być
drukowane technikÄ… rotograwiurowÄ…, zaÅ› tekst technikÄ… fleksograficznÄ…. RozwiÄ…zanie to
pozwala uzyskać odbitki o bardzo wysokiej jakości (rotograwiura) przy jednoczesnym
ograniczeniu kosztów drukowania (fleksografia).
Schemat takiej maszyny przedstawiony jest na rysunku poni\
ej.
Rys. 3. Zespoły rotograwiurowy i fleksograficzny: 1  grzałki, 2  dmuchawki, 3  cylinder formowy,
4  cylinder dociskowy, 5  rakiel komorowy [3, s. 223]
Budowa maszyn arkuszowych
Arkuszowe maszyny wklęsłodrukowe są zbudowane z następujących zespołów
i mechanizmów:
 zespołu drukującego,
 zespołu zasilającego arkuszami (samonakładak strumieniowy),
 zespołu farbowego do farb rzadkich,
 urzÄ…dzenia odbierajÄ…cego arkusze,
 urzÄ…dzenia suszÄ…cego i odprowadzajÄ…cego pary rozpuszczalnika,
 urządzeń sterujących, zabezpieczających i kontrolnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 4. Schemat maszyny arkuszowej wklęsłodrukowej Palatina V/21/: 1  samonakładak, 2  podajnik,
3  zespół drukujący, 4  zespół farbowy, 5  przenośnik łańcuchowy, 6  urządzenie odbierające, 7  system
nadmuchu, 8  wyciÄ…gi par ksylenu [5, s. 379]
Działanie maszyny
Po uruchomieniu maszyny za pomocą przycisków sterujących samonakładak pobiera
arkusze papieru i podaje je na stół spływowy, gdzie są one odpowiednio wyrównywane. Ze
stołu spływowego arkusze przejmuje podajnik wahadłowy i przekazuje go do łapek cylindra
dociskowego. W tym czasie forma drukowa jest pokrywana farbą. Farba z wypukłych
elementów formy jest usuwana przez rakiel.
Gdy arkusz jest doprowadzony przez cylinder dociskowy do strefy styku między
cylindrami formowym i dociskowym, wtedy cylindry zbli\
ają się, włącza się nacisk między
nimi i następuje wykonanie odbitki. Po wykonaniu odbitki arkusz jest przekazywany z łapek
cylindra suszącego, a następnie do łapek urządzenie przenoszącego, odkładającego arkusze na
stół odbierający. Po drodze arkusz jest suszony, a pary rozpuszczalnika farby są
odprowadzane instalacją wyciągową do urządzeń regenerujących ksylen.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 5. Schemat pracy samonakładaka tylnego: 1  stos papieru, 2  dmuchacz, 3  szczotki, 4  stopka
wprowadzająca arkusz, 5  ssawki tylne, 6  ssawki przednie, 7  rolki wprowadzające arkusz, 8  taśmy
transportujÄ…ce, 9  czujnik, 10  marki [6, s. 269]
Samonakładaki tego typu działają na zasadzie pneumatyczno-mechanicznej. Pojedynczy
arkusz po pobraniu ze stołu za pomocą podciśnienia przez ssawki podawany jest do głowicy
samonakładaka. W celu łatwiejszego oddzielenia pojedynczego arkusza stosuje się system
nadmuchu powietrza, który rozluz
nia arkusze w stosie. Arkusze przekazywane są na stół
spływowy, gdzie za pomocą rolek prowadzących przesuwane są do marek przednich
i bocznych, zapewniających im ustawienie we właściwej pozycji z dokładnością do 0,02 mm.
Następnie arkusz chwytany jest przez łapki podajnika i przyśpieszany z prędkości zerowej
do prędkości roboczej maszyny, po czym przekazywany jest do łapek cylindra dociskowego
(zespołu drukującego).
W przypadku maszyn wielokolorowych musi nastąpić przekazanie arkusza między
kolejnymi zespołami drukującymi. Zapewniają to transportery łańcuchowe lub bębny
przenoszÄ…ce. Na tym etapie istnieje mo\
liwość monta\
u urządzeń odwracających arkusz,
a tym samym drukowania dwustronnego. Schemat takiego urzÄ…dzenia pokazany jest na
rysunku 6.
Rys. 6. UrzÄ…dzenie odwracajÄ…ce arkusz w maszynie Rembrandt [3, s. 221]
Wprowadzony został tu dodatkowo zespół odwracający. Składa się on z dwóch
cylindrów o podwójnej średnicy cylindra formowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zespół farbowy
Zadaniem zespołu farbowego jest naniesienie i odpowiednie rozprowadzenie farby na
formie drukowej. W drukowaniu wklęsłym stosuje się farby ciekłe, o małej lepkości, które
łatwo zapełniają zagłębienia w formie drukowej. Farba zawiera substancje lotne, które
odparowują wskutek czego jej lepkość wzrasta. Wzrost lepkości powoduje pogorszenie
warunków drukowania. Z tego względu istnieje konieczność ciągłej kontroli i korekty tego
parametru w systemie on-line.
Schemat obiegu farby w maszynie przedstawia rysunek 7.
Rys. 7. Schemat obiegu farby ciekłej: 1  kałamarz, 2  zbiornik, 3  pompa, 4  lepkościomierz,
5  urządzenie automatycznie dozujące ciekłą substancję [4, s. 172]
Obieg farby w maszynach wklęsłodrukowych jest obiegiem otwartym cyklicznym. Farba
znajduje się na zbiorniku 2, gdzie jej lepkość jest w sposób ciągły mierzona przez czujnik
lepkościomierza 4. Lepkościomierz jest sprzę\
ony z zaworem dozownika substancji lotnej 5
i otwiera go automatycznie w przypadku spadku lepkości farby. Dzięki temu lepkość farby
pozostaje na stałym poziomie. Ze zbiornika 2 farba jest za pomocą pompy 3 podawana do
kałamarza farbowego 1. W kałamarzu tym obraca się cylinder formowy, pobierając w ten
sposób farbę. Nadmiar farby rurą wypływową wraca z powrotem do zbiornika 2.
Obecnie stosuje się rozwiązania, w których cylinder formowy nie obraca się
bezpośrednio w kałamarzu farbowym, a farba nanoszona jest na niego za pomocą dysz
natryskowych lub miękkiego walca umieszczonego w kałamarzu.
Na cylindrze formowym poło\
ony jest rakiel, który zgarnia farbę z miejsc
niedrukujÄ…cych formy. Mechanizm docisku rakla do formy mo\
e być ró\
ny. Przykładowe
rozwiÄ…zanie przedstawia rysunek 8.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 8. Schemat budowy i działania docisku rakla: 1  rakiel, 2  listwa podpierająca, 3  podkładki,
4  korpus, 5, 6  śruby [3, s. 228]
Rakiel 1 (rys. 8a) z listwą podpierającą 2 jest umieszczony między podkładkami 3.
Całość znajduje się w korpusie 4 ściśniętym śrubami 5. Śruby 6 słu\
Ä… do regulacji kÄ…ta
pochylenia rakla względem cylindra F. Korpus 4 obraca się względem punktu  0 . Docisk
rakla do cylindra zapewnia przeciwwaga (rys. 8b) lub przekładnia ślimakowa
samohamowalna (rys. 8c).
KÄ…t pochylenia rakla w stosunku do formy zale\
y od charakteru formy, kÄ…ta zaostrzenia
rakla, wÅ‚asnoÅ›ci farby i innych zmiennych. KÄ…t ten waha siÄ™ od 15º do 70º (w praktyce
najczęściej w granicach 43 65º).
W nowoczesnych maszynach stosuje się dociskanie pneumatyczne. Układ taki jest mniej
wra\
liwy na drgania i nie powoduje powstawania smug na odbitce.
W celu dokładniejszego usunięcia farby drukowej z powierzchni cylindra formowego
rakiel dodatkowo wykonuje ruch posuwisto-zwrotny wzdłu\
osi cylindra. Wielkość przesuwu
wynosi 20 40 mm. Na 3 6 obrotów cylindra wypada 1 ruch rakla. Wzrost prędkości
przesuwu rakla prowadzi do nadmiernego zu\
ycia formy i ostrza rakla. Zbyt wolny ruch rakla
mo\
e z kolei spowodować powstawanie smug na odbitce drukarskiej.
Ró\
ne schematy rozwiązań konstrukcyjnych mechanizmów przesuwu rakla przedstawia
rysunek 9.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Rys. 9. Schemat mechanizmów przesuwu rakla: a  napęd za pomocą przekładni ślimakowej, b  napęd za
pomocÄ… obrotu krzywki prowadzÄ…cej rolkÄ™ rakla, c  dz
wigniowy napęd rakla od przekładni ślimakowej
[3, s. 228]
Zespół drukujący
Zespół drukujący jest stosunkowo prosty. Składa się z 2 cylindrów: cylindra
dociskowego (pokrytego miękkim obciągiem) i cylindra formowego.
Na obwodzie cylindra drukujÄ…cego znajdujÄ… siÄ™ Å‚apki oraz mechanizm montowania
obciągu. Sam obciąg wykonany jest z gumy offsetowej o grubości 2 mm.
Cylindry formowe mogą być trojakiego rodzaju:
 cylindry pełne pokryte warstwą miedzi,
 trzpienie dostosowane do osadzenia tulei pokrytej warstwÄ… miedzi,
 cylindry gładkie z systemem do zamocowania blachy miedzianej.
Cylindry napędzane są za pomocą kół zębatych. Ze względu na fakt, \
e cylindry formowe
pokrywane sÄ… cienkÄ… warstwÄ… miedzi (0,1 0,5 mm) przy u\
yciu metody Ballarda obciÄ…g
cylindra drukujÄ…cego mo\
e mieć stałą grubość.
Forma w stosunku do cylindra musi mieć mo\
liwość obrotu oraz przesuwu. Problem ten
rozwiązuje się przez obrót cylindra lub trzpienia z rurą przy stojącym kole zębatym
napędzającym cylinder. Po odpowiednim ustawieniu formy koło to mocuje się na stałe
z cylindrem. Forma nie ma mo\
liwości przesuwu względem osi cylindra i w stosunku do niej
ustawia się marki boczne samonakładaka. Siłę nacisku między oboma cylindrami reguluje się
najczęściej przez odstawienie cylindra formowego od drukującego.
UrzÄ…dzenia suszÄ…ce
Schnięcie farb wklęsłodrukowych następuje przez odparowanie lotnego rozpuszczalnika.
W maszynach arkuszowych suszenie odbywa siÄ™ przez nadmuch gorÄ…cego (60º) powietrza.
Powietrze to doprowadza się do nagrzewnic za pomocą dysz nadmuchowych. Intensywność
suszenia zale\
y nie tylko od samej temperatury, ale tak\
e od strumienia (ilości) powietrza
oraz szybkości i kierunku nadmuchu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Oprócz suszenia konwekcyjnego (przez nadmuch) istnieje równie\
mo\
liwość suszenia
kontaktowego na cylindrach suszących. W tym wypadku część powietrza z nagrzewnic
doprowadzana jest do wnętrza cylindra suszącego.
Dodatkowo, aby zapewnić całkowite wyschnięcie farby, w zespołach suszących arkusz
prowadzony jest wolniej ni\
w trakcie drukowania.
Zastosowanie
Arkuszowe maszyny wklęsłodrukowe były w przeszłości popularne. Drukowano
najczęściej ze zginanych, miedzianych form drukowych, sporządzonych fotochemicznie
i przez wytrawienie, przymocowanych do cylindra formowego.
Stosowane były do drukowania kolorowych czasopism, ilustrowanych ksią\
ek,
katalogów, prospektów, trudnych do drukowania plakatów. Ze względu na dynamiczny
rozwój technik drukowania offsetowego i fleksograficznego pozycja maszyn arkuszowych
wklęsłodrukowych znacznie zmalała. Stosując jednak maszyny arkuszowe i odpowiednie
farby, mo\
na uzyskać efekty nieosiągalne w innych technikach, np. stosować ró\
ne grubości
lakieru i farby, pokrywać podło\
a farbami metalicznymi (złotymi, srebrnymi) lub
iriodinowymi. Znalazło to zastosowanie do produkcji opakowań papierosów, perfum,
produktów \
ywnościowych. Stąd obecnie stosuje się czasem wklęsłodrukowe maszyny
offsetowe jako uzupełnienie maszyn offsetowych (metoda konwersji offset-wklęsłodruk
z u\
yciem płyt nylograv).
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje form drukowych mo\
na stosować w arkuszowych maszynach
wklęsłodrukowych?
2. Jak jest zbudowany zespół drukujący w maszynach arkuszowych?
3. Jakie są zadania zespołu drukującego w maszynach arkuszowych?
4. Z jakich podstawowych mechanizmów składają się maszyny arkuszowe?
5. Jak wygląda przejście i prowadzenie arkusza w maszynach arkuszowych?
6. Jakie są zadania i jak jest zbudowany zespół farbowy i drukujący w maszynach
arkuszowych?
7. Jak wyglÄ…da obieg farby w maszynach arkuszowych i jaki cel jego wprowadzenia?
8. W jaki sposób następuje suszenie farby między zespołami drukującymi?
9. Jaka jest współczesna pozycja i zastosowanie maszyn arkuszowych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj podstawowe zespoły maszyn arkuszowych wklęsłodrukowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze schematami budowy ró\
nych maszyn wklęsłodrukowych arkuszowych,
2) wyodrębnić w maszynach poszczególne zespoły,
3) wykonać rysunki zespołów farbowych,
4) wykonać rysunki zespołów drukujących.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały informacyjno-techniczne, prospekty, katalogi maszyn drukujących
wklęsłodrukowych
 komputer z dostępem do Internetu,
 materiały piśmienne,
 zeszyt do ćwiczeń.
Ćwiczenie 2
Przeanalizuj drogę arkusza papieru we wklęsłodrukowej maszynie arkuszowej. Zaznacz
tę drogę na załączonym do ćwiczeń schemacie i uzupełnij brakujący tekst.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z poleceniami zawartymi w karcie pracy,
2) wyodrębnić w maszynie odpowiednie sekcje, np. sekcję samonakładaka, farbową,
drukujÄ…cÄ…,
3) zapoznać się z budową i przeznaczeniem poszczególnych sekcji,
4) wypełnić kartę pracy zgodnie z poleceniami.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 maszyna drukująca wklęsłodrukowa arkuszowa lub jej model,
 film dydaktyczny obrazujÄ…cy pracÄ™ i budowÄ™ maszyny,
 karta pracy.
Ćwiczenie 3
Rozpoznaj i zaznacz na przedstawionym schemacie maszyny arkuszowej następujące
zespoły i elementy budowy:
 zespół farbowy,
 zespół drukujący,
 zespół suszący,
 stos arkuszy przed zadrukowaniem,
 stos arkuszy po zadrukowaniu,
 kałamarz farbowy,
 rakiel,
 cylinder formowy,
 cylinder dociskowy.
Rysunek do ćwiczenia 3 [3, s. 220]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować rysunek,
2) rozró\
nić podstawowe zespoły i elementy budowy,
3) zaznaczyć odpowiednie zespoły i elementy budowy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 rysunek przedstawiajÄ…cy uproszczony schemat budowy maszyny,
 arkusz do ćwiczeń,
 przybory piśmienne.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) dokonać podziału maszyn drukujących wklęsłodrukowych? o o
2) wyjaśnić cel stosowania maszyn kombinowanych? o o
4) wyodrębnić podstawowe mechanizmy maszyn arkuszowych? o o
5) scharakteryzować sposób przenoszenia farby z formy na podło\
e
drukowe? o o
6) opisać mechanizm działania samonakładaka? o o
7) opisać mechanizm prowadzenia arkusza? o o
8) scharakteryzować zespół drukujący? o o
9) scharakteryzować zespół farbowy? o o
10) opisać rolę rakla w drukowaniu wklęsłym? o o
11) omówić sposoby suszenia odbitki między zespołami drukującymi? o o
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3. Maszyny wklęsłodrukowe zwojowe
4.3.1. Materiał nauczania
Maszyny wklęsłodrukowe zwojowe: charakterystyka i podział
Zwojowe maszyny do drukowania wklęsłego są maszynami rotacyjnymi, co oznacza,
\
e oba współpracujące ze sobą elementy zespołu drukującego (forma drukowa i docisk)
są cylindryczne. Od nowoczesnej maszyny wklęsłodrukowej wymaga się:
 właściwego oddania tonów,
 utrzymania delikatnych półtonów,
 utrzymania dokładnego pasowania kolorów,
 dobrego suszenia przy du\
ej prędkości drukowania,
 dokładnego złamywania przy ró\
nych wielkościach produkcji,
 wysokiej jakości nawet przy zmianie prędkości,
 pewności działania mechanizmów pomiarowych, kontrolnych i zabezpieczających.
W nowoczesnej maszynie rolowej zwraca siÄ™ uwagÄ™ na:
 stały kierunek obrotów cylindrów,
 złamywak stałego formatu, który umo\
liwia szybszÄ… pracÄ™ maszyny,
 mechanizmy naprÄ™\
enia taśmy papieru między rolą a pierwszym zespołem drukującym
oraz automatycznÄ… zmianÄ™ roli podczas pracy maszyny,
 mechanizmy napędu elektrycznego,
 elementy układu suszącego wstęgę papieru,
 urzÄ…dzenia pomiarowe, do sterowania i regulacji.
W zale\
ności od przeznaczenia maszyny rotograwiurowe zwojowe dzieli się maszyny
do drukowania czasopism oraz maszyny do drukowania opakowań, na których zadrukowywać
mo\
na nie tylko papier, ale tak\
e wszelkiego rodzaju folie.
Ogólnie maszyny rotograwiurowe mo\
na podzielić ze względu na szerokość zwoju, na:
 wąsko-zwojowe o szerokości do 100 cm,
 normalno-zwojowe o szerokości do 180 cm,
 szeroko-zwojowe o szerokości powy\
ej 180 cm.
Zwiększenie długości cylindra ma swoje uzasadnienie ekonomiczne jednak mo\
liwe jest
ono do pewnych granic, poniewa\
w miarę wzrostu długości cylindra wzrasta jego ugięcie.
Z tego względu, oprócz ró\
nych rozwiązań konstrukcyjnych, ze wzrostem długości cylindra
musi wzrastać tak\
e jego średnica (a tym samym liczba stron na obwodzie). Przy szerokości
wstęgi 2200 mm minimalny obwód cylindra wynosi 940 mm.
Zale\
nie od liczby zamontowanych i będących jednocześnie w pracy ról papieru maszyny
mo\
emy podzielić na 1-, 2-, 3- i n-zwojowe. Analogicznie zale\
nie od liczby kolorów dzielą
siÄ™ one na 1-, 2-, 3-, i n-kolorowe. Poniewa\
jeden kolor jest zadrukowywany przez jeden
zespół drukowy, więc liczba kolorów odpowiada liczbie zespołów drukujących.
W zale\
ności od formatu maszyny dzielą się na formatu stałego (constanta) oraz
zmiennego (variable). Obecnie dominujÄ… te drugie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 10. Schemat maszyny nowoczesnej pięciokolorowej zwojowej rotogrwiurowej Rembrandt firmy KBA
[5, s. 367]
Obieg wstęgi papieru w maszynach zwojowych
W maszynach papier występuje jako zwój, który w formie wstęgi prowadzony jest
między zespołami drukującymi i ponownie po zadrukowaniu i wyschnięciu farby zwijany
w zwój. Istnieje równie\
mo\
liwość zamontowania urządzeń tnących wstęgę
i odbierania zadrukowanego materiału w formie arkuszowej.
Rys. 11. Schemat zwojowej maszyny drukującej: a  system zwój-zwój, b  system zwój-arkusz, A  część
zasilająca, B  część drukująca, C  część końcowa w postaci nawijaka, D  część końcowa krojąca wstęgę
i wykładająca arkusz na stół [4, s.163]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Wstęga w maszynie jest pociągana przez kolejne zespoły drukujące. Istotnym
parametrem jest utrzymanie stałej wielkości naprę\
enia wstęgi, co warunkuje właściwe
pasowanie kolorów oraz ilustracji po obu stronach taśmy papieru. Taśma papieru jest
prowadzona w maszynie przez ogniwa napędzane, a mianowicie przez cylinder formowy,
cylinder suszący (bęben suszący) i walec wodny. Walec gumowy i stalowy obcią\
ajÄ…cy nie sÄ…
napędzane. Rolę pierwszego ogniwa pociągowego spełnia cylinder formowy pierwszego
zespołu drukującego, a następnie cylinder suszący i walec wodny, dalej cylinder formowy
drugiego zespołu drukującego itd. Średnice cylindrów suszących w całej maszynie są
jednakowe, podobnie jak i walców wodnych. Nale\
y zwrócić uwagę, \
e ze względu na
kurczenie się taśmy przy suszeniu naprę\
enie papieru mo\
e być utrzymane bez zwiększenia
prędkości obwodowych poszczególnych ogniw ciągnących.
W nowoczesnych maszynach drukujących stosuje się napędy z indywidualnymi silnikami
tzw. napęd bezwałowy. Walce wodne są napędzane od cylindrów suszących przez koła
zębate, zaś cylindry suszące najczęściej od wału poziomego górnego lub bezpośrednio
od cylindrów drukujących za pośrednictwem kół zębatych zmianowych lub skrzynek
przekładni bezstopniowej. Gwałtowna zmiana naprę\
enia wstęgi mo\
e spowodować
przesunięcia w obszarze spasowania kolorów, co oko ludzkie ju\
przy niedokładności 0,2 mm
odbierze jako powstanie miejsc nieostrych. Jak wynika z rozwa\
ań teoretycznych, odchyłki
w pasowaniu kolorów są tym mniejsze, im mniejsze są odległości między poszczególnymi
zespołami drukującymi oraz im większa jest długość papieru miedzy zwojem a pierwszym
zespołem drukującym. Stosuje się więc specjalny obieg wstęgi między tymi mechanizmami.
Aby naprÄ™\
enie wstęgi wahało się w ściśle określonych granicach, stosuje się specjalne
mechanizmy napinające wstęgę. Obecnie głównym ogniwem hamującym jest taśma (pas)
na obwodzie zwoju (roli), a hamowanie na osi spełnia rolę pomocniczą. Zmniejszając zakres
wahań naprę\
eń w mechanizmach automatycznego naprę\
ania, mo\
na osiągnąć dobra jakość
produktu końcowego.
W maszynach wklęsłodrukowych zwojowych szczególną uwagę poświęca się
automatycznej zmianie zwoju podczas biegu maszyny. Zmiana obrotów cylindrów maszyny
prowadzi do zmian w naprÄ™\
eniu wstęgi papieru. Dą\
y się więc obecnie do tego, aby zmiana
zwoju odbywała się przy niezmniejszonej prędkości pracy maszyny.
Zespoły farbowe
W maszynach wklęsłodrukowych arkuszowych i zwojowych stosuje się zespoły farbowe
do farb ciekłych, pracujące w systemie obiegowym.
Schemat takiego systemu przedstawiony jest na rysunku 12.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 12. Schemat obiegu farby w maszynie zwojowej wklęsłodrukowej: a) 1 przelew, 2  sito, 3  kałamarz,
4  cylinder formowy, 5  wanna, 6  chłodnica, 7  pompa, 8  Viscomex, 9  magnes prętowy,
10  zbiornik, b) schemat Viscomexu: 1  zbiornik na farbę, 2  czujnik poz. farby, 3  miernik sonda, 4  zawór
pneumatyczny, 5  przewody doprowadzające farbę i rozpuszczalnik, 7  regulator, 8  wzmacniacz impulsów,
9  przewody doprowadzające impulsy z pozostałych kałamarzy [6, s. 285]
Do zbiornika podawane są farba i rozpuszczalnik. Właściwą konsystencję i jednakowe
natÄ™\
enie koloru farby otrzymuje się przez odpowiedni dobór składników za pomocą
specjalnego urządzenia Viscomex. Pompa głębinowa zasysa farbę przez smok i tłoczy
przewodem przez chłodnicę przeciwprądową do wanienki, w której przez zanurzenie
następuje nafarbianie cylindra formowego. Nadmiar farby przez przelew i sito, na którym
osadzają się strzępki papieru, trafia do zbiornika farbowego.
Oprócz klasycznego, zanurzeniowego systemu nadawania farby, rozró\
nia siÄ™ tak\
e inne
systemy, których schematy przedstawia rysunek 13.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Rys. 13. Systemy farbowe: a  zanurzeniowy, b  omywający ze wstępnym raklem, c  omywający
z wałkiem, d  z wałkiem nadającym, e  kombinowany [3, s. 247]
System farbowy zanurzeniowy (rys. 13a)
Cylinder obraca się bezpośrednio w kałamarzu, który od spodu zasilany jest świe\
Ä… farbÄ…,
nadmiar farby usuwany jest przez przelew w górnej części kałamarza. Wzrost szybkości
obrotów cylindra formowego powoduje wzrost intensywności mieszania farby w kałamarzu
i zapewnia lepsze pokrycie powierzchni cylindra formowego farbÄ….
System farbowy tzw. omywający z raklem wstępnym (rys. 13b c)
System omywający z tzw. wstępnym raklem oraz obiegowym krą\
eniem farby
charakteryzuje siÄ™ tym, i\
na całej długości cylindra poza linią nacisku (druku) znajduje się
listwa lub wałek tworzący rynienkę między kałamarzem a powierzchnią cylindra. Do tej
rynienki doprowadzona jest farba. Nadmiar farby z cylindra skapuje do kałamarza pod nim
skąd systemem obiegu jest powtórnie zawracany do rynienki. Wspomniana wy\
ej listwa
stanowi tzw. wstępny rakiel. Wykonany jest on z metali, tworzywa sztucznego lub nylonu
w formie cienkiej, gęstej szczotki. Rakiel właściwy umieszczony jest po przeciwnej stronie
listwy. Przy tym systemie nafarbiania nie występuje zjawisko pienienia farby i nikną
pęcherze. Jest on obecnie często stosowany.
System farbowy z wałkiem nadającym
W budowie podobny jest do systemu zanurzeniowego, ale posiada dodatkowy wałek
obracający się w kałamarzu i nadający farbę na cylinder formowy (cylinder nie jest zanurzony
w farbie).
System farbowy kombinowany
Stanowi modyfikację i połączenie systemu zanurzeniowego z systemem omywającym.
W celu utrzymania stałej temperatury farby kałamarze chłodzi się niekiedy wodą.
Ze względu na fakt, \
e farby wklęsłodrukowe zawierają du\
e ilości substancji lotnych
kałamarze powinny być szczelnie zakryte. Podyktowane jest to nie tylko stratami
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
rozpuszczalnika przez jego odparowanie, ale równie\
przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy (zagro\
enie po\
arowe) i wymogami ochrony środowiska.
Mechanizmy rakla dla maszyn wklęsłodrukowych arkuszowych znalazły równie\

częściowo zastosowanie w maszynach rolowych. Rakiel musi równomiernie przylegać do
całej powierzchni cylindra, aby jego nacisk był jednakowy. Im większy nacisk, tym szybsze
zu\
ycie rakla, a tym samym częstsza jego wymiana i postój maszyny. Obecnie do kontroli
kąta ustawienia rakla i siły jego nacisku stosuje się urządzenia pneumatyczne.
Rys. 14. Rakiel: a  mechanizm rakla, b  regulacja nacisku [3, s. 251]
Zespoły drukujące
Podstawowym zadaniem zespołu drukującego jest przeniesienie farby z formy drukowej
na zadrukowywane podło\
e.
Klasyczny zespół drukujący składa się z: cylindra formowego, mechanizmów przesuwu
cylindra, gumowego walca (presera), który w maszynach wąskoformatowych wykonany jest
w postaci jednego walca, zaś przy maszynach szerokoformatowych ma małą średnicę
w stosunku do cylindra i dociskany jest przez jeden lub dwa stalowe walce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Rys. 15. Schemat rozwiązań zespołu dociskowego w zwojowych maszynach wklęsłodrukowych
z jednym wałkiem lub dwoma obcią\
ającymi wałkami stalowymi [8, s. 231]
Między cylindrem formowym a wałkiem gumowym (preserem) nie ma \
adnego
powiązania napędem. Wałek obraca się dzięki sile tarcia.
Budowę zespołu drukującego oraz farbowego maszyny Albert Frankenthal przedstawia
rysunek 16.
Rys. 16. Przekrój zespołu drukującego i farbowego maszyny [5, s. 359]
Wstęga papieru do cylindra formowego 1 jest dociskana przez preser 2, a ten z kolei
przez cylinder obciÄ…\
ający 3. Cylinder formowy musi mieć mo\
liwość przesuwu wzdłu\

swojej osi oraz niewielkiego obrotu w stosunku do koła zębatego napędzającego, co jest
konieczne do regulacji pasowania kolorów między cylindrami.
UrzÄ…dzenia suszÄ…ce
Po naniesieniu farby na zadrukowany materiał nale\
y odbitkę wysuszyć przed jej
przejściem do kolejnego zespołu drukującego. Funkcje te spełniają urządzenia suszące, które
w zdecydowany sposób wpływają na prędkość drukowania.
W maszynach zwojowych suszenie mo\
e odbywać się przez nadmuch gorącego
(maszyny szybkobie\
ne) powietrza.
Na przykład z miejsc całkowicie pokrytych farbą, prędkość parowania rozpuszczalnika
bez strumienia powietrza wynosi 40 50 sekund. Podczas nadmuchu powietrzem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
 gorÄ…cym (50 80º) prÄ™dkość parowania zwiÄ™ksza siÄ™ ok. 10 razy i w takim te\
stopniu
zmniejsza czas schnięcia.
Oprócz temperatury na prędkość schnięcia farby mają wpływ równie\
: prędkość
nadmuchiwanego powietrza, kąt ustawienia dysz oraz kierunek jego przepływu. Ze względu
na tÄ™ ostatniÄ… cechÄ™ urzÄ…dzenia mo\
emy podzielić na:
 współbie\
ne,
 przeciwbie\
ne,
 kombinowane.
W maszynach zwojowych suszenie wstęgi przebiega przy udziale urządzeń grzejnych
oraz opływu powietrza dookoła wstęgi.
Schemat obiegu powietrza w sekcjach z cylindrem grzejnym przedstawia rysunek 17.
Rys. 17. Schemat obiegu powietrza w maszynie rotograwiurowej (wklęsłodrukowej): 1  cylinder grzejny,
2  dysze, 3  przewody, 4  przewód główny, 5  wentylator, 6  nagrzewnica, 7, 8  przewody,
9  przewód [3, s. 266]
Po zadrukowaniu wstęga papieru wchodzi na cylinder grzejny 1, od wewnątrz ogrzewany
grzałkami elektrycznymi lub parą wodną. Cylinder suszy wstęgę kontaktowo od spodu.
Dodatkowo na wstęgę na cylindrze nadmuchiwane jest powietrze z dysz 2. Powstająca
mieszanka par powietrza i rozpuszczalnika odprowadzana jest przewodami 3 do głównego
przewodu 4. Przed tym przewodem część par i powietrza jest wyciągana przez wentylator 5
i trafia do nagrzewnicy 6. Tu powietrze jest ogrzewane i powtórnie zawracane do dysz 2.
Zabieg ten zwiększa koncentrację par ksylenu, co pozwala na zmniejszenie urządzeń
do regeneracji tego rozpuszczalnika i obni\
a koszty eksploatacji. Przewodami 7, 8 wyciÄ…gane
są pary tworzące się na powierzchni kałamarza, zaś przewodem 9 daje się nadmuch na
cylinder.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Wzrost temperatury wstęgi ma jednak ujemny skutek. Powoduje kurczenie się włókien
papieru, a w efekcie niespasowanie kolorów. Kontakt z gorącą powierzchnią cylindra
intensyfikuje to zjawisko. Z tego względu w nowoczesnych maszynach wstęgę prowadzi się
na komorach suszÄ…cych bez cylindra, wykorzystujÄ…c jedynie system suszenia konwekcyjnego.
Schemat takiej komory przedstawia rysunek 18.
Rys. 18. Schemat zespołu drukująco-suszącego z podwójną komorą suszącą firmy KBA: 1  wstęga
papieru, 2  komora susząca, 3  zespół suszący, 4  wałek dociskowy, 5  cylinder formowy, 6  zespół
farbowy, 7  machanizm rakla, 8  register pasowania, 9  wstęga papieru [5, s. 361]
System ten nie eliminuje całkowicie zjawiska kurczenia wstęgi a jedynie je ogranicza.
W celu skompensowania kurczenia papieru po ka\
dym zadruku wstęga zostaje nawil\
ana.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Zalety drukowania na maszynach wklęsłodrukowych zwojowych:
 bardzo wysoka jakość druku (wysoka gęstość punktów rastrowych, dochodząca
do 120 linii/cm),
 bardzo dobre odwzorowanie szeregu drobnych motywów, występujących jeden obok
drugiego,
 stabilna i powtarzalna jakość druku,
 mo\
liwość drukowania du\
ych nakładów w krótkim czasie,
 mo\
liwość stosowania bardziej ekonomicznych gatunków papieru,
 uzyskiwanie efektów nieosiągalnych w innych technikach (np. stosowanie ró\
nych
grubości lakieru i farby oraz farb metalicznych),
 zastosowanie do produkcji cylindrów miedzi, będącej w 100% surowcem nadającym się
do powtórnego przetwarzania,
 mo\
liwość stosowania produkcji inLine (drukowanie, powlekanie, tłoczenie, cięcie,
złamywanie itp.), a więc gotowe produkty mogą być wytwarzane w jednym cyklu,
W porównaniu z drukowaniem offsetowym i fleksograficznym technika drukowania
wklęsłodrukowego jest procesem prostym, który wymaga mniejszej wiedzy fachowej.
Wady:
 wysokie koszty zwiÄ…zane z przygotowaniem do druku (cylindry grawerowane),
 wysokie koszty, dotyczące logistyki i składowania cylindrów,
 brak uzasadnienia ekonomicznego przy realizacji małych nakładów (poni\
ej 50.000 m2),
 stosunkowo wysokie odpady materiałowe, związane z uruchomieniem zleceń,
 powa\
ne ograniczenia przy zadruku podło\
y o zani\
onych lub zmiennych parametrach
jakościowych. To samo dotyczy farb i rozpuszczalników.
Przyszłość wklęsłodruku
Na współczesnym rynku poligraficznym wklęsłodruk  toczy walkę z fleksografią
i offsetem. Te konkurencyjne techniki wymagają znacznie mniejszych nakładów
inwestycyjnych i eksploatacyjnych, a jednocześnie jakość ich druków zaczyna być
porównywalna z techniką wklęsłodrukową. Jednak przy realizacji wysokonakładowych
zamówień, o bardzo wysokiej jakości druku lub przy zamówieniach powtarzających się
cyklicznie rotograwiura wciÄ…\
wiedzie prym. Aby jednak sprostać rosnącym wymaganiom
odbiorców i utrzymać pozycję na rynku, konieczne jest wprowadzenie w tej technice
innowacyjnych rozwiązań systemowych. Chodzi tu nie tylko o obni\
enie kosztów
inwestycyjnych i eksploatacji maszyn. Dodatkowo zaostrzenie przepisów dotyczących
ochrony środowiska wymusza tak\
e stosowanie technologii proekologicznych.
Dlatego znani producenci maszyn podjęli intensywne działania, dostosowując
konstrukcje i sam proces do obecnych oczekiwań.
Zmiany te idÄ… przede wszystkim w kierunku:
 skrócenia czasu zbrojenia maszyny drukującej, tj. posadowienia cylindrów w wózkach,
instalowanie wózków w sekcjach drukujących i ich demonta\
u po wykonanej pracy,
 wzrostu precyzji sterowania dzięki eliminacji przekładni mechanicznych i zastępowaniu
ich bezpośrednimi napędami i tzw.  wałami elektronicznymi ,
 skrócenia czasu ustawienia pasowania kolorów,
 elektronicznego sterowania coraz większą ilością parametrów druku,
 coraz bardziej zaawansowanej elektronicznej kontroli wydruku, z mo\
liwością ciągłego
porównania ze wzorcem idealnym,
 szybkiej wymiany i ustawienia no\
y raklowych,
 relatywnego obni\
enia cen maszyn,
 zwiększenia obwodu cylindrów drukowych (nawet do 2 m w maszynie KBA), co wpływa
na szybkość drukowania (np. czasopismo 64-stronicowe w kolorze, formatu A4 mo\
na
drukować z prędkością ponad 85 tysięcy egz./h),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
 automatyzacji i komputeryzacji obsługi,
 budowy maszyn o orientacji pionowej,
 budowy wolniejszych (tym samym tańszych) maszyn do drukowania małych nakładów.
Uruchomienie maszyn z małą prędkością pozwala tak\
e na:
 zmniejszenie ilości makulatury rozbiegowej,
 zmniejszanie nakładu kosztów na produkcję cylindrów drukujących (zastosowanie
grawerowania za pomocą wiązki laserowej lub strumienia elektronów),
 udoskonalenia metod hartowania cylindrów, a tym samym zwiększenia trwałości form,
 stosowania przyjaznych dla środowiska farb UV,
 zastąpienia tlenu w systemach usuwania par rozcieńczalników gazem obojętnym 
azotem (eliminuje to niebezpieczeństwo wybuchu lub po\
aru).
Czy technika wklęsłodrukowa będzie wiodącą w poligrafii zale\
y przede wszystkim
od relacji ekonomicznych.
DecydujÄ…c siÄ™ na zastosowanie techniki rotograwiurowej, zawsze nale\
y kierować się
określonymi kryteriami wyboru i wcześniej odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
 Jak du\
e nakłady będą zamawiane przez klientów i jaka będzie ich powtarzalność?
 Czy klienci będą gotowi opłacić wszystkie koszty wykonania cylindrów, jeszcze przed
otrzymaniem produktu?
 Czy uzgodniona cena produktu będzie pokrywała wysoki koszt amortyzacji maszyny,
zwiększone koszty energii, stosunkowo wysokie koszty odpadów produkcyjnych?
 Czy będą zagwarantowane dostawy materiałów najwy\
szej i powtarzalnej jakości
(najlepiej z tych samych dobrze znanych z
ródeł)?
 Czy zespół operatorów jest dostatecznie przeszkolony?
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak mo\
na podzielić maszyny wklęsłodrukowe zwojowe?
2. Jakie są podstawowe mechanizmy maszyn wklęsłodrukowych zwojowych?
3. W jaki sposób prowadzona jest wstęga w maszynach wklęsłodrukowych zwojowych?
4. Jakie są systemy nadawania farby na walec formowy w maszynach wklęsłodrukowych
zwojowych?
5. Jak jest zbudowany zespół drukujący w maszynach wklęsłodrukowych zwojowych?
6. Jakie czynniki warunkują przebieg procesu schnięcia farby w maszynach
wklęsłodrukowych zwojowych?
7. Jaki wpływ ma suszenie na jakość otrzymanych odbitek?
8. Jaka jest współczesna pozycja i zastosowanie maszyn wklęsłodrukowych zwojowych?
9. Jakie są nowoczesne tendencje w budowie maszyn wklęsłodrukowych?
10. Jakie są wady i zalety techniki wklęsłodrukowej?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj podstawowe zespoły maszyn zwojowych wklęsłodrukowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałami ilustrującymi konstrukcje ró\
nych maszyn zwojowych,
2) wyodrębnić w maszynach poszczególne zespoły,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
3) wykonać rysunki zespołów farbowych,
4) wykonać rysunki zespołów drukujących.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 materiały informacyjno-techniczne, prospekty, katalogi maszyn drukujących
wklęsłodrukowych,
 komputer z dostępem do Internetu,
 materiały piśmienne,
 zeszyt do ćwiczeń.
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj przedstawiony na rysunku system farbowy.
Rysunek do ćwiczenia 2 [3, s. 247]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozró\
nić systemy farbowe,
2) dopasować odpowiednie określenie do rysunków,
3) uzasadnić wybór.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 rysunki ró\
nych systemów farbowych,
 arkusz ćwiczeń,
 przybory piśmienne.
Ćwiczenie 3
Odszukaj w maszynie (modelu maszyny) określony mechanizm (element zespołu)
i narysuj jego schemat.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się dokładnie z treścią ćwiczenia,
2) wyodrębnić w maszynie (modelu) określony mechanizm (element zespołu),
3) zapoznać się z jego budową i przeznaczeniem,
4) wykonać uproszczony rysunek mechanizmu (elementu).
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 schematy budowy maszyn i prezentacje multimedialne,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
 foldery, katalogi, schematy budowy maszyn,
 komputer z dostępem do Internetu,
 materiały piśmienne.
Ćwiczenie 4
Wyjaśnij, dlaczego przedstawione poni\
ej systemy farbowe nie mogÄ… poprawnie
funkcjonować. Zaznacz na rysunkach nieprawidłowości i podpisz (nazwij) podstawowe
elementy zespołów.
Rysunek do ćwiczenie 4 [3, s. 247]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać na przedstawionych schematach elementy systemów farbowych,
2) przeanalizować konstrukcję systemów farbowych,
3) przeanalizować obieg farby w przedstawionych systemach.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 karta pracy,
 przybory piśmienne.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) dokonać podziału maszyn wklęsłodrukowych zwojowych? o o
2) określić wymagania stawiane nowoczesnym maszynom
wklęsłodrukowym zwojowym? o o
3) wyodrębnić podstawowe mechanizmy i zespoły maszyn
wklęsłodrukowych zwojowych? o o
4) scharakteryzować sposób prowadzenia wstęgi w maszynach
wklęsłodrukowych zwojowych? o o
5) scharakteryzować budowę i rodzaje zespołów
farbowych w maszynach wklęsłodrukowych zwojowych? o o
6) omówić obieg farby w maszynach wklęsłodrukowych zwojowych? o o
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
7) opisać budowę zespołu farbowego maszyn wklęsłodrukowych
zwojowych? o o
8) omówić sposoby suszenia wstęgi w maszynach wklęsłodrukowych
zwojowych? o o
9) wymienić parametry wpływające na czas suszenia
odbitki w maszynach wklęsłodrukowych zwojowych? o o
10) omówić zastosowanie maszyn wklęsłodrukowych zwojowych? o o
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.4. Maszyny tampondrukowe
4.4.1. Materiał nauczania
Druk tamponowy
Druk tamponowy (tampondruk) stworzony został do wykonywania nadruków na
przedmiotach trójwymiarowych (kształtkach), których nie mo\
na zadrukować innymi
technikami. Zastosowanie miękkiego, elastycznego tamponu umo\
liwia tak\
e proste i szybkie
zadrukowywanie materiałów kruchych i wra\
liwych na nacisk (np. bombki choinkowe).
Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat rozwój przemysłu, a w szczególności reklamy
spowodował, \
e drukuje się ta metodą prawie wszystko, od oznakowań na artykułach
przemysłowych, poprzez artykuły codziennego u\
ytku do wszelkiego rodzaju gad\
etów
i artykułów reklamowych. Rodzaje materiału, na których mo\
na drukować, zwykle
ograniczony jest jedynie tym, czy dostępna jest farba, która będzie miała odpowiednią
przyczepność do podło\
a. Tak więc drukuje się na metalu, drewnie, tworzywach sztucznych,
szkle, ceramice, tkaninach, papierze, gumie i innych. Wykonywać mo\
na druki
wielokolorowe i wielobarwne.
Rys. 19. Schemat maszyny do drukowania tamponowego, 1  podstawa maszyny, 2  forma drukowa,
3  nó\
zgarniający, 4  tampon, A  w poło\
eniu pobierającym farbę, B  w poło\
eniu przenoszÄ…cym farbÄ™,
C  w poło\
eniu przekazujÄ…cym farbÄ™, 5  zadrukowywany przedmiot [4, s. 185]
Maszyny tampondrukowe
Bez względu na konstrukcję drukarka tamponowa powinna spełniać następujące wymogi:
 dokładność i powtarzalność przemieszczeń tamponu,
 brak wstrząsów i wibracji podczas pracy,
 łatwość ustawienia i utrzymania własności farby drukowej (szybkość schnięcia farby
decyduje o jakości przenoszenia farby z formy drukowej na wyrób),
 łatwość przezbrajania urządzenia,
 łatwość zmiany formy drukowej i tamponu,
 bezpieczeństwo pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Drukarki tamponowe mo\
na podzielić na:
 ręczne,
 półautomatyczne,
 automatyczne.
Drukarki tamponowe ręczne
Obecnie, ze względu na niską wydajność oraz wysokie wymagania stawiane produktom,
drukarki tamponowe ręczne stosowane są sporadycznie. Ich zastosowanie ze względu na niski
koszt jest wygodne przy realizacji krótkich serii, gdy czas ustawienia maszyny byłby dłu\
szy
ni\
czas drukowania, jak równie\
do testowania tamponów, farb i form drukowych.
Drukarki tamponowe półautomatyczne
Zgodnie z nomenklaturą stosowaną w poligrafii są to drukarki, w których operator musi
ręcznie umieścić przedmiot zadrukowywany w gniez
dzie i wyjąć go po nadruku. Pozostałe
czynności są zautomatyzowane. Cykl druku powtarza się z określoną częstotliwością.
Operator musi wtedy nadÄ…\
yć z wkładaniem i wyjmowaniem przedmiotów. Poniewa\

zadaniem operatora jest równie\
ocena jakości nadruku, rzeczywista wydajność półautomatu
jest ograniczona umiejętnościami operatora, a nie teoretyczną wydajnością drukarki.
Drukarki tamponowe automatyczne
Wszystkie operacje zwiÄ…zane z drukowaniem wykonywane sÄ… automatycznie.
W automatach drukarka mo\
e być zintegrowana z urządzeniem do aktywacji powierzchni
wyrobu, usuwania ładunków elektrycznych lub z suszarkami. Występują tez automaty,
w których nadruk stanowi operację dodatkową, do automatycznego monta\
u, pomiaru
parametrów i selekcji wyrobów. Urządzenia te wyposa\
one sÄ… tak\
e w systemy
automatycznej regulacji lepkości farby, systemu automatycznego czyszczenia tamponu czy
wizyjne układy kontroli jakości nadruku.
W automatach o du\
ej wydajności stosuje się zwykle druk na wielu wyrobach
jednocześnie lub drukowanie w wielu miejscach na przedmiocie.
Cechy konstrukcyjne maszyn tampondrukowych
Drukarkę tamponową charakteryzują dwa podstawowe parametry, które mają znaczenie
przy wyborze urządzenia. Są to: wielkość formy drukowej i siła docisku tamponu.
Wielkość formy decyduje jak du\
y nadruk mo\
e być wykonany pod warunkiem, \
e siła
nacisku tamponu umo\
liwia jego dociśnięcie do wymaganej powierzchni, przy czym
sztywność urządzenia musi zapewnić wymaganą dokładność i trwałość. Próby obejścia tej
zale\
ności, np. wykonywanie du\
ych nadruków na drukarce o małej sile docisku nadmiernie
płaskiego i miękkiego tamponu, prowadzi do pogorszenia jakości nadruku.
Obecnie spotyka siÄ™ dwa podstawowe rozwiÄ…zania konstrukcyjne drukarek:
 drukarki tamponowe z poziomym przesuwem formy drukowej i wyłącznie pionowym
ruchem tamponu,
 drukarki tamponowe, w których forma drukowa jest nieruchoma, a tampon przesuwa się
w poziomie i pionie.
ZaletÄ… pierwszego rozwiÄ…zania jest mo\
liwość osiągnięcia większych szybkości pracy,
poniewa\
nie przemieszczany poziomo tampon nie ma tendencji do wpadania w drgania.
Wadą jest ograniczenie szerokości formy drukowej (wielkości nadruku). Częściej spotykane
sÄ… urzÄ…dzenia z nieruchomÄ… formÄ…. ZaletÄ… tego rozwiÄ…zania jest to, \
e urzÄ…dzenie mo\
e mieć
du\
ą szerokość, co jest istotne przy wykonywaniu du\
ych nadruków oraz w drukarkach
wielokolorowych.
Je\
eli jest konieczne wykonanie nadruku na bocznej powierzchni przedmiotu, a nie ma
mo\
liwości zmiany jego poło\
enia to nale\
y zastosować drukarkę z obrotowym tamponem.
Tampon taki po pobraniu farby z formy drukowej jest podnoszony i obracany o kÄ…t
regulowany w zakresie 45 90º, a nastÄ™pnie pod nastawionym kÄ…tem dociskany
do zadrukowywanej kształtki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Rodzaje napędów
Powszechnie stosowane do tej pory w drukarkach tamponowych napędy hydrauliczne,
choć umo\
liwiajÄ…ce du\
ą siłę docisku tamponu, nie są w stanie sprostać rosnącym
zapotrzebowaniom odbiorców na estetykę wyrobu. Rozwój liniowych napędów
elektrycznych, z mo\
liwością cyfrowego projektowania trajektoru ruchów (szybkości
i poło\
enia) zaowocował powstaniem nowej generacji numerycznie sterowanych drukarek
tamponowych, w których mo\
na zaprogramować wykonywanie nadruków w dowolnym
miejscu na dowolnym przedmiocie, a nawet automatyczny dobór i wymianę tamponów.
Zastosowanie tego rodzaju urządzeń jest jednak wcią\
ograniczone, ze względu na
wysokÄ… cenÄ™.
Systemy nakładania farby
W tradycyjnych drukarkach tamponowych do zaciągania farby słu\
y swobodnie
zawieszona płytka stalowa lub z tworzywa sztucznego (szpatułka), a farbę z powierzchni
niedrukujÄ…cych formy zgarnia precyzyjny stalowy rakiel. System ten stawia przed operatorem
wymóg regularnej korekcji lepkości farby przez dolewanie i mieszanie rozcieńczalnika.
Dokładne przygotowanie rakla zgarniającego, zachowanie jego równoległości do powierzchni
formy drukowej i mo\
liwie mały docisk są niezbędne do zapewnienia dostatecznej trwałości
formy. Obecnie coraz częściej stosuje się tzw. zamknięte systemy farbowe w postaci komory
z ostrą krawędzią raklującą.
Zalety tych systemów to:
 niewystępowanie zjawiska podsychania farby podczas pracy,
 zmniejszona emisja par rozcieńczalników,
 szybkie przezbrajanie.
Wady natomiast to większy koszt form drukowych i wy\
sze wymagania dotyczÄ…ce ich
powierzchni.
Systemy drukowania wielokolorowego
ZaletÄ… druku tamponowego jest mo\
liwość drukowania  mokre-na-mokre . Nowa
warstwa farby mo\
e być nadrukowana bezpośrednio po naniesieniu poprzedniego nadruku.
Własność ta jest wykorzystywana w urządzeniach do druku wielokolorowego. Najczęściej
spotykane sÄ… urzÄ…dzenia do druku tamponowego w wielu kolorach, z cyklicznym
przemieszczeniem przedmiotów drukowanych lub z przemieszczeniem jednego przedmiotu
drukowego. W rozwiązaniu pierwszym bazą urządzenia jest przenośnik o stałym, dokładnym,
skoku. Mo\
e to być wielopozycyjny stół obrotowy lub przenośnik liniowy w kształcie bie\
ni
(caree) czy  gÄ…siennicy . Ka\
da pozycja przenośnika jest zaopatrzona w gniazdo mocowania
przedmiotu. Do przenośnika jest dostawionych kilka drukarek jednokolorowych lub drukarka
wielokolorowa, wyposa\
ona w kilka zespołów farbowych i odpowiadającą im liczbę
tamponów. Odległości pomiędzy wzorami na formach drukowych i pomiędzy osiami
tamponów muszą odpowiadać stałej odległości pomiędzy poło\
eniami przenośnika. Operator
lub podajnik wykłada przedmioty do gniazd, tampony kolejnych drukarek lub kolejne
tampony drukarki wielokolorowej nanoszÄ… kolejne kolory na przemieszczajÄ…ce siÄ™
przedmioty.
Zadrukowany przedmiot jest usuwany ręcznie lub samoczynnie. Zaletą tego rozwiązania
jest szybkość pracy, teoretycznie równa szybkości druku w jednym kolorze. Wadą
konieczność wykonań i precyzyjnego ustawienia wielu gniazd. Rozwiązanie to znajduje
zastosowanie w produkcji wieloseryjnej.
Rozwiązanie drugie jest oparte na wykorzystaniu liniowego stołu przesuwnego, który
przyjmuje od 2 do 4 6 precyzyjnie pozycjonowanych poło\
eń. Stosowana drukarka
tamponowa do druku wielokolorowego jest tak zaprogramowana, \
e po fazie zabierania przez
tampony farb z formy tampony wykonują odpowiednio od 2 do 4 6 ruchów w dół na
przedmiot. Po ka\
dym nadruku przedmiot jest przesuwany pod następny tampon, a po
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
zakończeniu cyklu wraca do pierwszego poło\
enia. W jednym cyklu drukarki nadruk jest
wykonywany tylko na jednym przedmiocie, koszt wykonania gniazda jest niski, a czas
ustawiania krótki. Wydajność urządzenia jest znacznie ni\
sza.
Liniowe stoły przesuwne o liczbie poło\
eń do czterech mają zwykle nieprogramowalne
napędy pneumatyczne. Dro\
sze, lecz znacznie wygodniejsze, jest rozwiązanie z napędem
elektrycznym, w którym liczba poło\
eń i kolejność przemieszczeń jest programowalna.
W opisanych rozwiÄ…zaniach stosuje siÄ™ oddzielnie formy drukowe dla ka\
dego koloru lub
jedna formę drukową, na której znajdują się obrazy odpowiadające wszystkim kolorom. Je\
eli
taka forma jest wykonana dokładnie, czas ustawienia druku jest minimalny.
W rozwiÄ…zaniu z oddzielnymi formami ustawienie druku wielokolorowego jest
czasochłonne. Wadą opisanych rozwiązań jest ograniczona wielkość przedmiotu, który mo\
e
być zadrukowywany w kilku kolorach. Tylko jeden tampon mo\
e w ka\
dej fazie stykać się
z przedmiotem. Do drukowania na większych przedmiotach mo\
na wykorzystać praktycznie
jedynie rozwiązanie z liniowym stołem przesuwnym i kilkoma niezale\
nie uruchamianymi
drukarkami jednokolorowymi lub drukarkÄ… wielokolorowÄ… z niezale\
nymi wysuwami
tamponów. Wszystkie tampony wysuwają się jednocześnie na formę drukową, lecz wyłącznie
w zadanej kolejności na przedmiot drukowany.
Ciekawym rozwiązaniem drukowania w pięciu kolorach jest tzw.  karuzela . Jest to
drukarka o napędzie mechanicznym, z pięcioma tamponami umieszczonymi na ramionach
obrotowej kolumny i z pięcioma zespołami farbowymi, które równie\
obracają się względem
centralnej osi. Ka\
demu obrotowi kolumny tamponów o 72 stopnie odpowiada obrót
zespołów farbowych o taki sam kąt. Ka\
demu tamponowi odpowiada jeden zespół farbowy.
Cykl jest następujący:
 opuszczenie kolumny tamponów, pierwszy tampon zabiera farbę z formy,
 podniesienie kolumny, obrót kolumny i zespołów farbowych o 72 stopnie,
 ponowne opuszczenie kolumny, pierwszy tampon drukuje, drugi zabiera farbÄ™ z drugiej
formy.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… wady i zalety druku tamponowego?
2. Jakie jest zastosowanie druku tamponowego?
3. Na czym polega drukowanie tamponowe?
4. W jaki sposób otrzymuje się odbitki wielobarwne w tampon druku?
5. Na czym polega drukowanie  mokre na mokre ?
6. Jakie są zalety zamkniętych systemów farbowych z ostrą krawędzią raklującą?
7. PochodnÄ… jakiej techniki jest drukowanie tamponowe?
8. Jakie dwie podstawowe cechy charakteryzujÄ… drukowanie tamponowe?
9. Co to jest i do czego słu\
y tzw.  karuzela w drukowaniu tamponowym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oceń poprawność wykonania nadruku na kształtce.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy jakości drukowania pod kątem doboru kształtki i wielkości tamponu,
2) obejrzeć odbitkę i sprawdzić, czy nie ma na niej zabrudzeń i uszkodzeń mechanicznych,
3) ocenić prawidłowość odwzorowania rysunku i barwy,
4) opisać zauwa\
one błędy i określić sposób ich eliminacji.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zadrukowana kształtka,
 lupa,
 karta pracy,
 przybory piśmienne.
Ćwiczenie 2
Wykonaj nadruk na określonej kształtce techniką tampodruku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wymierzyć kształtkę,
2) określić miejsce nadruku i jego wielkość,
3) dobrać odpowiednią wielkość i kształt tamponu,
4) przeanalizować sytuację technologiczną, w jakiej będzie wykonywane drukowanie,
5) dokonać wyboru urządzeń pomocniczych,
6) przygotować formę do drukowania,
7) wykonać próbne drukowanie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 zestaw tamponów o ró\
nych wymiarach i kształtach,
 forma drukowa i farba,
 kształtka do zadrukowania,
 rakiel,
 zeszyt do ćwiczeń,
 środki czystości (do mycia formy i tamponu),
 materiały piśmienne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) sklasyfikować drukarki tamponowe? o o
2) omówić proces drukowania tamponowego? o o
3) określić wady i zalety drukowania tamponowego? o o
4) przedstawić zastosowanie tampondruku? o o
5) wskazać rozwiązania konstrukcyjne w drukarkach tamponowych? o o
6) scharakteryzować systemy drukowania wielokolorowego
tamponowego? o o
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.5. Maszyny wklęsłodrukowe  obsługa i konserwacja
4.5.1. Materiał nauczania
Obsługa maszyn wklęsłodrukowych
W zakres obsługi maszyny wchodzi:
1) Przygotowanie maszyny.
2) Wstawienie cylindrów.
3) Regulacja złamywaka.
4) Wstawianie cylindra formowego.
Przed wstawieniem cylindra formowego do maszyny pracownik powinien sprawdzić
formy nale\
ące do danego zlecenia, tzn. obwody wszystkich form, czystość ich powierzchni
i krawędzi bocznych, czystość wygrawerowanego rysunku. Następnie nale\
y otworzyć
połowę sprzęgła i element zamykający, zawiesić szyny do przetaczania i przetoczyć cylindry
tak, aby mo\
na było nasunąć na końce wału ło\
yska z pierścieniem wewnętrznym. Po
uprzednim delikatnym naoliwieniu Å‚o\
yska i końca wału nale\
y nasunąć tuleję odległościową
i zamocować ją śrubą sześciokątną po obu stronach, przetoczyć cylinder równolegle i ustawić
gniazda smarowne tak, aby były łatwo dostępne. Następnie wsunąć elementy zamykające
i zamknąć je, dokręcić śruby, wyjąć szyny do przetoczenia, odjechać wózkiem, zamknąć
sprzęgło, obrócić cylinder formowy ręcznie tak, a\
wytrawiony znak na obwodzie cylindra
pokryje siÄ™ z krzy\
em nitek lupy nastawczej i dokręcić śruby.
Je\
eli do mechanizmu drukującego nie wmontuje się cylindra formowego, a wał podłu\
ny
pozostaje sprzÄ™\
ony tak, \
e sprzęgło cylindra obraca się, wówczas w miejsce brakującego
końca wału cylindra formowego, to nale\
y wmontować ło\
ysko ślepe. Po wstawieniu formy
nale\
y skontrolować równoległość walca dociskowego i jego nacisk na formę za pomocą np.
koperty.
5) Regulacja zespołu farbowego.
6) Wykonanie próbnych odbitek.
Aby wykonać próbne odbitki, nale\
y:
 ustawić liniowy walec registra zgodnie ze wskaz
nikiem dla danego obwodu cylindra,
 odblokować maszynę,
 uruchomić maszynę na wolne obroty bez papieru,
 sprawdzić, czy farba jest zbierana równomiernie na całej szerokości,
 nastawić właściwą siłę nacisku między cylindrem drukowym,
 przeciągnąć wstęgę papieru,
 wyregulować przyrządy czujnikowe dla danej szerokości taśmy i ustawić je pod
właściwym kątem,
 włączyć grzejniki urządzeń suszących,
 sprawdzić działanie złamywaka,
 otworzyć dopływ wody,
 wykonać próbną odbitkę,
 zatrzymać i zablokować maszynę,
 skontrolować rozstawienie, pasowanie i zgodność kolorystyczną odbitki z oryginałem,
 odblokować maszynę,
 wykonać drugą odbitkę (korekta),
 przekazać odbitki do akceptacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
7) PoczÄ…tek drukowania.
Uruchomić maszynÄ™ na ½ normalnej prÄ™dkoÅ›ci obrotowej oraz przy wÅ‚Ä…czonych
urządzeniach automatycznych, kontrolować utrwalanie farby, pasowanie kolorów, działanie
złamywaka oraz bieg maszyny wzrokowo i słuchowo.
8) Drukowanie nakładu.
Zwiększać prędkość obrotową maszyny. Przy pierwszej zmianie roli zatrzymać maszynę
i skontrolować jakość odbitek oraz pracę maszyny.
9) Zakończenie drukowania nakładu.
Przed końcem drukowania wyłączyć aparaturę grzejną i wstrzymać dopływ wody
do urządzeń chłodzących. Zmniejszyć prędkość obrotową. Zatrzymać i zablokować maszynę.
Odstawić mechanizm rakla i zespół tłoczący.
10) Demonta\
cylindra formowego.
Kolejność czynności przy wyjęciu cylindra formowego jest odwrotna ni\
przy zakładaniu.
Nale\
y jednak zwrócić uwagę na to, aby zdjąć ło\
yska z czopu wału przed przetoczeniem
cylindra na wózek, zakryć otwory ło\
yskowe w korpusie kawałkami papieru pokrytymi
smarem, oczyścić i nasmarować ło\
ysko i tuleje.
11) Konserwacja maszyny.
Cylinder dociskowy czyścić środkami niedziałającymi agresywnie na gumową powłokę
presera, np. toluenem za pomocą szmaty. Suchy walec przetrzeć talkiem, strony czołowe
walca oczyścić i naoliwić, skontrolować mimośrodowość walca. Walec chłodzący
w przypadku zabrudzenia oczyścić rozpuszczalnikiem, gdy powierzchnia walca ma powłokę
silikonowokauczukowÄ… u\
ywać do czyszczenia specjalnych preparatów.
Konserwacja maszyn wklęsłodrukowych
Właściwa eksploatacja maszyny polega na jej wykorzystaniu zgodnie z przeznaczeniem
i stosowaniem się do instrukcji obsługi oraz planowym przebiegiem przeglądów kontrolnych
i napraw. Zgodność z instrukcją warunkuje przede wszystkim właściwą i dokładną regulację
poszczególnych mechanizmów i zespołów (docisk wałków, spasowanie kolorów, ustawienie
rakla itp.) oraz prawidłowej konserwacji.
Konserwacja maszyny obejmuje:
 po zakończeniu pracy czyszczenie mechanizmów maszyny z wszelkich zanieczyszczeń
(kurz, pył, resztki farby, oleju itp.),
 smarowanie elementów trących zgodnie z zaleceniami instrukcji przy u\
yciu
odpowiednich olejów i smarów,
 codzienny ogólny przegląd maszyny i urządzeń pomocniczych i instalacji.
Regularne i prawidłowe wykonywanie smarowania jest jednym z podstawowych
czynników, które decydują o prawidłowej i bezawaryjnej pracy maszyny, a tym samym
wydłu\
ajÄ… czas eksploatacji maszyn.
Wyró\
niamy następujące rodzaje smarowania:
 olejowe centralne-obiegowe pod ciśnieniem,
 w kÄ…pieli olejowej,
 olejowe ręczne,
 ręczne smarem stałym.
Olejowe centralne-obiegowe pod ciśnieniem
Obejmuje najbardziej newralgiczne zespoły:
 Å‚o\
yska cylindrów przenoszących arkusze między zespołami lub prowadzące wstęgę,
 mechanizmy włączania i wyłączania nacisków,
 mechanizmy dostawiania i odstawiania walców farbowych,
 przekładnie kół zębatych.
Niektóre z elementów maszyn (krzywki, przekładnie zębate itp.) muszą pracować
zanurzone w pojemniku z olejem. Poziom oleju musi być ściśle kontrolowany i nie mo\
e
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
spadać poni\
ej wskaz
nika minimum. Napełnianie zbiorników powinno odbywać się podczas
postoju maszyny, a jego wymiana odbywać się w określonym czasie np. po 250 godzinach
roboczych.
Smarowanie olejowe ręczne
Polega ono na wpuszczeniu za pomocą ręcznej olejarki 6 8 kropli oleju do układu
określonych elementów trących.
Smarowanie ręczne smarem stałym
Smarowanie ręczne smarem stałym następuje analogicznie jak wy\
ej przy u\
yciu
specjalnej praski hydraulicznej lub towotnicy. Smarowaniu takiemu podlegajÄ… np. Å‚o\
yska
o małej ilości obrotów.
Bezpieczeństwo i higiena pracy obsługi maszyn drukujących
Przed przystÄ…pieniem do prac zwiÄ…zanych z drukowaniem nale\
y:
 usunąć z sąsiedztwa maszyny składowane nakłady, niepotrzebne podesty, formy, wózki
itp., które mogłyby utrudniać obsługę maszyny,
 sprzątnąć narzędzia u\
ywane podczas przyrzÄ…dzania maszyny,
 wytrzeć farbę i olej,
 sprawdzić stan instalacji elektrycznej i stan techniczny maszyny,
 zało\
yć odzie\
ochronnÄ….
Po zakończeniu pracy:
 uporządkować miejsce pracy, usuwając makulaturę, odpady, śmieci itp.,
 zabezpieczyć wyprodukowany nakład do dalszej obróbki,
 oczyścić formy, odstawić je na stojaki i zabezpieczyć,
 umyć maszynę z farby oraz oczyścić z pyłu papierowego i kurzu.
W czasie pracy maszyny nie nale\
y podnosić osłon zabezpieczających urządzenia
ruchome, dokonywać \
adnych napraw itp.
Podstawowym zagro\
eniem dla zdrowia i \
ycia, oprócz urazów mechanicznych ciała,
wynikających z nieprawidłowej obsługi maszyn jest przekroczenie dopuszczalnych wartości
NDS (najwy\
sze dopuszczalne stÄ™\
enie) dla rozpuszczalników farb wklęsłodrukowych
(toluen, ksylen). Wartości NDS określają normy ISO na stanowiskach pracy. Wymienione
wy\
ej rozpuszczalniki działają dra\
niąco na układ oddechowy oraz mogą stwarzać zagro\
enie
wybuchem. Sprawność instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej powinna być taka, aby
w strefie obsługi maszyn koncentracja rozpuszczalnika nie przekraczała 100 mg/m3, co
wystarcza na utrzymanie stÄ™\
eń par rozpuszczalników nieprzekraczających połowy dolnej
granicy wybuchowości. Wyciąg powietrza z hal powinien być podwójny, tzn. powietrze
nasycone parami rozpuszczalnika powinno być usuwane dolnym kanałem pod maszyną
i wyciągiem górnym nad maszyną. Na końcu instalacji ze względu na wymogi ochrony
środowiska nale\
y zastosować instalację do oczyszczania opar, np. adsorbery, oparte na
węglu aktywnym lub kolumny adsorbcyjne.
W wypadku po\
aru w maszynie nale\
y przerwać wstęgę papieru, odłączyć dopływ prądu
i zatrzymać maszynę. Następnie zaalarmować członków załogi, wezwać stra\
po\
arnÄ…
i samemu przystąpić do gaszenia, uruchamiając zamontowane urządzenia gaśnicze zgodnie
z instrukcjÄ… ppo\
.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności wchodzą w zakres obsługi maszyny przed jej uruchomieniem?
2. Jakie czynności nale\
y wykonać, aby wydrukować odbitki próbne?
3. Na czym polega konserwacja maszyny?
4. Jakie sÄ… rodzaje smarowania?
5. Jakie czynności nale\
y wykonać przed uruchomieniem maszyny?
6. Jakie czynności nale\
y wykonać po zakończeniu pracy?
7. Jakie zagro\
enia dla zdrowia mogą wystąpić podczas pracy maszyny?
8. Jak się zachować na wypadek po\
aru w maszynie?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień we właściwej kolejności etapy obsługi maszyny wklęsłodrukowej. Dopisz
czynności, jakie nale\
y wykonać w danym etapie:
 regulacja złamywaka,
 ustawienie zespołu farbowego,
 wstawienie cylindrów dociskowych,
 drukowania nakładu,
 wykonanie odbitek próbnych,
 poczÄ…tek drukowania,
 wyjęcie cylindra formowego,
 zakończenie drukowania nakładu,
 czyszczenie i konserwacja maszyny,
 przygotowanie maszyny,
 przygotowanie stanowiska pracy,
 wstawienie cylindra formowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać ze zrozumieniem wszystkie wypisane etapy,
2) uporządkować etapy we właściwej kolejności,
3) dopisać odpowiednie czynności jakie nale\
y wykonać na danym etapie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 karta pracy,
 przybory piśmienne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) przygotować stanowisko pracy do drukowania? o o
2) omówić zagro\
enie na stanowisku pracy? o o
3) dobrać sposób smarowania do poszczególnych elementów maszyny? o o
4) przygotować maszynę do pracy? o o
5) scharakteryzować sposoby konserwacji maszyny? o o
6) wymienić czynności, jakie nale\
y wykonać, aby otrzymać
odbitkę próbną? o o
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudności, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
9. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj a\
nauczyciel odbierze od Ciebie pracÄ™.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. W technice drukowania wklęsłego miejsca drukujące znajdują się na formie
a) powy\
ej miejsc niedrukujÄ…cych.
b) na tej samej powierzchni co miejsca niedrukujÄ…ce.
c) poni\
ej miejsc niedrukujÄ…cych.
d) poni\
ej lub powy\
ej miejsc niedrukujÄ…cych.
2. Zadaniem rakla jest
a) usunięcie farby z miejsc niedrukujących.
b) naniesienie farby na miejsca niedrukujÄ…ce.
c) usunięcie farby z miejsc drukujących.
d) dociśnięcie papieru do formy.
3. Formy do drukowania rotograwiurowego pokryte sÄ…
a) warstwÄ… ceramicznÄ….
b) obciÄ…giem gumowym.
c) warstwÄ… miedzi.
d) warstwÄ… fotopolimeru.
4. Do techniki drukowania wklęsłego nale\
Ä…
a) typooffset, rotograwiura, tampondruk.
b) rotograwiura, tampondruk, stalodruk.
c) tampondruk, stalodruk, fleksografia.
d) fleksografia, rotograwiura, tampondruk.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. Drukowanie pośrednie stosuje się w technice
a) rotograwiura.
b) tampondruk.
c) stalodruk.
d) miedzioryt.
6. W technice drukowania rotograwiurowego stosuje się zespoły farbowe
a) do farb mazistych.
b) zanurzeniowe.
c) 6 9 walcowe.
d) napylajÄ…ce.
7. Maszyny rotograwiurowe przeznaczone są głównie do
a) zadrukowywania kształtek.
b) drukowania ilustracji wielobarwnych.
c) drukowania tekstu i obrazów kreskowych.
d) drukowania niskonakładowych produktów poligraficznych.
8. Negatywnym zjawiskiem podczas procesu suszenia jest
a) kurczenie się włókien papieru i w efekcie złe spasowanie kolorów.
b) pęcznienie włókien papieru i w efekcie jego pękanie.
c) pęcznienie włókien papieru i w efekcie odpadanie farby.
d) kurczenie się włókien papieru i w efekcie zagęszczanie farby.
9. W maszynach wklęsłodrukowych zwojowych nie występuje zespół
a) farbowy.
b) prowadzenia arkusza.
c) drukujÄ…cy.
d) suszenia konwekcyjnego.
10. W maszynach wklęsłodrukowych arkuszowych nie występuje zespół
a) farbowy.
b) rozcierajÄ…cy farbÄ™.
c) suszenia konwekcyjnego.
d) nawil\
ajÄ…cy.
11. Walec dociskowy (preser) jest
a) miękki i wykonany z tworzyw sztucznych.
b) twardy metalowy.
c) powleczony warstwÄ… gumy.
d) twardy pokryty warstwa miedzi.
12. Zagro\
enie po\
arowe podczas pracy przy maszynie wklęsłodrukowej stwarzają
a) pary rozpuszczalnika z farb.
b) pył z wytworów papierniczych.
c) barwniki stosowane w farbach.
d) środki do konserwacji maszyn.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
13. W nowoczesnych maszynach szybkobie\
nych stosuje siÄ™ suszenie
a) kontaktowe na powierzchni ogrzewanego cylindra.
b) konwekcyjne przez nadmuch zimnego powietrza.
c) konwekcyjne przez nadmuch ciepłego powietrza.
d) konwekcyjne naprzemienne.
14. Obiegowy system cyrkulacji farby w maszynach stosuje się ze względu na
a) częste zasychanie farby.
b) wysoką lepkość farby.
c) konieczność uzupełniania rozpuszczalnika.
d) konieczność uzupełniania farby.
15. Nacisk rakla na powierzchnię formy powinien być
a) stały na całej długości formy.
b) większy na brzegach mniejszy po środku.
c) większy po środku mniejszy na brzegach.
d) uzale\
niony od grubości nakładanej farby.
16. Rakiel występuje w
a) maszynach offsetowych
b) maszynach typograficznych.
c) technice drukowania wypukłego.
d) w technice tampondruku.
17. Które ze stwierdzeń jest właściwe tylko dla maszyn kombinowanych?
a) DrukujÄ… w systemie zadruku obu stron arkusza.
b) Stosuje siÄ™ w nich suszenie konwekcyjne wspomagane suszeniem kontaktowym.
c) Papier jest dostarczany w postaci zwoju i cięty na arkusze po zadrukowaniu.
d) A
ączą w sobie ró\
ne techniki drukowania.
18. Walec gumowy (preser) jest
a) napędzany obwodowo przez wałek stykający się z nim.
b) napędzany obwodowo przez dwa wałki stykające się z nim.
c) napędzany osiowo.
d) nie posiada własnego napędu.
19. Jakość reprodukcji tekstu uzyskiwana na maszynach rotograwiurowych jest
a) znacznie lepsza ni\
w maszynach offsetowych.
b) porównywalna z jakością maszyn offsetowych.
c) gorsza ni\
w maszynach offsetowych.
d) w maszynach rotograwiurowych istnieje tylko mo\
liwość drukowania obrazu.
20. W technice drukowania wklęsłego stosuje się
a) płaskie formy fotopolimerowe.
b) cylindryczne formy fotopolimerowe.
c) wyłącznie cylindryczne formy twarde.
d) twarde formy cylindryczne lub płaskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.............................................................................................................................
Eksploatowanie maszyn do drukowania wklęsłego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
6. LITERATURA
1. BHP na stanowiskach pracy w przemyśle poligraficznym. COBRPP, Warszawa 2005
2. Cichocki L., Pawlicki T., Ruczka I.: Poligraficzny słownik terminologiczny. Polska Izba
Druku, Warszawa 1999
3. Ciupalski S.: Maszyny drukujÄ…ce konwencjonalne. Oficyna Wydawnictwa Politechniki
Warszawskiej, Warszawa 2001
4. Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1999
5. Kipphan H.: Handbook of Print Media. Technologies and Production Methods. Springer
 Verlag, Berlin Heidelberg 2001
6. Kołak J., Ostrowski J.: Maszyny i urządzenia. Maszyny drukujące. Wydawnictwa
szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1979
7. Kołak J., Ostrowski J.: Maszyny i urządzenia. Maszynoznawstwo dla introligatorów.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990
8. Poligrafia: procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2002
9. Rudziński C.: Druk wklęsły. Rotograwiura. Wydawnictwo przemysłu Lekkiego
i Spo\
ywczego, Warszawa 1961
10. Szeliga L.: ABC poligrafii. Ministerstwo Obrony Narodowej. Warszawa 1970
11. Werner J.: Technika i technologia sztuk graficznych. Wydawnictwo Literacki, Kraków
1972
Czasopisma:
  Poligrafika nr 3/2006: Najnowocześniejszy wklęsłodruk w Europie
  Poligrafika nr 8/2005: Zmiany na rynku wklęsłodruku w Europie
  Poligrafika nr 12/2002: A mo\
e fleksografia-wklęsłodruk-offset
  Åšwiat Druku nr 1/2007: Nowoczesny tampondruk. Kolejne instalacje maszyn
Tampoprint
  Świat Druku nr 9/2006: Technologia rotograwiurowa w druku opakowań w Polsce 
 mo\
liwości i ograniczenia
  Świat Druku nr 9/1998: Udoskonalenie techniki wklęsłodruku
  Åšwiat Druku nr 11/1998: Optymalizacja wielokolorowego druku tamponowego
dla potrzeb techniki dekorowania porcelany
  Świat Druku nr 10/1997: O przyszłości wklęsłodruku w produkcji opakowań
  Åšwiat Druku nr 2/1995: Druk w XXI wieku perspektywy i wizje
  Vidart nr 1/2007: Wklęsłodruk wcią\
opłacalny
Materiały reklamowe:
 materiały reklamowe firmy Scorpio sp. z o.o. będącej oficjalnym dystrybutorem urządzeń
i materiałów firmy Tamprint AG,
 materiały reklamowe firmy Heidelberg-Berlin.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50