Eksploatowanie maszyn do drukowania płaskiego

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Paweł Pierzchalski
Eksploatowanie maszyn do drukowania płaskiego
825[01].Z1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr Gra\yna Czech
dr in\. Henryk Godlewski
Opracowanie redakcyjne:
mgr El\bieta Gonciarz
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 825[01].Z1.01,
Eksploatowanie maszyn do drukowania płaskiego , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu drukarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Charakteryzowanie technik drukowania płaskiego oraz zasady
bezpieczeństwa w drukarni 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 22
4.1.3. Ćwiczenia 22
4.1.4. Sprawdzian postępów 23
4.2. Charakteryzowanie offsetowych maszyn drukujących 24
4.2.1. Materiał nauczania 24
4.2.2. Pytania sprawdzające 29
4.2.3. Ćwiczenia 29
4.2.4. Sprawdzian postępów 30
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 31
6. Literatura 35
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu procesów drukowania
w technikach druku płaskiego oraz charakterystyki maszyn offsetowych. W poradniku
zamieszczono tak\e wiadomości z zakresu bezpieczeństwa pracy w drukarni i podstawowych
zasad obowiązujących w tym zakresie.
W poradniku znajdziesz:
wymagania wstępne wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
materiał nauczania wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\ opanowałeś określone treści,
ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
sprawdzian postępów,
sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
literaturę uzupełniającą.
825[01].Z1
Technologia drukowania płaskiego
825[01].Z1.01
Eksploatowanie maszyn do drukowania płaskiego
825[01].Z1.02
Przygotowanie form do drukowania płaskiego
825[01].Z1.03
Drukowanie płaskie
Schemat układu jednostek modułowych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
posługiwać się terminologią poligraficzną,
charakteryzować podstawowe działy poligrafii,
określać podstawowe szeregi i formaty wyrobów poligraficznych,
posługiwać się podstawowymi miarami poligraficznymi,
charakteryzować papiery drukowe, papiery tzw. nowej generacji, papiery syntetyczne,
klasyfikować oraz określić skład farb drukowych,
określać mechanizmy utrwalania farb,
określać drukowe i u\ytkowe właściwości farb,
analizować budowę i zasadę działania zespołów farbowych do farb mazistych,
klasyfikować formy drukowe do płaskich technik drukowania,
klasyfikować płaskodrukowe maszyny drukujące,
klasyfikować i charakteryzować zespoły zasilania arkuszami maszyn drukujących
arkuszowych oraz mechanizmy prowadzenia wstęgi w maszynach zwojowych,
charakteryzować procesy drukowania technikami płaskimi,
współpracować w grupie,
formułować wnioski,
oceniać swoje umiejętności,
uczestniczyć w dyskusji,
prezentować siebie i grupę w której pracujesz,
przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
posłu\yć się terminologią dotyczącą drukowania techniką płaską,
wyjaśnić zastosowanie technik drukowania płaskiego: offsetowego, litografii
i światłodruku we współczesnej poligrafii,
scharakteryzować zasady drukowania w technice płaskiej,
rozró\nić podstawowe typy maszyn do drukowania płaskiego,
rozpoznać główne zespoły i mechanizmy maszyn do drukowania offsetowego,
określić parametry techniczne i mo\liwości technologiczne maszyn do drukowania
offsetowego,
dobrać maszynę do drukowania offsetowego w zale\ności do rodzaju i wielkości
produkcji,
zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
obliczyć czas wykonania określonej produkcji,
zaplanować czynności obsługowe na stanowisku pracy maszyn offsetowych,
rozpoznać zabezpieczenia stosowane w maszynach offsetowych,
przygotować maszynę do drukowania,
zastosować zasady obsługi eksploatacyjnej maszyn,
przewidzieć zagro\enia dla \ycia i zdrowia podczas obsługi maszyn offsetowych,
dobrać środki ochrony indywidualnej do prac związanych z obsługą maszyn offsetowych,
zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\arowej oraz
ochrony środowiska.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA NAUCZANIA
4.1. Charakteryzowanie technik drukowania płaskiego
oraz zasady bezpieczeństwa w drukarni
4.1.1. Materiał nauczania
Drukowanie offsetowe
Drukowanie offsetowe jest drukowaniem pośrednim rotacyjnym. Zespół drukujący
stosowany w tym drukowaniu przedstawia rys. 13. Cylinder formowy ma odpowiedni
mechanizm do umocowania form drukowych w postaci cienkich arkuszy, jest zwany
naprę\aczem formy. Cylinder pośredni ma mechanizm umo\liwiający zakładanie obciągu
offsetowego na jego powierzchni, zwanego mocownikiem obciągu. Zarówno naprę\acz, jak
i mocownik obciągu umo\liwiają odpowiednie naprę\enie i unieruchomienie tych elementów
na powierzchni cylindrów.
Rys. 1. Schematyczna budowa zespołu drukującego offsetowej maszyny drukującej [9, s. 164]
1 forma drukowa, 2 zadrukowywane podło\e, 3 obciąg, F cylinder formowy, P cylinder pośredni,
D cylinder dociskowy
Obciąg offsetowy ma postać arkusza o odpowiednich wymiarach. Grubość obciągu jest
niewielka ok. 2 mm. Jest wykonany najczęściej z gumy odpornej na składniki farb
offsetowych, z wieloma przekładkami. Przekładki są wykonane z mocnej tkaniny. Dzięki
temu obciąg ma du\ą wytrzymałość mechaniczną, mo\na go silnie naprę\yć na powierzchni
cylindra bez obawy jego przerwania. Twardość obciągu offsetowego jest dość du\a. Mimo
dość małej grubości i dość du\ej twardości uzyskuje się prawidłową jakość przenoszenia
farby z formy na zadrukowywane podło\e, gdy\ w zespole drukującym nie występują du\e
ró\nice grubości poszczególnych elementów. Cylinder dociskowy jest stalowy, bez \adnego
obciągu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Farby w drukowaniu offsetowym są farbami mazistymi, olejowymi o lepkości większej
ni\ stosowane w drukowaniu typograficznym. Zespół farbowy stosowany w drukowaniu
offsetowym pracuje więc na takiej samej zasadzie jak w drukowaniu typograficznym. Ma
tylko przewa\nie więcej walców rozcierających.
W drukowaniu offsetowym na zadrukowywane podło\e jest nakładana bardzo cienka
warstwa farby. Dlatego farba musi być bardzo intensywna, zawierać du\ą ilość barwidła,
a w związku z tym mieć bardzo du\ą lepkość.
W drukowaniu offsetowym oprócz farby konieczne jest nakładanie na formę drukową
wody. Obecnie nie nakłada się na formę drukową czystej wody, ale roztwór wodny kilku
substancji. Roztwór taki nazywany jest roztworem zwil\ającym. Roztwór zwil\ający daje
znacznie lepsze rezultaty przy drukowaniu ni\ czysta woda. Zespół nakładający roztwór
zwil\ający nazywa się zespołem zwil\ającym.
Zasady nawil\ania w drukowaniu offsetowym
Warunkiem selektywności działania klasycznej formy offsetowej jest obecność powłoki
roztworu zwil\ającego na powierzchni elementów niedrukujących, który tworzy cienką
warstwę pośrednią, zapobiegającą przyjmowaniu farby drukarskiej przez te elementy.
Funkcjonalność tej ochrony miejsc niedrukujących uzale\niona jest od właściwości
powierzchni formy w miejscach niedrukujących, od właściwości zastosowanego roztworu
zwil\ającego i od grubości oraz równomierności warstwy cieczy na miejscach
niedrukujących.
Z miejsc niedrukujących formy większość wody przenosi się przez wałki nadające do
zespołu farbowego (od 40 do 60%). Część odparowuje, a część przenosi się na cylinder
offsetowy. Reszta, 25 45% pozostaje na formie. Woda, która dostała się do zespołu
farbowego, częściowo odparuje, ale większość emulguje się w farbie (ok. 70%). Wraz z nią
powraca na formę i przez cylinder pośredni dociera a\ na papier. Ilość wody przeniesionej na
papier przez farbę jest większa ni\ ilość przenoszona bezpośrednio przez cylinder pośredni.
Skoro przy ka\dym obrocie strata wody wynosi ok. 65%, oczywiste jest, \e bez jej
uzupełniania po kilku obrotach warstwa wody zanikłaby, a niedrukujące miejsca formy
przekazywałyby farbę. Uzupełniana ilość powinna być równa traconej ilości, jeśli ma być
zachowana równowaga farba/woda. Ustawienie równowagi farba/woda uzale\nione jest od
wzajemnych relacji pomiędzy powierzchniami drukującymi i niedrukującymi. Im mniejszy
udział powierzchni drukującej, tym więcej wody nale\y doprowadzać i tym więcej jej
przedostaje się do zespołu farbowego. Tylko niewiele wody przedostaje się z farby przez
formę dalej, a zatem więcej gromadzi się jej w zespole farbowym. Dlatego nale\y zwil\ać
z minimalnym dopływem wody. Przy du\ym udziale powierzchni drukujących pobór wody
przez formę jest niewielki. Do zespołu farbowego dostaje się mało wody, ale większość jej
przedostaje się w farbie przez formę na papier. Woda nie gromadzi się w zespole farbowym.
Jej zawartość w farbie raczej spada. Dlatego nale\y dostarczać więcej wody na formę.
Zawartość wody w farbie jest zatem w klasycznym drukowaniu offsetowym zjawiskiem
normalnym. Poprzez emulgowanie się wody w farbie (8 25% masy) zmieniają się
w szczególności jej właściwości reologiczne, co znajduje wyraz przy przenoszeniu farby
i zadrukowywaniu odbitek. Dlatego istotne jest, aby farba zawierała stałą, niezmienną
w czasie ilość wody. Im szybciej osiągnie się równowa\ny poziom wody w farbie, tym
szybciej otrzyma się optymalną i standardową jakość odbitek.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Zespoły nawil\ające
Zadaniem zespołu nawil\ającego jest uzupełnianie strat i umo\liwianie regulowania
ilości roztworu zwil\ającego na formie drukowej. Rozró\nia się zwil\anie bezpośrednie
formy (kontaktowe, bezkontaktowe ) i pośrednie przez zespół farbowy. W ramach systemów
kontaktowych z dopływem roztworu zwil\ającego bezpośrednio na formę najczęściej
stosowane są konwencjonalne i bezobciągowe systemy zwil\ające.
Schemat konwencjonalnego zespołu nawil\ającego pokazano się na rys. 14. Regulacja
zwil\ania dokonywana jest za pomocą regulowania czasu kontaktu wałka przekazującego
(przybieraka wodnego) z wałkiem kałamarzowym (duktorem wodnym). Wałki nawil\ające
nie tylko doprowadzają wodę do formy, ale czyszczą ją z kurzu i włókien papieru,
ewentualnie te\ z resztek farby. Przez to jednak same ulegają zanieczyszczeniu.
Rys. 2. Schemat klasycznego zespołu nawil\ającego [10, s. 206]
Bezobciągowe systemy nawil\ające nie mają wałków z tekstylnym lub papierowym
obciągiem. Cały system składa się z trzech sześciu wałków. Elastyczną powierzchnię
wałków nawil\ających i dozujących tworzy warstwa gumy lub tworzywa, co ułatwia ich
mycie. Wałek nawil\ający jest zawsze napędzany przez cylinder formowy. Pozostałe wałki
mają samodzielny napęd. Dopływ wody reguluje się poprzez zmianę docisku wałka
zwil\ającego z obciągiem lub zmianę relacji obrotów wałka przekazującego wodę z duktora
ewentualnie w inny sposób. Częste jest połączenie zespołu nawil\ającego i zespołu
farbowego. Celem tego jest przyspieszenie osiągnięcia równowagi zawartości wody w farbie
i skrócenie w ten sposób czasu przygotowania do drukowania.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 3. Schemat bezobciągowego systemu nawil\ającego [10, s. 207]
Ubytek wody w kałamarzu z zanurzanym wałkiem nale\y uzupełniać. Dlatego częścią
zespołu przy bardziej wydajnych i wielokolorowych maszynach jest zasobnik o du\ej
pojemności i pompa, zapewniająca cyrkulację. Częścią systemu są filtry i ewentualnie system
termostatowo-chłodzący oraz system do stałej regulacji roztworu zwil\ającego podczas
drukowania.
Roztwory zwil\ające i ich podstawowe komponenty
Woda, jako ciecz o wysokim napięciu powierzchniowym, w normalnych warunkach nie
miesza się z farbą i nie zwil\a powierzchni elementów drukujących. Jej właściwości,
w szczególności twardość, są jednak zmienne uzale\nione od jej pochodzenia.
Korzystniejsze jest stosowanie wody uzupełnionej o inne komponenty, które regulują nie
tylko jej twardość, ale te\ wiele innych właściwości, co ma pozytywny wpływ na proces
drukowania i jakość odbitek. Do przygotowania roztworów zwil\ających coraz częściej sto-
suje się wodę poddaną demineralizacji lub procesowi odwróconej osmozy.
Zadanie dodatków mo\e być ró\ne. Regulują i stabilizują pH na poziomie
najkorzystniejszym dla selektywności formy i zapewniają utrzymanie jego stałej wartości.
Wartość pH roztworu zwil\ającego powinno zazwyczaj wynosić od 4,8 do 5,5. Taka wartość
jest kompromisem. Im ni\sza wartość pH, tym lepsza selektywność formy, stabilność,
właściwości hydrofilowe. Spowalnia to jednak proces wysychania farb poprzez oksydacyjną
polimeryzację i wzrasta korozja. Im wy\sze pH, tym większa te\ ilość emulgowanej wody
w farbie. Dodatki antybakteryjne i grzybobójcze zapobiegają mno\eniu się mikroorganizmów
i glonów. Przez obni\enie napięcia powierzchniowego poprawia się równomierność
nanoszenia roztworu zwil\ającego oraz stabilność i równomierność powłoki wody na formie
drukowej. Dotychczas najczęstszym dodatkiem stosowanym w celu obni\enia napięcia
powierzchniowego jest izopropanol (5 20% objętości). W ostatnich czasach z przyczyn
ekonomicznych i ekologicznych zastępowany jest innymi substancjami (3 5% objętości).
Inne dodatki zapobiegają korozyjnemu oddziaływaniu roztworu zwil\ającego na formę
i części zespołu drukującego.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Drukowanie wielokolorowe i wielobarwne
W drukowaniu wielokolorowym stosuje się farby o ró\nych barwach i odcieniach,
w zale\ności od projektu. Tych barw i odcieni jest bardzo du\o. Niemo\liwe jest, aby fabryki
farb drukowych produkowały farby o tak du\ej liczbie odcieni. Wobec tego farby trzeba
w drukarni mieszać ze sobą w celu uzyskania odpowiednich odcieni. Dla ułatwienia fabryki
farb drukowych opracowują wzorniki, podając w nich odcienie jakie mo\na otrzymać
z produkowanych przez nie farb. Mimo to, otrzymanie \ądanego odcienia jest czasem bardzo
trudne.
Aby ułatwić mieszanie farb i uzyskanie \ądanego odcienia, opracowano ró\ne systemy
barw farb. Najczęściej stosowany system jest system Pantone.
W systemie Pantone 1000 wykorzystuje się trzynaście farb kolorowych o ró\nych
barwach oraz białą i czarną. Z tych farb przez mieszanie mo\na uzyskać tysiąc odcieni do
drukowania wielokolorowego.
Obecnie w coraz większym stopniu zaczyna stosować się tzw. mieszalnie farb.
W mieszalni farb określa się komputerowo potrzebny odcień i ilości poszczególnych farb
potrzebnych do uzyskania danego odcienia. Farby potrzebne do zmieszania są automatycznie
odwa\ane i dostarczane do mieszalnika. Po wymieszaniu otrzymuje się farbę o \ądanym
odcieniu. W mieszalni farb mogą być wykorzystywane pozostałości farb po wykonanym
nakładzie. Bez mieszalni wykorzystanie takich farb jest bardzo trudne.
Farby przeznaczone do drukowania wielokolorowego powinny charakteryzować się
nieprzezroczystością. Kolejność nakładania tych farb zale\y od projektu graficznego nadruku.
Najpierw nakłada się tło, potem przewa\nie kolory jaśniejsze, pózniej ciemniejsze. Przy
drukowaniu spodniej strony podło\y przezroczystych kolejność jest odwrotna.
W drukowaniu wielobarwnym stosuje się powszechnie drukowanie czterema farbami
triadowymi: \ółtą, purpurową, niebiesko-zieloną i czarną. Farby triadowe ró\nych
producentów ró\niły się nieco odcieniami. Powodowało to, \e druki wielobarwne wykonane
ró\nymi triadami ró\niły się barwami. Obecnie najczęściej produkuje się triady
znormalizowane wg tzw. skali europejskiej. Kolory wg skali europejskiej nazywa się są
następująco: \ółty, magenta, cyjan, czarny. Dzięki zastosowaniu triad w skali europejskiej,
mimo ró\nych producentów, uzyskuje się takie same rezultaty. Rzadko produkuje się inne
farby triadowe.
Farby triadowe są częściowo przezroczyste, choć teoretycznie powinny być całkowicie
przezroczyste.
W drukowaniu wielobarwnym powszechnie stosuje się zadrukowywanie tego samego
miejsca podło\a czterema zrastrowanymi formami drukowymi.
W drukowaniu wielobarwnym nale\y stosować odpowiednią, zalecaną przez producenta
triady, kolejność drukowania farbami. Najczęściej stosuje się kolejność: \ółta, magenta,
cyjan, czarna.
W drukowaniu wielobarwnym uzyskuje się na odbitce barwy wypadkowe o ró\nych
odcieniach. Oko ludzkie widzi barwy za pośrednictwem tzw. czopków. Oko ma trzy rodzaje
czopków: czułe na promieniowanie fioletowo-niebieskie o długości fali 400 500 nm, czułe na
promieniowanie zielone o długości fali 500 600 nm oraz czułe na promieniowanie czerwone
o długości fali 600 700 nm. Je\eli na czopki pada promieniowanie czerwone, to reagują na
nie tylko czopki wra\liwe na promieniowanie czerwone i uzyskuje się wra\enie koloru
czerwonego. Je\eli na czopki pada promieniowanie czerwone i zielone, to uzyskuje się
wra\enie koloru \ółtego. Je\eli światła czerwonego będzie więcej ni\ zielonego, to uzyska się
wra\enie barwy \ółtej z odcieniem czerwonawym lub inaczej \ółtej ciepłej lub
pomarańczowej. Gdy promieniowania zielonego będzie więcej ni\ czerwonego, uzyska się
wra\enie barwy \ółtej z odcieniem zielonkawym. W ten sposób za pośrednictwem oka, mózg
człowieka uzyskuje wra\enie wielu barw i odcieni.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Gdy do oka dotrze jednakowa ilość promieniowania czerwonego, zielonego
i niebiesko-fioletowego, wówczas uzyska się wra\enie światła białego. Je\eli ilości tego
promieniowania będą małe, to uzyska się wra\enie szarości, a przy bardzo małych jego
ilościach lub jego braku wra\enie czerni. Taka synteza światła o ró\nych długościach fal,
jaka zachodzi w oku ludzkim, nazywa się addytywnym mieszaniem barw.
Taki sam mechanizm widzenia występuje przy drukowaniu wielobarwnym, gdy punkty
rastrowe są małe. Wtedy poszczególne punkty rastrowe wszystkich czterech barw nie stykają
się ze sobą. Je\eli raster, który zastosowano, ma du\ą gęstość linii, to nie rozró\nia się ich
i widzimy tylko jednolite pole. Gdy na białym podło\u, np. papierze, pojawią się bardzo małe
punkciki farby \ółtej, uzyska się wra\enie, \e dane pole jest białe z odcieniem \ółtawym.
Intensywność odcienia \ółtego będzie wzrastała w miarę zwiększania punktów rastrowych.
Farba \ółta charakteryzuje się tym, \e pochłania światło niebiesko-fioletowe, przepuszcza
lub odbija światło zielone i czerwone.
Farba magenta pochłania światło zielone, przepuszcza lub odbija światło czerwone
i niebiesko-fioletowe.
Farba cyjan pochłania światło czerwone, przepuszcza lub odbija światło
niebiesko-fioletowe i zielone.
Farba czarna nie przepuszcza i nie odbija światła, całe światło pochłania.
Je\eli obok punktów \ółtych znajdą się na białym podło\u np. takie same punkty farby
magenta, to oko ludzkie dostrze\e: biel papieru, 1 część światła czerwonego i 1 część światła
zielonego z farby \ółtej oraz 1 część światła czerwonego i 1 część światła niebiesko-
-fioletowego z farby magenta. Suma: 1 części światła czerwonego, 1 części zielonego
i 1 części niebiesko-fioletowego dadzą wra\enie światła białego. Pozostanie więc 1 część
światła czerwonego a więc uzyskamy wra\enie nadruku barwą czerwoną.
W ten sposób mo\na uzyskać wszystkie jasne odcienie barw. Gdy pojawią się trzy takie
same punkty farb \ółtej, magenta i cyanu, uzyska się wra\enie szarości.
Inaczej wygląda tworzenie ró\nych barw, gdy punkty rastrowe są du\e. Wtedy punkty
ró\nych barw są nakładane na siebie. Je\eli na farbę \ółtą nało\ymy farbę magenta, wtedy
farba magenta przepuści światło czerwone i niebiesko-fioletowe, farba \ółta pochłonie światło
niebiesko-fioletowe i uzyskamy wra\enie barwy czerwonej. Je\eli na powierzchnię tę
nało\ymy farbę cyjan, pochłonie ona światło czerwone i uzyskamy wra\enie czerni. Taki
mechanizm tworzenia barw wypadkowych nazywamy subtraktywnym. Warstwy farb działają
jak filtry optyczne następuje odejmowanie promieniowania.
Tak powinno być, gdyby farby triadowe były idealne pod względem pochłaniania
i przepuszczania lub odbijania światła. Poniewa\ tak nie jest, nie uzyskuje się prawidłowej
czerni i konieczne jest stosowanie dodatkowo farby czarnej.
Drukowanie światłodrukowe
Światłodruk jest techniką drukowania płaskiego, której cechą charakterystyczną jest
mo\liwość uzyskiwania druku wielotonalnego bez stosowania rastra. Technika ta pozwala na
maksymalnie wierne odtworzenie oryginałów wielotonalnych. Z tego względu stosuje się ją
głównie do reprodukcji dzieł sztuki obrazów olejnych, akwarel, grafiki, oryginałów
o wartości historycznej, jak rękopisy, starodruki, fotografie, w celach artystycznych itp.
Formą drukową w światłodruku jest płyta szklana lub aluminiowa pokryta światłoczułą
warstwą \elatynowo-dwuchromianową, którą naświetla się przez wielotonalny negatyw
fotograficzny. W procesie kopiowania warstwa kopiowa ulega fotoutwardzeniu, w zale\ności
od przepuszczonej przez dane miejsce negatywu ilości promieniowania aktynicznego. Po
nawil\eniu wodą naświetlonej warstwy \elatynowej powstaje na jej powierzchni obraz,
tworzący się na skutek ró\nej zdolności pęcznienia w wodzie utwardzonych i nie
utwardzonych elementów warstwy. Miejsca fotoutwardzone, odpowiadające elementom
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
negatywu o najmniejszej gęstości optycznej (cieniom oryginału), nie pęcznieją pod wpływem
wilgoci lub pęcznieją w minimalnym stopniu, natomiast w procesie drukowania wykazują
właściwości oleofilowe. Miejsca nieutwardzone lub fotoutwardzone słabo, będące
odpowiednikami elementów negatywu o największej gęstości optycznej (świateł oryginału),
ulegają pęcznieniu w wodzie, przyjmując właściwości hydrofilowe.
Elementem drukującym formy drukowej jest delikatne, mikroskopijnie małe ziarno
\elatynowe, występujące na powierzchni warstwy kopiowej w postaci drobnych zmarszczeń
i spękań, powstające podczas procesu wytwarzania formy. Dzięki temu rozbijanie obrazu
oryginału na punkty rastrowe nie jest potrzebne.
Proces wykonania światłoczułej formy drukowej jest nieskomplikowany technologicznie
oraz stosunkowo tani. Dzięki wyeliminowaniu wielu procesów pośrednich, koniecznych przy
wytwarzaniu form drukowych do innych technik drukowania, uzyskuje się wierność
odwzorowania niedostępną w pozostałych metodach reprodukcji oryginałów ilustracyjnych.
Wadą światłodruku jest mała wytrzymałość i niewielka trwałość form drukowych oraz
du\a wra\liwość warstwy kopiowej na zmiany temperatury i wilgotności, występujące
w procesie drukowania. Powoduje to znaczne wydłu\enie czasu drukowania nakładu, ze
względu na zmianę właściwości warstwy światłodrukowej, oraz zmusza do ciągłej kontroli
parametrów procesu drukowania.
Z jednej formy uzyskuje się przeciętnie ok. 1 tysiąca odbitek. Przez zastosowanie do
produkcji warstwy kopiowej właściwego rodzaju \elatyny oraz zachowując optymalne
warunki wilgotności i temperatury mo\na uzyskać nawet trzykrotnie większą wytrzymałość
formy, co pozwala na uzyskanie około 3 tysięcy odbitek
Drukowanie litograficzne
Kamienie litograficzne są wapieniami warstwicowymi. Do drukowania u\ywa się
kamieni w postaci płyt grubości 5 10 cm o gładkiej, przeszlifowanej powierzchni,
o właściwościach hydrofilowych.
Wykonanie ręczne formy na kamieniu litograficznym polega na narysowaniu na
powierzchni kamienia rysunku lewo czytelnego tłustymi substancjami, jakimi są tusze lub
kredki. Rysunki tuszowe wykonuje się pędzlem, piórkiem lub innymi przyrządami, rysunki
kredkowe zaś specjalnymi kredkami litograficznymi. Wykonanie rysunku kredkowego uznaje
się za trudniejsze.
Po naniesieniu rysunku kamień podlega preparacji, w czasie której kamień i rysunek
uzyskują odpowiednie właściwości. Po naniesieniu rysunku kamień przeciera się lekko
talkiem i pokrywa roztworem gumy arabskiej za pomocą gąbki, a następnie pozostawia się go
na co najmniej kilkanaście godzin. Guma arabska wnika na powierzchniach bez rysunku
w głąb porów kamienia. Zawarta w gumie substancja kwas arabinowy tworzy na tych
powierzchniach nierozpuszczalną w wodzie warstewkę odpychającą tłuszcze, a więc i farbę
litograficzną. Następnie zmywa się gumę arabską pozostałą na kamieniu. Mo\na te\ wykonać
wtedy korektę minusową, przez zmycie rysunku terpentyną i specjalną tynkturą asfaltową
oraz korektę plusową, przez naniesienie dodatkowego rysunku tuszem lub kredkami
litograficznymi.
Tak otrzymana forma drukowa jest mało wytrzymała i niekiedy przeprowadza się
dodatkowe wzmocnienie rysunku formy. W tym celu na kamień litograficzny nakłada
się farbę litograficzną, a następnie posypuje sproszkowaną kalafonią. Proszek ten przyczepia
się do powierzchni farby o właściwościach przylepnych. W celu utwardzenia warstwy kamień
podgrzewa się. W efekcie tego kalafonia topi się i miesza z farbą, tworząc twardą warstewkę.
W kolejnym etapie powierzchnię kamienia poddaje się niewielkiemu trawieniu za
pomocą rozcieńczonego roztworu kwasu, w wyniku czego tworzy się niewielki relief
wypukły powierzchni drukujących. Następnie kamień pokrywa się powtórnie, na co najmniej
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
kilkanaście godzin, roztworem gumy arabskiej i po zmyciu stanowi on formę drukową, tzw.
kamień oryginałowy.
Z litograficznej formy drukowej mo\na bezpośrednio drukować bądz przenieść rysunek
z kamienia oryginałowego, za pomocą papieru przedrukowego, na inny kamień litograficzny
lub płytę metalową. Mo\liwe jest tak\e wykonanie rysunku na papierze przedrukowym,
a następnie przeniesienie go na kamień litograficzny.
Bezpieczeństwo w drukarni zasady ogólne
Szkolenie operatora maszyny operator maszyny powinien być odpowiednio
przeszkolony przed rozpoczęciem obsługi jakiegokolwiek wyposa\enia. Nale\y kierować się
procedurami działania zalecanymi przez producenta maszyny, a tak\e rozszerzyć procedury
bezpieczeństwa, \eby zapewnić dodatkową ochronę osobistą.
Przebywając blisko działających maszyn, nale\y zakryć długie włosy, unikać noszenia
luznych ubrań, bi\uterii, krawatów. Zabezpieczyć się przed wszystkimi mo\liwymi
zagro\eniami. Je\eli jest to konieczne, zało\yć kask i zatyczki do uszu. Zawsze nosić obuwie
z nakładką stalową, \eby uniknąć zranienia cię\kimi zwojami papieru lub narzędziami;
podeszwy butów ochronnych nie powinny przyczyniać się do powstawania iskier na skutek
tarcia. Przed stycznością z chemikaliami nale\y zastosować zalecane środki ochrony osobistej
i zapoznać się z Kartą charakterystyki danego materiału.
Umiejscowienie maszyny instalowanie maszyny wymaga dokładnego zaplanowania.
Efektywne wykorzystanie obszaru podłogi jest bardzo istotne. Miejsce przeznaczone na
maszynę powinno spełniać następujące warunki:
Podłoga musi być przystosowana do utrzymania cię\aru maszyny.
Wolna przestrzeń dookoła maszyny powinna być wystarczająco du\a, aby umo\liwić na
bezpieczny transport materiałów i zaopatrzenia.
Operatorzy maszyny powinni mieć odpowiednio du\ą przestrzeń do bezpiecznego
usuwania zadrukowanego materiału z wykładaka.
Maszyna powinna być tak umiejscowiona, \eby jej obsługa i serwisowanie nie
kolidowały z sąsiednim wyposa\eniem.
Pomieszczenie, w którym umieszczona jest maszyna, powinno być wyposa\one
w urządzenia pochłaniające dzwięk, \eby zapobiec wzmocnieniu i transmisji odgłosów
spowodowanych działaniem maszyny.
W pomieszczeniu powinno być zapewnione miejsce dla wyposa\enia pomocniczego.
Warunki oświetlenia i wentylacji muszą być zgodne z wymaganiami przepisów bhp.
Dobra lokalizacja maszyny musi być poparta odpowiednim utrzymaniem porządku, co
pozwala na stworzenie bezpiecznych warunków pracy. Wszystkie odpadki muszą być
składowane w odpowiednich, dogodnie rozmieszczonych kontenerach. Szmaty nasiąknięte
rozpuszczalnikiem powinny być składowane w zamkniętych pojemnikach.
Bezpieczeństwo mechaniczne
Osłony w maszynie osłony w maszynie stosowane są jako bariery chroniące
pracowników przed zagro\eniem związanym z ruchomymi częściami, strefami kontaktu
i niebezpiecznymi miejscami wyposa\enia maszyny. Strefa kontaktu definiowana jest jako
punkt lub linia kontaktu dwóch obracających się powierzchni (czyli wałków lub cylindrów)
albo obszar w maszynie, w którym dwie powierzchnie zbli\ają się do siebie do momentu
styku lub z wytworzeniem nacisku. Obecnie producenci obudowują wszystkie ruchome
części, tak \eby pracownicy nie mogli uszkodzić sobie palców i rąk. Dodatkowo, aby
wyeliminować bezpośredni kontakt pracowników z ruchomymi częściami maszyny,
stosowane są osłony, które:
zapobiegają wypadkom spowodowanym przez błąd człowieka,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
uniemo\liwiają pracownikom kontakt z odsłoniętymi komponentami elektrycznymi,
ruchomymi obiektami metalowymi i rozpryskami olejów,
pozwalają na bezpieczne przeprowadzenie konserwacji.
Osłony muszą być dostosowane do maszyny i wykonywanych na niej działań,
uniemo\liwiać dostęp do miejsc niebezpiecznych podczas pracy maszyny, być niemo\liwe do
usunięcia podczas działania maszyny, nie stwarzać zagro\enia dla operatora i wymagać
minimalnej konserwacji.
W arkuszowej maszynie offsetowej muszą być osłaniane następujące obszary:
Strefa kontaktu pomiędzy cylindrem formowym a cylindrem pośrednim.
Koła zębate w pobli\u pierścieni odtaczania na krawędziach cylindra formowego
i pośredniego.
Tylna część cylindra pośredniego i formowego przy stole spływowym.
Urządzenia wyprowadzające na końcu samonakładaka.
Szereg wałków zespołu farbowego i nawil\ającego.
Krzywka kontrolująca wysokość stosu w samonakładaku.
Końcowa część samonakładaka i wykładaka.
Transportery łańcuchowe.
Celowe ominięcie urządzeń zabezpieczających jest naruszeniem przepisów
bezpieczeństwa pracy i stwarza niepotrzebne zagro\enie dla wszystkich pracowników.
Operator maszyny powinien okresowo sprawdzać wszystkie systemy zabezpieczeń (osłony,
blokady itd.), aby zapewnić ich właściwe funkcjonowanie. Maszyna nie powinna być
uruchamiana, dopóki wszystkie osłony zabezpieczające nie znajdą się na swoim miejscu.
W idealnej sytuacji maszyna nie powinna działać, je\eli jakakolwiek osłona nie znajduje
się na właściwym miejscu. Największe problemy sprawiają stare urządzenia niewyposa\one
w osłony lub urządzenia działające pomimo uszkodzonych zabezpieczeń. W obu wypadkach
przepisy wymagają niezwłocznego zainstalowania nowych osłon i zabezpieczeń. Pracownicy
powinni być przeszkoleni w zakresie prawidłowego umieszczenia osłon, poprawnego u\ycia
systemu przycisków stop/bezpieczny/gotowy i bezpiecznych procedur czyszczenia
maszyny.
Przepisy bezpieczeństwa dotyczące blokowania i oznaczania maszyn przepisy bhp
odnośnie standardu bezpieczeństwa dotyczącego blokowania i oznaczania maszyn oraz
obszarów pracy zostały wprowadzone w Polsce w 2002 roku. Wymagają one od
pracowników/operatorów stosowania urządzeń (narzędzi) blokujących i odłączających
od zasilania oraz odpowiedniego oznaczenia na czas prowadzonych prac, je\eli istnieje
potencjalne ryzyko przypadkowego uwolnienia energii lub uruchomienia. Innymi słowy,
urządzenia blokujące i oznaczenia powinny być stosowane, je\eli na maszynie są
przeprowadzane jakiekolwiek działania odbiegające od jej przeznaczenia, z wyjątkiem
drobnych napraw, konserwacji i regulacji nie wymagających kontaktu operatora
z komponentami maszyny i nie nara\ających pracownika na nieoczekiwane pora\enie
prądem, uruchomienie urządzenia lub uwolnienie zgromadzonej energii. śeby spełnić
standardowe wymagania, nale\y przeprowadzić następujące działania:
Sporządzić analizę zagro\eń pracy w celu identyfikacji potencjalnego zagro\enia
związanego z mechanizmami lub wyposa\eniem maszyny.
Sporządzić listę specjalnych procedur blokujących oraz oznaczeń i określić, kiedy będą
stosowane dla określonych mechanizmów z potencjalnym nara\eniem energetycznym.
Sporządzić pisemny program.
Sporządzić i wdro\yć program szkolenia pracowników.
Sporządzić zewnętrzny program wykonawczy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Drobne naprawy, konserwacja i prace przygotowawcze drobne naprawy i konserwacja
są definiowane jako działania, które mogą być przeprowadzone z zachowaniem zasad
bezpieczeństwa i przy których nie jest wymagane odłączenie maszyny od zródła zasilania .
Drobne naprawy i konserwacja obejmują następujące działania:
Usuwanie zakleszczeń papieru.
Drobne oczyszczanie (mycie obciągu gumowego, mycie wałków).
Operacje smarowania i regulacji.
Nawijanie papieru na zwój i zmiana zwoju.
Prace przygotowawcze są definiowane jako jakiekolwiek działanie wykonane w celu
przygotowania maszyny lub jej wyposa\enia do działania . Prace przygotowawcze
obejmujące następujące czynności:
Monta\ formy drukowej.
Ustawienie nacisku.
Ustawienie formatu.
Ustawianie wałków.
Drukarze mają mo\liwość u\ycia dodatkowego efektywnego zabezpieczenia podczas
wykonywania napraw, konserwacji i ustawień. Definiowane jest ono jako działanie
z zastosowaniem dodatkowego efektywnego zabezpieczenia, je\eli spełnione są następujące
warunki:
Naprawy są przeprowadzane przy zatrzymanej maszynie.
Ka\dy pracownik serwisujący ma nieustanną i wyłączną kontrolę nad włączaniem
maszyny.
Pracownicy serwisowi są zaopatrzeni w osłony zabezpieczające przed nara\eniem na
szkodliwą, zmagazynowaną lub szczątkową energię.
Metoda skokowego, ręcznie sterowanego, wolnego trybu biegu maszyny stosowana
w połączeniu z systemem zabezpieczenia jest jednym z alternatywnych środków ochrony.
Metoda powolnego skokowego, ręcznie sterowanego, wolnego trybu biegu maszyny
obejmuje następujące procedury:
Zatrzymanie maszyny i przełączenie jej w pozycję zabezpieczoną za pomocą przycisku
zabezpieczona! stop.
Przeprowadzenie określonego działania (czyli mycie obciągu gumowego, smarowanie,
usunięcie zakleszczonego papieru itd.).
Zwolnienie przycisku bezpieczeństwa, przesunięcie maszyny o mały skok i ponowne jej
zatrzymanie.
Powtarzanie powy\szej procedury do momentu zakończenia działania. Po zakończeniu
upewnienie się, \e wszystkie osoby znajdują się w bezpiecznej odległości od maszyny,
zwolnienie przycisku stop i wciśnięcie przycisku start.
Poni\ej wymienione zostały czynności naprawcze i konserwacyjne, które nie mogą być
przeprowadzane podczas normalnej pracy maszyny i wymagają procedur blokowania oraz
oznaczania:
1. Działania, podczas których silniki pomocnicze i silniki samonakładaka nie są wyłączone
za pomocą przycisku tryb bezpieczny i przy wykonywaniu, których operator nie mo\e
zachować wyłącznej kontroli nad maszyną lub jej elementami, na przykład podczas:
Oczyszczania samonakładaka i wykładaka w maszynach arkuszowych.
Oczyszczania systemu odwijania i prowadzenia wstęgi papieru ze zwoju
w maszynach zwojowych.
Oczyszczania lub wymiany filtrów powietrza stosowanych do wentylacji
toksycznych lub łatwo palnych materiałów albo sprzętu elektrycznego generującego
ciepło.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
2. Działania, które wymagają od operatora usunięcia większych elementów wyposa\enia,
takich jak: osłony lub bariery uniemo\liwiające dostęp do ruchomych części maszyny lub
sprzętu elektrycznego:
Prowadzone bez usuwania tych komponentów.
Wymagające od operatora opuszczenia obszaru, w którym znajdują się panele
sterowania, których kontrola jest wymagana przez operatora.
3. Wymiana wałków wymaga procedur blokowania i oznaczania, gdy niezbędna jest
współpraca dwóch osób i w przypadku braku systemu szybkiego mocowania
umo\liwiającego bezpieczne usuwanie wałka przez jedną osobę.
4. Naprawa/usuwanie belki z łapkami, wymiana przekładni i prace elektryczne.
Oczyszczanie poni\sze procedury są zalecane podczas mycia obciągów gumowych
i nanoszenia środków czyszczących lub zabezpieczających na powierzchnię form drukowych
w maszynach wielokolorowych:
Operator nadzorujący powinien zablokować wszystkie przyciski startowe poza jednym,
który będzie u\ywany; wszyscy członkowie obsługi powinni znajdować się
w bezpiecznej odległości od maszyny.
Operator maszyny przesuwa ją o mały skok do momentu ukazania się obciągu
gumowego i formy, wtedy zostaje naciśnięty i zablokowany przycisk stop przy
pierwszym zespole drukującym.
Asystent blokuje przyciskiem stop drugi zespół drukujący.
Obaj operatorzy maszyny oczyszczają widoczne segmenty obciągów gumowych.
Na formy nadawany jest roztwór do gumowania lub inny środek.
Gdy obaj operatorzy znajdują się w bezpiecznej odległości od cylindrów, przycisk stop
zostaje odblokowany, co jest sygnalizowane za pomocą pojedynczego sygnału
dzwiękowego lub brzęczyka.
Operator przy pierwszym zespole przesuwa maszynę o mały skok do następnego
segmentu obciągu gumowego i formy i ponownie zatrzymuje maszynę�
Procedura ta jest powtarzana do momentu całkowitego oczyszczenia wszystkich
obciągów gumowych i zagumowania wszystkich form drukowych.
Przenoszenie materiałów nowo dostarczone materiały powinny być umieszczane
w specjalnym pomieszczeniu odbiorczym i ustawiane w bezpiecznej odległości od przejść
i dróg dostępu. Cię\kie przedmioty nie powinny być podnoszone bez zastosowania
odpowiednich procedur. Poni\ej przedstawione zostały niektóre czynności, które powinny
być wykonane podczas załadowywania lub przemieszczania materiału:
Stosować odpowiedni sprzęt podnoszący dzwigi, wózki, liny, bloki, haki.
Pozostawać w bezpiecznej odległości od obszaru znajdującego się pod uniesionym
materiałem.
Operatorzy urządzeń podnoszących powinni nosić odpowiednie rękawice
zabezpieczające przed obra\eniami spowodowanymi rozgrzanymi trzpieniami
obrotowymi, linami i łańcuchami.
Zachować szczególną ostro\ność przy u\yciu narzędzi tnących do usuwania papieru
ochronnego.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Poni\ej wymienione zostały niektóre wymogi, jakie nale\y spełnić przy manipulowaniu
paletami:
Nigdy nie opierać palet o maszynę.
Nigdy nie ustawiać palet na krawędziach, poniewa\ mogą się przewrócić i spowodować
obra\enia lub fizyczne uszkodzenia sprzętu.
Palety powinny być składowane w odpowiednim miejscu, dopóki nie zostaną
odpowiednio rozmontowane i usunięte.
Puste palety powinny być transportowane na wózkach, a nie ręcznie.
Puste palety powinny być ustawiane jedna na drugiej, tak \eby utworzony stos był
stabilny (maksymalna wysokość stosu mo\e wynosić 1,5 m).
Przy przemieszczaniu du\ych palet zawsze korzystać z pomocy drugiej osoby.
Nigdy nie rzucać paletami; zawsze układać je odpowiednio na stosie.
Przy załadowywaniu palet upewnić się, \e cię\ar nie przewróci się lub nie ześliznie przy
przypadkowym potrąceniu.
Usunąć taśmy stalowe z materiałów na palecie w taki sposób, \eby taśmy nie
odskakiwały po przecięciu. (podczas tego procesu powinny być stosowane przecinaki do
taśm stalowych z przedłu\onymi trzonkami, okulary i rękawice ochronne).
Fragmenty metalu odciętego z palet powinny być bezpiecznie usunięte.
Niewłaściwe u\ytkowanie wózków i podnośników mo\e spowodować obra\enia. Przy
u\yciu wózków i podnośników powinny być zastosowane następujące środki ostro\ności:
Zawsze nosić obuwie ze stalową nakładką podczas pracy przy cię\kich obiektach
i sprzęcie.
Je\eli wózki nie są u\ywane, to pozostawić je w miejscu do tego przeznaczonym.
Nigdy nie jezdzić i nie stawać na podnośnikach.
Stosować wózki tylko według wskazań podanych w instrukcji.
Zgłaszać wszystkie trudności zaobserwowane podczas działania podnośnika.
Na początku zmiany sprawdzić wszystkie elementy (koła, światła, klaksony, baterie)
podnośnika.
Samonakładak wiele obra\eń mo\e być spowodowanych podczas podnoszenia
i załadowywania nowej partii materiału na maszynę. Zastosowanie ni\ej wymienionych
środków ostro\ności pozwoli na zminimalizowanie obra\eń związanych z pracą
samonakładaka:
Nigdy nie przechodzić pod paletą lub mechanizmem podnoszącym.
Je\eli konieczne jest przesunięcie cię\aru, to podnoszenie musi zostać zatrzymane
dopóty, dopóki cię\ar nie zostanie ustawiony we właściwej pozycji.
Nigdy nie poprawiać jakiejkolwiek części cię\aru, gdy jest on uniesiony.
Sporządzić instrukcję opisującą krok po kroku działania podczas zmiany załadunku.
Obserwować postęp w podnoszeniu ładunku i upewnić się, \e zatrzyma się on na
właściwym poziomie.
Sprawdzić wszystkie elektromechaniczne czujniki ograniczające, automatycznie
zatrzymujące podnoszenie.
Operatorzy powinni podczas zmiany stosu nosić rękawice skórzane, zabezpieczające ich
dłonie przed skaleczeniami i mo\liwą infekcją�
Utrzymywać naprę\enie na linach i łańcuchach, \eby zapobiec ich ześlizgiwaniu się
i \eby upewnić się, \e wszystkie haki lub inne urządzenia łączące są dobrze
umiejscowione w belkach wspornikowych cię\aru.
Nigdy nie prostować arkusza, gdy łapki są gotowe do podania go na cylinder dociskowy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Wykładak zabezpieczenie transportera z łapkami jest szczególnie wa\ne. Transporter
przekazuje arkusze z cylindra dociskowego na wykładak. Składa się z poprzeczek z łapkami
zamocowanych na zamkniętych łańcuchach osadzonych na kołach zębatych. Aańcuch, koła
zębate i poprzeczki z łapkami powinny być całkowicie zasłonięte osłoną ograniczającą.
Dodatkowo przycisk stop powinien być umieszczony blisko wykładaka na wypadek awarii
lub zakleszczenia papieru.
W niektórych systemach przyczyną zagro\eń mogą być dodatkowe elementy,
tj. urządzenia odprowadzające elektryczność statyczną i urządzenia napylające.
Je\eli proszek zapobiegający odciąganiu będzie osadzał się na ramie maszyny, osprzęcie
świetlnym i innych obszarach hali maszyn, to mo\e doprowadzić do samozapłonu pyłu.
Dlatego te\ w niektórych maszynach stosowane są odpylacze. Pył powinien zostać
sprzątnięty, je\eli kolor materiału, na którym się osadził, jest niewidoczny. Powinny być do
tego stosowane tylko urządzenia powietrzne lub odporne na samozapłon. Je\eli nie są one
dostępne, pył powinien zostać zamieciony.
Usuwanie arkuszy z wykładaka w celu ich oceny wymaga du\ego doświadczenia
i nadzwyczajnej ostro\ności. Nale\y się upewnić, \e osłony łańcuchów są właściwie
rozmieszczone. Nie nale\y nigdy usuwać tych osłon.
Wielokolorowe arkuszowe maszyny offsetowe wykorzystują cylindry transportujące
pomiędzy zespołami drukującymi. Czasami urządzenia te muszą zostać wyregulowane w celu
zapobie\enia powstawania smug na arkuszu. Operator przeprowadzający tę operację musi
przestrzegać procedury blokowania i oznaczania maszyn. (Zalecany jest system alarmujący).
Zespół farbowy wałki w układzie wałków farbowych stwarzają zagro\enie wciągnięcia.
Dlatego te\ miejsca niebezpieczne, czyli obszary kontaktu pary poruszających się wałków,
powinny być osłonięte w celu uniemo\liwienia przypadkowego kontaktu. Metalowe osłony
lub stalowe kątowniki powinny być dobrze zamocowane w ramie maszyny i osłaniać strefę
kontaktu wałków na całej ich szerokości. Osłony mo\na w łatwy sposób zdjąć podczas
wymiany wałka.
Cylindry obszary maszyny, w których znajdują się cylindry, obciągi gumowe i wałki
stwarzają większe ryzyko zranienia ni\ inne jej obszary. Dlatego te\ bardzo wa\ne jest
zachowanie ostro\ności, dokładne szkolenie obsługi i poprawne rozmieszczenie osłon.
Strefa kontaktu między formą drukową a cylindrem pośrednim tak\e powinna być
zabezpieczona. Zalecenia bhp wymagają od operatora naciśnięcia równocześnie dwóch
przycisków: startu i wolnego biegu maszyny w celu włączenia obrotów cylindra. Eliminuje to
mo\liwość przypadkowego uruchomienia maszyny z największą prędkością. Nigdy nie
nale\y elektronicznie wyłączać tego systemu.
Operator powinien zatrzymać maszynę przed usunięciem brudu lub drobin z powierzchni
formy drukowej bądz cylindra pośredniego. Mo\na równie\ zastosować zdalnie sterowane
urządzenie usuwające te zanieczyszczenia w trakcie działania maszyny.
Pomosty maszyny pomosty, przejścia, schody i drabinki powinny być zgodne
z przepisami bhp. Naprawy lub procedury konserwacji mogą wymagać usunięcia niektórych
elementów, które powinny zostać ponownie zamontowane przed uruchomieniem maszyny.
Wszystkie połączone zawiasowo elementy pomostu powinny zostać zamknięte podczas pracy
maszyny. Pomosty nie powinny być wykorzystywane do magazynowania, poniewa\
kontenery i narzędzia mogą łatwo z nich spaść.
Materiały, z których wykonywane są pomosty, powinny być solidne i mieć podłogę
z wykładziną antypoślizgową. Powierzchnie pomostów wymagają regularnego oczyszczania
dla zapobie\enia gromadzeniu się na nich kurzu, oleju lub smarów.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Narzędzia narzędzia niezbędne do obsługi maszyny i konserwacji powinny być
przechowywane w szafce z narzędziami lub w skrzynce. Klucz lub śrubokręt mo\e
z łatwością wpaść do zespołu drukującego i spowodować jego uszkodzenie. Dlatego te\
określone narzędzia powinny być stosowane tylko do tych prac, do których są przeznaczone.
Złe u\ycie narzędzi mo\e przyczynić się do zranienia pracownika lub mechanicznych
uszkodzeń maszyny. Na przykład kombinerki nie powinny być stosowane do nakrętek lub
śrub, poniewa\ mogą je zdeformować. W obszarach, w których stosowane są rozpuszczalniki,
nale\y u\ywać narzędzi, które nie powodują powstawania iskier. Wszystkie narzędzia
powinny być regularnie sprawdzane; je\eli narzędzie jest zu\yte, nale\y je wymienić.
Bezpieczeństwo po\arowe
Substancje takie, jak: izopropanol, rozpuszczalniki farb, rozpuszczalniki do mycia, jak
nafta, są łatwo palne i w określonych warunkach mogą eksplodować. Przy pracy z tymi
substancjami zabronione jest palenie i u\ywanie otwartego ognia. Przepisy wymagają
umieszczenia gaśnic w fabrykach i biurach, a w szczególności w drukarniach. Gaśnice muszą
być wyraznie oznaczone i łatwo dostępne. Ich stan i poprawność działania muszą być
sprawdzane w regularnych odstępach czasu.
Obszary zakładu, w których stosowane są łatwo palne lub \rące chemikalia, powinny być
wyposa\one w prysznice bezpieczeństwa.
Ró\ne rodzaje po\arów wymagają ró\nych metod ich gaszenia:
Typ A papier, drewno, ciała stałe. Odpowiednim środkiem gaśniczym jest woda.
(Stosowany mo\e być równie\ dwutlenek węgla).
Typ B ciecze, rozpuszczalniki, benzyna. Odpowiednim środkiem gaśniczym jest
dwutlenek węgla. Woda mo\e spowodować rozlanie się płonącego rozpuszczalnika.
Typ C po\ary elektryczne. Wymagane są specjalne gaśnice. Woda spotęguje po\ar.
Typ D metale łatwo palne (magnez, aluminium, sód). Ani woda, ani dwutlenek węgla
nie nadają się do gaszenia po\aru tego typu.
Samoczynne zapalenie lub spalenie reakcja polimeryzacji oksydacyjnej zachodząca
podczas utrwalania się farb jest egzotermiczna (wydziela ciepło). Szmatki i materiały, które
zawierają wysychające oleje, wydzielają ciepło podczas powolnej reakcji oleju z tlenem
z powietrza. Wraz ze wzrostem temperatury wzrasta prędkość reakcji, a ciepło jest
wydzielane w większych ilościach i z większą prędkością. Problem ten staje się jeszcze
powa\niejszy w obecności łatwo palnych rozpuszczalników farb. Szmatka lub materiał
zanurzony w farbie bądz lakierze, pozostawiony na pewien czas, mo\e wygenerować
wystarczająco du\o ciepła, \eby spowodować samoczynne zapalenie się rozpuszczalnika
i samego materiału.
Pojemniki zawierające zu\yte czyściwo wykorzystane przy oczyszczaniu maszyny muszą
być regularnie opró\niane, najlepiej codziennie.
Elektryczny zapłon: iskry, uziemienie i połączenie w drukarni unoszą się zazwyczaj
w powietrzu opary rozpuszczalnika. W pobli\u pojemników z rozpuszczalnikami
i w sąsiedztwie maszyny koncentracja oparów mo\e być bardzo wysoka. Nawet jedna iskra
mo\e spowodować zapalenie się rozpuszczalnika, czego rezultatem będzie po\ar lub
eksplozja.
Wszystkie kontenery z substancjami łatwo palnymi powinny być przechowywane
w odpowiednim pomieszczeniu poza halą maszyn. Powinny być uziemione i połączone, co
zapobiega iskrzeniu spowodowanemu elektrycznością statyczną. Oba te terminy są stosowane
wymiennie, ale połączenie oznacza eliminację ró\nicy potencjału elektrycznego pomiędzy
dwoma obiektami takimi jak rozpuszczalnik i pojemnik; uziemienie eliminuje ró\nicę
potencjałów pomiędzy obiektem i ziemią.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Do przenoszenia małych ilości łatwo palnych substancji w hali maszyn muszą być
stosowane metalowe pojemniki zabezpieczające z wiekiem i metalową osłoną (tłumikiem
płomieni). Metalowa osłona zapobiega przedostawaniu się iskier do pojemnika i eksplozji.
Osłona rozprasza ciepło iskier na takiej samej zasadzie, jak lampy stosowane w kopalniach
przez górników.
Bezpieczeństwo elektryczne
Elektryczność mo\e uszkodzić wyposa\enie, spowodować po\ar i cię\kie poparzenia
oraz pora\enia. Dlatego te\ nale\y zachować szczególną ostro\ność podczas pracy w pobli\u
połączeń elektrycznych.
W hali maszyn powinien znajdować się główny przełącznik, za pomocą którego mo\na
odłączyć zasilanie wszystkich maszyn i urządzeń. W razie awarii całe zasilanie zostaje
odłączone. Dodatkowo w strategicznych miejscach maszyny rozmieszczone są awaryjne
przyciski pozwalające na odłączenie zasilania w sytuacjach awaryjnych. Dodatkowe
wyposa\enie zabezpieczające obejmuje urządzenia ostrzegawcze i sygnalizujące (lampki,
dzwonki, gwizdki), wskazujące podłączenie wyposa\enia do zasilania.
Uszkodzone lub spalone elektryczne przewody, wtyczki, przełączniki itd. stwarzają
zagro\enie i powinny zostać natychmiast wymienione. Wszystkie kable elektryczne muszą
być zbadane przez wykwalifikowanego elektryka pod względem zgodności ze wszystkimi
przepisami. Tylko wykwalifikowany personel mo\e wymieniać bezpieczniki i wyłączniki.
Dodatkowo całe wyposa\enie musi być odpowiednio uziemione. Urządzenia elektryczne nie
powinny być rozmieszczane w pobli\u zlewów, rur wodnych lub zródeł cieczy.
Wszyscy pracownicy pracujący z systemami elektrycznymi muszą być przeszkoleni
i mieć upowa\nienie do takiej pracy.
Bezpieczeństwo chemiczne
Czynnikami chemicznymi, które występują praktycznie we wszystkich zakładach
poligraficznych, są substancje i preparaty chemiczne.
Obecnie w zakładach poligraficznych najczęściej stosuje się gotowe produkty (farby,
lakiery, rozpuszczalniki farb, zmywacze itp.) oraz środki pomocnicze zakupione w ró\nego
rodzaju hurtowniach materiałów poligraficznych.
Wszystkie informacje na temat szkodliwości oferowanych preparatów powinien
udostępnić ich producent lub dystrybutor. U\ytkownik substancji chemicznych powinien
mieć wiedzę, jak z tych informacji skorzystać, aby nie powodować zagro\enia dla zdrowia
i środowiska. Niezbędna jest równie\ znajomość odpowiednich przepisów prawnych.
Rozpuszczalniki właściwe u\ytkowanie rozpuszczalników jest bardzo wa\ne.
Rozpuszczalniki farb mogą spowodować zagro\enia po\arowe, zdrowia i środowiska.
Programy szkoleniowe i właściwe u\ytkowanie pozwalają na zmniejszenie liczby wypadków
i zranień. Z uwagi na niebezpieczeństwo wywołania po\aru przez ładunki elektrostatyczne
kontenery muszą zostać uziemione i połączone przed transportem łatwo palnych cieczy.
Kontenery do przechowywania rozpuszczalników stosowanych w maszynie powinny być
wykonane z grubego metalu i mieć sprę\ynowe wieko.
Małe ilości rozpuszczalników, stosowane do oczyszczania, są przechowywane przy
maszynach.
Potencjalne zródła zapłonu (kable elektryczne, elektryczność statyczna i iskry
pochodzące z siły tarcia) powinny być eliminowane. Palenie tytoniu w hali maszyn i w jej
pobli\u jest surowo zabronione.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Czyściwo maszyny często wymagają mycia ręcznego. Czyste szmatki do czyszczenia
powinny być przechowywane w przeznaczonym do tego pojemniku w celu zapobie\enia ich
przypadkowemu wciągnięciu do zespołu drukującego. Brudne, namoczone w rozpuszczalniku
szmatki stwarzają ryzyko zapalenia, dlatego te\ powinny być przechowywane w specjalnym
pojemniku. Pojemnik musi pozostać zamknięty, co pozwala zapobiec gromadzeniu się
oparów chemicznych, które mogłyby spowodować po\ar. Dodatkowo opary chemiczne mogą
być niebezpieczne dla pracowników hali maszyn.
Farby w ró\nych procesach drukowania wykorzystywane są ró\ne farby. Farby ciekłe,
stosowane we wklęsłodruku i fleksografii, zawierają zazwyczaj łatwo palne rozpuszczalniki
(nawet farby na bazie wody, popularne we fleksografii, zawierają pewne ilości lotnych
substancji organicznych poprawiających rozpuszczalność substancji wią\ących). Farby
offsetowe zawierają ró\ne ilości lotnych związków organicznych. W zale\ności od
rozpuszczalnika lub oleju schnącego, pigmentów i dodatków, farby maziste stosowane
w offsecie, sitodruku i typografii mogą być klasyfikowane jako niebezpieczne.
Je\eli farby są stosowane zgodnie z zaleceniami producenta, bardzo rzadko powodują
zagro\enia zdrowia lub środowiska. Mimo to nale\y zapoznać się z Kartą charakterystyki
substancji lub preparatu chemicznego, aby upewnić się, \e farba jest prawidłowo u\ytkowana.
Obecnie substancje dra\niące zostały w du\ym stopniu wyeliminowane z farb.
Oleje farbowe i rozpuszczalniki zawierają lotne związki organiczne, które mogą być
emitowane podczas procesu drukowania. Lotne związki organiczne są tak\e zawarte
w rozpuszczalnikach oczyszczających i rozpuszczalnikach stosowanych w roztworze
nawil\ającym. Dlatego te\ emisja lotnych związków organicznych musi być kontrolowana
i redukowana.
Toluen stosowany w wielu farbach wklęsłodrukowych jest łatwo palną substancją
toksyczną. Musi być u\ytkowany z du\ą ostro\nością.
Farby utrwalane radiacyjnie Farby utrwalane za pomocą promieniowania UV
i strumieniem elektronów (EB) wymagają specjalnej uwagi, poniewa\ mają inny skład
chemiczny ni\ farby konwencjonalne. Farby te są określane jako przyjazne dla środowiska .
Utrwalają się bez emisji szkodliwych substancji i wymagają tylko 20 25% energii niezbędnej
przy utrwalaniu farb konwencjonalnych.
Akrylany są bardziej toksyczne i dra\niące ni\ oleje roślinne i pochodne kalafonii lub
celulozy, \ywice winylowe i węglowodorowe stosowane w farbach konwencjonalnych. Aby
ograniczyć do minimum ryzyko podra\nienia oczu i skóry, nale\y unikać kontaktu z tymi
farbami. Praca z takimi farbami wymaga noszenia nitrylowych lub neoprenowych rękawic.
Kremy ochronne na krótki okres zabezpieczają skórę przed farbami i chemikaliami farb,
ale nie przed ich rozpuszczalnikami. Ubrania zamoczone w tych farbach powinny być zdjęte
i przekazane do prania, a skóra powinna zostać umyta wodą i mydłem.
Farby UV i EB nie są bardzo toksyczne, ale nie powinny dostać się do dróg
pokarmowych. Jedzenie, picie i palenie powinno być zabronione w obszarach, w których
stosowane są te farby.
Przechowywanie farb małe ilości farb powinny być przechowywane w szczelnie
zamkniętych puszkach, w chłodnym i czystym pomieszczeniu. Du\e ilości nale\y
przechowywać w zbiornikach, bębnach lub kubłach, wymagających dodatkowego
wyposa\enia, takiego jak: kanały, misy ściekowe lub materiały absorbujące, ograniczające do
minimum ryzyko rozlania.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zespół nawil\ający skład roztworu nawil\ającego zmienia się w zale\ności od
producenta; wielu z nich oferuje skoncentrowane roztwory. Dla drukarzy bardziej
ekonomiczne jest samodzielne rozcieńczanie koncentratów.
Wszystkie chemikalia powinny być zidentyfikowane na podstawie Kart charakterystyk,
a osoba pracująca z chemikaliami powinna zapoznać się z zasadami poprawnego ich
u\ytkowania. Dodatkowo nale\y zaopatrzyć się w niezbędne środki ochrony osobistej
(gumowy fartuch, gumowe rękawice, maskę i okulary).
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzuje się druk offsetowy?
2. Jak zbudowany jest obciąg offsetowy?
3. Jakie właściwości powinien posiadać obciąg offsetowy?
4. Jakie właściwości powinien posiadać roztwór zwil\ający w drukowaniu offsetowym?
5. Czym charakteryzują się farby do drukowania offsetowego?
6. Jak zbudowany jest zespół zwil\ający?
7. Jakie znasz rodzaje roztworów zwil\ających do drukowania offsetowego?
8. Czym charakteryzuje się drukowanie wielobarwne techniką offsetową?
9. Czym charakteryzuje się drukowanie światłodrukowe?
10. Czym charakteryzuje się drukowanie litograficzne?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy zasady działania zespołu nawil\ającego na podstawie obserwacji pracy
offsetowej maszyny drukującej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uwa\nie obserwować pracujący zespół nawil\ający offsetowej maszyny drukującej,
2) wyodrębnić poszczególne elementy zespołu nawil\ającego,
3) wykonać schemat zespołu nawil\ającego na podstawie obserwacji,
4) dokonać analizy sposobu przekazywania roztworu zwil\ającego na formę drukową na
podstawie wykonanego schematu i obserwacji pracy maszyny.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- offsetowa maszyna drukująca.
Ćwiczenie 2
Sporządz roztwór zwil\ający do drukowania offsetowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) napełnić naczynie wodą bie\ącą,
2) zbadać pH pobranej wody,
3) dodać odpowiednie substancje buforowe w zale\ności od zmierzonego pH,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4) zbadać wartość zmierzonego pH uzyskanego roztworu i porównać z wartością właściwą
dla roztworów zwil\ających dla drukowania offsetowego,
5) dodać inne dodatki do roztworu zwil\ającego (obni\ające napięcie powierzchniowe
cieczy, grzybobójcze, przeciwbakteryjne itp.) w ilościach zalecanych przez producenta.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
naczynie na roztwór zwil\ający,
dodatki buforowe do roztworów zwil\ających,
zestaw dodatków do roztworów zwil\ających dla drukowania offsetowego,
pH-metr.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować drukowanie offsetowe?
1 1
2) scharakteryzować budowę obciągu offsetowego?
1 1
3) określić właściwości obciągu offsetowego?
1 1
4) wyjaśnić zasadę nawil\ania formy offsetowej?
1 1
5) określić właściwości roztworu zwil\ającego?
1 1
6) scharakteryzować budowę i zasadę działania zespołu zwil\ającego?
1 1
7) scharakteryzować proces drukowania wielobarwnego w technice
offsetowej?
1 1
8) scharakteryzować proces drukowania światłodrukowego?
1 1
9) scharakteryzować drukowanie litograficzne?
1 1
10) określić zakres stosowanie technik, światłodrukowej i litograficznej?
1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2. Charakteryzowanie offsetowych maszyn drukujących
4.2.1. Materiał nauczania
Podstawowa czynność offsetowej maszyny drukującej przenoszenie farby drukarskiej
z formy drukowej na zadrukowywany materiał następuje w zespole drukującym, w skład
którego wchodzą zespół zwil\ający, zespół farbowy i zespół cylindrów. W maszynach
offsetowych stosowana jest wyłącznie rotacyjna zasada zespołu drukowego, tj. cylinder
formowy, cylinder pośredni (offsetowy) z obciągiem gumowym i cylinder dociskowy.
Funkcję cylindra dociskowego pełni niekiedy przeciwległy cylinder pośredni. Niezbędnymi
elementami maszyny są: system transportu papieru przez maszynę, system napędzający,
systemy kontrolne, sterujące i regulujące, ewentualne systemy wykończenia odbitek
(urządzenia lakierujące, składające itp.).
Arkuszowe maszyny offsetowe
Arkuszowe maszyny offsetowe produkowane są do drukowania w formacie od A4 do
formatu A0 i większych. Ka\da maszyna ma mo\liwość drukowania w określonym zakresie
formatów, od minimalnego do maksymalnego. Zakres gramatury drukowanych materiałów
pozostaje zazwyczaj w granicach od 40 do 300 g/m�, a dla specjalnych maszyn nawet
do 2 mm grubości kartonów i tektur. Prędkość drukowania wynosi zazwyczaj od 10 000 do
12000 odbitek/h, a w przypadku wysoko wydajnych maszyn nawet 17 500 odbitek/h.
Rys. 4. Schemat wielokolorowej maszyny arkuszowej
zło\onej z jednokolorowych zespołów drukujących [10, s. 199]
Rys. 5. Schemat wielokolorowej maszyny arkuszowej
zło\onej z dwukolorowych zespołów drukujących [10, s. 199]
Jednokolorowe (1 + 0) zespoły drukujące oparte są na zasadzie układu trzech cylindrów
(formowy, pośredni i dociskowy). Wielokolorowe maszyny produkowane są na zasadzie
modułowego składania jednokolorowych zespołów drukujących lub poprzez wykorzystanie
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
wielokolorowego zespołu drukującego ewentualnie poprzez ich połączenie. Wielokolorowe
zespoły drukujące są wykonywane najczęściej jako dwukolorowe (2 + 0), na zasadzie
pięciocylindrowego zespołu drukującego.
Dwustronne drukowanie przy jednokrotnym przejściu przez maszynę arkuszową
dokonywane jest najczęściej poprzez odwrócenie arkusza w maszynie (układ specjalnych
cylindrów przekazujących). Kolorystyka odbitki określana jest przez liczbę i układ zespołów
drukujących oraz umieszczenie urządzenia odwracającego.
Zwojowe maszyny offsetowe
Offsetowe maszyny zwojowe mo\na podzielić na maszyny gazetowe drukujące farbami,
które utrwalają się poprzez absorpcję gazetowe maszyny zwojowe (cold-set) i maszyny do
drukowania kolorowych czasopism, drukujące farbami utrwalającymi się poprzez
odparowanie rozpuszczalnika w podwy\szonej temperaturze (heat-set). Zadrukowany zwój
papieru praktycznie zawsze złamywany jest w złamywaku maszyny. Maksymalna mo\liwa
do zadrukowania powierzchnia określona jest przez szerokość zwoju papieru i obwód
cylindra formowego, który jest stały dla danej maszyny. Prędkość drukowania wynosi
w granicach od 30000 do 50000 obrotów na godzinę, a niektóre maszyny pracują
z prędkością nawet 100000 obrotów na godzinę. Szerokość wstęgi zadrukowywanego
materiału wynosi od 230 mm do 2000 mm. Obwód cylindra formowego wynosi od 320 do
1260 mm. Liczba stronic A4 na płaszczyznie wydruku odbitki (cylindra) wynosi od l do 24.
Rozmieszczenie stronic na płaszczyznie wydruku przy maksymalnym formacie mo\e być
pionowe dłu\sza strona umieszczona jest podłu\nie do kierunku drukowania (long grain)
albo poprzecznie (short grain). Pierwsza metoda charakterystyczna jest dla gazetowych
maszyn zwojowych.
Rys. 6. Sposoby rozmieszczenia stronic na zadrukowywanej powierzchni: [10, s. 200]
a) podłu\nie, b) poprzecznie
Gazetowe maszyny zwojowe nie mają urządzeń suszących. Stosowane są do drukowania
dzienników i czasopism ewentualnie broszur ksią\kowych o kolorystyce l + l, czasem
wielobarwnych. Umo\liwiają ró\ne przejście zwoju przez maszynę. Zakres gramatur papieru
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
wynosi z reguły 35 80 g/m�. Zespoły drukujące oparte są na trój (1 + 0), cztero-
(1 + l), pięcio- (2 + 0 lub 2 + l), sześciu- (2 + l), siedmio- (3 + 0, planetarny)
i dziewięciocylindrowym (4 + 0, planetarny) układzie cylindrów zespołu drukującego.
Gazetowe maszyny zwojowe budowane są często jako dwupoziomowe o pionowym
przebiegu wstęgi papieru przez połączone zespoły drukujące, poło\one nad sobą (wie\e
drukujące), umieszczone obok siebie, z reguły z wieloma układami odwijania. Przy
maszynach gazetowych na cylindrze formowym znajduje się kilka form (jedna forma dla
jednej stronicy). Umo\liwia to gazetowym maszynom rotacyjnym pracę z maksymalną
szerokością zwoju i jego częściami. Poprzez połączenie przejścia jednego zwoju lub wielu
zwojów papieru przez zespoły drukujące mo\na zmienić wielkość i kolorystykę poszcze-
gólnych stronic w zale\ności od potrzeb periodyku.
Rys. 7. Ró\ne konfiguracje wielokolorowych zespołów drukujących
gazetowych maszyn rotacyjnych zwojowych [10, s. 201]
Rys. 8. Ró\norodność wykorzystania zespołów drukujących
gazetowej maszyny rotacyjnej zwojowej [10, s. 201]
Maszyny do drukowania kolorowych czasopism są zawsze wyposa\one w urządzenie
suszące. Stosowane są do drukowania wielobarwnych czasopism, katalogów i publikacji.
W przypadku akcydensowych maszyn zwojowych na cylindrze formowym znajduje się jedna
forma drukowa o określonym, stałym formacie. Zakres gramatury papieru wynosi najczęściej
od 35 do 140 g/m�. Zespoły drukujące są typu czterocylindrowego (guma guma, l + l)
i umieszczone są poziomo obok siebie. Poprzez połączenie czterech zespołów drukujących
mo\na drukować jeden zwój papieru 4 + 4. Przez dodawanie zespołów drukujących (pięć,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
sześć i osiem) i zwiększanie liczby jednocześnie zadrukowywanych zwojów (dwa, trzy)
mo\na zwiększać liczbę stronic w arkuszu i łączyć ich kolorystykę.
Rys. 9. Schemat rotacyjnej maszyny offsetowej zwojowej [10, s. 202]
System transportowania papieru w arkuszowej maszynie drukującej
System transportowania papieru składa się z urządzenia podającego, systemu
przenoszenia pomiędzy zespołami drukującymi i układu wykładania. Jest bardzo istotną
częścią maszyny i określa jej parametry jakości i wydajności.
Urządzenie podające papier (samonakładak)
Samonakładaki są oparte na zasadzie pneumatyczno-mechanicznej. Pojedyncze arkusze
pobierane są ze stosu papieru i przekazywane do dalszych elementów systemu za pomocą
podciśnienia przez ssawki unoszące i podające głowicy samonakładaka. W oddzielaniu
arkuszy i ich przesuwaniu pomaga dopływ sprę\onego powietrza, nadmuchiwanego między
wierzchnie arkusze stosu. W zale\ności od rozmieszczenia ssawek rozró\nia się
samonakładaki z tylnym i przednim podawaniem (z tylnej lub przedniej strony stosu).
Rys. 10. Schemat pneumatycznego nakładaka z tylnym podawaniem
arkuszowej maszyny offsetowej [10, s. 202]
Pierwsza metoda jest bardziej wydajna, dlatego te\ częściej stosowana. Umo\liwia
przedłu\enie czasu oddzielania arkuszy i ich przekazywanie w układzie arkusz na arkusz.
Arkusz zostaje przesunięty do rolek wprowadzających i z ich pomocą oraz za pomocą taśm
transportujących przenoszony jest po stole spływowym do marek, czyli mechanizmów
wyrównujących (istnieją te\ systemy podciśnieniowe). Czujnik grubości na stole spływowym
zapobiega ewentualnemu jednoczesnemu przejściu dwóch arkuszy. Elementy pomocnicze
stołu transportowego zapewniają wyrównanie, spowolnienie i płynne umieszczenie arkusza
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
na markach. Marki przednie i mierzyca boczna zapewniają umieszczenie arkusza we
właściwej pozycji z dokładnością do ok. 0,02 mm.
Aapki podajnika chwytają arkusz i przyspieszają z prędkości zerowej do prędkości
roboczej zespołu drukującego, po czym przekazują go łapkom cylindra dociskowego, które
zapewniają przenoszenie przez zespół drukujący (pomiędzy cylindrem pośrednim
a dociskowym).
System przekazywania pomiędzy zespołami drukującymi maszyn arkuszowych
W przypadku maszyn o wielu zespołach drukujących przekazywanie pomiędzy nimi
zapewniają transportery łańcuchowe lub bębny (cylindry) przenoszące z łapkami. Podczas
przenoszenia arkusza pomiędzy zespołami drukującymi mo\na arkusz odwrócić i w ten
sposób zapewnić zadrukowanie odwrotnej strony arkusza. Pobieranie i przekazywanie
arkuszy musi odbywać się z dokładnością co najmniej 0,02 mm.
Urządzenia wykładające
W maszynach arkuszowych stosowane są wyłącznie urządzenia odbierające łańcuchowe.
Przy małoformatowych (ale tak\e średnioformatowych) maszynach stosowane są krótkie typy
przenośników (wykładanie krótkie), w przypadku średnio- i wielkoformatowych maszyn
długie lub przedłu\one (wykładanie długie). Przedłu\one przenośniki łańcuchowe
umo\liwiają pracę z wy\szym stosem na odbieraniu (mniej przerw w pracy maszyny),
wydłu\ają czas schnięcia farby (obni\enie zlepiania się arkuszy, tzw. blockingu) i tworzą
mo\liwość zainstalowania urządzeń dodatkowych. Częścią urządzenia wykładającego jest
urządzenie napylające, które zmniejsza przyklejanie się do siebie kolejnych arkuszy
i odbijanie farby w stosie.
Systemy zasilająco-prowadzące papier w maszynach zwojowych
System zasilania i prowadzenia zwoju papieru w maszynie zwojowej składa się z układu
odwijania, systemu prowadzenia wstęgi między zespołami drukującymi i złamywaka.
Układ odwijania ma za zadanie utrzymanie zwoju papieru i zapewnienie odwijania
wstęgi papieru z kontrolowaną prędkością i naciągiem, zapewnienie wymiany zwojów
(zazwyczaj w trakcie biegu maszyny) i zatrzymanie się w przypadku przerwania wstęgi.
Układy odwijania są jednozwojowe, dwuzwojowe (podwójne lub dwuramienne) oraz
trójzwojowe (trójramienne układ gwiazda). Urządzenie odwijające umieszczone jest na tym
samym poziomie co maszyna lub o poziom ni\ej. Automatyczne przyklejanie i wymiana
zwoju następują przy prędkości zerowej nowego zwoju lub po wprawieniu go w potrzebną
prędkość obrotową. W pierwszym przypadku urządzenie odwijające wyposa\one jest
w zasobnik wstęgi papieru, z którego papier pobierany jest podczas przyklejania i wprawiania
w ruch nowego zwoju. Odrębną częścią układu odwijającego jest automatyczna regulacja
naprę\enia wstęgi papieru, automatyczne ustawianie toru wstęgi, wyrównywanie wstęgi
w przypadku złego nawinięcia zwoju oraz system automatycznego przecięcia wstęgi
i zahamowania zwoju w przypadku przerwania wstęgi. Naprę\enie wstęgi papieru jest
konieczne dla osiągnięcia właściwego pasowania drukowania.
System prowadzenia wstęgi papieru w maszynie maszyny zwojowe mają często bardzo
ró\ne mo\liwości przejścia wstęgi przez zespoły drukujące. Dlatego wyposa\one są
w system wałków kierujących i zwrotnych (przerzutek), które umo\liwiają zmianę kierunku
przesuwu wstęgi, a tak\e odwrócenie wstęgi. Częścią systemu prowadzenia są te\ walce
zapewniające właściwe pasowanie kolorów (register) przez zmianę długości toru pomiędzy
zespołami drukującymi.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Złamywak bardzo rzadko zadrukowana wstęga ponownie nawijana jest na zwój.
Obecnie maszyny zwojowe wyposa\one są w złamywaki, umo\liwiające dokładne cięcie
wzdłu\ne i poprzeczne, perforowanie i składanie wstęgi.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na jakie zespoły dzielimy offsetowe maszyny drukujące?
2. Jak klasyfikujemy offsetowe maszyny drukujące?
3. Jak zbudowane są offsetowe wielokolorowe maszyny arkuszowe?
4. Czym charakteryzują się zwojowe maszyny offsetowe?
5. Jakie znasz konfiguracje wielokolorowych zespołów drukujących gazetowych maszyn
offsetowych zwojowych?
6. Jakie znasz sposoby rozmieszczenia stronic na zadrukowywanej wstędze zwojowej
offsetowej maszyny drukującej?
7. Jakie znasz systemy transportowania papieru w arkuszowej maszynie offsetowej?
8. Czym charakteryzują się pneumatyczne samonakładaki arkuszowych maszyn
offsetowych?
9. Jakie znasz rodzaje samonakładaków?
10. Jak zbudowany jest system zasilająco-prowadzący papier, w zwojowych maszynach
offsetowych
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz schemat pneumatycznego samonakładaka strumieniowego na podstawie
obserwacji arkuszowej maszyny offsetowej oraz dokonaj analizy działania samonakładaka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uwa\nie prześledzić działanie zespołu podającego arkuszowej maszyny offsetowej,
2) wyodrębnić poszczególne elementy samonakładaka,
3) wykonać schemat samonakładaka maszyny na podstawie obserwacji,
4) dokonać analizy działania samonakładaka w konkretnej maszynie offsetowej.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
offsetowa maszyna arkuszowa z pneumatycznym samonakładakiem strumieniowym.
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy zasady działania wielokolorowej offsetowej maszyny arkuszowej, na
podstawie wycieczki dydaktycznej do drukarni. Skonfrontuj wyniki obserwacji ze schematem
konkretnej maszyny drukującej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uwa\nie obserwować pracę poszczególnych zespołów wielokolorowej offsetowej
maszyny arkuszowej,
2) sporządzić notatki i szkice na podstawie obserwacji pracującej maszyny,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
3) porównać wyniki obserwacji ze schematem konkretnej maszyny drukującej,
4) dokonać analizy działania poszczególnych zespołów maszyny drukującej.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
wielokolorowa offsetowa maszyna arkuszowa,
plansza ze schematem konkretnej maszyny drukującej.
Ćwiczenie 3
Dokonaj analizy działania systemu zasilająco-prowadzącego wstęgę papieru w zwojowej
maszynie offsetowej, na podstawie wycieczki dydaktycznej do drukarni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uwa\nie prześledzić drogę wstęgi papieru w zwojowej maszynie offsetowej,
2) zwrócić szczególną uwagę na system mocowania roli i urządzenie do jej automatycznej
zmiany,
3) sporządzić notatki i szkice na podstawie obserwacji pracy maszyny,
4) dokonać analizy zasady działania urządzenia do automatycznej zmiany roli w maszynie,
5) dokonać analizy przebiegu wstęgi papieru przez poszczególne zespoły zwojowej
maszyny offsetowej.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
zwojowa offsetowa maszyna drukująca,
plansze ze schematami poszczególnych zespołów konkretnej zwojowej maszyny
offsetowej.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sklasyfikować offsetowe maszyny drukujące?
1 1
2) określić zastosowanie offsetowych maszyn drukujących?
1 1
3) scharakteryzować arkuszowe maszyny offsetowe do druku
wielobarwnego?
1 1
4) scharakteryzować budowę zwojowych maszyn offsetowych?
1 1
5) określić ró\norodność wykorzystania zespołów drukujących
gazetowych maszyn offsetowych zwojowych?
1 1
6) scharakteryzować samonakładaki offsetowych maszyn offsetowych?
1 1
7) scharakteryzować systemy zasilająco-prowadzące papier
w zwojowych maszynach offsetowych?
1 1
8) scharakteryzować offsetowe akcydensowe maszyny zwojowe?
1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ UCZNIA
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\dego zadania dołączone są 4 mo\liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\y błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\ jego rozwiązanie
na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
9. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj a\ nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
1. Zespół drukujący offsetowej maszyny drukującej składa się z:
a) cylindra formowego, cylindra dociskowego i cylindra pośredniego stalowego.
b) cylindra formowego, cylindra dociskowego i cylindra pośredniego stalowego
z obciągiem gumowym.
c) cylindra formowego i cylindra gumowego.
d) cylindra formowego i dociskowego.
2. Drukowanie offsetowe to drukowanie
a) bezpośrednie rotacyjne.
b) pośrednie rotacyjne.
c) pośrednie dociskowe.
d) bezpośrednie płaskie.
3. W maszynach offsetowych obciąg na cylindrze pośrednim zbudowany jest z
a) gumy z przekładkami z tkaniny.
b) twardego fotopolimeru.
c) tektury litej.
d) blachy aluminiowej.
4. W drukowaniu offsetowym wykorzystuje się farby
a) ciekłe.
b) lejne.
c) maziste.
d) ciekłe rozpuszczalnikowe.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5. Światłodruk to technika pozwalająca na
a) drukowanie wysokonakładowych wielokolorowych wydawnictw.
b) całkowite wyeliminowanie zwil\ania formy drukowej.
c) wyeliminowanie zespołu farbowego z maszyny.
d) uzyskanie druku wielotonalnego bez stosowania rastra.
6. Wartość pH roztworu zwil\ającego powinna się wahać w granicach
a) 6,3 7,2.
b) 5,5 6,3.
c) 4,0 4,2.
d) 4,8 5,5.
7. Im ni\sza jest wartość pH roztworu zwil\ającego
a) tym lepsza jest selektywność formy.
b) tym gorsza jest selektywność formy.
c) tym większa jest ilość emulgowanej wody w farbie.
d) tym szybsze wysychanie farby.
8. Najbardziej wydajne samonakładaki maszyn arkuszowych to
a) pneumatyczne samonakładaki z tylnym podawaniem.
b) pneumatyczne samonakładaki z przednim podawaniem.
c) samonakładaki cierne.
d) strumieniowe samonakładaki z bocznym podawaniem.
9. Najodpowiedniejszą maszyną do drukowania wysokonakładowych wielokolorowych
wydawnictw gazetowych w technice offsetowej jest
a) dwukolorowa offsetowa maszyna zwojowa.
b) wielokolorowa arkuszowa maszyna offsetowa.
c) wielokolorowa zwojowa maszyna offsetowa.
d) dwukolorowa arkuszowa maszyna offsetowa.
10. System Pantone to system
a) mieszania farb.
b) nawil\ania w maszynie offsetowej.
c) zasilający w arkusze maszynę offsetową.
d) rozcierania farby w zespole farbowym.
11. śółta, purpurowa, niebiesko-zielona i czarna to kolory farb
a) systemu HKS
b) triadowych.
c) systemu Pantone
d) systemu HKS i Pantone
12. Farby triadowe są
a) kryjące.
b) matowe.
c) nieprzezroczyste.
d) częściowo przezroczyste.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
13. Formą drukową w technice światłodrukowej jest
a) płyta stalowa z warstwą światłoczułą.
b) naświetlony fotopolimer twardy.
c) płyta szklana lub aluminiowa z warstwą światłoczułą.
d) blacha miedziana z kałamarzykami.
14. Triadowa farba czarna
a) całkowicie pochłania światło.
b) całkowicie odbija światło.
c) odbija światło w ok. 50%.
d) większą część światła odbija.
15. Formą kopiową do wykonania formy światłodrukowej jest
a) jednotonalny diapozytyw.
b) wielotonalny diapozytyw.
c) wielotonalny pozytyw.
d) wielotonalny negatyw.
16. Które z technik drukowania płaskiego mają zastosowanie przemysłowe?
a) Światłodrukowa i offsetowa.
b) Litograficzna i offsetowa.
c) Tylko offsetowa.
d) Światłodrukowa i litograficzna.
17. W drukowaniu offsetowym miejsca drukujące formy są
a) hydrofobowe.
b) oleofobowe.
c) hydrofilowe.
d) hydrofilowe i oleofobowe.
18. Formy litograficzne wykonuje się
a) na arkuszu blachy miedzianej.
b) na płycie kamiennej.
c) na arkuszu blachy aluminiowej.
d) z fotopolimerów.
19. Najwydajniejsze maszyny offsetowe to
a) maszyny płaskie.
b) maszyny arkuszowe.
c) maszyny zwojowe.
d) maszyny dociskowe.
20. Samonakładaki maszyn arkuszowych dzielą się na:
a) z tylnym podawaniem, z przednim podawaniem.
b) z tylnym podawaniem, z bocznym podawaniem.
c) z bocznym podawaniem, z górnym podawaniem.
d) z przednim podawaniem, z górnym podawaniem.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Eksploatowanie maszyn do drukowania płaskiego
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
6. LITERATURA
1. Cichocki L., Pawlicki T., Ruczka I.: Poligraficzny słownik terminologiczny. Polska Izba
Druku, Warszawa 1999
2. Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa 2001
3. Czichon H., Czichon M.: Technologia form offsetowych. Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002
4. Czichon H., Magdzik S., Jakucewicz S.: Formy drukowe. WSiP, Warszawa 1996
5. Dejidas L. Jr., Destree T.: Technologia offsetowego drukowania arkuszowego. COBRPP,
Warszawa 2007
6. Destree T.: Trudności w arkuszowym drukowaniu offsetowym. COBRPP,
Warszawa 2007
7. Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP,
Warszawa 2001
8. Jakucewicz S.: Materiałoznawstwo poligraficzne. Wydawnictwa PW, Warszawa 1993
9. Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. WSiP, Warszawa 1997
10. Poligrafia procesy i technika. Tłumaczenie ze słowackiego. COBRPP, Warszawa 2005
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Eksploatowanie maszyn do drukowania wklęsłego
Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego
Eksploatowanie maszyn do drukowania wypukłego
12 Eksploatacja maszyn do zbioru zbóż
13 Eksploatacja maszyn do zbioru roślin okopowych
15 Eksploatowanie maszyn i urządzeń do obróbki termicznej
Eksploatacja maszyn i urządzeń do nawożenia i ochrony roślin
11 Eksploatacja maszyn i urządzeń do zbioru zielonek
Eksploatowanie narzędzi i maszyn do uprawy roli
Ie 3 Wytyczne techniczno eksploatacyjne urządzeń do wykrywania stanów alarmowych taboru
Bezpieczeństwo pracy przy eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych
Przygotowanie form do drukowania wklęsłego
Operator maszyn do produkcji płyt i sklejek?4101

więcej podobnych podstron