Organizacje i instytucje
1. Organizacja: podstawowe pojęcia
- organizacja  grupa formalna, celowa, w której istnieją względnie trwałe zasady
postępowania w określonych sytuacjach
- inaczej: grupa wtórna (wobec grupy pierwotnej), o więzi częściowej, raczej duża,
wewnętrznie zróżnicowana, utworzona dla realizacji jakiegoś celu
- jeszcze inaczej: względnie trwałe, celowe uporządkowanie działań i zachowań
ludzkich (uporządkowanie działań polega na wprowadzeniu względnie stałych
zasad postępowania w określonych sytuacjach
- cechy wyróżniające organizację (atrybuty organizacji)
organizacja ma cel - celowy, planowy, programowy i świadomy charakter
organizacja ma strukturę (sformalizowaną)  wewnętrzny układ,
porządek organizacyjny, którego podstawowymi elementami są pozycje i
role (przepisy wewnętrzne, regulaminy)
stosunki w organizacji mają charakter rzeczowy (związany z pełnioną
rolą i zajmowaną pozycją, człowiek angażuje się w nie tylko częścią swej
osobowości)
organizacja kieruje się wartościami, normami i wzorami zachowań 
które regulują zachowania członków organizacji (wstępowanie,
uczestnictwo, występowanie)
organizacja jest wyodrębniona z całości
2. Świat organizacji
1. życie człowieka to życie w organizacji (od narodzin do śmierci) 
życie człowieka to wprowadzanie go w kolejne organizacje 
narodziny (szpital), edukacja (szkoła), praca (zakład
pracy), rozrywka (np. kino), organizacja życia
codziennego (dostawa energii, ciepła itd.),
stowarzyszenia, partie&
2. organizacja  służy zaspokojeniu ludzkich potrzeb  w węższym
znaczeniu - grupa celowa
3. M. Weber: podejście do organizacji
- grupa korporacyjna  pojęcie nadrzędne wobec organizacji: stanowi związek
społeczny (zamknięty albo ograniczający przyjęcie ludzi z zewnątrz za pomocą
przepisów, w których porządek wewnętrzny jest narzucany przez personel
administracyjny lub przywódcę
- organizacja - posiada dwie dodatkowe cechy:
- ma charakter bardziej stowarzyszenia niż wspólnoty
- jest zaangażowana w wykonywanie ciągłej, celowej działalności (wymiar
racjonalny)
- wspólnota  skupia się na zasadzie poczucia przynależności (wymiar
emocjonalny)
4. Max Weber: idealny typ biurokracji
- biurokracja - połączenie francuskiego słowa bureau i
greckiego kratos, co znaczy  władza urzędu
- model idealnej biurokracji odnosi się do każdej organizacji: przedsiębiorstwo,
administracja państwowa, armia, instytucja naukowa, religijna
- uwaga - terminu  biurokracja M. Weber używał w zasadzie w sposób nie war-
tościujący - jako równoważnika znaczeniowego organizacji formalnej
- główne założenia idealnego typu biurokracji:
podstawowym dokumentem organizacyjnym jest statut, który precyzuje
stosunki zależności między pozycjami urzędowymi i zakres ich kompetencji,
czyli opisuje hierarchię władzy urzędowej
hierarchiczny układ pozycji urzędowych, w którym stosunki społeczne są
regulowane w całości przez przepisy wewnętrzne i ogólne normy prawa
hierarchia organizacyjna jest drogą kariery otwartą przed każdym, kto
spełnia wymogi formalne (legitymuje się określonym wykształceniem, ma
wymagane doświadczenie zawodowe i wywiązuje się w sposób
zadowalający ze swoich obowiązków)
stosunki w organizacji mają charakter całkowicie zobiektywizowany -
posłuszeństwo urzędników jest posłuszeństwem wobec bezosobowego po-
rządku
przepisy zapewniają ciągłość funkcjonowania organizacji, wykluczają
dowolność i arbitralność decyzji i wreszcie zawierają sankcje za
nieprzestrzeganie ich
komunikowanie w organizacji przyjmuje formy ściśle określone przez
przepisy (podstawą są dokumenty urzędowe, które są gromadzone w
specjalnych archiwach). Droga służbowa- w dół hierarchii spływają po-
lecenia służbowe, w górę płyną raporty o ich wykonaniu. Powiązania
poziome nie występują
wszystkie stanowiska w organizacji, poza najwyższym, obsadzane są w
drodze nominacji. Tylko najwyższy zwierzchnik organizacji biu-
rokratycznej dochodzi zazwyczaj do swej pozycji przez wybór
urzędnicy są pozbawieni własności środków urzędowania  są pra-
cownikami najemnymi (ścisłe oddzielenie sfery zawodowej od sfery
prywatnej)
urzędnicy są osobiście wolni i podlegają władzy zwierzchniej tylko w
zakresie określonym w umowie o pracę
 urzędnicy za pracę otrzymują stałe wynagrodzenie, którego wysokość
jest również formalnie określona
sprawowanie urzędu biurokratycznego stanowi jedyne lub zasadnicze
zajęcie zawodowe urzędnika
5. Typy organizacji formalnych (A. Etzioni)
- organizacja dobrowolna  do organizacji można dobrowolnie wstępować i
występować, uczestnicy nie dostają za swoją pracę wynagrodzenia
- organizacja przymusowa  organizacja, w której członkowie przebywają pod
przymusem, jest ona wyraz
nie wyodrębniona ze społeczeństwa (separacja
członków)  więzienie, zakład psychiatryczny
- organizacja utylitarna  organizacja, w której struktury członkowie wchodzą z
określonych przyczyn i kierują się zasadami racjonalności (bycia  nie bycia
członkiem takiej organizacji)  przedsiębiorstwo, wyższa uczelnia
6. Ekologia organizacji złożonych
- organizacje funkcjonują w niszach, które posiadają określone zasoby
- organizacje są w ciągłej gotowości do walki o zasoby znajdujące się w danej niszy
- organizacje eksploatują zasoby występujące daną niszę, a kiedy zasoby się kończą
wymierają bądz
zmniejsza się ich liczba
- wraz z zagęszczeniem niszy, zwiększa się konkurencja  walka o przetrwanie
- poziom zasobów  jeśli zasoby rosną konkurencja się zmniejsza, jeśli zasoby się
kurczą, konkurencja się nasila
7. Cechy wewnętrzne organizacji
- system nieformalny  ludzie tworzą sieć nieformalnych powiązań
- władza i konflikt  hierarchiczny układ rodzi konflikt (konflikt jest częścią
immanentną organizacji)
- zadania i technologia  rodzaj zadań i potrzebna do ich realizacji technologia
wpływa na strukturę organizacji
- kontrola  typ organizacji (dobrowolna, przymusowa czy utylitarna) określa
sposób kontrolowania jej członków
- kultura organizacyjna  zespół wartości, norm i wzorów zachowań, którymi
kierują się członkowie danej organizacji
8. Od organizacji do instytucji
- pojęcie  instytucja" - również odnosi się do zachowań ludzkich i ich regulacji,
lecz kładzie nacisk na zupełnie inny aspekt zagadnienia
- inaczej: instytucja - uwzorowane i trwałe sposoby działania w imieniu grupy jako
całości służące zaspokojeniu jakichś istotnych potrzeb grupy (instytucje
ekonomiczne, polityczne, kulturalne czy religijne)
- z podejściem instytucjonalnym wiążą się z reguły takie pojęcia, jak wartości,
normy, symbole, rytuały itp. - pojęcie instytucji przesuwa uwagę na kulturowy
wymiar procesu regulacji: na sens i znaczenie, jakie dana społeczność nadaje
różnego rodzaju zachowaniom
- społeczeństwo tradycyjne - rozróżnienie między organizacją i instytucją nie ma
sensu, albowiem w społeczeństwie tradycyjnym wszystkie wzory zachowań były
silnie ugruntowane w tradycji kulturowej
- obecnie  każda instytucja jest organizacją  nie każda organizacja jest instytucją
- ale - w każdej organizacji pojawia się w zasadzie tendencja do nadawania
praktykom organizacyjnym sensu kulturowego
- instytucjonalizacja - występuje zazwyczaj już po pewnym okresie istnienia
organizacji w wyniku nawarstwienia się tradycji, a także jako rezultat świadomych
zabiegów przywódców:
- organizacja formalna, która przechodzi proces instytucjonalizacji wykształca
swoje symbole i rytuały  służy to socjalizacji członów organizacji
- instytucjonalizacja wzmacnia niezawodność, a zatem i przewidywalność
zachowań organizacyjnych i zmniejsza konflikty wewnętrzne  narzędzie
kontroli społecznej