Wykład XIII
GOSPODARKI I SPOA
ECZEC
STWA KRAJÓW WYSOKO
UPRZEMYSA
OWIONYCH 1970-2000
Przełomowy lat siedemdziesiątych i dziewięćdziesiątych
" Lata siedemdziesiąte: Szok naftowy, stagflacja i zachwianie się modelu keynesowskiego,
w dekadzie lat siedemdziesiątych ujawniają się problemy jakościowo nowej epoki,
szerzej: industrialne/postindustrialne; nowoczesne/ponowoczesne (modern/postmodern).
" Lata dziewięćdziesiąte: upadek komunizmu i postkomunizm jako zjawisko światowej,
Fukuyama i kres historii.
Postęp techniczny
" Znaczenie dla wzrostu gospodarczego.
" Ramy instytucjonalne: uczelnie, korporacje, finansowanie państwowe.
" Dziedziny przodujące (high tech). Do roku 1970: energia nuklearna, transport lotniczy,
przemysł samochodowy, elektronika, automatyzacja.
" Po roku 1970, lata 80-te i 90-te: mikroelektronika, telekomunikacja, robotyzacja,
technobiologia, potem genetyka. Wpływ mikroelektroniki na telekomunikacji na
zarządzanie systemy just in time, obniżenie kosztów, struktury macierzowe w miejsce
hierarchicznych, organizacje uczące się, outsourcing.
" Second industrial divide, fordyzm i postfordyzm produkcja lepiej dostosowana do
zindywidualizowanych potrzeb.
" Postęp techniczny a organizacja produkcji: spadek znaczenia tradycyjnych zawodów
robotniczych; praca biurowa i jej znaczenie (przetwarzanie danych), mechanizacja a
potem elektronizacja pracy biurowej; wzrost znaczenia pracy opartej na wiedzy;
utrzymywanie się wielkiego znaczenia pomocniczych prostych prac; szybkie zmiany
spowodowane postępem technicznym spadek znaczenia tradycyjnego zatrudnienia na
całe życie, wzrost zatrudnienia kontraktowego i dorywczego, wymaganie mobilności od
siły roboczej; bezrobocie technologiczne.
" Postęp techniczny a życie codzienne: uprzemysłowienie rolnictwa, przemysł spożywczy,
przemysłowy charakter zaopatrzenia w artykuły spożywcze (supermarkety); umasowienie
dóbr trwałego użytku, mechanizacja i elektronizacja gospodarstwa domowego (lodówki,
pralki, zmywarki, samochody, elektronarzędzia, komputery, telefony i telefony
komórkowe, sprzęt audio video, etc.); masowość podróży i turystyki jako formy rozrywki
i spędzania wolnego czasu.
" Technologia a globalizacja: łatwość komunikacji w skali globalnej, fragmentaryzacja
procesów produkcyjnych (rozbicie łańcucha wytwórczego pomiędzy różne kraje).
Od społeczeństwa przemysłowego do postindustrialnego
" Zmiany technologiczne a struktura społeczna krajów najwyżej rozwiniętych.
" Nowa struktura społeczna społeczeństwo klas średnich; znaczenie podklasy;
społeczeństwo dwóch trzecich.
" Zmiany demograficzne: starzenie się społeczeństw, napływ imigrantów.
" Umasowienie kontroli urodzeń ( pigułka ), konsekwencje obyczajowe spadek
znaczenia tradycyjnej rodziny, akceptacja związków nieformalnych.
" Nowa fala emancypacji kobiet: kontrola urodzeń i lepsze wykształcenie umożliwia
samodzielność ekonomiczną, zmienia to tradycyjny układ ról i powoduje odsuwanie w
czasie decyzji prokreacyjnych i zmniejszanie liczby dzieci.
" Inny powód spadku dzietności nakłady na wykształcenie.
" Przemiany obyczajowe: Kontrkultura, hippisi, 1968 r., ruchy studenckie.
" Nowe spojrzenie na społeczeństwo: nowe sposoby konceptualizacji zjawisk społecznych:
społeczeństwo konsumpcyjne (buła już o tym mowa); społeczeństwo postindustrialne,
społeczeństwo wiedzy.
" Nowe ideologie: zieloni, komunitarianizm, feminizm, neoliberalizm, ruchy mniejszości
(w tym mniejszości seksualnych), neokonswerwatyzm, odwrócenie trendu sekularyzacji.
" Network society.
" Zmiany w kulturze przeciwstawienie modernity i postmodernity nowa autorefleksja
społeczna.
.
.Stagflacja lat siedemdziesiątych i zmierzch ekonomii keynesowskiej
" Złota trzydziestka; podstawy teoretyczne: keynesizm, działania prowzrostowe,
interwencja państwa, gospodarka mieszana, welfare state.
" Załamanie wzrostu 1970-1980. Recesja 1974-75 uważana za najgłębszą po Wielkim
Kryzysie.
" Spowolnienie wzrostu. Inflacja cenowa. Wzrost cen ropy 1973, nieurodzaj 1972 i wzrost
cen żywności.
" Nieskuteczność tradycyjnych narzędzi walki z inflacją ta inflacja miała charakter
kosztowy, podczas gdy poprzednie popytowy.
Problemy krajów wysoko rozwiniętych
" Europa zachodnia i proces jej integracji. Aspekty ekonomiczne wspólny rynek, klub
wolnego handlu. Aspekty pozaekonomiczne jak zapobiec wojnom; twórcy-wizjonerzy
(Schumann, Monnet). Etapy: wspólny rynek; solidarność europejska CAP i fundusze
strukturalne (pomoc rolnikom bo to tradycyjny elektorat faszystów, wyrównać poziom
rozwoju). Unia walutowa paradoksalnie, unia walutowa (Maastricht) wymusza
ograniczenia roli państwa poprzez dyscyplinę finansową. Cena biurokracja brukselska.
Od wspólnoty gospodarczej do politycznej? Problem rozszerzenia. Problem tożsamości.
USA wobec integracji europejskiej.
" Ekonomiczne problemy Europy: bezrobocie, koszty pracy, niska konkurencyjność;
przykład niemiecki; euroskleroza
2
" USA: status supermocarstwa, znaczenie okresu rządów Reagana, polityka zagraniczna
(Ameryka A
acińska, Bliski Wschód, polityka wobec ZSRR); deficyt budżetowy; deficyt
bilansu płatnicznego
" .Japonia: przewlekły kryzys (za duże oszczędności, za mała konsumpcja, kryzys banków,
problemy wielkich przedsiębiorstw.
Kryzys państwa opiekuńczego
" Istota i cele: bezpieczeństwo socjalne; pełne zatrudnienie; egalitaryzm. Odmiany:
liberalna, korporacyjna, socjaldemokratyczna. Interpretacja: państwo opiekuńcze jako
produkt europejskiej historii, II wojna światowa, demokracja. Zasięg państwa
opiekuńczego: Europa, do pewnego stopnia białe dominia, niektóre kraje Ameryki
A
acińskiej. Analogie w USA; kulturowe i instytucjonalne różnice, demokraci i Great
Society Johnsona, problem Czarnych, znoszenie skutków segregacji, akcja afirmatywna.
" Kryzys państwa opiekuńczego. Wzrost jego zasięgu i kosztów. Wzrost oczekiwań.
Podrożenie kosztów, biurokratyzacja. Przedłużenie się życia ludzkiego i starzenie się
ludności. Niekonkurencyjność. Hazard moralny.
Zmiana paradygmatu myślenia ekonomicznego
" Od Keynesa do neoliberalimu. Monetaryzm.
" Znacznie Hayeka, Misesa i Friedmana.
" Margaret Thatcher, Falklandy (1982) i charyzma, thatcheryzm, walka ze związkami
zawodowymi, zamykanie kopalń, prywatyzacja, obniżanie podatków
" Ronald Reagan, reaganomics, napływ kapitałów dzięki wysokiej stopie procentowej.
Literatura: Szpak s. 285-301, 312-316, 328-334; Powszechna historia r. X, XI.
3