131






























XI

Nazajutrz jednak rankiem o godzinie siódmej odezwał się straszny ryk lwa.

Natychmiast odpowiedział mu drugi ryk, dalej pomrukiwanie jakieś tajemnicze,
następnie szczeknęła hiena i znów ryk króla puszczy zatrząsł zakopiańską
chałupą.

Tuśka szarpnęła się na łóżku i cała aż drżeć zaczęła. Gniew w niej wezbrał nie
tylko za to mocniejsze przebudzenie, ale i za to delikatne i ciche dobranoc
milczące, które zmusiło ją zasypiać z uczuciem ła- godniejszym i z bezustanną
wśród gencjan błądzącą myślą.

Właśnie gaździna wnosiła samowar, mleko i bułki. Ustawiła to wszystko "piknie" i
zabierała się do zaparzania herbaty. Z doświadczenia bowiem wiedziała, że panie
z miasta lubią "se przelegnąć w pościeli i śniadanie podchliptywać, kielo tylko
ślepie rozewrą".

Tuśka postanowiła nie wdawać się więcej w parlamentacje z gaździną, lecz uderzyć
od razu w wielki dzwon.

- Gdzie ta Klimatyka? - zapytała zrywając się z łóżka i naciągając pośpiesznie
pończochy.

- A w mieście...

- Dobrze - pójdę i dam znać, co się tu wyprawia. Niech porządek zrobią.

Obidowska odstąpiła od stołu i założyła z determinacją ręce.


- Ano... niech idą - w Klimatyce im powiedzą, co po ostatnim gościu smrodzili tu
nikiej powietrze morowe bez cały dzień. Chocia i zmarł nieborak, ale przeciek
odrobili dezinfekcję całą.

Ufna w spełnienie higienicznych przepisów, była dumna i harda.

- Ja nie o dezynfekcję - rzuciła gorączkowo Tuśka - tylko zarząd musi kazać temu
wariatowi być cicho albo się precz wynosić.

Gaździna pokręciła głową.

- Co to, to jus nic z tego nie będom mieli - odparła. - Gościom wolno piknie
śpiwać, porykiwać w izbie, robić, co fcom, a Klimatyce nic do tego. Jak chcom,
niech se tez porykują rano, ten pan nie póńdzie na skargę. Hej !

Rzekłszy to wyszła.

Tuśka ubierała się gorączkowo przed lustrem i w ten sposób wyładowywała swą
złość. Czuła, że gaździna ma słuszność i że w Klimatyce nikt jej racji nie
przyzna, musiała jednak być konsekwentną i iść do owej Klimatyki.

Pita powoli podniosła się z łóżka. Przez chwilę, gdy rozlegały się owe dzikie
porykiwania, oczy jej zabłysły, uśmiech przewinął się przez usta.

Pochwyciła to Tuśka i w zdenerwowaniu upatrzyła, iż córka cieszy się z widocznej
zemsty aktora za odesłanie bombonierki. Sucho i rozkazująco zwróciła się ku
dziecku.


- Wstawaj - rzekła. - Słyszałaś, co doktor wczoraj mówił: jesteś chora i masz
chodzić po słońcu, biegać i być wesoła. Proszę się zastosować do tego, co doktor
kazał!

Pita spochmurniała jeszcze więcej. Zacięła usta i z wielką umiejętnością
wrodzoną kobietom zabarwiła wzrok swój bezbrzeżną melancholią.

Widoczne było, iż postanowiła wyzyskać sytuację i stać się coraz "smutniejszą",
coraz więcej chorą, skoro w owej powadze i zniechęceniu do życia tkwił zarodek
jakiejś choroby. Z przedziwnym sprytem, właściwym każdej kobiecie, nawet
najmłodszej, odczuła, że może stać się ważną osobą i grać na strunie choroby
pierwsze skrzypce.

Z miną znudzoną, jak Chrystian duński mówiący do dworzan: "I jutro jeszcze
dzień...", sięgnęła po swoje haftowane spódniczki i zaczęła je nakładać z
niedbałością i smutkiem.

Odczuć w niej już było można doskonały gnębiący materiał, jakim jest kobieta
półchora i sprytnie wyzyskująca sytuację.

Tuśka od razu zrozumiała grę córki i zmiarkowała, że ta mała odbiera jej teraz
przywilej tronowania w domu na podstawie "niebezpiecznej choroby, której zaród w
piersiach nosi". Czesała się i stroiła dalej, lecz gniew ją ogarniał coraz
większy na Zakopane i na wszystko, co ją w nim spotyka.

Dowiedziała się, że jest zdrowa, i słońce świeciło, smreki pachniały, gencjany
rozbłękitniały jej sny...

Było się czego gryźć i martwić.


Gdy była gotowa, szykowna w swej dość prostej, lecz z warszawskim sznittem
skrojonej sukni, w kapeluszu przypominającym słomiankę, przypadkowo włożoną na
głowę, stanęła niezdecydowana.

Należało iść na ową skargę, ale dokąd i do kogo?

Na dziedzińcu rozlegały się wesołe głosy. Jakby ją ktoś pociągnął na lince,
podeszła do okna pod pozorem poprawienia firanki.

I tak długą chwilę przy tym oknie została.
.....

Dużo belek, całe stosy, a wszystko w słońcu jak wyzłocona słoma.

I trawa, na którą powalono te belki, zda się mieć te złotozielone błyski, jakie
mają na ciałkach chrząszczyki majowe.

Morze trocin jak piasku złotego rozsypanych dokoła.

A z tego morza, z tej złocistości, na którą nawet cień smreków nie pada, bo
rosną w oddali, wyrasta powoli szkielet nowej chałupy, którą Józek Obidowski
przy pomocy innych Obidowskich na łupienie gości, a na chwałę Panu Bogu dźwiga.

Jest ich kilku, a więc Jędrek Kalpus Obidowski i Maciek Dretnol Obidowski i
kilku innych Obidowskich, dwóch z porządnymi wolami, dwóch dla odróżnienia bez
wola.

Wszystko to białe, wyszyte, z twarzami "z głupia frant", z fajkami przylepłymi

do ust, siedzi okrakiem na belkach, dłubie, przymierza, składa jak pudełko tę
chatę, która rośnie, jak słonecznik do słońca, tak ona do gór zwrócona.

Każdy bowiem gość czuje się w obowiązku siadać rano do kawy z Giewontem przed
nosem: Giewont jest wieżą Eiffel zakopiańską. Ze wszystkich stron go widać, a
już z werandy obowiązkowo.

- Piknie se pozierać będziecie na Giewont - mówi góral wynajmując chałupę.

I gość co rano, co wieczór zakreśla w myśli legendowe kontury śpiącego rycerza.
Zabawka to niewinna, a wznosząca "w dziedzinę poezji" urzędnicze, stężałe serca.
"Coś się roi, coś się marzy, chrzęsty zbroi, okrzyk wraży. Taka chwila, choćby
chwila!" Takie króciuchne złudzenie, zwłaszcza że na karku tkwi silnie codzienna
obroża twardych obowiązków! .

Wzbudza ją i niesie Giewont widmowy, liliowy, rozpływający się we mgle, to znów
jak z szafiru jednego przez olbrzymów wykuty. Biedne, czerwone od pisania oczy
śledzą zmiany barw, serce jakoś pełne melancholii, kawa stygnie, ręka z
rogalikiem opadła.

Filister na tej drogo wynajętej werandzie coś czuje - co? - sformułować nie
umie, ale mu to widmo liliowe zaszywa się w serce. Uśmiecha się zwiędłymi usty,
które tak pysznie kąpie codziennie w pilznerze, i mówi potrząsając głową:

- No... no... a to, panie!...

Taką werandę, dla wzruszeń stosowną, stawiają właśnie Obidowscy, Kalpusie,
Bretnole, siedząc okrakiem na belkach. Zdobią je w rozmaite nacięcia, bo to
"państwo lubią". Każde nacięcie to podskoczenie w cenie wynajmu chałupy. A

zręcznie migają te białe postacie, zsuwają się po belkach, nikną i zjawiają się
sprężystymi skoki, jakby po wirchach ich nóżki nosiły. Małe mają siekierki w
rękach, nie robią hałasu, nie ranią bezpotrzebnie drzewa. Rzec by można, że
miłośnie obchodzą się z tymi złotymi belkami. Tak je przenoszą przez ustawione
już szubienice drzwi, że nawet nie potrącą, jakby dziecko małe z kołyską nieśli.
I jest w nich coś przy tej robocie z koboldów, z białych duchów i z posiwiałych
nagle małp.

Hyc - hyc... już z fajki wysoko, wysoko popiół się sypie. Wyszywane suto
porcięta tylko migną.

Hyc, hyc... już gdzie indziej toporek dłubie leluję i szereg gwiazdek niby
płatków ze śniegu nagle w złoto przemienionych. Koło kupy serdaków zrzuconych na
ziemię Tuśka dostrzega rosłą postać aktora, odzianego w inny cyklistowski strój,
jakiś bardzo jasny i bardzo nowy.

Pończochy czarne, dobrze wyciągnięte, odcinają się od tej jasności. Trzyma w
ręku toporek, pochylił się nad leżącą belką i obcina ją dość zręcznie.

Z góry przypatrują mu się z flegmą górale. On, porając się z toporkiem, śpiewa:

...i nie dbam o czerwony nos
i nie dbam, że wciąż tyję.
Lecz chwytam dzbanek w ręce me
I piję! piję! piję!...

Pijacka piosenka, śpiewana chórem po restauracjach, jak dysonans rozbrzmiewa w
zapachu smreków i złocie słońca. On to czuje, lecz z chęcią już weń wrośniętą
zbierania oklasków zwraca się do górali:


- Pięknie śpiewam? co?

Milczenie.

Górale nie są skorzy do pochwał.

Aktor czuje się podrażniony.

- Czekajcie, zaśpiewam wam coś góralskiego. Prostuje się i zaczyna zawodząc:

Tuduraj - tuduraj,
Kiedy grule w dole;
Jak gruli nie stanie,
Tuduraj ustanie...

Józek Obidowski, dziś jakiś chmurny i zły, patrzy na gościa w dziwny sposób.

Nic nie zdoła oddać tej mieszaniny ironii i respektu - ironii dla istoty z
miasta, więc dla niego, górskiego, istoty niższej, i respektu dla źródła dochodu
"papirków", które tak miło zgarniać, a za nie chałupy nowe budować. Politycznie
jednak czuje, że musi wreszcie wydusić jakąś pochwałę.

- No, piknie - odpowiada wreszcie, nie wyjmując z ust fajki - ale głos u was
maleńki i nie giełcy wcale!

Aktor roześmiał się wesoło.

- Głupiś! - wyrzekł - u mnie głosu starczy na całe wasze Tatry, ale nie chcę

budzić tej pani, co się ciągle na mnie gniewa.

Lecz Józek uważał to tylko za wymówkę.

- Może.

Ci, siedzący tam na belkach, jęli się także z lekka uśmiechać.

Dostrzegł to aktor i porwała go zakulisowa złość.

- Poczekajcie... ja wam zatańczę zbójnickiego, niech tak który zatańczy.

W mgnieniu oka rzucił kurtkę na stos serdaków i w koszuli z surowego jedwabiu,
ściśnięty pasem czarnym jedwabnym w białe kropki, zaczął na posadzce z trocin
tańczyć zapamiętale, przyśpiewując klasyczne:

W murowanej piwnicy
Tańcowali zbójnicy!...

Tańczył doskonale, ciął drobniuchno na miejscu, podskakiwał, wreszcie zaczął
wirowato zataczać koło. Było w nim rozzuchwalenie wielkie, ogromna siła
młodości, potrzeba ruchu i temperament szalony. W złotym świetle ze złotego
jeziorka trocin migał jak zjawisko.

Górale przypatrywali mu się ciekawie z minami znawców.

- Is, is... - mówili jeden do drugiego.

Tuśka doznała dziwnego wrażenia.


Pierwszy raz widziała, żeby człowiek cywilizowany oddawał się z taką rozkoszą
pląsom tanecznym.

Obtańcowywanie panien i pań w karnawale odbywa się zwykle ze strony mężczyzn z
tak karawaniarskimi minami, że jedynie przerwa kolacji może to usposobienie
grobowe rozpędzić. Przeto i damy, prowadzone jak na ścięcie, taki sam nastrój
przybierają.

W takim wypadku taniec jest koniecznym dreptaniem albo szastaniem nóg w takt
cyrkowej muzyki.

I nie ma nic śmieszniejszego jak twarze o wyrazie mędrców, przeznaczonych na
wypicie cykuty, i nogi w lakierkach podrygujące pas aszantów udających się na
wojnę.

Sprawia to wrażenie masek puszczonych w taniec korowodu trupów zgalwanizowanych
i rzuconych bezlitośnie w bezcelowym tragiczno-komicznym rozpędzie.

Tuśce, opartej o ramę okna, przychodzą te myśli, gdy widzi tak aktora tańczącego
naprzeciw niej "zbójnickiego" z dzikim jakimś zapałem i kultem dla tańca.

Sama doznaje jakiegoś podniecenia nerwowego i prąd młodości przebiega jej żyły.
Nie tańczyła nigdy sama dla siebie, nie wie, co to jest wyładowywanie siły w
impetycznym ruchu. Lecz zaczyna to odczuwać i dech w piersi wstrzymuje.
Mężczyzna ten wiruje w przestrzeni, jakby smagał ją skrzydłami niewidzialnymi,
które go unoszą w tym wirze. Kręci się teraz z coraz szaleńszą szybkością.
Migają czarne pończochy jak dwa węże. Rękoma bije się po głowie i udach. Słychać
plaskanie, jakby kto bił kijanką wodę. Górale siedzą nieruchomi. Spoważnieli.

Czują, że ten gość tańczy poważnie i po ichniemu.

- Is, is... - mruczą tylko, zaciskając fajki w zębach, że aż trzeszczą. Jeszcze
chwila, a widać, jak Maciek Bretnol Obidowski zeskoczy z belki i dreptać a
plaskać zacznie, lecz aktor nagle zatrzymuje się jakby wbity w ziemię.

Tuśce zdaje się, że uczynił to dlatego, iż ją dostrzegł, nie jest jednak pewna.

Jest z tego rada, ale zarazem widzi, iż aktor zuchwale wpatrzył się w jej twarz,
jakby chciał wyczytać, jakie odniosła wrażenie. Ogarnia ją wstyd i zmieszanie.
Za nic w świecie nie chce, aby przypuścił, że ją ten taniec nie tylko zajął, ale
przejął dziwnym, nieznanym zmieszaniem. Przybiera, o ile może, minę obojętną.
Nie ustępuje jednak z okna. Nie chce, aby przypuścił, że go się boi i że przed
nim ucieka.

On zwraca się ku góralom.

- A co? umiem tańcować?... - pyta.

- No... majom w tańcu mature - wydusza wreszcie jakby niechętnie Maciek.

A Józek Obidowski wciąż pali fajkę i ma coraz więcej ironii na swej ślicznej
twarzy.

- Żeby byli sietniakowaty, to by tak nie tańcowali... - dorzucił Kalpuś.

I zabrali się dłubać siekierkami całe szeregi gwiazd w belkach złocistych na
chwałę Bogu i ludziom, zacietrzewionym w zakopiańskim stylu, a na zgubę
gościowych kieszeni.


Aktor usiadł na belce i swą świeżo ogoloną, trochę zmęczoną, a przecież pełną
młodości twarz poddał pad promienie słońca.

Wyjął porte-cigare srebrne, klasyczne, prawdopodobnie z napisem "Od
wielbicieli", z eleganckim, emaliowanym monogramem na rożku, i zapalił
papierosa.

Wszystko, co stanowiło jego własność, było eleganckie i zgrabne. Pudełko do
zapałek srebrne, ozdobione niewielkim kaboszonem szafirowym. Taki sam kaboszon,
nieduży, lecz ciemny i piękny, ciemniał na małym palcu jego ręki. To był jedyny
pierścionek, jaki ten człowiek nosił.

Tuśka niby patrzy na górali dłubiących gwiazdy, a widzi te wszystkie szczegóły,
bo dzień jest tak przejrzysty, że każdy najdrobniejszy przedmiot dochodzi do oka
z czystością niezwykłą. Równocześnie Tuśka z właściwością kobiet ogarnia i
siebie dokładną uwagą i myśli, czy dobrze wygląda i czy puder nie starł się jej
z twarzy.

Aktor patrzy na nią wprost, bez owych wybiegów kobiecych, patrzy swymi ślicznymi
oczyma o długich, ciemnych rzęsach. Jest teraz jakby melancholijny i zadumany.
Nie wiadomo jednak, czy jest to zmienność kameleonowa jego natury, czy udanie.
Tuśka zaczyna czuć się jednak więcej zaniepokojona tą jego melancholią niż
poprzednio napadami żywiołowych popędów. Stoi jednak przy oknie jak przymurowana
i nie może zebrać się na śmiałość, aby od niego odejść.

On to dostrzegł i nagle, jakby dopiero w tej chwili ją zobaczył - wstaje i
kłania się nadzwyczaj grzecznie.


Ona pomimo woli pochyliła głowę i oblewa się ją rumieniec złości za to, że
oddała mu ukłon.

Stało się to bez jej wiedzy, całe szczęście, że skłoniła głowę leciuchno, prawie
nic - ot, tak prawie, że mógł nie zauważyć tego.

Istotnie - aktor mógł przypuszczać, że Tuśka mu na ukłon nie odpowiedziała, bo
jakaś parobkowata zuchwałość przebiła się w wyrazie jego twarzy. Cynicznie
skrzywił usta, stał się prawie brzydki. Usiadł na belce okrakiem i podniósł
twarz ku pracującym w milczeniu góralom.

- Hej... gazdowie!... - zawołał głośno z rubasznym śmiechem - a któraż też
dziewka najładniejsza w tym sezonie? Obidowscy zaśmieli się i Antek coś tam
odpowiedział, ale Tuśka nie dosłyszała. Fala krwi uderzyła jej do głowy.
Widocznie ten "komediant" chce wojny, bo teraz obraża ją takimi słowy!

I Cofnęła się od okna, zapuszczając firankę. Posłyszała jeszcze jego śmiech i
zaraz potem prześlicznie przez zęby gwizdaną polkę. Cofnąwszy się do pokoju
Tuśka czuła się tak zirytowana, że bezwiednie skierowała się do pustego pokoju,
z którego okna wychodziły na gościniec.

Zaczęła chodzić wzdłuż i wszerz i czuła, że krew falą bije jej do głowy. Ten
człowiek obraził w niej godność kobiecą! - ośmielił się...

Właściwie, cóż się ośmielił?

Zapytał się, "która z dziewcząt najpiękniejsza?" W tym nie ma żadnej obrazy.
Uczynił to z ciekawości artystycznej...


Tak! - ale - to!

To coś nieuchwytnego, co smagało ją jak szpicrutą, to coś pewnego siebie,
zuchwalczo wiedzącego, że nic się oprzeć nie jest w stanie jego woli, jego
żądzy, jego chęci.

A potem mściwość ordynarna, jakaś ulicznikowska.

Stanęła przy oknie i patrzała na gościniec, po którym już snuły się grupy gości
odzianych jasno, po turystowsku. Kobiety miały rozpięte jasne parasolki,
mężczyźni białe, lekkie, filcowe kapelusze. Wszyscy zdawali się nie iść, lecz
biec, weseli czegoś, radzi, podnieceni.

Oddzielona szerokością gościńca od chaty Obidowskiej, stoi ładna duża willa z
ułożonym na frontonie napisem:

"Lewkonia"

Jest to jedna z seryj "bezpretensjonalnych" imion nadawanych mniej lub więcej
udatnym pudełkom, w których gnieżdżą się w dziwnej harmonii bakcyle i istoty
żądne słońca, Giewontu i oddalenia mglistej niańki o długich kościstych rękach,
o fosforem płonących oczodołach, o rozwiewnych, wilgotnych szatach. Lewkonia,
Niezabudka, Chryzantema, Rozkoszna, Szczebiotka... a dalej literatura
triologiczna, więc wszystkie Borzobohate i Kurcewiczówny!

Przytulne miana, łase i wdzięczące się w słońcu, w kępie smreków, a każda z
werandą na paradę obwieszoną japońską latarnią z barometrem, który zastawił "ten
pan, co to słabował tutok i wywieźli go dzie indzi".


I w "Lewkonii" jest weranda duża, nawet bardzo duża. Powyjmowali z niej okna.
Odsłoniona jest cała. Tylko z jednej strony deski bronią od wichru i słońca.

Na werandzie stół, ceratą klasyczną przykryty, ceratą drogą oszczędnym
gospodyniom. Biała jest i imituje do złudzenia obrus, I dużo przedmiotów dalej
imituje w tej willi do złudzenia rozmaite piękne rzeczy. Szkło stojącego na
środku stołu wazonu imituje weneckie kryształy, w mietlicę wetknięte purpurowe
maki są z perkalu farbowanego, a imitują świeżość rozkwitłych w zbożu maków,
welwet ciemnozielony na sukni kobiety, leżącej na bujającym się krześle, imituje
aksamit, a sama kobieta, pani radczyni Warchlakowska, imituje damę dobrze
wychowaną, inteligentną, oczytaną, wzorową żonę, matkę i piękną kobietę.

Leży do słońca, wyniosła i wspaniała jak renesansowa księżna, patrzy na chałupę
Obidowską mrużąc oczy i czuje się o wiele wyższą w społeczeństwie od "osoby",
zamieszkującej naprzeciw chatę bez żadnej efektownej etykiety, nie przywożącej
ze sobą nadąsanej kucharki i młodszej "w bluszcze z kropkami" i nie posiadającej
męża, który jest w stanie zapracować tyle, aby ona, radczyni, i trzy jej córki
(o... Barissonki!) mogły rozpostrzeć swe fatałaszki w "Lewkonii" i nicować
przechodniów przez długie trzy miesiące z trzystopniowej wysokości nadgniłej
werandy.

Właśnie jedna Barissonka wbiega na werandę. Ubrana jest w pąsową bluzkę, białą
spódnicę wełnianą, żółte trzewiki i do złudzenia imituje strojem, chudością i
manierami szpiczaste miss, widywane w ilustracjach angielskich. W ślad za nią
zjawia się druga czerwona bluzka i trzecia! Jest to rodzaj umundurowanej małej
armii o cienkich, zawsze złośliwie zaciśniętych usteczkach. Ręce duże, nogi
duże, piersi płaskie, biodra sterczące, moc piegów, śliczne oczy, śliczne włosy,
brak poczucia delikatności, brak słuchu, zdolności matematyczne, dowcip jak u
starego dziennikarza, znajomość tajemnic życiowych zdumiewająca, zaczepność

małych buldogów - słowem, tysiące rozkosznych przymiotów stwarzających wcale
udaną i obiecującą całość.

Pani radczyni jednak jest rada ze swych "dziewczątek". Nie są to wprawdzie
dziewczęta spod wiejskiej strzechy, ale pani Warchlakowska jest zdania, że są
już dostatecznie opancerzone do walki z życiem.

A że wiedzą to i owo i że mają sąd swój o ludziach i wypadkach, mój Boże!... tym
lepiej - nie będą to lalki salonowe, lecz od razu kobiety o wybitnej
indywidualności.

Pąsowe bluzki z barchanu imitującego welwet wionęły, zaroiły werandę czerwienią
i bielą i nagle stanęły. Dostrzegły Tuśkę w oknie chałupy. Zaczęły się jej
ciekawie przyglądać.

- Ona wczoraj szła za nami z tą dziewczynką w dużym kapeluszu...

- Aha!... w białych trzewikach.

- Tak. Pamięta mama: miała nietutejszą suknię i łańcuszek po staremu naokoło
bioder.

Pani Warchlakowska zmrużyła oczy.

- Ach! tak... macie rację. To będzie coś z Warszawy.

- Albo z prowincji.

- Nie. To coś z Warszawy. Chodzi po warszawsku.


Wygłosiwszy te słowa pani Warchlakowska utonęła w obserwowaniu Tuśki.

- Czego ona tak stoi przy tym oknie?

- Przypatruje się nam.

- A może jej pokazać język? - hazarduje najmłodsza czerwona bluzka, która
jeszcze nie jest dostatecznie opancerzona, ale za to bardzo "rozwydrzona".

- Mińciu!... - strofuje radczyni.

Lecz Mińcia się tłumaczy:

- To po co tu patrzy? Nie widziała ludzi na werandzie, czy co?

Radczyni uznaje za stosowne być dobrą i łagodną.

- Widzisz, że to jest osoba średnio zamożna i nie ma środków na werandowanie na
werandzie, więc weranduje w oknie. Idźcie lepiej bawić się piłkami, skoro wam
doktor ruch zalecił. I proszę nie zajmować się tą osobą.

Panienki zbiegają z werandy - zaczynają igrać miluchno po placyku, na którym
rośnie kilka dość mizernych świerków. Biegając i rzucając angielskie piłki,
ciągle strzelają oczkami w stronę Tuśki.

- To pewnie jaka Żydówka!...

- E... może co innego.


- A może taka, wiesz...

- Ale nie. Przecież szła z córką.

- E!... może to siostra.

- Ta mała to miała pończochy fil d'Ecosse!

- Nieprawda, bo fil de Perse.

- Głupie jesieście... to fil de Juive...

- De Palestine!... hi, hi...

"Osoba" tymczasem stoi w oknie, a w umyśle jej dojrzewa projekt. Najlepiej
zrobi, jeżeli weźmie i ten pokój dla siebie. Gnieździć się w jednym pokoju, i to
od dziedzińca, jakoś nie wypada. Może właśnie dlatego ten aktor tak lekceważąco
względem niej postępuje, że ona tak nędznie mieszka. Ba! gdyby miała willę całą,
tak jak ta pani z przeciwka, z pewnością zachowałby się inaczej. W pokoju tym
właśnie znajduje się werandka. Nieduża, raczej ganek, i to przyczepiona z boku
chałupy, ale jest - widać osoby leżące na werandzie z gościńca i można
obserwować przechodzących jak z loży.

Będzie to większy wydatek, ale trudno. Tuśka nosi w herbie dewizę każdej
warszawianki:

Nikt nie wie, co jem, każdy wie, jak mieszkam.


- Zaoszczędzę na jedzeniu - myśli - i już postanawia nie tylko donająć pokój,
rozlokować się na werandzie, zawiesić latarnię japońską i ustawić bukiet na
stole, ale sięga dalej myślą.

Poznam się z panią naprzeciwko, to musi być osoba wyższej sfery, skoro wynajmuje
willę.

Pita będzie miała towarzystwo w jej córkach i zobaczymy, czy wtedy ten... pan
ośmieli się obrażać mnie tak, jak uczynił to w tej chwili.

Pełna dumy i rada ze swojego postanowienia, powraca Tuśka do swojego pokoju.

Pita ubrana stoi przy stole jak manekin i widocznie oczekuje jakichś dyspozycji
wyższej władzy.

- Zawołaj gaździny... Słyszę, że jest w sieni.

Za chwilę wchodzi Indianką. Jest nieufna i patrzy spode łba. Obcierała właśnie
belki w sieni i zabierała się do drzwi. Wchodząc zbliża się do pieca i gładzi po
nim ręką.

- A co fcom?

Lecz Tuśka tak bardzo pragnie werandy i drugiego pokoju, że staje się uprzejmą i
schodzi ze swej wyniosłości.

- Moja gaździno... mnie tu ciasno i niewygodnie w tej izbie. Na Obidowską jakby
kto żaru posypał.


Gażdzie zakopiańskiemu kazać zwrócić pieniądze, to łatwiej ściągnąć słońce z
nieba.

- O!... ze tam końdek im ciasno... to co? Jo piniendzy nie oddam. Jak fcom,
niech dzie indzi najmom, ale ja piniendzy nie oddam. Mogom mnie prawować.

Tuśka wzrusza ramionami.

- Nie o to chodzi. Ja chcę dobrać sobie tę drugą izbę z werandą.

Indiance twarz się rozjaśnia. Zawiązała i rozwiązała, i znów zawiązała chustkę.
Widać, że już myśl jej pracuje, jakby tu i na ile skórę z tej gościowej
ściągnąć.

- Wiedzom co... - mówi powoli, ważąc każde słowo - ta izba teloz by zamówiona.
Gość pisał po nią.

Tuśce aż tchu zabrakło.

- Ale zadatku nie dał?

- No... ni... Ino kabyście ją fcieli, to muszom zapłacić tylo, co tamtej pon
dawali.

- No, a ileż?

Gaździna myśli - cała tragedia toczy się w jej mózgu. Powie za mało - powie za
dużo... Nie wie. Cyfry biegają jak szalone wreszcie rzuca:


- Dacie osiemdziesiąt.

- To za drogo.

- Ten pon da tyle.

Tuśka dałaby już te osiemdziesiąt guldenów, ale zdjęta mocą nałogu, musi się
targować.

- Siedemdziesiąt...

Gaździna widzi, że tej pani "zafcialo się'' tej izby i już żałuje, że nie
powiedziała stówki.

- Ni, ni... - mówi z niechcenia, patrząc uparcie w kafle pieca - dacie dziewięć
dziesiątek, to mieszkajcie...

- Jak to dziewięć dziesiątek? Powiedzieliście: osiemdziesiąt!

- Nijok nie będzie inoczej, ino dziewięć dziesiątek. Ten pon da i stówkę...

Od dziedzińca dolatuje ciche gwizdanie polki. To doprowadza Tuśkę do
ostateczności.

- No... dobrze... macie tu dwadzieścia guldenów!

- A wiedzom, że za obsługę osobno?

- Jak to?


- Ano... ho, mieliby my drugiego gościa, to by płacił za obsługę, a tak ino
strata bez to, że wy będziecie mieszkać i od przodu, i od zadku.

- No, dobrze... idźcie już tylko.

Gaździna przemyśliwa, co począć, jak tu jeszcze na razie coś wyciągnąć.

- A wiedzom... - zaczyna znowu, lecz urywa, bo instynkt jej mówi, że przeciągnie
strunę.

.....

Jest ich trzy w tej izbie - trzy kobiety: Tuśka, Obidowska i Pita.

W każdej z nich inny świat, a w tym świecie gra w tej chwili nuta dominująca.

W Tuśce podrażniona ambicja, w góralce chciwość zbudzona, w Picie spokój
obserwacji, to gromadzenie mrówcze wrażeń życiowych, z których będzie sobie
snuła kanwę dalszego życia.

Ani czują, ani wiedzą te trzy, sylwetkami różnymi przecinające słoneczne strugi,
postacie, ile sobie wzajemnie dopomagają w wyładowywaniu swych wzruszeń, jak one
przerzucają swoje indywidualne cechy i z nich, niby pszczoły kwiatowy pył, tak
trutkę sączą. Z Tuśki góralka chytrze ciągnie pieniądze, widząc w jej oku
rozpłomieniony kwiat fałszywej ambicyjki, z nich dwóch śliczna Pita, z wdziękiem
baletniczki ustawiona koło stołu, sączy w siebie i ambicyjkę, i chciwość, a
ironizując już ma gotową szufladkę, do której sięgnie kiedyś w podobnej życia
sytuacji.


Są one wszystkie w tej chwili nie tylko ogromnie kobiece, lecz i ogromnie...
ludzkie. I jest ich trzy w tej izbie.

A w każdej inny świat na pozór, a przecież łączność między nimi jak w sznurach
powoju...

Sylwetki ich przecinają strugi słoneczne.

I jedna jest dopełnieniem drugiej i tej trzeciej.
.....

Za pół godziny Tuśka obejmuje w posiadanie werandę.

Ustawia stół, nakrywa go barwnym kilimkiem, kupionym na ulicy w Krakowie od Żyda
w fezie, imitującego bez powodzenia Bułgara, ustawia dzbanek kołomyjski,
znaleziony na półce w izbie, i za dwadzieścia centów nabywszy u Józka gałęzi
smrekowych urządza oryginalny bukiet.

Kieruje nią pewien smak wrodzony. Pani Obidowska wyciąga z szopy religijnie po
ostatnim suchotniku przechowaną japońską latarnię i barometr.

- Majom... - mówi wspaniałomyślnie - niech se zawiesom, bele piknie im było.

Wreszcie wszystko urządzone i Tuśka rozpiąwszy białą parasolkę zasiada na
werandzie, obejmując ją w posiadanie.

Postanawia kupić sobie leżak, aby już być zupełnie "po formie". Owija głowę
delikatnie muślinowym szalikiem i bierze w rękę Journal d'une femme de chambre.


- Nie widać z gościńca tytułu - myśli - a że książka w żółtej okładce, tym
lepiej! Będą widzieli, że czytam francuskie dzieła w oryginale.

Zapomniała już o Klimatyce, o skargach na aktora, cała przejęta dziecinną prawie
radością werandowej wystawy.

Z drugiej strony stołu zasiada Pita.

I ona rozpięła białą parasolkę, a ten lekki cień wydobywa tylko świeżość jej
twarzyczki, delikatną i czystą jak płatek kamelii. Tuśka także ogromnie zyskuje
w tym przyćmieniu białawym, a że ubrane są "do nitki i na ostatni guzik",
wyglądają jak dwie lalki za gablotką sklepową lub oleodruk familijny, zawieszony
nad kanapą. Pita ogląda Baśń o Kasi, nie odczuwając wszakże przedziwnej
piękności dzieła. Zaciekawiał ją jedynie ostatni pocałunek Kasi z królewiczem,
który ma tak wysokie obcasy u pantofli.

Lecz tak Tuśka jak Pita przede wszystkim obserwowały i czuły, że są obserwowane.
To było osią i głównym punktem ich myśli.

Siedziały wyprostowana godne, wdzięczne, en parade, roztaczając swe wdzięki
typowych warszawianek z ogromną umiejętnością i pewnym taktem.

Nie narzucały się, lecz zniewalały oko przechodniów i widzów. Dostroiły się do
otoczenia. Nie miały w sobie nonszalancji miękkiej, pasującej raczej do wybrzeży
morskich, foteli ze słomy, fal, błękitów i rozwianych skrzydeł mewy.

To, co je otaczało, było proste w liniach, twarde w kolorycie. Należało więc
przybrać ten sam genre, aby nie odskakiwać od tła. Wyczuły to instynktem i

zastosowały się przedziwnie.

I dlatego rzeczywiście ta weranda wykilimkowana, z wiechą smrekowych gałęzi i z
tymi dwiema kobietami w prostych, ale mających linie sukniach, z baldachimami
ich parasolek, stanowi wabną całość. I czuje się pewną wdzięczność dla Tuśki i
Pity, że tak umieją przybrać sobą to nagromadzenie pniaków i belek nie psując
ich powabu.

Lecz upał jest wielki. Kurz na gościńcu bije tumanami. Dla zdrowia raczej
należałoby zaszyć się w las, gdzie woń balsamiczna rozwłóczy swe czary po kępach
mchów i rozmodlonych a cichych dzwonków lesistych.

Któż jednak podziwiałby grację Tuśki i Pity, lśniący jedwab ich włosów,
wyzyskaną linię sukni i możność wynajęcia werandy?

Któż jednak?...

KONIEC ROZDZIAŁU