JeĄli tkwi w nas bĆ�d, to jest to, jak s�dzć, bĆ�d znajomoĄci rzeczy, stary bĆ�d,
który polega na zbyt pĆytkim wnikaniu w przyczyny, na przyjmowaniu do
wiadomoĄci zwykĆych objawów bez próby ich wyjaĄnienia.
John A.Ryle
(N aturalna H istoria Chorób)
ZespóĆ przedwczesnego zu�ywania
i zu�ycia chrz�stki stawowej
Precocious wear out syndrome of the articular cartilage
Artur Dziak
Klinika O rtopedii i Rehabilitacji II WydziaĆu Lekarskiego
Akademii M edycznej w Warszawie
Streszczenie Summary
Wielu pacjentów jest rozczarowanych,�e wyniki le- M any patients are dismayed that long-term surgical
czenia nie s� trwaĆe.Zapominaj� oni,jak stosunko- results are not available.They forget how new is our
wo mĆoda jest nasza wiedza na temat chrz�stki sta- knowledge of the joint surfaces and how recently
wowej i jak gwaĆtownie spadĆa na nas epidemia this epidemic of osteoarthritis has been thrust upon
osteoarthritis. us.
Podwaliny pod nowoczesn� wiedzć na temat biolo- O nly a few men made enormous contributions and
gii i leczenia chorób i uszkodzeń chrz�stki stawowej produced the foundation that gives us today signifi-
stworzyĆo niewielu.M imo to w chwili obecnej sto- cant insight as well as scientific knowledge.We are
imy w obliczu wielkich postćpów terapii w tej dzie- in the dawn of greatly improved treatment of the ar-
dzinie zarówno w zakresie wypeĆniania ubytków, ticular cartilage that will consist of the implantation
jak te� restaurowania caĆych powierzchni noĄnych of the joint surfaces to fill defects or restore
stawów. M aj�c to na wzglćdzie musimy bardziej weight-bearing surfaces.Tomorrow we must be pre-
precyzyjnie korzysta� tak z postćpów techniki chi- pared to be precisly selective in our use of surgical
rurgicznej, jak te� osi�gnić� na polu biologii and biological advances as we entertain more comp-
chrz�stki stawowej.[Acta Clinica 2001 1:5-9] lex treatment.[Acta Clinica 2001 1:5-9]
SĆowa kluczowe: historia, chrz�stka, techniki Key words: history,cartilage,operative techniques
chirurgiczne
ZespóĆ przedwczesnego zu�ywania Chocia� wiele ró�norodnych czynni-
i zu�ycia chrz�stki stawowej stanowi ków zĆo�yĆo sić na istniej�c� sytuacjć to
w pewnym sensie chorobć cywilizacyjn�, znawcy zagadnienia s� zgodni,�e gĆówn�
gdy� jest znamienny dla wspóĆczesnych przyczyn� zespoĆu przedwczesnego zu�ycia
czasów. Do niedawna, ta wysoce okale- chrz�stki stawowej s� sumuj�ce sić przeci�-
czaj�ca choroba byĆa domen� osób starze- �enia i mikrourazy,o które tak Ćatwo we
j�cych sić i starych; w chwili obecnej do- wspóĆczesnym Ąwiecie. D zieje sić tak za-
tyczy ju� tzw. mĆodych dorosĆych a nawet równo z powodu przekarmiania i prowa-
mĆodzie�y. dzenia sedentaryjnego trybu �ycia,jak po-
Tom 1,N umer 1 " 5
Acta Clinica
ruszania po twardych nawierzchniach ulic �e  uszkodzenia goj� sić sposobem wrasta-
czy podĆóg szkóĆ,domów,a nawet sztucz- nia tkanki wĆóknistej wychodz�cej z sub-
nych nawierzchni boisk i stadionów,a tak- stancji mićdzykomórkowej chondrocytów
�e okazyjnego jedynie podejmowania �wi- chrz�stki stawowej .
czeń fizycznych przy jednoczesnym sporto- Próby leczenia chorej chrz�stki podej-
wym i zawodowym przeci�aniu stawów. muje 100 lat pó�niej Magnusson (rok
WspóĆczesna cywilizacja, powoduj�c 194 1)sposobem tzw.  debridement wy-
powszechn� na Ąwiecie migracjć ludzi ze jaĄniaj�c,�e mechaniczne usunićcie czyn-
wsi do miast jednoczeĄnie ograniczyĆa, ników dra�ni�cych opó�nia przebieg zu�y-
w sposób szkodliwy,naturalne hartowanie wania stawu i by� mo�e bćdzie w stanie
narz�du ruchu. Po prostu odpadĆa wićk- powstrzyma� przebieg choroby. W roku
szoĄ� wysiĆków i prac fizycznych wykony- 1959 Pridie wprowadza aktualn� do dziĄ
wanych w domu czy koĆo domu i co wićcej, metodć nawiercania obna�onej z chrz�stki
nogi,których przeznaczeniem jest przecie� warstwy podchrzćstnej koĄci,uzale�niaj�c
przenoszenie ciaĆa w przestrzeni przestaĆy jednoczeĄnie zakres debridement (w tym
by� regularnie �wiczone z powodu rozwoju shaving i usuwanie osteofitów)od rozmia-
mechanicznych Ąrodków lokomocji  po- ru zniszczeń stwierdzonych w czasie artro-
jazdy,windy,ruchome chodniki,fotele na tomii.W roku 1971 Hjertquist i Lemerg
kóĆkach itp. Jakby tego byĆo maĆo doszĆy potwierdzaj�, �e chrz�stka powstaje jeĄli
szkodliwe obci�enia mechaniczne stawów debridement nie jest zbyt gĆćbokie i pozo-
z powodu tylko okazjonalnie wykonywa- stawia sić warstwć korow� koĄci.N astćpnie
nych �wiczeń fizycznych  zajćcia typu przychodz� spostrze�enia Mitchella i She-
sportowego, Ącie�ki zdrowia, aerobiki, si- parda (rok 1976),z których wynika,�e nie-
Ćownie itp. wielkie otwory wywiercone w warstwie
N ie bez znaczenia s� tak�e specyficzne podchrzćstnej oraz abrazja koĄci stymuluj�
zagro�enia jakie niesie ze sob� sport samoistn� naprawć wzglćdnie du�ych
wyczynowy,w którym z reguĆy mamy do ubytków chrz�stki stawowej.
czynienia z nadmiern� czy wrćcz rabun- D o prawdziwego przeĆomu w leczeniu
kow� eksploatacj� narz�du ruchu. To patologii chrz�stki stawowej dochodzi jed-
wĆaĄnie powoduje, �e wĄród sportowców nak dopiero pod koniec lat siedemdziesi�-
spotykamy wspóĆczeĄnie zespoĆy zu�ycia tych, kiedy to Ficat wprowadza metodć
tkankowego,które jeszcze do niedawna za- spongiolizacji, czyli wycinania zniszczonej
rezerwowane byĆy dla osób starzej�cych sić chrz�stki z pozostawieniem odsĆonićtej
i starych. warstwy podchrzćstnej.Richards i Loner-
Pogl�dy na temat fizjologii oraz lecze- gen powoduje renesans koncepcji Pridiego.
nia chorób i uszkodzeń chrz�stki stawowej Johnson oraz Friedman propaguj� ab-
ulegaj� bezustannej ewolucji.O ile jeszcze razjć,mechaniczne usunićcie górnego po-
Hunter, w roku 174 3, pisaĆ  O d czasów kĆadu warstwy podchrzćstnej koĄci w celu
H ippokratesa wiadomo, �e chrz�stka raz odsĆonićcia naczyń krwionoĄnych i wytwo-
uszkodzona nigdy sić nie goi ,zaĄ po stu rzenia dobroczynnego skrzepu,zaĄ Stead-
latach (rok 18 4 9)Leida twierdziĆ  uszko- man wprowadza leczenie sposobem wywo-
dzone fragmenty chrz�stki nigdy sić nie Ćywania mikrozĆamań (198 5).W roku 1994
zrastaj�,chrz�stka stawowa nie ma wĆas- Brittberg i wsp. przedstawiaj� wstćpne
noĄci regeneracyjnych ,to ju� w 18 51 roku badania nad leczeniem gĆćbokich ubytków
Redfern przedstawia histologić zranień chrz�stki przeszczepianiem autologicznych
chrz�stki stawowej,a co wićcej stwierdza, chrondrocytów.M etoda dokonuje prawdzi-
6 " M arzec 2001
ZespóĆ przedwczesnego zu�ywania i zu�ycia chrz�stki
wego przeĆomu i w chwili obecnej to z ni� riami biologicznymi,w miejsce mechanicz-
wi�e sić najwićksze nadzieje. nych,oraz leczenia na poziomie komórki.
Stare i uĄwićcone tradycj� sposoby le-
czenia,w tym operacyjnego,przedwczeĄnie
zu�ytych stawów ju� nie wystarczaj�.Sićga
sić przeto po coraz to nowsze metody,ale
i one nie s� w stanie speĆni� wszystkich
oczekiwań pacjentów.St�d tak poĄpieszny PiĄmiennictwo
obecnie na Ąwiecie trend do leczenia cho-
1.D ziak A.: Zdestabilizowane kolano,Reh.M ed.,
rób chrz�stki stawowej nie ograniczaj�cego
1999,3,12
sić do korzystania z tradycyjnych narzćdzi
2.D ziak A., Tayara S.: Urazy i uszkodzenia
chirurga, a wykorzystuj�cego najnowsze
w sporcie.Kasper,Kraków 1999
zdobycze szeroko rozumianej in�ynierii
3.D ziak A.: N iestabilnoĄ� kolana, M ag. M ed.
tkankowej,a nawet genetycznej.
1999,4 ,6
Chrz�stka stawowa ma decyduj�ce zna- 4 .Ficat RP:Spongiolisation:N ew treatment for di-
seased patellae.1979,C.O .R.R.14 4 :74
czenie dla funkcji stawów,szczególnie sta-
5.Friedman M J,Verasi CC,Fox JM ,et al.:Prelimi-
wów kończyn lokomocyjnych.Ka�da cho-
nary results with abrasion arthroplasty in the osteo-
roba chrz�stki oznacza na dobr� sprawć
arthritic knee.Clin.O rthop 198 4 ,18 2:200
powoln� Ąmier� stawu zmuszonego do pra-
6.H jertquist SO , Lemberg R: H istologic audio-
cy w pozycjach wymuszonych i przy dzia-
graphic and microchemical studies with sponta-
Ćaniu ruchów trickowych,z powodu poszu- neously healing osteochondral articular defects in
adult rabbits. Calcium and Tissue Research 1971,8 :5
kiwania bezbolesnej amplitudy czy torów
7.H unter W:O n the structure and diseases of arti-
ruchów. Z czasem, na skutek osĆabienia
culating cartilage.Philos.Trans R Soc Lond B B iol
stabilizatorów czynnych,w nastćpnie ogra-
Sci 174 3,9:267
niczenia nale�nej funkcji staw uzyskuje
8 .Johnson LO : Arthroscopic abrasion arthroplasty.
zwićkszon� swobodć ruchow�,a to ozna-
H istorical and pathological perspective:Present
cza przedwczesne zu�ycie chrz�stki sta- status.Arthroscopy 198 6,2:54
9.Leidy J:O n the intimate structure and history of
wowej.
articular cartilage.Am J M ed Sci 18 4 9,17:277
Paradoksem naszych czasów jest to,�e
10.M agnusson,P.B .: Joint D ebridement.Surgical
wbrew wymyĄlaniu i konstruowaniu coraz
Treatment of degenerative arthritis.Surgery G yne-
to nowszych Ąrodków lokomocji nogi s� na-
cology and O bstetrics,194 1,73,1.
dal potrzebne czĆowiekowi,niekiedy nawet
11.M itchell N , Shepard N : Resurfacing of adult
bardziej ni� w wiekach minionych.Zdro- rabbit articular cartilage by multiple perforations of
the subchondral bone. J B one Joint Surg Am
wych nóg nie zast�pi� �adne maszyny czy
1976,58 :230
zmyĄlne urz�dzenia i o tym nale�y pamić-
12.Pridie AH :The method of resurfacing osteoar-
ta� podejmuj�c sić leczenia wszelkich dys-
thritic knee joints.J B one Joint Surg B r 1959,4 1:618
funkcji.
13.Redfern P:O n the healing of wounds and arti-
D zisiejsza Konferencja N aukowa orga-
cular cartilage.M onthly Journal of M edical Science
nizowana jest z myĄl� wykroczenia poza 18 51:201
14 .Richards RN ,Lonergen RP:Arthroscopic surge-
zaklćte rewiry dotychczas stosowanego le-
ry for relief of pain in the osteoarthritic knee.O r-
czenia farmakologicznego,kinezy- i fizyko-
thopedics 198 4 ,7:1705
terapeutycznego oraz operacyjnego zespo-
15.Rodrigo JJ,Steadman JR,Silliman JF,et al.:Im-
Ćów przedwczesnego zu�ycia chrz�stki sta-
provement of full thickness chondral defect healing
wowej.JeĄli zamierzenie nasze speĆni po-
in the human knee after debridement and microf-
kĆadane w nim nadzieje oznacza� to bćdzie racture using continuos passive motion.Am J Knee
Surg 1994 ,7:109- 116
kolejny krok w kierunku myĄlenia katego-
Tom 1,N umer 1 " 7
Acta Clinica
16.Steadman JR,Rodkey WG et al: M icrofracture Adres do korespondencji / Address for correspon-
technique for full-thickness chondral defects: dence: Prof.dr hab.Artur D ziak.Klinika O rtopedii
technique and clinical results.O p Tech in O rthop. i Rehabilitacji II WydziaĆu Lekarskiego Akademii
1997,7:4 300  304 M edycznej w Warszawie. 03-24 2 Warszawa, ul.
17.Wirth CJ, Rudert M . Techniques of cartilage Kondratowicza 8 .
growth enhancement:a review of the literature.
Arthroscopy. 1996; 12:300  308 .
8 " M arzec 2001