Litosfera
Ziemska litosfera
- jest to górna warstwa obejmująca:
- skorupę ziemską
- płaszcz ziemi (sklerosfera)
Miąższość litosfery wynosi ok 70-80 km, a jej temperatura do chodzi do 700 stopni celsjusza.
Skorupa ziemska dzieli się na litosferę kontynentalną i oceaniczną.
Litosfera kontynentalna:
- litosfera w częściach globu zajętych przez płyty kontynentalne jest nazywana litosferą
kontynentalną
- zajmuje 30% powierzchni Ziemi
- skorupa kontynentalna ma grubość 5-60km, jest zbudowana z wielu różnych i różnowiekowych skał
- magmowych, osadowych i metamorficznych
Litosfera oceaniczna:
- występuje pod oceanami
- na skorupie oceanicznej leżą nieskonsolidowane osady o wieku od jury do czasów obecnych
- grubość skorupy oceanicznej ok. 0,5-5 km
Skorupa ziemska znajduję się w ciągłym ruchu i są objawami aktywności geologicznej Ziemi
- wędrówki kontynentów
- wybuchy wulkanów
- trzęsienia ziemi
Najczęstszą naturalną formą degradacji litosfery jest erozja
Erozja - Naturalny proces geologiczny polegający na niszczeniu skał na skutek działania wody (erozja
wodna) , siły grawitacji przy współudziale wody (erozja wodno-grawitacyjna) lub wiatru (erozja
eoliczna)
Degradacja litosfery
- antropogeniczna: zachodzi wskutek działalności górniczej człowieka, mającej na celu wydobyci
surowców energetycznych i mineralnych
Metody wydobycia:
- otworowe
-odkrywkowe
- głębinowe
Kopalnie odkrywkowe - oddziaływanie
- litosfera - zmieniona rzez
ba terenu, wysokość nad poziomem morza, charakter budowy geologicznej
- atmosfera - zmiana czynników klimatycznych i wpływu na jakość powietrza
- hydrosfera - zmiana w stosunkach hydrologicznych
- pedosfera - odwodnienie, zawodnienie, zanieczyszczenie wodą lub powietrzem, zniszczenia gleby
zajęciem na obszarze wyrobiska oraz pod zewnętrznymi zwałami
- biosfera - degradacja lub całkowite zniszczenie żywych elementów ekologicznych systemu
(fitocenoz, zoocenoz, mikrocenoz)
Kopalnie głębinowe:
- litosfera - zmiana budowy geologicznej obszaru, postawanie obszarów o niestabilnym podłożu
- hydrosfera - zmiana stosunków wodnych, zanik z
ródeł lub powstanie rozlewisk, pogorszenie jakości
wód, spadek odczynu, wzrost zasolenia
- atmosfera - emisja metanu
Górnictwo głębinowe przyczynia się do destabilizacji podłoża.
Degradacja litosfery i gleby (jej najwyższej warstwy) zachodzą jednocześnie.
Degradacja gleby:
- proces zmiany jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych, prowadzący do obniżenia
aktywności biologicznej, a w konsekwencji do zmniejszenia ilości oraz jakości produkowanej biomasy.
- degradacja może być względna i bezwzględna
Dewastacja gleb - całkowita utrata właściwości produkcyjnych gleby.
Degradacja względna:
- jest to przeobrażenie dotychczasowego układu stopniowo lub skokowo w układ nowy, o aktywności
biologicznej nie mniejszej niż poprzednio.
np. wzrost odczynu gleby stanowi poważny czynnik degradujący dla lasu iglastego, natomiast jest
korzystna dla roślin uprawnych. W tym przypadku produktywność gleby nie zmienia się, zmieniają się
możliwości jej użytkowania.
Degradacja bezwzględna:
- objawia się trwałym obniżeniem lub zniszczeniem aktywności biologiczno-chemicznej gleby.
Przyczyny degradacji gleby
naturalne:
- wiatr
- woda
antropogeniczne:
- geotechniczne
- agrotechniczne
- przemysłowe
- urbanizacyjne
- komunikacyjne
Działania antropogeniczne przyczyniają się do degradacji geotechnicznej, fizycznej, chemicznej i
biologicznej w glebie.
Degradacja geotechniczna:
- powoduje zewnętrzne zmiany na powierzchni
- zmiany dotyczą zniekształceń w rzez
bie terenu w wyniku działalności górnictwa odkrywkowego i
podziemnego, budownictwa wodnego, drogowego i kolejnictwa, składowania odpadów.
Degradacja fizyczna:
- polega na zagęszczeniu masy glebowej, pogarszaniu się struktury gleby, nadmiernym odwodnieniu
gruntów wywołanym lejem depresyjnym lub wadliwą melioracją, zawodnieniu osuwiska,
oddziaływaniu zbiorników wodnych oraz działaniu erozyjnym wody i wiatru
Degradacja biologiczna:
- charakteryzuje się zmniejszeniem ilości i masy edafonu, wywołanym pogorszeniem się struktury
gleby, jej wilgotności i stosunków powietrznych lub pośrednio przez niszczenie szaty roślinnej
- formą biologicznej degradacji jest także tzw. zmęczenie gleb
Degradacja chemiczna:
- przejawia się zakwaszeniem lub nadmierną alkalizacją, naruszeniem równowagi jonowej, wysoką
koncentracją soli w roztworach glebowych, toksyczną koncentracją metali ciężkich, a także siarki i
fluoru oraz związków biologicznie czynnych (węglowodorów, środków ochrony roślin)
- ta forma degradacji na ogół nie powoduje zmian morfologicznych gleb
- wielkość nagromadzonego składnika nie określa stopnia degradacji, ponieważ zależy ona od
właściwości fizykochemicznych gleby
np. jeśli gleba zawiera znaczne ilości węglanu wapnia, to nawet duże zawartości siarki nie powodują
znacznych zmian w procesach biochemicznych oraz ujemnych następstw ekologicznych
Najbardziej powszechne rodzaje zanieczyszczenia chemicznego:
- metale ciężkie
- zw. organiczne (oleiste i nie oleiste)
- sole mineralne