Inflacja, deflacja
Inflacja oznacza wzrost cen.
Inflacja jest wysoka, gdy ceny kupowanych dóbr i towarów
rosną szybko; gdy ceny rosną powoli, wówczas inflacja
jest niska.
Inflacja jest to trwały wzrost ogólnego poziomu cen
w gospodarce. Mierzy siÄ™ jÄ… przy pomocy stopy inflacji,
która wyraża procentowo jak szybko zwiększa się poziom
cen w danym czasie.
Przykładowo wzrost cen w lipcu o 5% miesięcznie
oznacza, że są one przeciętnie o 5% wyższe niż w czerwcu
(stanowiÄ… 105% poziomu cen w czerwcu).
Inflacja  zjada wartość pieniądza.
Doświadczenia historyczne
W latach 1970. w wielu krajach rozwiniętych gospodarczo
inflacja istotnie wzrosła, osiągając poziom kilkunastu lub nawet
20%: Wielka Brytania, USA, WÅ‚ochy, Francja, Nowa Zelandia.
Inflacja nie wystąpiła w Niemczech i w Szwajcarii.
W latach 1980. zaczął się ogólnoświatowy proces obniżania
inflacji, który udało się zakończyć w latach 1990.
Skutki inflacji
Inflacja w planowaniu działalności gospodarczej
Stopa inflacji jest na ogół zmienna, a wahania te wprowadzają
niepewność, jak będą kształtowały się ceny i ich relacje (ceny
względne) w przyszłości. Z tej przyczyny inflacja utrudnia
decyzje inwestycyjne firmom i może prowadzić do zmniejszenia
poziomu inwestycji w gospodarce.
Inflacja jako podatek płacony przez posiadaczy
pieniÄ…dza
" Trzymanie pieniędzy w czasie inflacji jest zawsze
opodatkowane, nawet gdyby stopy procentowe były równe
zero, gdyż władze państwowe dopuszczając do inflacji
doprowadzają do spadku wartości i siły nabywczej
pieniędzy posiadanych przez ludność.
" Inflacja powoduje erozję siły nabywczej pieniądza.
Tracą na tym głównie ci, którzy oszczędzają. Tracą
również osoby o stałych dochodach.
Inflacja a zaufanie do pieniÄ…dza
Spadek zaufania do pieniądza, występujący w czasie
wysokiej inflacji i chęć szybkiego się go pozbycia
prowadzÄ… do podejmowania decyzji gospodarczych w
pośpiechu, które póz
niej często okazują się być zupełnie
nietrafne.
Stymulując tego typu zachowania inflacja powiększa chaos
i zmniejsza efektywność działania gospodarki.
Inflacja a napływ walut obcych
Ucieczka od krajowego pieniądza, którego wartość szybko
maleje, powoduje, że w obiegu pieniężnym coraz
ważniejszą rolę zaczynają odgrywać waluty obce, zwykle
pochodzące z krajów, w których nie ma inflacji. Prowadzi
to do coraz mniejszego wpływu władz monetarnych
emitujÄ…cych pieniÄ…dz krajowy na funkcjonowanie krajowej
gospodarki.
Wpływ inflacji na funkcjonowanie sektora
finansowego
Wysoka inflacja uderza w osoby posiadajÄ…ce depozyty oraz
w kredytodawców. Nie mogą oni być pewni, ile będą
warte ich pieniÄ…dze w momencie wycofywania depozytu
lub w chwili spłaty długu wraz z odsetkami.
Inne koszty inflacji
" inflacja doprowadza do przesunięć dochodów między
ludz
mi. Tracą na tym grupy najsłabsze, zyskują
najmocniejsze  te, które umieją wywalczyć dla siebie
wyższe dochody
" jeśli progi podatkowe nie są korygowane w górę o stopę
inflacji, podatnicy muszą płacić wyższe podatki  bo rosną
ich dochody pieniężne, choć nie rośnie ich siła nabywcza
" inflacja powoduje dodatkowe koszty dla przedsiębiorstw i
zwykłych ludzi  tradycyjnie określane mianem  kosztu
menu restauracyjnego lub  kosztu zmiany menu i
 kosztu zdartych zelówek .
Koncepcja reprezentatywnego koszyka dóbr
Różne miary inflacji
" Mierzenie inflacji opiera siÄ™ na wykorzystaniu koncepcji
reprezentatywnego koszyka dóbr konsumpcyjnych.
" Skład tego koszyka odzwierciedla strukturę konsumpcji
gospodarstw domowych  w odpowiednich proporcjach znajdujÄ…
się w nim produkty żywnościowe, odzieżowe, nośniki energii,
wydatki związane z utrzymaniem mieszkań, wydatki transportowe
itp.
" Skład koszyka ustalany jest raz do roku na podstawie badań
budżetów gospodarstw domowych prowadzonych przez GUS.
Oznacza to, że koszyk nie ulega zmianom przez cały rok. Znając
skład koszyka, dla każdego miesiąca wyznacza się jego wartość.
Wyznaczanie indeksu poziomu cen
Wartości koszyka reprezentatywnego w poszczególnych
miesiÄ…cach zestawione w szereg czasowy tworzÄ… tzw. indeks
poziomu cen. Na bazie tego indeksu możliwe jest wyznaczenie
różnych miar inflacji
" Inflacja miesięczna powstaje poprzez odniesienie
bieżącego poziomu cen do poziomu cen w poprzednim
miesiącu. Informuje ona o tym, o ile procent wzrosły ceny
w ciągu ostatniego miesiąca. Niech Pt oznacza wartość
indeksu cen w okresie t. Wówczas inflacja miesięczna w
okresie t może być wyznaczana ze wzoru:
Pt
m
=ð -ð1
Õð
t
Pt -ð1
Inflacja roczna powstaje poprzez odniesienie bieżącego
poziomu cen do poziomu cen przed rokiem (czyli do poziomu
cen w analogicznym okresie poprzedniego roku), np. poziomu
cen z lipca 2005 r. do poziomu cen z lipca 2004 r.
Inflacja roczna jest najpopularniejszÄ… miarÄ… inflacji. Informuje
ona o tym, o ile procent wzrosły ceny w ciągu ostatniego roku.
Dla indeksu cen Pt inflacja roczna wyznaczana jest według
formuły następującej i przedstawiana w postaci procentów.
Pt
r
=ð -ð 1
Õð
t
Pt -ð12
" Inflacja roczna znajduje szerokie zastosowania: NBP
wyraża swój cel inflacyjny w postaci inflacji rocznej
(wynosi on obecnie 2,5%), inflacja roczna jest często
stosowana jako wskaz
nik rewaloryzacyjny kosztów, np.
dotyczÄ…cych prac budowlanych, jest wykorzystywana do
wyznaczania realnych stóp procentowych, a także w wielu
innych sytuacjach.
" Dysponując wartościami inflacji miesięcznej dla dwunastu
kolejnych miesięcy możliwe jest wyznaczenie inflacji
rocznej ze wzoru:
r
m m m m m
=ð(ð1+ð Õðt-ð11)ð(ð1+ð Õðt-ð10)ð(ð1+ð Õðt-ð9)ðKð(ð1+ð Õðt-ð1)ð(ð1+ð Õðt )ð-ð1
Õð
t
Inflacja średnioroczna powstaje przez odniesienie
średniego poziomu cen w danym roku do średniego
poziomu cen w roku poprzednim. Jej interpretacja jest
zbliżona do interpretacji inflacji rocznej, z tą różnicą, że
porównywane są poziomy cen w całym roku, a nie tylko
w jednym okresie. Jeśli Pt oznacza indeks cen w miesiącu
t, to inflacja średnioroczna wygląda tak:
1
(ðPt-ð11 +ð Pt-ð10 +ð Pt-ð9 +ð ... +ð Pt-ð1 +ð Pt )ð
s
12
Pðt =ð -ð1
1
(ðPt-ð23 +ð Pt-ð22 +ð Pt-ð21 +ð ... +ð Pt-ð13 +ð Pt-ð12)ð
12
Deflacja
Deflacja to  spadek ogólnego poziomu cen. Oznacza to, że
stopa inflacji jest ujemna.
Jeśli popyt na produkty przemysłowe jest mały, wytwórcy
obniżają ceny, by się ich pozbyć. Jeśli niższe ceny nie powodują
zwiększenia popytu, następuje kolejna obniżka cen. Rezultatem
są ciągle obniżające się ceny, co jest charakterystyczne dla
depresji.
Deflację mierzy się Indeksem Cen Wytwórców (Producer Price
Index), który co miesiąc jest publikowany przez GUS. Jeśli
indeks spadnie o 10% lub więcej podczas kolejnych sześciu
miesięcy można mówić o wystąpieniu deflacji.
Dlaczego deflacja jest zła?
" Deflacja prowadzi o tzw. pułapki płynności. Stopy
procentowe nie mogą spaść poniżej zera, wobec czego
polityka pieniężna banków centralnych przestaje być
efektywna.
" Mimo zerowych stóp procentowych utrzymuje się wysoki
koszt kapitału prowadzący do dalszego spadku konsumpcji
i inwestycji. Wobec malejÄ…cych cen decyzje o zakupie
dóbr, lub maszyn są odwlekane. Prowadzi to do
następującego cyklu: zarobki spadają, zmniejsza się
zatrudnienie, następuje dalszy spadek popytu i cen.
" Mimo niskiego kosztu obsługi długu problemy
kredytobiorców się pogłębiają prowadząc do rosnącej
liczby bankructw. Wywiera to wpływ na sytuację
finansową banków.
" Na deflacji traci również budżet państwa: wpływy
podatkowe gwałtownie maleją zarówno z powodu niższej
wartości sprzedaży towarów na rynku, jak i pogorszenia
się kondycji finansowej przedsiębiorstw i banków.
Natomiast wydatki nie spadają szybko, choćby dlatego, że
wzrosnąć muszą kwoty zasiłków dla bezrobotnych. W
rezultacie tego wzrasta zazwyczaj deficyt budżetowy i dług
publiczny.
Najgłębsza deflacja w historii nastąpiła w latach
światowego załamania gospodarczego z lat 1929-1933.
Ceny w gospodarce amerykańskiej spadały przez 4 lata z
rzędu, a łączny ich poziom obniżył się o 25%.
Towarzyszyło temu załamanie wielkości produkcji o 30%,
masowe bankructwa i gwałtowny wzrost stopy bezrobocia
z 3% w 1929 r, do 25% w 1934 r.