Metody badań społecznych
(wykład 4)
Wydział Zarządzania UW
MSM-ZPSF, rok II
dr hab. Krzysztof Klincewicz
[e-mail]
© Krzysztof Klincewicz
Program zajęć

1) Wprowadzenie do zajęć

2) Podstawy metodologii nauk
społecznych

3) Projektowanie badań

4) Badania jakościowe

5) Badania ilościowe

6) Interpretacja i prezentacja danych

7) Test końcowy
© Krzysztof Klincewicz
Techniki badań jakościowych

Obserwacja
-
NieuczestniczÄ…ca
-
UczestniczÄ…ca

Wywiad
-
Standaryzowany, ustrukturalizowany
Lektura:
-
Swobodny/antropologiczny
Kostera

Analiza tekstu
rozdział 3
-
 Metody
Krytyczna analiza kultury
-
Analiza retoryczna i semiotyczna badawcze
-
Historiografia
© Krzysztof Klincewicz
Obserwacja

Często w połączeniu z innymi technikami -
 tło dla wywiadów, wstępna orientacja

Znaczenie indywidualnych doświadczeń
badacza wady i zalety

Obserwacja nieuczestniczÄ…ca  jasno
określona rola badacza, brak udziału w
badanej sytuacji społecznej

Obserwacja uczestniczÄ…ca  badacz
uczestnikiem badanej organizacji

Shadowing (bycie cieniem)  udział w życiu
innej osoby (por. London Business School MBA)
© Krzysztof Klincewicz
Wyzwania obserwacji

Orientacja antropologiczna
-
opis a ocenianie i interpretacja
-
ciekawość świata a pospieszne wnioski
-
tabula rasa czy ekspert
-
dystans wobec sytuacji badanej -
 przybysz z kosmosu - lub jego brak
-
insider czy outsider

Psychologia - zaburzenia percepcji

Etyka -  szpiegowanie

Praktyka prowadzenia notatek
© Krzysztof Klincewicz
Wywiad

Wywiad  ukierunkowana rozmowa

Standaryzacja  zadawanie respondentom tych
samych pytań w podobnej kolejności
-
 Co sÄ…dzisz o polityku XXX? ,  Czy astrologia
może być uważana za naukę?

Strukturalizacja  zadawanie pytań tak, by
uzyskać określoną strukturę odpowiedzi
-
pytanie ustrukturalizowane:  Ile razy
dziennie myjesz zęby  3 razy
-
pytanie nieustrukturalizowane:  Jak często
myjesz zęby?  po każdym posiłku ,  3 razy
dziennie ,  14 razy w tygodniu
© Krzysztof Klincewicz
Wywiady w badaniach
ilościowych i jakościowych

Strukturalizacja i standaryzacja 
pozwalają wykorzystać wywiad do badań
ilościowych, jak przy badaniach ankietowych
(weryfikacja hipotez)

Wywiad antropologiczny  swobodny,
nieustrukturalizowany i niestandaryzowany
(poszukiwanie nowych treści)
-
Wywiady swobodne często stosowane także w
badaniach pilotażowych dla lepszego zrozumienia
zagadnienia przed przygotowaniem kwestionariusza
-
Dobry badacz potrafi w swobodnej rozmowie zdobyć
wszystkie dane potrzebne także do badań
ilościowych
© Krzysztof Klincewicz
Wywiad antropologiczny

Celem uzyskanie jak najwięcej informacji
-
 gęsty opis (thick description  Geertz)

Nawiązanie kontaktu z rozmówcą
-
nie wszystkie pytania są bezpośrednio przydatne
do póz
niejszych analiz
-
zainteresowanie różnymi aspektami życia, nie
tylko bezpośrednim tematem

Świadomość zainteresowań badawczych
-
ale bez gotowej listy pytań
-
 proszę mi o tym więcej opowiedzieć
-
gotowość do zmiany tematu
© Krzysztof Klincewicz
-
poszukiwanie narracji
Wyzwania wywiadów

Czas rozmówcy

Wzajemne korzyści (opowieść a docenienie)

Problem anonimowości respondentów

Problem nagrywania wywiadu i
przygotowywania transkryptów

NawiÄ…zanie kontaktu

Ujawnianie lub nie przedmiotu badań

 Przełamywanie lodów

Cisza w rozmowie

Odchodzenie od tematu (czy to problem?)
© Krzysztof Klincewicz
Analiza tekstu

Tekst już istnieje, nie trzeba gromadzić
nowych danych badania wtórne
-
te same techniki stosowane też do analizy
transkryptów wywiadów

Wiele różnych podejść
-
antropologiczne (krytyczna analiza
kultury, analiza retoryczna i
semiotyczna)
-
historyczne (historiografia)
-
inne (np. matematyczna analiza
zawartości, psychoanalityczne metody
© Krzysztof Klincewicz
projekcyjne, dekonstrukcja)
Krytyczna analiza kultury

Dotyczy badań środków przekazu
-
Poszukiwanie w tekście realiów
kulturowych
-
Założenie wpływu mediów na kulturę

Przykłady: analiza romansów Harlequin,
telenowel, prasy w trakcie kampanii wyborczej,
magazynów dla menedżerów, raportów rocznych spółek
giełdowych, wewnętrznych dokumentów danej firmy
-
Jaki obraz świata społecznego jest
kształtowany przez analizowane teksty?
-
Jakie są wspólne cechy uczestników danej
© Krzysztof Klincewicz
kultury?
Analiza retoryczna i
semiotyczna

Analiza retoryczna
-
poszukiwanie figur retorycznych obecnych w
tekście

Analiza semiotyczna
-
interpretacja relacji między autorem i
czytelnikiem, wzajemnych oczekiwań i założeń;
-
interpretacja znaków nie tylko w tekstach
pisanych

W obu przypadkach:
-
szczególne zainteresowanie formą i strukturą
przekazu, a nie tylko przekazywaną treścią
© Krzysztof Klincewicz
Historiografia

Praca z tekstem jako dokumentem archiwalnym
-
umiejscowienie w czasie i realiach
kulturowych
-
konieczność kontrastowania z innymi
z
ródłami i weryfikacji wartości
dokumentalnej (ludzka omylność, niewiedza
lub zła wola)
-
dążenie do zgromadzenia jak największej
liczby dokumentów z różnych z
ródeł dla
zagwarantowania poprawności wniosków
© Krzysztof Klincewicz
Historiografia w zarzÄ…dzaniu

Nie jest metodÄ… antropologicznÄ… - znaczenie
następstwa zdarzeń, zależności czasowych
-
 historia jako bumerang , z
ródło wiedzy która
może się przydać w przyszłości

Stosowana w teorii organizacji i
zarzÄ…dzania
-
 co się wydarzyło - studia przypadków, historie
firm i samego zarzÄ…dzania
-
zwykle nie używa się określenia  historia
-
specyficzne techniki  np. mikrostoria
(poszukiwanie alternatywnych interpretacji
znanych wydarzeń)
© Krzysztof Klincewicz
Wyzwania historiografii
(Topolski)

 Mit postępu - założenie, że upływowi czasu
towarzyszy poprawa warunków

 Mit rewolucji - założenie, że warunki w dwóch
różnych okresach radykalnie się różnią

 Mit spójności - dążenie do udzielenia pełnego
wyjaśnienia mimo braku danych, dla przedstawienia
pełnego obrazu zdarzeń

 Mit aktywizmu - przecenianie roli jednostek a
nie czynników sytuacyjnych

 Mit wzniosłości - tendencja do gloryfikacji
przeszłych wydarzeń, tworzenia  wielkiej historii
© Krzysztof Klincewicz
Studia przypadków
3 zjawiska pod tÄ… samÄ… nazwÄ…
1)"małe" studia przypadków wykorzystywane
na zajęciach: 1-3 strony przykładu firmy
z pytaniami dla studentów
2)"harwardzkie" studia przypadków dla
studentów: >10 stron szczegółowego opisu
firmy bez pytań
3)studium przypadku jako metoda badawcza:
dobór CELOWY a nie LOSOWY próby badawczej
© Krzysztof Klincewicz
Przygotowywanie typowego
studium przypadku
" Definiuję problem badawczy, ramę pojęciową
i szczegółowe pytania
" Wybieram firmÄ™ A
" GromadzÄ™ dane ze z
ródeł ogólnodostępnych w
oparciu o ramę pojęciową
" Piszę wstępną  historię
" ZnajdujÄ™ luki i problemy
" PrzygotowujÄ™ pytania
" Przeprowadzam wywiady
" PiszÄ™ studium przypadku
© Krzysztof Klincewicz
Rodzaje studiów przypadków

Historyczne

Wydarzenia

Istotna kolejność wydarzeń

 Jak to było naprawdę"

Problemowe

Postawy, opinie, złożone procesy

Istotne zależności
" "Co Pan sÄ…dzi", "Z czego to wynika"
© Krzysztof Klincewicz
Triangulacja
1
Triangulacja =
korzystanie z różnych,
wzajemnie uzupełniających
siÄ™ z
ródeł danych, podejść,
badaczy, ...
2 3
© Krzysztof Klincewicz
Triangulacja danych
1
Artykuły prasowe o firmie
(pisane przez dziennikarzy -
- albo przez firmÄ™!)
Opinie
konkurentów,
Wywiady w firmie akta sÄ…dowe,
("oficjalne" dyskusje
stanowisko) internetowe...
2 3
© Krzysztof Klincewicz
Triangulacja technik
1
Analiza dokumentacji
Analiza
statystyczna,
Obserwacja,
Inne
Wywiady
2 3
© Krzysztof Klincewicz
Triangulacja w pracach
badawczych

Gwarantuje poprawność analiz, interpretacji
i wniosków

Niezbędna: triangulacja danych

np. nie wierzÄ™ naiwnie we wszystko, co
opowiedzÄ… mi pracownicy firmy

np. nie rozmawiam tylko z dyrektorem, ale
też jego podwładnymi i kolegami

Zalecana: triangulacja technik badawczych
© Krzysztof Klincewicz
Teoria ugruntowana
(Glaser, Strauss)

Nie  teoria (naukowa) a  technika teorii
ugruntowanej !!!

Punkt wyjścia badania: tabula rasa
-
pytam o wszystko od poczÄ…tku (nie zawsze mam
sprecyzowany problem badawczy!)
-
zdobywajÄ…c wiedzÄ™, dokonujÄ™ stopniowych
podsumowań, uogólnień i wniosków
-
potem dalej je weryfikuję i uszczegóławiam (krok
po kroku)
-
stopniowo  gruntuję moje wnioski aż do momentu,
kiedy każda kolejna sytuacja je potwierdza i nie
mam żadnych wątpliwości
© Krzysztof Klincewicz
-
W ten sposób tworzę  teorie
Kodowanie w badaniach
jakościowych

Dotyczy tekstu wywiadów, dokumentów lub
notatek

Wybór istotnych fragmentów i przypisanie im
kodów, odpowiadających poszczególnym
tematom
-
kolorowe podkreślenia i klamry na
marginesie strony
-
zaznaczanie w programach komputerowych
(np. NVivo, ATLAS.ti)
© Krzysztof Klincewicz
Przykład kodowania
NBP
Balce-
rowicz
konflikt
deficyt
konflikt
WÅ‚oszczowa
PKP
© Krzysztof Klincewicz
Kodowanie

Dalsze analizy dla poszczególnych kodów -
łatwość odnalezienia fragmentu, zestawienia
-
przydatność programów komputerowych

Czasem też strukturalizacja tekstu 
przekształcanie w odpowiednik
kwestionariusza
-
występowanie kodu w wywiadzie  jak określona
odpowiedz
w kwestionariuszu

Wyzwanie: przygotowanie książki kodów
-
jednoznaczne określenie, kiedy należy zastosować
dany kod, a kiedy nie
-
© Krzysztof Klincewicz
doskonalona w trakcie kodowania
Przykład książki kodów

 Balcerowicz - wypowiedzi odnoszÄ…ce siÄ™ do
prezesa NBP Leszka Balcerowicza

 konflikt - rozbieżność opinii na tematy
polityczne lub gospodarcze

 oskarżenie - wypowiedż zarzucająca osobie
lub instytucji nieprawidłowe działanie

 łagodzenie rozbieżności - wypowiedz

sugerująca, że nie istnieje w
rzeczywistości (znacząca) rozbieżność
między opiniami
itd.
© Krzysztof Klincewicz
Rzetelność kodowania

Sędziowie kompetentni  osoby niezależnie
kodujÄ…ce tekst
-
dla eliminacji błędów pominięcia i
niewłaściwej klasyfikacji
-
dla zapewnienia intersubiektywnych
interpretacji

Współczynniki rzetelności kodowania

Darmowy program CDC EZ-Text: kodowanie
wywiadów standaryzowanych, porównanie dwóch
niezależnych procesów kodowania,
współczynniki rzetelności i dalsze analizy
© Krzysztof Klincewicz
http://www.cdc.gov/hiv/software/ez-text.htm