Metody badań społecznych
(wykład 6)
Wydział Zarządzania UW
MSM-ZPSF, rok II
dr hab. Krzysztof Klincewicz
[e-mail]
© Krzysztof Klincewicz
Program zajęć

1) Wprowadzenie do zajęć

2) Podstawy metodologii nauk
społecznych

3) Projektowanie badań

4) Badania jakościowe

5) Badania ilościowe

6) Interpretacja i prezentacja danych

7) Test końcowy
© Krzysztof Klincewicz
Statystyczna analiza jednej
zmiennej

Obliczanie miar statystycznych dla zmiennej
-
znane też pod nazwą: statystyki opisowej
-
łatwe i szybkie przy użyciu arkusza
kalkulacyjnego

Podstawowe miary
-
średnia
-
mediana
-
odchylenie standardowe
-
kwartyle, centyle i percentyle
© Krzysztof Klincewicz
Wykres dla danych nie
poddanych obróbce
© Krzysztof Klincewicz
Wykres dla danych
posortowanych
© Krzysztof Klincewicz
Podstawowe statystyki 
przykład kalkulacji

Åšrednia = 8,11 =AVERAGE(B2:B155)

Mediana = 8,75 =MEDIAN(B2:B155)

Dominanta = 11,51 =MODE(B2:B155)

Odchylenie stnd. = 3,32 =STDEV(B2:B155)

3 kwartyl = 10,5 =QUARTILE(B2:B155;3)

90 centyl = 11,93 =PERCENTILE(B2:B155;0.90)
[dla danych zebranych w komórkach od B2 do B155]
© Krzysztof Klincewicz
Problem częstości pomiaru
zmian w czasie
y
ródło:
www.money.pl
© Krzysztof Klincewicz
Problem częstości pomiaru
zmian w czasie
y
ródło:
www.money.pl
© Krzysztof Klincewicz
Problem częstości pomiaru
zmian w czasie
y
ródło:
www.money.pl
© Krzysztof Klincewicz
Wnioskowanie statystyczne 
metoda reprezentacyjna

Wykorzystanie rachunku prawdopodobieństwa i
statystyki opisowej

Sposób na zdobycie informacji o populacji
generalnej, której całej nie możemy
przebadać
-
pobieramy reprezentatywną próbę losową
-
analizujemy jej statystyki opisowe
-
wyciągamy wnioski o parametrach całej populacji
-
oszacowane (estymowane) wartości parametrów
populacji sÄ… prawdopodobne, nie pewne
© Krzysztof Klincewicz
Metoda reprezentacyjna
nieznane parametry
populacji
generalnej
populacja
generalna
szacowane (estymowane)
parametry populacji
(1) dobór
(3) estymacja
losowy
próba
statystyki dla próby
bada
(np. średnia, mediana)
wcza
(2) pomiar
© Krzysztof Klincewicz
 Wymogi metody
reprezentacyjnej

Próba musi być dobrana losowo

statystyczna weryfikacji losowości doboru

Próba musi składać się z odpowiedniej
liczby jednostek

wzory na minimalną wielkość próby

Wnioskowanie statystyczne musi opierać się
na odpowiednim teście/wzorze

poszczególne techniki są przeznaczone dla
różnych przypadków  w zależności od cech
populacji i próby oraz dostępnych danych

najczęstszy błąd: wybór niewłaściwego testu 
poprawne wzory i obliczenia, ale nie dajÄ…ce
się poprawnie zinterpretować
© Krzysztof Klincewicz
Problemy przy nielosowym
doborze próby

Analiza wybranego zjawiska (np. natężenie
określonej cechy, mierzone w skali 0-10)
-
Populacja wszystkich 154 jednostek
-
Próba A: 50 pierwszych jednostek
-
Próba B: co 5 jednostka
_ populacja próba A próba B
jednostek 154 50 31
średnia 8,11 7,61 7,97
mediana 8,75 8,25 8,75
odch.st. 3,32 3,19 3,46
© Krzysztof Klincewicz
Zmienna zależna i niezależna
zmienna niezależna
zmienna zależna
y = a*x + b

Wartość zmiennej zależnej (y) zmienia się w
wyniku zmian wartości zmiennej niezależnej
(x)
-
moja waga (y) rośnie wraz z konsumpcją (x)
-
satysfakcja z pracy (y) rośnie
proporcjonalnie do wynagrodzenia (x)
-
umiejętności (y) rosną w wyniku procesu
szkolenia (x)
© Krzysztof Klincewicz
Zmienna zależna i niezależna

Badania mają wyjaśniać
-
co wpływa na zmiany zmiennej zależnej (y)
-
jak matematycznie wyrazić związek między
zmienną zależną (y) i niezależnymi (x)
-
jaka jest siła tego związku

zależność funkcyjna  zawsze gdy x ulega
zmianom, y zmienia siÄ™ proporcjonalnie

korelacja  istnieje prawdopodobieństwo, że
zmiana x wywoła zmianę y

W analogiczny sposób projektuje się badania
eksperymentalne
© Krzysztof Klincewicz
Graficzna analiza korelacji

Diagram rozproszeń
(scatterplot)
-
zestawienie
wyników dwóch
zmiennych dla
każdej badanej
jednostki
-
wskazuje, czy
istniejÄ… korelacje
i możliwe
zależności
© Krzysztof Klincewicz
Zależność funkcyjna
© Krzysztof Klincewicz
Wysoki współczynnik korelacji
© Krzysztof Klincewicz
Brak korelacji
© Krzysztof Klincewicz
Współczynnik korelacji

Obliczany w arkuszach kalkulacyjnych dla
dwóch zmiennych

Wzór do wprowadzenia w arkuszu:
=CORREL(B2:B155;C2:C155)
[dla par danych w komórkach B2:B155 i C2:C155]

Interpretacja:

1,00: zależność funkcyjna

0,50-0,99: silna korelacja

wartość dodatnia: wzrost x i wzrost y

wartość ujemna: wzrost x i spadek y
© Krzysztof Klincewicz
Korelacja nie oznacza
współzależności
© Krzysztof Klincewicz
Analiza regresji

Jeśli dwie zmienne są silnie skorelowane,
można odnalez
ć wzór funkcji, która opisuje
zależność statystyczną i prognozować
przyszłe zdarzenia
-
dane nigdy nie sÄ… idealnie dopasowane
-
statystyka nie daje gwarancji, że zmienne
są faktycznie współzależne
-
analiza wymaga czasochłonnego wyboru
odpowiedniego równania
© Krzysztof Klincewicz
Analiza skupień

Grupowanie jednostek w skupienia (cluster)
w oparciu o podobieństwo cech
-
proste grupowanie w tabelach, w oparciu o
wybrane kryteria

np. przypisanie produktów do pól macierzy BCG

problem: brak pewności, czy grupowanie jest
poprawne i czy nie przeoczono innych
istotnych kryteriów
-
analizy statystyczne, identyfikujÄ…ce
z
ródła podobieństw i znaczących
statystycznie różnic

długotrwałe analizy komputerowe

© Krzysztof Klincewicz
wiele wymiarów, graficzna prezentacja wyników
Analiza skupień
© Krzysztof Klincewicz
Kategoryzacja

jednoznaczne
kryterium podziału
C

podział rozłączny
X
B
X

X XX obejmuje wszystkie
XX X
XX jednostki w
X
X
X
X
populacji
X
X

rzadko stosowana w
D
XX
XX
X
X
X X
naukach
A
społecznych  brak
pewności, łatwość
krytyki
© Krzysztof Klincewicz
Typologia

wybór grup typowych
jednostek i ich
e
nazwanie
X
X

c
dXX typy nie muszą być
X X
rozłączne
XX X
X
b
X
XX nie musi obejmować

X
X
X
wszystkich jednostek
XX
XX
X
X

X X
a
często stosowana w
naukach społecznych

wiele konkurencyjnych
typologii dla tych
© Krzysztof Klincewicz
samych zjawisk
Graficzna identyfikacja typów
Pusty obszar: czy tworzenie patentów
powiÄ…zane z publikacjami naukowymi?
liderzy
aspiranci
teoretycy
opóz
nieni
© Krzysztof Klincewicz
Analiza czynnikowa

Ograniczanie liczby zmiennych,
wyodrębnianie najważniejszych czynników
-
psychologia: czynnik g Spearmana jako miara
inteligencji ogólnej

Kalkulacje w programach komputerowych
(równania wielomianowe dla najwyżej skorelowanych
zmiennych)

Czynniki często nie mają interpretacji 
ale możemy podzielić w oparciu o nie
populacjÄ™ badanÄ…
-
badania rynku, pracowników i widzów
-
zamiast odpowiedzi na 50 pytań mamy tylko 4
© Krzysztof Klincewicz
czynniki, które wyjaśniają zmienność
Data mining  eksploracja
danych

Zaawansowana statystyczna analiza danych,
oparta m.in. na analizie czynnikowej
-
Prowadzona dla baz danych  o zakupach w
sklepie, transakcjach bankowych, wizytach na
stronach internetowych, wynikach sondaży
-
Specjalistyczne narzędzia informatyczne
(systemy data mining, CRM) lub usługi
zlecane zewnętrznym firmom

Poszukiwanie podobnych grup (segmentów) i
ich cech charakterystycznych (profilu)

Poszukiwanie zależności: klienci kupujący piwo
często kupują też pieluszki
© Krzysztof Klincewicz
Wizualizacja danych

Oddzielna dyscyplina badawcza w informatyce
-
wykresy, sieci, mapy  też wielowymiarowe

Najprostsze rozwiÄ…zanie  arkusz
kalkulacyjny
-
nie każdy rodzaj wykresu nadaje się do
określonego rodzaju danych (np.
proporcje, wartości skumulowane)
-
wybór serii danych, decyzja o tym, czy są
porzÄ…dkowane w kolumnach czy wierszach i
skalowanie osi to najczęstsze błędy
© Krzysztof Klincewicz
Wykresy słupkowe i kolumnowe
(prezentacja wartości)
© Krzysztof Klincewicz
wartości skumulowane
Wykresy kołowe i warstwowe
(prezentacja proporcji)
moment w czasie
zmiany
© Krzysztof Klincewicz
Wykres bÄ…belkowy (3 serie
danych: X, Y i średnica bąbla)
© Krzysztof Klincewicz
Wykres radarowy
100

wyraz
nie widać
60
5050
różnice między
dwoma seriami
53
3830
30
danych 
0
wzrosty i
36
spadki
60
62
65
2005
2006
© Krzysztof Klincewicz
Skala nominalna na wykresie
Polska 10 100
USA 15000 15000
15500
USA
Japonia 14500 12000
13500
Niemcy
Niemcy 14000 13000
Japonia
Rosja 30 50
11500
Czechy 15 120
9500
Litwa 5 80
7500
"
Nie widać różnic między
5500
badanymi jednostkami:
3500
USA, Niemcy i Japonia w
jednym skupisku, Polska Rosja,
1500
Czechy
Polska
Litwa
Rosja
Czechy i Litwa w drugim
-500
-2500
Skala nominalna utrudnia
-2500 -500 1500 3500 5500 7500 9500 11500 13500 15500
odczyt danych z wykresu
© Krzysztof Klincewicz
Skala logarytmiczna na
wykresie
Polska 10 100
USA 15000 15000
100000
Japonia 14500 12000
Niemcy 14000 13000
USA
Niemcy
Japonia
10000
Rosja 30 50
Czechy 15 120
Litwa 5 80
1000
Czechy
Polska
100 Litwa
Pozwala dostrzec znaczące różnice
Rosja
między małymi wartościami
10
Wartości na osiach przyrastają
w postępie logarytmiczym
1
1 1*10 10*10 100*10 &
1 10 100 1000 10000 100000
© Krzysztof Klincewicz
Internet w badaniach

Możliwe problemy metodologiczne
-
Badania jakościowe - problem wiarygodności
dokumentów (konieczna weryfikacja z
ródła,
triangulacja)
-
Badania ankietowe  ograniczenia populacji
badanej i możliwości generalizacji wniosków

'Bezpieczne' scenariusze badań
-
Wykorzystanie Internetu jako kanału kontaktu w
badaniach  kwestionariusz wysłany mailem
-
Specjalistyczne badania  np. analizy
zawartości list dyskusyjnych i blogów
© Krzysztof Klincewicz
Internet i badania
literaturowe

Internet może być cennym z
ródłem artykułów
naukowych lub informacji o nich (głównie w
języku angielskim)

Różnica rzetelności
-
artykuły z recenzowanych (peer-reviewed)
pism akademickich
-
white papers (teksty naukowe, które nie
przeszły przez recenzję)
-
publikacje nieakademickie
-
podręczniki
© Krzysztof Klincewicz
Jak szukać artykułów
akademickich?

www.google.com:  motivation filetype:pdf
-
cały Internet, teksty akademickie i inne

scholar.google.com:  motivation
-
recenzowane teksty naukowe, często tylko
nazwa i streszczenie

na podstawie tekstów cytowanych w jednym
artykule, poszukujÄ™ kolejnych pozycji
literaturowych ( metoda kuli śnieżnej )
© Krzysztof Klincewicz
Pisma akademickie zwiÄ…zane z
zarzÄ…dzaniem

Administrative Science Quarterly

Strategic Management Journal

Academy of Management Journal

Organization Science

Organization Studies

Research Policy

California Management Review

Journal of Marketing

American Journal of Sociology

Information Systems Review

Uwaga: Harvard Business Review, McKinsey
Quarterly, MIT Sloan Management Review nie sÄ…
typowymi pismami akademickimi
© Krzysztof Klincewicz
Pisma akademickie zwiÄ…zane z
zarzÄ…dzaniem

Polskie magazyny
-
Organizacja i Kierowanie
-
ZarzÄ…dzanie Zasobami Ludzkimi
-
Problemy ZarzÄ…dzania (WZ UW)
-
Studia i Materiały (WZ UW)
-
MBA

Mało polskich pism, artykułów i recenzentów
 różnice w stosunku do pism zagranicznych
-
Nie powinny być podstawowym z
ródłem wiedzy
-
PrzydajÄ… siÄ™ przy sprawdzaniu, czy coÅ› na dany
temat pisano w Polsce
© Krzysztof Klincewicz
Bazy artykułów akademickich

Uniwersytet Warszawski płaci za dostęp do
baz artykułów akademickich -
 elektronicznych bibliotek z artykułami w
formacie PDF www.buw.uw.edu.pl

-> Zasoby -> E-zasoby -> Bazy artykułów
-
dostęp do baz z komputerów na uczelni  lub z
domu (po zarejestrowaniu siÄ™ w BUW)

-> Zasoby -> E-zasoby -> AtoZ
-
lista czasopism, które są dostępne w
poszczególnych bazach na UW
-
jeśli znam nazwę czasopisma, AtoZ przełączy
mnie do właściwej bazy
© Krzysztof Klincewicz
Przykład  EBSCO: wyszukiwanie
artykułów
© Krzysztof Klincewicz
Przykład  EBSCO: wyszukiwanie
zaawansowane
© Krzysztof Klincewicz
Przykład  EBSCO: wyniki i
podzbiory artykułów
© Krzysztof Klincewicz
Przykład  EBSCO: bibliografia
cytowana w konkretnym artykule
© Krzysztof Klincewicz
Gromadzenie literatury metodÄ…
 kuli śnieżnej

Znajduję artykuł na interesujący mnie temat
-
pomoc promotora?
-
tekst opisywany w podręcznikach?

Sięgam do jego  cited references i zbieram
kolejne publikacje

Sięgam po artykuły które cytują ten tekst

Buduję drzewo cytatów i zależności
© Krzysztof Klincewicz
W jakich bazach szukać?

Dwie podstawowe bazy artykułów
-
ABI/Inform (ProQuest)
-
Business Source Complete (EBSCO)

Czasopisma wydawnictwa Elsevier
-
Elsevier ScienceDirect

Baza notatek prasowych i informacji o
firmach
-
Factiva

KilkadziesiÄ…t innych, specjalistycznych baz
dostępnych przez strony BUW
© Krzysztof Klincewicz