Metody badań społecznych
(wykład 2)
Wydział Zarządzania UW
MSM-ZPSF, rok II
dr hab. Krzysztof Klincewicz
[e-mail]
© Krzysztof Klincewicz
Program zajęć

1) Wprowadzenie do zajęć

2) Podstawy metodologii nauk
społecznych

3) Projektowanie badań

4) Badania jakościowe

5) Badania ilościowe

6) Interpretacja i prezentacja danych

7) Test końcowy
© Krzysztof Klincewicz
Ćwiczenia do domu

Jesteś pracownikiem urzędu skarbowego
 jak sprawdzisz, czy agencja
pośrednictwa pracy nie oszukuje przy
opłacaniu podatków?

Wydział Zarządzania UW planuje
uruchomienie nowego kierunku studiów
podyplomowych, zwiÄ…zanego z
zarządzaniem potencjałem społecznym.
Zaproponuj 3 możliwe (i odmienne)
problemy badawcze.
© Krzysztof Klincewicz
Prawda w filozofii

Tradycyjne nurty filozofii  słowa
odzwierciedlają świat zewnętrzny

Filozofia analityczna  relacje między
słowami
-
Tarski: poziomy języka (por. paradoks
kłamcy)
-
Wittgenstein: gry językowe (konwencje)

Postmodernizm  prawdy nie da się poznać
(albo nie istnieje?)
-
Rorty  prawda tworzona
intersubiektywnie, przez wspólnoty
ludzkie; filozofia jako lustro
-
Derrida - podważanie  obiektywizmu
© Krzysztof Klincewicz
Pozytywizm i funkcjonalizm

Pozytywizm  zwiÄ…zany z przekonaniem o
możliwości zgłębienia prawdy
-
Poszukiwanie uniwersalnych praw
rządzących światem
-
Typowy dla XIX-wiecznych nauk ścisłych

Funkcjonalizm  w socjologii i w teorii
organizacji
-
powiązany z pozytywizmem  również
poszukuje uniwersalnych zależności
-
 zwiększenie o 10% pensji w określonych
warunkach zwiększa średnio wydajność
pracy o 5%
© Krzysztof Klincewicz
Problemy funkcjonalizmu

Rzeczywistość społeczna różni się od
przedmiotu badań nauk ścisłych
-
wola ludzka i świadome decyzje
-
nie tylko akcja i reakcja (jak w
behawioryzmie)

W naukach ścisłych też zwątpiono w metodę
pozytywistycznÄ…
-
skąd pewność? może nie uwzględniam
wszystkich zmiennych? może inni widzą to
inaczej?
-
Karl Popper, Thomas Kuhn  podstawy
współczesnej filozofii nauk
© Krzysztof Klincewicz
Hipotezy i rozwój wiedzy
(Karl Popper)

WiedzÄ™ gromadzimy przez falsyfikacjÄ™
kolejnych hipotez
-
dziecko i kuchenka gazowa
-
dopóki nie udowodnię, że  ~X , mogę
twierdzić że  X

Nauka zajmuje siÄ™ falsyfikacjÄ… hipotez
-
wierzenia religijne nie mogą być
weryfikowane, więc nie są nauką

Wnioski następców Poppera: nie ma
ostatecznej prawdy, a jedynie stan
konsensusu do czasu nowych odkryć, nowych
sposobów falsyfikacji
© Krzysztof Klincewicz
Rozwój wiedzy
przez badania naukowe

Wiele badań ma na celu uszczegółowienie
wyników wcześniejszych studiów
-
por. rozwój teorii motywacji
-
np. zależności psychologiczne mogą być
różne w różnych warunkach kulturowych
-
ważna jest też weryfikacja wyników
(koreańskie badania chemiczne, klonowanie
prof. Hwanga)

Często badania wydają się mało oryginalne 
ale tak tworzona jest nauka!

Oryginalna tematyka badawcza  wizjonerzy,
którzy muszą przekonać innych do swojego
sposobu widzenia świata
© Krzysztof Klincewicz
Teoria paradygmatów
(Thomas Kuhn)

Rewolucja naukowa = przełom intelektualny,
jak za czasów Kopernika i Einsteina

Nowa teoria tworzy nowy paradygmat 
wzorzec do naśladowania dla innych badaczy,
sposób myślenia o badanych zjawiskach

Okres zamętu intelektualnego
-
zwolennicy i przeciwnicy
-
emocjonalne decyzje, utrata wartości dorobku
naukowego

Stopniowe upowszechnienie siÄ™ nowego
paradygmatu i wymieranie zwolenników
starego

Postęp naukowy? Czy tylko zmiana?
© Krzysztof Klincewicz
Przykład zmiany paradygmatu
Niedojrzała Dojrzała
dyscyplina dyscyplina
Problemy Problemy
naukowa naukowa
RozwiÄ…-
nie rozwiÄ…zane nie rozwiÄ…zane
zania
przez przez
paradygmat 1 paradygmat 2
Teoria A
termninologia
metody
założenia Paradygmat 1 Paradygmat 2
Teoria B
terminologia
metody
terminologia terminologia
założenia
metody metody
Teoria C
teorie teorie
terminologia
metody
założenia założenia
założenia
specjalizacja specjalizacja
badacze akceptujÄ… badacze akceptujÄ…
badaczy badaczy
wspólny paradygmat wspólny paradygmat
( rozwiÄ…zywanie ( rozwiÄ…zywanie
zagadek ) krytyka dawnego zagadek )
paradygmatu
© Krzysztof Klincewicz
Zmiany naukowe
Dynamika społeczna
Paradygmaty w nauce

Kuhn: każda dyscyplina nauk ścisłych opiera
się na określonym paradygmacie, który w
przyszłości może się zmienić

Nauki społeczne  równocześnie wiele
różnych paradygmatów, których nie da się
porównywać: każdy opisuje inny aspekt
rzeczywistości społecznej

Burrell, Morgan - paradygmaty w teorii
organizacji
-
Funkcjonalizm  poszukiwanie reguł,
przewidywanie i zmiana rzeczywistości
-
Interpretatywizm  poszukiwanie znaczeń,
rozumienie rzeczywistości
© Krzysztof Klincewicz
Funkcjonalizm i
interpretatywizm

Funkcjonalizm
-
Przykład: klasyczne teorie motywacji
-
Wiedza ma bezpośrednie zastosowanie, jest
 narzędziem
-
cel: PRZEWIDYWANIE

Interpretatywizm
-
Przykład: teorie kultury organizacyjnej
(rozumienie kultury i świadomość, że nie
da się jej tak łatwo zmienić)
-
Wiedza nie ma bezpośredniego zastosowania
- ale może się przydać, dostarcza wglądu
-
cel: WYJAÅšNIANIE
© Krzysztof Klincewicz
Podejście nomotetyczne i
idiograficzne

Podejście nomotetyczne  poszukiwanie
ogólnych praw w dużych populacjach

Podejście idiograficzne  opis unikalnych
jednostek, zwłaszcza studia przypadku, w
których wnioski nie mogą być generalizowane
dla większych populacji
© Krzysztof Klincewicz
Wnioski dla nauk o zarzÄ…dzaniu

Nie da siÄ™ znalez
ć ogólnych  praw
zarzÄ…dzania

Ale można poszukiwać  lokalnych teorii ,
dotyczących efektywnego działania firm
danej branży lub kraju (funkcjonalizm),

Albo opisywać pojedyncze firmy dla lepszego
zrozumienia rzeczywistości organizacyjnej
(interpretatywizm)
© Krzysztof Klincewicz
Testowanie hipotez
(statystyka + filozofia Poppera)

Hipoteza zerowa
-
brak związku między X a Y

Hipoteza alternatywna
-
(statystycznie istotny) zwiÄ…zek

Odrzucenie hipotezy zerowej = przyjęcie
hipotezy alternatywnej
-
H0: wykładowca nie obrazi się, jeśli
spóz
nię się na zajęcia
-
Ha: wykładowca obrazi się, jeśli spóz
niÄ™
się na zajęcia
-
testujÄ™ H0...
© Krzysztof Klincewicz
Błędy w testowaniu hipotez

BÅ‚Ä…d typu 1
-
Błędny wniosek, że istnieje związek
-
przyjąłem pracownika sądząc, że posiada
cechy, które sprawią że sprawdzi się na
stanowisku  a nie sprawdził się (KOSZTY)

BÅ‚Ä…d typu 2
-
Wniosek, że nie istnieje związek, podczas
gdy istnieje
-
nie przyjąłem pracownika, który mógł się
sprawdzić na stanowisku (UTRACONE
KORZYÅšCI)
© Krzysztof Klincewicz
Współzależność i przyczynowość

Korelacja  dwa zjawiska występują
równocześnie, ale nie muszą być przyczyną i
skutkiem

Przyczynowość  jedno zjawisko wywołuje
drugie w określonych okolicznościach

Typowe badania zmiennych  tylko korelacje,
brak dowodu wpływu jednej zmiennej na drugą
-
sprzedaż lodów i deszcz; ankiety, dane
ekonomiczne
-
Wnioski w pracach magisterskich  zwykle
nadużywa się relacji przyczynowo-
skutkowych
© Krzysztof Klincewicz
Korelacja nie oznacza
współzależności
© Krzysztof Klincewicz
Badania eksperymentalne

 Silne dowody przyczynowości w sztucznie
wytworzonej sytuacji
-
grupa eksperymentalna, na którą
oddziałuje analizowany czynnik
-
grupa kontrolna, bez wpływu czynnika

Problem: badań eksperymentalnych nie da się
zwykle prowadzić dla zjawisk
organizacyjnych
-
a nawet jeśli  warunki eksperymentu
różnią się od rzeczywistych, wiele
istotnych zmiennych nie będzie
uwzględnionych
© Krzysztof Klincewicz
Metodologia(e?)

Poprawne określenia w języku polskim:
-
Metoda badawcza i technika badawcza
-
Metodyka (ang. methodology)  powtarzalne
podejście do rozwiązywania podobnych
problemów (np. metodyka wdrażania systemów IT,
metodyka zarzÄ…dzania projektami, metodyka
wprowadzania zmian)
-
Metodologia (ang. methodology)  nauka o
metodach badawczych i metodykach
© Krzysztof Klincewicz
Pytanie

Odwołując się do wiedzy z zakresu
filozofii nauki, wyjaśnij dlaczego
przy obecnym stanie wiedzy astrologia
nie może być uważana za naukę.

W jakich okolicznościach mogłoby to
się zmienić?
© Krzysztof Klincewicz
Strukturalizowanie problemów
Ethan M. Rasiel, Paul N. Friga (2002) The
McKinsey Mind, McGraw-Hill, New York

Struktura niezwykle ważna przy
rozwiązywaniu problemów
-
rama pojęciowa  w badaniach naukowych
-
model (framework)  w doradztwie

Dobrze sformułowany problem warto rozpisać
na  czynniki pierwsze
© Krzysztof Klincewicz
Model w zarzÄ…dzaniu a teoria

W zarzÄ…dzaniu funkcjonuje wiele modeli i
schematów decyzyjnych (framework)
-
np. model łańcucha wartości Portera,
macierz BCG, model kultury Scheina
-
to nie teorie  a sposoby uporzÄ…dkowania
danych, ułatwiające ich gromadzenie
-
nie zawierają twierdzeń ani wniosków

Zamęt pojęciowy  bo w niektórych
dyscyplinach nauk społecznych pojęcie
 model jest stosowane w inny sposób
© Krzysztof Klincewicz
Przykład 
diagram  ości ryby Ishikawy
y
ródło: http://www.ibspan.waw.pl/~sikorski/tqm/wyk_3.htm
© Krzysztof Klincewicz
Przykład 
diagram  ości ryby Ishikawy
y
ródło: http://www.ibspan.waw.pl/~sikorski/tqm/wyk_3.htm
© Krzysztof Klincewicz
Przykład  sieć sprzężeń
zwrotnych
y
ródło: http://www.vensim.com
© Krzysztof Klincewicz
Tworzenie ramy pojęciowej

Stworzenie RAMY POJ
CIOWEJ
-
Określa badane zjawisko
-
Identyfikuje aktorów
-
Wskazuje co mnie interesuje, a co nie
-
Wskazuje badaną próbę

W ten sposób opisuję PROBLEM BADAWCZY
-
Rama uwzględnia konstrukty teoretyczne i
graficznie symbolizuje zależności między
nimi
-
Te zależności B
D
WERYFIKOWANE w
badaniach, na razie sÄ… tylko POSTULOWANE
© Krzysztof Klincewicz
Przygotowywanie ram
pojęciowych - przykład

Interesuje mnie zjawisko plagiatów
-
bardzo obszerny temat  chcę wybrać tylko
niektóre zagadnienia
-
rama pojęciowa prezentuje zagadnienia w
sposób graficzny i ułatwia decyzję
© Krzysztof Klincewicz
Przygotowywanie ram
pojęciowych - przykład
prac zaliczeniowych
kopiowanie
z Internetu
prac dyplomowych
plagiat
kompilacje
książek
literatury popularnej
literatury naukowej
 usługodawcy"
"rynek"
oryginalność wykrywalność
przez imitacjÄ™
sposoby
zasady prawne
wykrywania
© Krzysztof Klincewicz
Przygotowywanie ram
pojęciowych - przykład
prac zaliczeniowych
kopiowanie
z Internetu
prac dyplomowych
plagiat
kompilacje
książek
literatury popularnej
literatury naukowej
 usługodawcy"
"rynek"
oryginalność wykrywalność
przez imitacjÄ™
sposoby
zasady prawne
wykrywania
© Krzysztof Klincewicz
Rama pojęciowa
Strony www
Listy dyskusyjne
y
ródła
kontaktu
Ogłoszenia
Plagiat Sposoby
Marketing
pracy wykrywania
szeptany
dyplomowej
Technologie
Analiza
zawartości
Instytucje
Analiza
procesu
Interakcje
tworzenia
© Krzysztof Klincewicz
Zakres ramy pojęciowej
Strony www
Listy dyskusyjne
y
ródła
kontaktu
Ogłoszenia
Plagiat Sposoby
Marketing
pracy wykrywania
szeptany
dyplomowej
Technologie
Analiza
zawartości
Instytucje
Analiza
procesu
Interakcje
tworzenia
© Krzysztof Klincewicz
Aktorzy
 Usługodawca"
Student
Uczelnia
Plagiat
pracy
dyplomowej
Promotor
Prokuratura i
organy ścigania
Recenzent
Inni:
np. serwis Plagiat.pl,
specjalistyczne firmy
© Krzysztof Klincewicz
Wybór aktorów
 Usługodawca"
Student
Uczelnia
Plagiat
pracy
dyplomowej
Promotor
Prokuratura i
organy ścigania
Recenzent
Inni:
np. serwis Plagiat.pl,
specjalistyczne firmy
© Krzysztof Klincewicz
Dobór próby badawczej
Student
Uczelnia
Plagiat
pracy
dyplomowej
Promotor
na przykładzie
Wydziału
ZarzÄ…dzania
Uniwersytetu
Warszawskiego
Recenzent
wywiady z X pracownikami centrali, Y
promotorami, Z recenzentami
© Krzysztof Klincewicz
Budowa ram pojęciowych

Na kolejnym wykładzie  budowa złożonych
ram
-
analiza związków: np. czy częsty kontakt
promotora pracy magisterskiej z magistrantem
zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia plagiatu
-
konstrukty teoretyczne i pytania badawcze
-
rama dla problemu biznesowego

Do domu: dla opisanego na zajęciach 1
przypadku firmy biotechnologicznej
przygotuj graficznÄ… prezentacjÄ™ problemu
(ramę pojęciową)
© Krzysztof Klincewicz