2009-12-21
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA
óð Wyraża siÄ™ w nawiÄ…zywaniu i utrzymywaniu
KOMUNIKACJA
kontaktów międzyludzkich, porozumiewaniu się
INTERPERSONALNA
ludzi ze sobą, wymianie poglądów i informacji.
óð Proces ten zachodzi nieustannie, każda sytuacja
W PSYCHOTERAPII
społeczna wyzwala nadawanie i odbieranie różnych
informacji i komunikatów.
1
mgr Anna Skuzińska
2
y
ródło: CENTRUM PISOP
KOMUNIKOWANIE INTERPERSONALNE
KOMUNIKOWANIE INTERPERSONALNE
To  proces przekazywania i odbierania
informacji między dwiema osobami lub
óð Werbalne (ustne i pisemne)
pomiędzy małą grupą osób, wywołujący
określone skutki i rodzaje sprzężeń
óð Niewerbalne  wzmacnia i uzupeÅ‚nia przekaz werbalny.
zwrotnych (W.Głodowski w: Nęcki, 1992, s. 19)
Komunikowanie interpersonalne jest:
Interaktywne
Natychmiastowe sprzężenie zwrotne
Dwustronne (wymiana ról nadawcy i odbiorcy)
Determinowane przez kontekst
komunikacyjny
3 4
1
2009-12-21
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
oznacza wszelkie porozumiewanie siÄ™,
które nie opiera się na słowach. Większa
część międzyludzkiej komunikacji
odbywa się za pomocą zachowań
niewerbalnych
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
5
6
y
ródło: CENTRUM PISOP
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA KOMUNIKOWANIA NIEWERBALNEGO
óð Te same sÅ‚owa mogÄ… być interpretowane w
óð Bardziej niejednoznaczne niż werbalne
rozmaity sposób w zależności od tzw. komunikacji
óð Ma charakter ciÄ…gÅ‚y
niewerbalnej.
óð Odbywa siÄ™ wieloma kanaÅ‚ami, angażuje wszystkie
óð Za każdym razem, gdy z kimÅ› rozmawiamy, nasze zmysÅ‚y
ciało towarzyszy naszym słowom za pomocą
óð Nie ma struktury
dziesiątek niewielkich gestów, ruchów gałek
ocznych, różnych pozycji ciaÅ‚a óð Daje informacjÄ™ o stanie emocjonalnym
i wyrazów twarzy.
óð Jest spontaniczne
óð WiÄ™kszość ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, w
jakim stopniu korzystają z tego pozbawionego słów
języka za każdym razem.
7 8
y
ródło: CENTRUM PISOP
2
2009-12-21
óð Prekursor badaÅ„ nad komunikacjÄ… niewerbalnÄ…,
Wyobraz
cie sobie, że mówicie do kogoś:
szczególnie niewerbalną ekspresją emocji: K.Darwin  O
wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt (1938). Wskazuje  Miło mi Panią poznać
na trudności związane z badaniem zachowań
tonem ostrym, patrzycie przy tym gdzieÅ› w bok,
niewerbalnych:
wyraz twarzy jest obojętny, bez uśmiechu, nerwowo
ð Ulotny charakter ekspresji niewerbalnej,
ð Zaangażowanie emocjonalne obserwatora powodujÄ…ce że stukacie dÅ‚ugopisem. Czy ta osoba da wiarÄ™ twoim
widzi to, co chce widzieć
słowom? To prawie nie jest możliwe, bo bardziej
óð Paul Ekman  rozwija idee Darwina: uniwersalny
wiarygodne wyda mu się to, co widzi i słyszy
charakter wyrazów mimicznych, maskowanie
pozawerbalnie. Skłonnośd do reagowania w ten
prawdziwych emocji przez śmiech; prowadzi badania
sposób nie jest do kooca tylko intuicyjnym
międzykulturowe
przeczuciem, ale została potwierdzona przez rzetelne
badania.
9 10
y
ródło: CENTRUM PISOP
GA
ÓWNE NIEWERBALNE AKTY KOMUNIKACYJNE
Albert Mehrabian ( 1971 ) analizujÄ…c reakcje
óð Gestykulacje
na rozbieżne informacje, sformułował wzór
óð Mimika twarzy
obrazujący wpływ każdego kanału na
óð WyglÄ…d fizyczny ciaÅ‚a (sposób ubierania, czesania,
ostateczną interpretację komunikatu. ozdabiania, makijażu itp.)
óð Dz
więki paralingwistyczne
óð KanaÅ‚ wokalny (w nowszych ujÄ™ciach tej problematyki
uważany za odrębny od kanału niewerbalnego)
óð Spojrzenia, kontakt wzrokowy
ð7% - to, co wyrażasz sÅ‚owami
óð Dystans fizyczny  informuje o wzajemnych postawach,
ð38% - to, jak mówisz sympatii, intymnoÅ›ci (por. inwazja fizyczna, dz
więkowa,
wzrokowa, zapachowa w przestrzeń drugiej osoby)
ð55% - to, co przekazujesz poprzez
óð Pozycja ciaÅ‚a w trakcie rozmowy (też: poziom napiÄ™cia ciaÅ‚a,
język ciała, czyli mimika, wyraz pozycja otwarta/zamknięta)
óð Organizacja Å›rodowiska w skali osobistej (organizacja
twarzy, oczy, gesty, postawa ciała,
wnętrza, pokoju) i publicznej (architektura i urbanistyka jako
dystans interpersonalny
komunikaty ideologiczne i użytkowe)
11 12
Nęcki, 1992
3
2009-12-21
SPOJRZENIA I KONTAKT WZROKOWY
Niewerbalne zachowania komunikacyjne
Funkcja kontaktu wzrokowego to głównie:
tworzą następujące grupy sygnałów:
regulowanie przebiegu komunikacji (np. pierwsza wymiana
ð Kinezjetyka (czyli mowa ciaÅ‚a, gestykulacja, mimika twarzy,
spojrzeń oznacza że można podjąć kolejny etap komunikacji 
spojrzenie, kontakt wzrokowy, postawy ciała)
wymianę słów)
ð ParajÄ™zyk czyli: cechy wokalne gÅ‚osu (ton, barwa, wysokość,
Organizowanie sprzężenia zwrotnego (np. Nauczyciel i
natężenie, głośność, modulacja itp.) oraz interferencje
uczniowie w czasie lekcji)
wokalne np. uf, ach, eeee& .
Organizowanie ekspresji emocji (np.rozszerzanie siÄ™ z
renicy
ð Samoprezentacja czyli wyglÄ…d fizyczny, fryzura
jako sygnał ogólnego pobudzenia emocjonalnego. Tak samo ilość
ð Dotyk
mrugnięć)
ð Proksemika
Definiowanie relacji interpersonalnej (wyrażanie uznania,
ð Chronemika  sygnaÅ‚em komunikacyjnym jest np.
szacunku, lekceważenia, niechęci. Częściej spogląda się na
punktualność, oczekiwanie, czas trwania zdarzenia
osoby ważne, o wyższym statusie. Długość spojrzeń łączy się
ð Elementy otoczenia  oÅ›wietlenie, kolor, temperatura mogÄ…
z wrażeniem przyjacielskości rozmowy, a unikanie wzroku to
wpływać na ludzkie zachowanie
sygnał blokady komunikacji, chociaż czasem długie
spojrzenia to właśnie wyraz wrogości. Sposób patrzenia
13 14
wskaz
nikiem statusu społecznego (władzy)
Dobek-Ostrowska, 2004
óð Najlepiej utrzymywać kontakt wzrokowy przez okoÅ‚o 30 - 60%
czasu rozmowy, jeśli kontakt trwa poniżej 30%- może to
oznaczać ukrywanie czegoś, jeżeli natomiast trwa powyżej 60%-
UTRZYMYWANIE KONTAKTU WZROKOWEGO& może być oznaką bardziej zainteresowania osobą niż rozmową
óð ObserwacjÄ™ należy ograniczyć do twarzy
óð sygnalizuje rozmówcy nasze zainteresowanie
i uczciwość, a także zaangażowanie naszej uwagi i
óð Najlepiej obserwuj punkt neutralny - na czole, u nasady nosa
otwartość na osobę, z którą rozmawiamy. Jeżeli
unikamy kontaktu wzrokowego i dodatkowo patrzymy óð PowinniÅ›my unikać wpatrywania siÄ™
- intensywne wpatrywanie siÄ™ jest dla ludzi wrodzonym
w bok może to być odebrane jako lekceważenie.
sygnałem zagrożenia
Utrzymanie prawidłowego kontaktu wzrokowego nie jest
- w prymitywnych kulturach oznaczać może rzucanie
łatwe, dlatego warto skorzystać z kilku wskazówek: uroku
óð PowinniÅ›my unikać rozbieganego wzroku
óð Nie zakÅ‚adaj ciemnych okularów - to stwarza barierÄ™ z
rozmówcą
15 16
y
ródło: CENTRUM PISOP
y
ródło: CENTRUM PISOP
4
2009-12-21
KINEZJETYKA
kontakt wzrokowy służy do intensyfikacji treści werbalnej,
óð Teoria kinezjetyki  Ray Bridwhistell badaÅ‚  mowÄ™
bez względu na to, czy jest on pozytywny czy negatywny.
ciała .
Jeśli ktoś prawi nam komplementy będziemy bardziej
przychylni dla tej osoby, kiedy będzie patrzyła na nas
wprost a nie w bok.
óð SkupiaÅ‚ siÄ™ na ruchach ciaÅ‚a. Postawa, gesty,
Jeśli będziemy przez kogoś krytykowani, będziemy lepiej się
mimika to zaszyfrowany język który informuje o
czuli, kiedy ta osoba nie będzie na nas patrzyła
myślach i uczuciach człowiek
óð Poszczególne ruchy nazwaÅ‚ kinemami. WyróżniÅ‚ ich
ok. 50. Kinemy tworzÄ… system kinezjetyczny.
17 18
KILKA PRZYKA
ADÓW ???
óð opieranie podbródka o dÅ‚oo, trzymajÄ…c palec wskazujÄ…cy
wzdłuż policzka może to oznaczad  ocenianie
óðniezgodnoÅ›d komunikacji werbalnej i
óð odchylanie siÄ™ do tyÅ‚u, oznacza to ocenÄ™ krytycznÄ…,
odchylanie siÄ™ w bok  zainteresowanie
niewerbalnej prowadzi do zamętu (np.
óð unikanie kontaktu wzrokowego sygnalizuje skrytoÅ›d i
mówimy komuś, że mu ufamy, ale nie
podejrzliwośd; często towarzyszy temu "postawa
zamknięta"i pochylenie głowy do przodu.
patrzymy mu w oczy); ten sposób
óð dotykanie oparcia krzesÅ‚a przed skorzystaniem z niego
może byd oznaką niezdecydowania i niepewności komunikacji terapeuci zaobserwowali w
óð napiÄ™cie i nerwowoÅ›d mogÄ… zdradzad mocno zaciÅ›niÄ™te
rodzinach dzieci chorych na schizofreniÄ™
dłonie, płytkie oddychanie czy chrząkanie
óð  postawa otwarta czyli nieskrzyżowane rÄ™ce i nogi,
oznaczad może szczerośd, otwartośd, chęd zmniejszenia
dystansu psychicznego do rozmówcy
19 20
5
2009-12-21
PROKSEMIKA
óð Teoria proksemiki  Edward Hall zawarta w publikacjach:
1.
 Bezgłośny język ,  Ukryty wymiar
sfera intymna (od zera do pół metra)
óð Dotyczy przestrzeni komunikowania, dystansu
interpersonalnego.
 jest to najważniejsza sfera dla człowieka i
óð E.Hall badaÅ‚ jak ludzi zachowujÄ… dystans miÄ™dzy sobÄ…,
najbardziej strzeżona.
jak aranżują przestrzeń w domu, budynkach, rozkładzie
miasta. Do jej naruszenie mają prawo osoby, które
óð TwierdziÅ‚ że odlegÅ‚ość miÄ™dzy komunikujÄ…cymi siÄ™ ludz
mi
sÄ… z nami blisko zwiÄ…zane uczuciowo
zależy od kontekstu kulturowego
óð WyróżniÅ‚ 4 strefy odlegÅ‚oÅ›ci w komunikacji
interpersonalnej:
21 22
3.
2.
sfera społeczna (od 1,2 m do 3,6
sfera osobista (od pół metra do 1,2 metra)
metra)  odległość w stosunku do
 jest to odległość, której oczekujemy od
nieznajomych  np. hydraulik
ludzi podczas kontaktów społecznych,
np. na przyjęciach  od osób znanych,
ale nie za bardzo bliskich
23 24
6
2009-12-21
IlustracjÄ… naruszenia granic sfery
4.
intymnej jest np.: sytuacja
sfera publiczna (powyżej 3,6 m)  jest
w zatłoczonej windzie, w autobusie
dla nas wygodna, gdy zwracamy siÄ™ do
podczas szczytu, zbyt bliski kontakt z
większej grupy ludzi
obcÄ… osobÄ…
(w tych sytuacjach dążymy do
stworzenia dystansu psychicznego)
25 26
PRZYCZYNY DLA KTÓRYCH KOMUNIKACJA
NIEWERBALNA JEST WAŻNA W PSYCHOTERAPII
óð UÅ‚atwia zrozumienie na czym polega problem
pacjenta (postawienie diagnozy) (ale: uwaga na
diagnozy& ..)
KOMUNIKACJA óð UÅ‚atwia szybsze uksztaÅ‚towanie relacji
terapeutycznej
NIEWERBALNA
óð DziÄ™ki posÅ‚ugiwaniu siÄ™  mowÄ… ciaÅ‚a terapeuta
może zaakcentować pewne określone komunikaty
W PSYCHOTERAPII
óð DziÄ™ki komunikatom niewerbalnym terapeuta
27
uruchamia szereg niespecyficznych czynników
leczÄ…cych:
28
Sikorski, 2003
7
2009-12-21
I
Znaczenie posługiwania się komunikatami
ZNACZENIE POSA
UGIWANIA SI
KOMUNIKATAMI
niewerbalnymi przez psychoterapeutÄ™
NIEWERBALNYMI PRZEZ PSYCHOTERAPEUT

óð Zachowania niewerbalne terapeuty mogÄ… oÅ›mielać
óð PrzeÅ›wiadczenie  kiedy pacjent obserwuje zachowania
(zniechęcać) pacjenta do aktywnego udziału w terapii,
niewerbalne terapeuty może nabierać przekonania że wybrał
wzmacniać jego wiarę w proponowane techniki (np. gdy
właściwego (kompetentnego) terapeutę
przy wyjaśnianiu technik terapeuta posługuje się
Terapeuta przekonany o słuszności stosowanych metod
gestami)
będzie bardziej ekspresywny na poziomie niewerbalnym
óð Komunikacja niewerbalna w psychoterapii może sÅ‚użyć
(werbalnym także). Jeśli będzie się ograniczał tylko do
za trening zachowań niewerbalnych, nabycie przez
przekazu werbalnego klient może mieć wrażenie że
pacjenta świadomości o znaczeniu tych zachowań w jego
terapeuta nie do końca jest przekonany co do działań
relacjach z ludz
mi przez co niektóre z problemów klienta
terapeutycznych
mogą być zminimalizowane
29 30
Znaczenie posługiwania się komunikatami
TYPOLOGIE KOMUNIKATÓW NIEWERBALNYCH
niewerbalnymi przez psychoterapeutÄ™
óð Problemy z pomiarem i zapisem reakcji
Spójność przekazu werbalnego i niewerbalnego terapeuty
niewerbalnych (czy możliwy jest zapis mimiki
przyczynia siÄ™ do budowania zaufania i klimatu
twarzy  zbiór napięcia kilkudziesięciu mięśni
bezpieczeństwa w relacji terapeutycznej (por.
twarzy  np. uśmiech : ok. 70 drobnych mięśni
autentyczność, przez
roczystość terapeuty)
twarzy; ruch gałek ocznych; gestykulacja itp.
Spójność każdego kanału oddzielnie: werbalnego(logika
óð Problem z ocenÄ… caÅ‚ego zestawu zachowaÅ„
wypowiedzi) i niewerbalnego (np. mimika a ton głosu)
niewerbalnych obecnych w różnych kanałach:
oraz spójność ze sobą obu kanałów
twarz + gest + pozycja ciała + dystans
interpersonalny + wzrok + dotyk.
31 32
8
2009-12-21
Emblematy w psychoterapii:
PRZYKA
ADY TYPOLOGII NIEWERBALNYCH
ZACHOWAC
KOMUNIKACYJNYCH  TYPOLOGIA
Ułatwiają poznanie stopnia otwartości klienta i
EKMANN A I FRIESEN A
jego asertywności. Zbyt częste emblematy (klient
(FUNKCJE KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ)
nie chce wprost wyrażać własnych uczuć, myśli).
Wskazują na stopień rozwoju relacji
óð Emblematy  to gesty (ramion, dÅ‚onie) i mimika twarzy.
terapeutycznej (kiedy pacjent wcześniej nie
Mają dokładną konotację, dają się łatwo  przetłumaczyć
posługiwał się emblematami, w pewnym
na słowa na podstawie kulturowych kodów. Np.
machanie ręką na pożegnanie, skinienie głowy na znak
momencie zaczyna ich używać), wzrost zaufania
zgody itp.
do terapeuty i wiary w psychoterapiÄ™
33 34
Ilustratory w psychoterapii:
Mogą ułatwić interpretację treści werbalnych,
Ilustratory  (gesty) zachowania niewerbalne
gesty towarzyszące słowom mogą ujawniać
wspierające, uzupełniające treść wypowiedzi
emocjonalny stosunek pacjenta do
werbalnej, stanowią komentarz do treści słów,
wypowiadanych przez niego treści. Np. ruch
wizualizację treści. Np. gest ręki w prawo przy
dłoni do wewnątrz (ku tyłowi), zaciskanie pięści,
wyjaśnianiu: teraz skręci pan w prawo; lub np.
ukrywanie dłoni (np. chowanie ich pod stół,
przy opisie złowionej przez wędkarza ryby. Mogą
splatanie dłoni) towarzyszy emocjom
wyrażać stosunki przestrzenne (np. mówiąc o
negatywnym
wszechświecie)
synchronizujÄ… mowÄ™ i ruch, utrzymujÄ…
harmonijność przekazu
35 36
9
2009-12-21
óð Regulatory konwersacyjne  majÄ… na celu
óð Adaptatory  maja na celu osiÄ…gniÄ™cie jak
utrzymanie i modyfikację sposobu mówienia i
najbardziej komfortowej pozycji konwersacyjnej.
słuchania (szczególnie dotyczą momentu
Np. Poprawianie się na krześle, przestępowanie z
przejęcia głosu, zmiany tury mówienia).
nogi na nogę, drapanie się po głowie,
ð Np. obniżenie siÅ‚y gÅ‚osu gdy osoba aktualnie mówiÄ…ca
przyjmowanie odpowiedniego dystansu
zamierza oddać głos
fizycznego do rozmówcy
ð Np. podniesienie siÅ‚y gÅ‚osu, unikanie kontaktu
wzrokowego z rozmówcą gdy osoba mówiąca chce
kontynuować wypowiedz
wbrew słuchaczowi
ð Np. podniesienie rÄ™ki, przyÅ›pieszenie oddechu  gdy
słuchacz zdecydowanie chce podnieść głos
ð Np. rozluz
nienie mięśni, bezruch i cisza, unikanie
kontaktu wzrokowego  gdy osoba odmawia przyjęcia
głosu.
37 38
Alteradaptatory w psychoterapii
 odmiany adaptatorów:
UÅ‚atwiajÄ… przystosowanie siÄ™ do ciÄ…gle
Autoadaptatory  regulują napięcie psychiczne,
zmieniających się warunków wynikających z
sÄ… to wszystkie formy dotykania siebie jak
przebiegu psychoterapii
bawienie się swoimi włosami, zagryzanie warg,
drapanie się po głowie. Najczęściej Deficyty pacjenta w posługiwaniu się
nieświadome. alteradaptatorami mogą komunikować np. brak
umiejętności komunikowania się z ludz
mi
Adaptacja przez przedmiot - np. bawienie siÄ™
długopisem, palenie papierosa Nadmiar alteradaptatorów w zachowaniu
komunikacyjnym pacjenta może sugerować że
klient chce coś ukryć
Alteradaptatory to zachowania które służą
regulacji dystansu fizycznego, częstość wymiany Np. klient który chce wywołać u terapeuty wrażenie osoby
towarzyskiej zachowuje mały dystans fizyczny lub utrzymuje
spojrzeń, zmiana pozycji ciała
intensywny kontakt wzrokowy co może być reakcją tłumiącą,
39 40
ukrywajÄ…cÄ… rzeczywiste odczucia i stan psychiczny klienta.
10
2009-12-21
ALTERADAPTATORY C.D.
OBSERWACJA ZACHOWANIA NIEWERBALNEGO
Trudne jest rozpoznanie które z nich są
Jest to wyuczona umiejętność
nieświadome a które stosowane w celu
Wymaga świadomego, opartego na wiedzy o
kamuflażu.
komunikacji niewerbalnej, posługiwania się obserwacją w
TRAKCIE psychoterapii
ð Wskazówka: sprawdzić zgodność przekazu
Trudność gdy jednocześnie trzeba obserwować wiele
werbalnego i niewerbalnego i obserwować
zachowań niewerbalnych (np. kontakt wzrokowy, ton
sytuacje w których pacjent najczęściej i
głosu, mimika twarzy, dystans fizyczny, gesty& & )
najrzadziej posługuje się alteradaptatorami.
Nie należy skupiać się tylko na jednostkowych,
 jednokanałowych komunikatach, ale uwzględniać
CAA
OŚĆ niewerbalnych zachowań komunikacyjnych
klienta.
Problem z obserwacjÄ… gdy klienta posadzimy np. za
wysokim stołem (nie widzimy komunikatów z dolnych
41 42
części ciała
DOTYK
DOTYK W PSYCHOTERAPII
óð Dotyk  matka ludzkich zmysłów
óð Eksperyment J.Bowlby ego  maÅ‚pki pozbawione kontaktu
fizycznego z matkÄ… rozwijaÅ‚y siÄ™ gorzej niż te, które miaÅ‚y óð Może wzmacniać relacjÄ™ terapeutycznÄ…,
kontakt fizyczny
przez tworzenia klimatu zaufania,
óð Najskuteczniej  Å‚amie bariery miÄ™dzyludzkie
życzliwości,
óð Powoduje, że kontakt z drugÄ… osobÄ… przeżywa siÄ™ bardzie
óð Może zwiÄ™kszać perswazyjność przekazu
emocjonalnie
słownego,
óð Komunikacyjna wartość dotyku
óð Może sÅ‚użyć: pocieszaniu, wspieraniu,
óð WIELKOŚĆ DYSTANSU FIZYCZNEGO =
komunikowaniu ciepła, empatii,
WIELKOÅšCI DYSTANSU PSYCHICZNEGO
43 44
11
2009-12-21
DOTYK C.D.
MODEL ZACHOWAC
NIEWERBALNYCH
Zachęca pacjenta do bardziej otwartego
M.ARGYLE
komunikowania swoich uczuć, postaw.
Ale uwaga: ostrożnie z dotykiem w psychoterapii:
óð Równanie intymnoÅ›ci Argyle a:
Społeczne zakazy i normy regulujące dotyk
Negatywne doświadczenia pacjentów związane
Jedną z najważniejszych funkcji komunikacji
z dotykiem (np. osoby które doświadczyły
niewerbalnej jest utrzymanie stopnia intymności
molestowania seksualnego, przemocy fizycznej
interpersonalnej na poziomie odpowiednim do
danego poziomu znajomości, zażyłości z
rozmówcą
45 46
Ludzie nieświadomie regulują zachowania
RÓWNANIE INTYMNOŚCI ARGYLE A
dostosowując je do takiego poziomu intymności,
óð 4 typy zachowaÅ„:
na którym czują się najlepiej
1. Wymiana spojrzeń
2. Dystans fizyczny
Jeśli chcemy utrzymać dany poziom intymności a
3. Uśmiech
trzeba z jakichś powodów zwiększyć np. dystans
fizyczny wymagana jest kompensacja
4. Rodzaj tematu, o jakim siÄ™ rozmawia
pozostałych elementów, czyli zwiększenie
częstości uśmiechów, spojrzeń.
Poziom (ilość uśmiechów + długość spojrzeń +
=
intymności dystans fizyczny + intymność tematu)
KIEDY OBNIŻA SI
WKA
AD JEDNYCH
ZACHOWAC
, MUSI NAST
PIĆ
47 48
INTENSYFIKACJA INNYCH
Nęcki, 1992
12
2009-12-21
& ..CZY WYUCZONA???
EKSPRESJA EMOCJI
óð Lekcje ekspresji emocjonalnej dziecko otrzymuje od
óð Wrodzona???
urodzenia:  chłopiec nie płacze ,  dziewczynki nie mówią
ð Badanie dzieci niewidomych od urodzenia (brak
brzydkich słów  efekt: blokowanie związku między
istotnych różnic w ekspresji niewerbalnej w
emocjami odczuwanymi i okazywanymi.
porównaniu z dziećmi widzącymi; badanie
ekspresji małpek i małych dzieci  podobieństwo
óð Nauka samokontroli może stać siÄ™ naukÄ… nieszczeroÅ›ci.
ekspresji emocji; badania ekspresji emocji w
Świadomość uczuć kontrolowana przez wymogi
odmiennych kulturach (szczęście, strach,
społeczne. Człowiek przestaje wiedzieć co naprawdę
zdziwienie, gniew, smutek są podobnie wyrażane
czuje.  Samoobłuda  nazywanie (dla samego siebie)
niewerbalnie)
przeżywanych emocji przestaje odpowiadać prawdzie.
óð W psychoterapii: jeden z celów to nawiÄ…zanie
kontaktu z własnymi uczuciami!
49 50
Nęcki, 1992
óð Bliski zwiÄ…zek emocji z ciaÅ‚em: emocje majÄ…
swojÄ… podstawÄ™ fizjologicznÄ…
LITERATURA
óð Sikorski, W. (2003). Komunikacja bezsÅ‚owna w
óð DÅ‚ugotrwaÅ‚y  trening niewyrażania emocji brak
relacji terapeutycznej. Gestalt, 2-3, s.29-34.
kontaktu z doznaniami płynącymi z ciała
óð NÄ™cki, Z. (1992). Komunikowanie interpersonalne.
Warszawa: Zakład Narodowy Ossolinskich.
óð Dobek-Ostrowska, B. (2004). Podstawy
óð Bioenergetyka Lowena  przywrócenie
komunikowania społecznego. Wrocław:
 przepływów wewnętrznych
Wydawnictwo Astrum
czyli przywrócenie świadomego
kontaktu z doświadczeniami płynącymi
z ciała.
51 52
13