SUBSTANCJE CZYNNE
Mgr inż. Katarzyna Pytkowska
Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia
Substancje czynne w kosmetykach regulujących aktywność
gruczołów łojowych.
Gruczoły łojowe oraz regulacja gospodarki wodnej, poprzez natłuszcza-
nie ich powierzchni. Sebum jest pod względem che-
Gruczoły łojowe są rozmieszczone praktycznie na całej
micznym mieszaniną kilku grup związków o charakterze
powierzchni ludzkiego ciała, obszarami od nich wolnymi
hydrofobowym, przy czym grupą dominującą są glicery-
są podeszwy stóp i wnętrze dłoni. Gruczoły łojowe nie
dy. (tab 1)
otwierają się bezpośrednio na powierzchnię skóry a do
mieszków włosowych, dopiero stamtąd ich wydzielina 
Ilość wydzielanego sebum jest proporcjonalna do roz-
sebum  jest wydalana na zewnątrz. Podstawowym za-
miarów gruczołów. W regionach określanych jako łojoto-
daniem gruczołów łojowych jest ochrona skóry i włosów
kowe, czyli na karku i na twarzy w tzw. strefie T gruczo-
ły łojowe są duże, przy czym towarzyszące im mieszki
Grupa lipidów Zawartość [%]
włosowe są niewielkie. Na owłosionej skórze głowy spo-
tyka się duże mieszki włosowe i duże gruczoły łojowe.
skwalen 12
Na pozostałych obszarach skóry przeważnie występują
małe mieszki włosowe i małe gruczoły łojowe.
woski 25
Fizjologia wydzielania sebum
estry steroli 2
Przychodzimy na świat z pewną, określoną liczbą gru-
wolne kwasy tłuszczowe 16 czołów łojowych, jednak nie we wszystkich okresach
życia ich praca jest tak samo wydajna. Gruczoły łojowe
sterole 2
wykształcają się do ok. 6 miesiąca życia płodowego.
Sebum jest intensywnie wydzielane przez kilkanaście
glicerydy 43
tygodni po porodzie, potem aktywność gruczołów łojo-
Tabela 1. Przeciętny skład ludzkiego sebum
Vol. 4, Nr 3/4 Wiadomości PTK / 31
SUBSTANCJE CZYNNE
wych znacznie spada i utrzymuje się na minimalnym okresowe nasilanie się łojotoku  w drugiej połowie cy-
poziomie. Kolejny wzrost aktywności rozpoczyna się klu miesiączkowego oraz w okresie ciąży.
wraz z rozpoczęciem okresu dojrzewania. Przyczyną
Czynnikiem zwiększającym aktywność gruczołów łojo-
takiej charakterystyki aktywności jest wpływ hormonów
wych jest także nadprodukcja hormonów nadnerczy,
na produkcję sebum. Podstawowymi związkami regulu-
dlatego w praktyce wszelkiego rodzaju stresy wiążą się
jącymi aktywność gruczołów łojowych są hormony mę-
z pogorszeniem stanu cery tłustej i szybkim pogorsze-
skie - androgeny. Najsilniej wydzielanie sebum stymulu-
niem wyglądu włosów. Czynnikami stymulującymi gru-
je metabolit testosteronu, dihydrotestosteron, powstają-
czoły łojowe są także wszelkiego rodzaju czynniki draż-
cy pod wpływem enzymu 5-ą-reduktazy. (rysunek 1)
niące skórę. Do tych czynników należy m.in. nadmierny
rozwój mikroorganizmów. Na skórze bytują min. Pro-
pionibacterium acne, Propionibacterium granulosum,
CH3 OH
Staphylococcus epidermis, Pityrosporum ovale. Trójgli-
cerydy zawarte w sebum są rozkładane przez lipazy
H3C
bakteryjne w wyniku czego zostają uwolnione kwasy
tłuszczowe (działające drażniąco). Wolne kwasy tłusz-
czowe i inne substancje lipidowe znajdujące się na po-
wierzchni skóry ulegają procesom oksydacji co również
prowadzi do powstania substancji drażniących.
O
Sebum, będące mieszaniną lipidów, stanowi dobrą po-
Rysunek 1. Testosteron
żywkę dla mikroorganizmów bytujących na skórze.
Wzmożony łojotok i zwiększenie ilości substancji tłusz-
Ze względu na dominujący wpływ androgenów można
czowych na powierzchni skóry powoduje zwiększenie
zaobserwować zasadnicze różnice w wydzielaniu se-
populacji drobnoustrojów skórnych. Rozwój flory bakte-
bum u kobiet i u mężczyzn. U kobiet natłuszczenie skó-
ryjnej i drożdżaków jest kolejnym czynnikiem który
ry i włosów jest z reguły umiarkowane, co więcej ilość
sprzyja podrażnieniom. W efekcie nadmierne wydziela-
wydzielanego sebum spada gwałtownie w okresie me-
nie sebum stanowi początek  błędnego koła prowadzą-
nopauzy co wiąże się niekiedy z silnym pogorszeniem
cego do nasilania łojotoku (rysunek 2).
kondycji skóry i włosów. U mężczyzn, ze względu na
Kosmetyki do cer tłustych i mieszanych.
wyższą ilość testosteronu w organizmie, intensywność
wydzielania sebum jest znacznie wyższa, stąd częste Działania kosmetyczne mające na celu poprawę kondy-
problemy z łojotokową cerą i silnym przetłuszczaniem cji tłustej cery powinny być działaniami wielokierunko-
się włosów. U mężczyzn spadek aktywności gruczołów wymi uwzględniającymi wszystkie elementy  błędnego
łojowych obserwuje się póz
niej niż u kobiet i jest on koła . Kompleksowość działania jest niezbędna także z
znacznie słabszy. U kobiet regulacja wydzielania sebum tego względu, że za pomocą kosmetycznie akceptowal-
jest oparta nie tylko na działaniu DHT - zarówno proge- nych substancji jedynie w niewielkim stopniu można
steron jak i estrogeny mają wpływ na produkcję łoju. Es- usuwać pierwotną przyczynę zmian czyli wpływać na
trogeny wykazują działanie hamujące łojotok (leczenie aktywność gruczołów łojowych. Pierwszoplanowym
nadmiernego wydzielania sebum estrogenami jest jed- działaniem przy silnym łojotoku jest działanie bakterio-
nak skuteczne tylko przy podawaniu dużych dawek). statyczne. Dodatkowo, kosmetyk przeznaczony do cer z
Estrogeny wpływają ponadto na zmianę właściwości fi- problemami łojotokowymi (także z trądzikiem) powinien
zykochemicznych sebum, powodując obniżenie jego zawierać składniki ograniczające procesy utleniania lipi-
lepkości i związane z tym zmniejszenie tendencji do dów sebum a także substancje łagodzące podrażnienia.
tworzenia się zaskórników. Mechanizm tego zjawiska W przypadku cer tłustych bez zaawansowanych zmian
nie jest znany. Progesteron jest inhibitorem 5-ą- trądzikowych ważne jest też zmniejszanie ryzyka po-
wstawania zaskórników poprzez działanie keratolitycz-
reduktazy, powinien więc ograniczać łojotok, niestety
nadmiar progesteronu w stosunku do estrogenów powo- ne, pozwalające na udrażnianie ujść mieszków włoso-
duje znaczne zwiększenie liczby komórek produkują- wych. Większość preparatów do cery tłustej powinno
cych sebum i w konsekwencji nasilenie łojotoku. Kolej- umożliwiać też uzyskanie efektu czysto estetycznego
jakim jest zmniejszenie połysku skóry (matowanie) -
nym hormonem wpływającym stymulująco na gruczoły
działanie to ze względu na trudności z ograniczaniem
łojowe jest prolaktyna, wydzielana w dużych ilościach w
aktywności gruczołów łojowych jest oparte na oddziały-
okresie ciąży. W efekcie u kobiet można zaobserwować
nadmierny rozwój
mikroorganizmów
uwalnianie
łojotok substancji
drażniących
Rysunek 2.  Błędne koło łojotoku
32 / Wiadomości PTK Vol. 4, Nr 3/4
SUBSTANCJE CZYNNE
waniach czysto fizykochemicznych np. pochłanianiu Mechanizm niehormonalny oprócz retinoidów wykazują
nadmiaru sebum na cząsteczkach o rozwiniętej po- także inne związki. W kosmetykach do cery tłustej od
wierzchni takich jak kaolin czy  gąbki polimerowe. niedawna stosuje się elubiol, pochodną imidazolu o sil-
nym działaniu sebostatycznym. Elubiol jest analogiem
Jedną z potencjalnych możliwości ograniczania aktyw-
związków stosowanych z powodzeniem w terapii łupie-
ności gruczołów łojowych jest zmniejszanie stężenia
żu  ketokonazolu i climbazolu, z tym że w przeciwień-
DHT w obszarze mieszka włosowego i gruczołu łojowe-
stwie do nich wykazuje jedynie słabe działanie grzybo-
go poprzez inhibicję 5-ą-reduktazy. Najsilniejsze działa-
statyczne.
nie w tym kierunku wykazują antyandrogeny, które w
Jednym z najważniejszych działań wspomagających w
praktyce dermatologicznej są wykorzystywane w terapii
zmian trądzikowych u kobiet. Związki o działaniu anty- pielęgnacji cery tłustej jest udrażnianie ujść mieszków
włosowych pozwalające na zmniejszenie ryzyka po-
androgenowym nie mogą być oczywiście wprowadzane
do preparatów kosmetycznych. Ze środków dermatolo- wstawania zaskórników. Często w tym celu są stosowa-
ne kwas salicylowy i alantoina, które oprócz działania
gicznych o nieco słabszym wpływie na gruczoły łojowe
należy wymienić kwas azelainowy. Substancje hamują- keratolitycznego i keratoplastycznego wykazują działa-
nie przeciwzapalne a także alfahydroksykwasy i siarka
ce aktywność 5-ą-reduktazy dopuszczone do stosowa-
koloidalna (wbrew utartym obiegowym opiniom nie wy-
nia w kosmetykach to sole cynku oraz witamina B6. W
kazującą działania na gruczoł łojowy).
przypadku soli cynku podstawowym problemem zmniej-
szającym skuteczność jest ich niska biodostępność. Po-
Najpopularniejszymi surowcami stosowanymi w kosme-
prawę działania uzyskuje się stosując zamiast soli kwa-
tykach do cer z problemami łojotokowymi są od wielu lat
sów nieorganicznych (np. siarczanów) sole kwasów or-
zioła. Substancje czynne w nich zawarte wykazują wie-
ganicznych np. kwasu glutaminowego i pirolidonokar-
lokierunkowe działanie - wpływają na aktywność gru-
boksylowego. Witamina B6 (pirydoksyna, pirydoksal,
czołów łojowych, redukując ilość wydzielanego sebum
pirydoksamina) jest z kolei trudna do wprowadzania i
(prawdopodobnie zmieniają również jego skład, modyfi-
stabilizacji w kosmetykach ze względu na dużą wrażli-
kując lepkość), działają bakteriostatycznie. Najpopular-
wość na działanie promieniowania UV i światła widzial-
niejsze są wyciągi ziołowe o wybitnym działaniu prze-
nego. Z tego powodu najczęściej jest stosowana w ko-
ciwbakteryjnym i przeciwutleniającym (z szałwii, rozma-
smetykach w postaci różnego rodzaju przetworów su-
rynu i innych roślin  przyprawowych ), rzadziej stosuje
rowców pochodzenia naturalnego, przede wszystkim
się przetwory wykazujące przewagę działania hamują-
drożdży, które są jednym z najbogatszych naturalnych
cego aktywność gruczołów łojowych (z jemioły, cyprysa,
z
ródeł witaminy B6.
dziurawca).
Pielęgnacja włosów
Problemy związane z włosami o skłonnościach do
przetłuszczania to różnego rodzaju nieprawidłowości
funkcjonowania gruczołów łojowych prowadzące do
uszczelnienia powierzchni włosa przez sebum i zatrzy-
mywania wody w jego wnętrzu. Nieestetyczny wygląd
włosów przetłuszczających i kłopoty z układaniem są
spowodowane ich nadmiernym ciężarem (wynikającym
Rysunek 3. Pirydoksyna
ze zbyt dużej zawartości wody) oraz lepką warstwą se-
bum na powierzchni, sprzyjającą gromadzeniu się za-
Oprócz związków ograniczających syntezę DHT, działa-
nieczyszczeń środowiskowych na powierzchni włosa. 
nie przeciwłojotokowe wykazują także substancje dzia-
Przetłuszczanie się włosów może być spowodowane
łające według innych mechanizmów. Najsilniejsze ogra-
nadmierną aktywnością gruczołów łojowych lub nietypo-
niczenie łojotoku można w tym przypadku uzyskać dzię-
wym składem lipidów sebum, obydwa te czynniki mogą
ki kwasowi 13-cis-retinowemu (izotretinoinie), który mo-
także występować obok siebie. Duży wpływ na wygląd
że zmniejszyć wydzielanie łoju nawet o 90%. Mecha-
włosów mają również własności ich powierzchni - po-
nizm działania kwasu 13-cis-retinowego jest mechani-
wierzchnia włosa o wysokiej lipofilowości (czyli w prak-
zmem niehormonalnym, brak jest zarówno oddziaływa-
tyce niezniszczona mechanicznie czy chemicznie) szyb-
nia na 5-ą-reduktaze jak i na androgeny. Związki z gru-
ciej jest pokrywana i uszczelniana warstwą sebum. Co
py retinoidów takie jak retinol czy kwas all-trans-
do sposobu dostawania się sebum na powierzchnię
retinowy nie wpływają bezpośrednio na wydzielanie se-
wlosa zdania naukowców są podzielone. Najprostszą
bum. Nie oznacza to jednak, że będą nieprzydatne w
możliwością jest  wypełzanie sebum wprost z gruczołu
kosmetykach do cery tłustej. Po pierwsze możliwe jest
łojowego na powierzchnię włosa pod wpływem działania
działanie pośrednie, po konwersji (w skórze) do izotreti-
sił kapilarnych. Jednak duży wpływ zabiegów upiększa-
noiny, ze względu na fakt że procesy biochemiczne w
jących związanych z usztywnianiem nasady włosa na
skórze będą prowadziły nie tylko do kwasu 13-cis-
stopień przetłuszczania się włosów wskazuje na to, że
retinowego ale także do innych związków, działanie to
część uszczelniającego sebum pochodzi bezpośrednio
będzie znacznie słabsze niż działanie izotretinoiny. Po
ze skóry głowy. Najprawdopodobniej obydwa mechani-
drugie, retinoidy regulując proces keratynizacji, będą
zmy mają znaczący wpływ na wygląd włosów.
ograniczały nadmierne rogowacenie ujść mieszków wło-
W preparatach kosmetycznych do pielęgnacji włosów
sowych i w efekcie będą zmniejszały ryzyko powstawa-
przetłuszczających się wykorzystuje się przede wszyst-
nia zaskórników.
Vol. 4, Nr 3/4 Wiadomości PTK / 33
SUBSTANCJE CZYNNE
kim zioła, ze względu na wspominaną już wielokierun- Podsumowanie
kowość ich działania. Niektóre wyciągi ziołowe (np. z
Z pewnością pielęgnacja skóry tłustej i mieszanej a tak-
pokrzywy) zmieniają własności powierzchni włosa,
że przetłuszczających się włosów należy do jednych z
zmniejszając jej lipofilowość.
poważniejszych wyzwań kosmetycznych. Uzyskiwane
efekty rzadko są tak spektakularne jak np. efekty działa-
Oprócz ziół, podobnie jak w pielęgnacji skóry stosuje się
nia kosmetyków nawilżających. Do osiągnięcia upra-
elubiol, czy siarkę koloidalną a także rzadziej stosowa-
gnionego celu czyli poprawy wyglądu skóry i włosów
ne w kosmetyce białej surowce, takie jak związki siarko-
często konieczne jest nie tylko regularne stosowanie
organiczne czy dziegcie. Siarka koloidalna stosowana w
kosmetyku, ale także ograniczanie działania czynników
preparatach zmniejszających przetłuszczanie się wło-
stymulujących aktywność gruczołów łojowych  co bez
sów wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przerywa
wytłumaczenia użytkownikowi przyczyn łojotoku, często
błędne koło, nie zmniejszając wydzielania sebum. Rze-
jest niemożliwe.
czywiste zmniejszanie aktywności gruczołów łojowych a
co za tym idzie zmniejszenie zawartości sebum na po- Literatura
Goldschmidt L.A. (ed) Physiology, Biochemistry, and Molecular Bio-
wierzchni głowy, można uzyskać stosując elubiol a tak-
logy of the Skin, Oxford University Press, New York (1991)
że dziegieć lub olej łupkowy. Efekt działania nie jest na-
Leung A.Y., Foster S. (ed) Encyclopedia of Common Natural Ingre-
tychmiastowy, najlepsze wyniki uzyskuje się po kilku
dients, John Wiley & Sons, Inc, New York (1996)
tygodniach systematycznego stosowania. Ograniczenie
Moszczyński P. Biochemia Witamin, PWN, Warszawa (1999)
Orfanos E.C., Hair and Hair Diseases, Springer Verlag, Hamburg
rozwoju mikroorganizmów a co za tym idzie pośrednie
(1990)
działanie zmniejszające łojotok można też uzyskać sto-
Zviak C., The Science of Hair Care, Marcel Dekker Inc., New York
sując związki siarkoorganiczne takie jak estry metioniny,
(1986)
czy związki zawarte w rzepie lub cebuli. Ze względu na
nieprzyjemny zapach ich zastosowanie najczęściej jest
ograniczone do wprowadzania do kosmetyków przetwo-
rów surowców naturalnych.
Katarzyna Pytkowska MSc
Warsaw Academy of Cosmetics and Health Care
Active substances in cosmetics controlling sebaceous glands activity.
Sebaceous glands On the scalp large sebaceous glands and large hair fol-
licle are found. In the remaining area of the skin mostly
Sebaceous glands are placed practically all over human
small hair follicle and small sebaceous glands are
body with the exception of the sole of the foot and inner
found.
part of the palm. Glands do not open directly to the skin
surface, but to the hair follicle and from there their se- Physiology of sebum secretion
cretion  sebum is expelled outside. The main task of
We come to this world with the certain, specific number
the sebaceous glands is protection of the skin and hair
of the sebaceous glands, but their efficiency is not equal
as well as control of water administration by greasing
throughout various periods of life. Sebaceous glands
their surfaces. Sebum is a mixture of several hydropho-
develop up to about 6th months of the fetus life. The in-
bic compounds, where the dominant groups are glyc-
tensive secretion of sebum takes place a dozen or so
erides (table 1).
weeks after the birth, the activity of the sebaceous
glands falls considerably and remains on the minimum
level. Another increase in their activity begins with the
Lipid group Content [%]
adolescence period. The reason for this is the influence
squalene 12
of hormones on the sebum production. The major com-
pounds controlling the sebaceous glands activity are
waxes 25
male hormones  androgens. The strongest stimulation
sterol esters 2 for the sebum secretion is provided by testosterone me-
tabolite, dihydrotestosterone, synthesized in presence
free fatty acids 16
of enzyme 5-ą-reductase. (Figure 1).
sterols 2
Considering the dominant influence of androgens, fun-
damental differences in sebum secretion between male
glicerides 43
and female may be observed. Female usually have
moderately greased skin and hair, additionally the
Table 1. The average composition of human sebum
amount of the sebum secretion rapidly decreases during
The quantity of the expelled sebum depends on the
the menopause, often having strong deterioration effect
gland size. In the areas described as seborrhoeic, i.e.
on the skin and hair condition. Male having higher level
neck and the face in so called T zone, sebaceous
of testosterone in their body, intensity of sebum secre-
glands are large but accompanying hair follicle small.
tion is much higher, being a source of problems with
34 / Wiadomości PTK Vol. 4, Nr 3/4
SUBSTANCJE CZYNNE
the skin. The increased sebum secretion and the num-
ber of lipids on the skin surface results in the escalation
CH3 OH
of skin microbes population. Development of the bacte-
rial flora and yeast bacteria is another reason in favor of
H3C
irritation. As a result the excessive sebum secretion is
the beginning of the  vicious circle leading to the esca-
lation of the sebum secretion (Figure 2).
Cosmetics for the mixed and greasy complexions.
O
The action of cosmetics aiming to improve the greasy
Figure 1. Testosterone
skin condition should have multidirectional action con-
sidering all elements of the  vicious circle .
greasy skin and hair. The decrease of sebum glands
Comprehensive action is also necessary because the
activity in male body is much later than in the case of
use of acceptable cosmetic substances only in the
female and is considerably weaker. Sebum secretion of
small extend may remove the original reason of
female is based not only on the DHT activity  both pro-
changes, i.e. to influence the sebaceous glands activity.
gesterone and estrogens have their influence in the se-
The prime activity in the event of strong sebum secre-
bum production. Estrogens have proved to restrain the
tion is bacteriostatic. Additionally, cosmetic designed for
sebum production (treatment of excessive sebum secre-
the greasy complexions (also with acne) should contain
tion is only effective by administration of large doses).
substances limiting the oxidation processes of the fatty
Estrogens also influence the physiochemical changes in
sebum as well as substances soothing the irritation. In
sebum, resulting in decrease of viscosity and decrease
the event of the greasy complexion without the ad-
of tendency of the comedones formation. The mecha-
vanced acne changes it is important to reduce the risk
nism of this phenomenon is not known. Progesterone is
of comedones development through keratolitic action
the 5-ą-reductase inhibitor, therefore it should restrict
allowing for the drainage of the hair follicle. Most of the
the sebum secretion, unfortunately the excess of pro-
cosmetics for the greasy complexion should also enable
gesterone in relation to estrogens results in the consid-
the aesthetic effect decreasing the skin shine
erable increase of number of cells producing sebum and
(matifying)  this activity because of the lack of ability of
consequently higher sebum secretion.
decreasing seborrhea is based on solely on the
The other hormone stimulating sebaceous glands is
psychochemical effect, for example on the absorption of
prolactine, secreted in large quantities during the preg- the excess of sebum on the molecules of the developed
nancy. As a result temporary escalated sebum secretion surface, such as kaolin or polymeric  sponges .
can be observed at female  during the second half of
One of the possible ways to limit the activity of the seba-
the period cycle as well as during the pregnancy.
ceous glands is decreasing the concentration of the
Another factor increasing the activity of sebum glands is
DHT in the hair follicle area by the inhibition of the 5-ą-
excessive production of adrenal gland hormones, there- reductase. The strongest activity in this field was shown
fore all kinds of stress result in the deterioration of the
by the antiandrogens used in dermatology for acne
greasy skin and fast deterioration in the condition of
therapy for women. Compounds of the antiandrogenic
hair. Factors stimulating sebum glands are also all kinds characteristics obviously cannot be introduced to the
of factors irritating skin. Amongst them is excessive de- cosmetic products. Amongst the dermatological prod-
velopment of microorganisms.
ucts of the slightly weaker influence on the sebum
glands is azelaic acid.
On the skin Propionibacterium acne, Propionibacterium
granulosum, Staphylococcus epidermis, Pityrosporum
Substances inhibiting the 5-ą-reductase activity that are
ovale can be found. Triglicerides located in the sebum
allowed in the cosmetic products are
are hydrolyzed by the bacterial lipases releasing free
zinc salts and vitamin B6. In the case of the zinc salts
fatty acids (giving irritating effects). Unsaturated free
major problem decreasing it s efficacy is low bioavail-
fatty acids and other unsaturated lipids being on the sur-
ability. The improvement of the effect can be obtained
face of the skin are subject to the oxidation processes
by replacing the inorganic acid salts (for example sul-
resulting in the irritating substances also.
fates) by the organic acid salts, for example glutamic
Sebum, being a mixture of fatty substances is a very
and pyrolidonocarboxylic (PCA) acids. Vitamin B6
good nutrient medium for the microorganisms living on
(piridoxine, piridoxal, piridoxamine) is in turn difficult to
excessive
development of
microorganisms
seborrhea release of irritants
Figure 2.  Vicious circle of seborrhea
Vol. 4, Nr 3/4 Wiadomości PTK / 35
SUBSTANCJE CZYNNE
introduce and stabilize in cosmetics because of the high sage, rosemary and other  seasoning herbs), less
sensitivity to the UV radiation as well as visible light. For common is the use of substances having the majority of
that reason most often in cosmetics is being used in all inhibitors of sebaceous gland activity (from mistletoe,
sorts of processed forms of the natural raw materials, cypress, St John s wort).
most of all yeast which is one of the richest sources of
Hair care
Problems with the hair having a tendency to being
greasy are due to the various kinds of irregularities of
the sebum glands functioning leading to the sealing of
the hair surface by sebum and keep the water inside.
Unsightly look of the greasy hair and troubles with styl-
ing it are caused by the excess weight of the hair
(resulting of the too high water content) and viscous se-
bum layer on the surface, helping the accumulation of
environmental pollution on the hair surface.  Greasy
Figure 3. Piridoxine
hair may be a result of the excessive activity of the se-
vitamin B6.
baceous glands or unusual composition of the sebum
fats, both of the above factors may occur concurrently.
Apart from the compounds limiting the DHT synthesis,
Great influence on the appearance of the hair has it s
reduction in sebum secretion are shown by substances
surface  the surface having a high lipophilicity (another
acting on the different basis. The strongest limiting ac-
words practically not mechanically or chemically dam-
tion of the sebum secretion can be achieved using the
aged) is easier covered and sealed with the sebum
13 -cis-retinoic acid (isotretinoin), which can reduce the
layer. Regarding the way that sebum gets to the hair
secretion by even 90%. Operational mechanism of the
surface the opinions of the scientists are divided. The
13-cis-retinoic acid is non-hormonal, also there is lack of
simplest possibility is sebum  creeping directly from the
effect on the 5-ą-reductase as well as androgens. Com-
sebaceous gland onto the hair surface being influenced
pounds belonging to the retinoids such as retinol or all-
by the capillary forces.
trans-retinoic acid do not have a direct effect on the se-
bum secretion. It does not mean, however, that they are However, the strong impact of beautifying procedures
useless in the cosmetics for the greasy complexion. concerning the stiffening of the hair on the degree of
Firstly, there is a possibility of an indirect effect, follow- hair greasing indicates that the part of the sebum comes
ing the conversion (in the skin) to the isotretinoin, con- directly from the scalp. Most probably both mechanisms
sidering that the biochemical processes in the skin are have a significant influence on the look of the hair.
leading not only to the 13-cis-retinoic acid but also to Mostly herbs are used in the cosmetic products for the
the other compounds, the effect will be much weaker greasy hair treatment because of their multidirectional
than that of isotretoin. Secondly, retinoids controlling the effect mentioned before. Some herb extracts (for exam-
keratinisation process, will limit the excessive hornifica- ple from the nettle) change the hair surface characteris-
tion of the hair follicle and as a result will reduce the risk tics, reducing it s lipophilicity.
of comedone formation. Apart from the retinoids, non-
Apart from herbs, similar to the facial care, often used
hormonal effect is also revealed by some other com-
substances are elubiol, colloidal sulfur as well as used
pounds. Elubiol, derivative of the imidazole, having
less often in the skin care cosmetics raw materials such
strong sebostatic effect, is recently used in cosmetics
as sulfoorganic compounds or wood tar. Colloidal sulfur
for the greasy complexion. Elubiol is an analogue of
used in the products reducing the sebum secretion also
compounds sucessfully used in the dandruff treatment 
have an antibacterial effect, breaks the  vicious circle
ketoconasole and climbasole, but in contradiction to
without reducing the sebum secretion. The real reduc-
those has a weak fungostatic effect.
tion in the sebum glands activity, resulting in the reduc-
One of the most important supporting action in the tion of the quantity of sebum on the head surface could
greasy complexion care is the opening of the hair follicle be achieved using the elubiol, wood tar or shale oil. The
vents which reduces the risk of comedone formation. effect of it is not immediate, best effects give few weeks
For this reason often salicylic acid and allantoin is used, of regular application. Limitation of the microorganism
having not only keratolitic and keratoplastic effect, but development resulting in the indirect reduction in the se-
also have an anti-inflammation effect as well as alpha- bum secretion can also be achieved applying sulfoor-
hydroxyacids and colloidal sulfur (against the common ganic substances such as methionine esters or sub-
general opinion having no effect on the sebaceous stances found in the onion or radish. Considering their
gland activity). unpleasant smell their use is limited to the introduction
to the cosmetics of the processed natural raw materials.
For many years the most popular raw materials used in
Summary
cosmetics for the greasy complexions are herbs. Active
substances contained in herbs have multidirectional ef- Greasy and mixed complexion care as well as greasy
fect  they influence the sebum glands activity, reduce hair care is certainly one of the most serious cosmetic
the amount of the sebum secretion (most probably also challenges. Obtained results are rear as spectacular as
changing it s composition, modifying viscosity), also for example effects of the moisturising cosmetics.
have a bacteriostatic effect. Most popular are herb ex- Reaching the effect longed for, that is the improvement
tracts with the bacteriostatic and antioxidant effect (from in the look of hair and complexion necessitates not only
36 / Wiadomości PTK Vol. 4, Nr 3/4
SUBSTANCJE CZYNNE
logy of the Skin, Oxford University Press, New York (1991)
regular application of the cosmetic, but also reduction of
Leung A.Y., Foster S. (ed) Encyclopedia of Common Natural Ingre-
the factors responsible for the stimulation of the activity
dients, John Wiley & Sons, Inc, New York (1996)
of sebaceous glands  this is often impossible without
Moszczyński P. Biochemia Witamin, PWN, Warszawa (1999)
understanding by the user the reasons for excessive
Orfanos E.C., Hair and Hair Diseases, Springer Verlag, Hamburg
(1990)
sebum secretion.
Zviak C., The Science of Hair Care, Marcel Dekker Inc., New York
References
(1986)
Company literature from Janssen Pharmaceutica
Goldschmidt L.A. (ed) Physiology, Biochemistry, and Molecular Bio-
Vol. 4, Nr 3/4 Wiadomości PTK / 37